Ayatenyo dagiti Kabusoryo
Iti panangammo nga annaknatayo amin ti Dios mangted kadatayo iti pannirigan ti pateg dagiti dadduma ken ti kabaelan a dumur-as iti prehuiso.
Agpaay dagiti sursuro ti Apo iti kinaagnanayon ken amin nga annak ti Dios. Ittoy a mensahe mangtedak iti sumagmamano a pagarigan manipud iti United States, ngem mausar iti amin a lugar dagiti prinsipio nga isurok.
Agbibiagtayo iti panawen ti gura iti pagnanaiga ken, annuroten iti politika. Mariknami daytoy itoy a kalgaw nga adda dagiti natalna a nagprotesta a nakiraman iti makadadael a tignay. Mariknami daytoy iti sumagmamano a kampania para iti public offices. Daksanggasat, sumagmamano daytoy ti mangrugi a maipakita kadagiti binatog mainaig iti politika ken saan a nasayaat a reperensia iti mitingtayo iti Simbaan.
Iti gobierno a demokratiko kanayon nga addaantayo iti paggiddiatan kadagiti naisingasing a kandidato ken annuroten. Nupay kasta, kas pasurot ni Cristo ikkatentayo ti gura a pagsusupiatan ken pagbatikusan dagiti pili iti politika iti adu a pasamak.
Adtoy ti maysa a sursuro ti Mangisalakantayo, mabalina nalatak ngem manmano a maaramid:
“Nangngegyo a naisao daytoy, a rumbeng nga ayatem ti kaarrubam ket guraem ti kabusormo.
“Kunak kadakayo, ayatenyo ti kabusoryo, ket bendisionanyo ti mangilunod kadakayo, agaramidkayo iti nasayaat kadagiti gumura kadakayo, ket ikararaganyo dagiti manguy-uyaw ken mangidadanes kadakayo” (Mateo 5:43–44). 1
Iti adu a henerasion, nasuruan dagiti Judio a manggura kadagiti kabusorda, ken nagsagabada iti dominasion ken kinaranggas ti panangsakup ti Roma. Ngem sinuruan ida ni Jesus nga “Ayatenyo iti kabusoryo” ken “agaramid iti naimbag kadakuada a … gumura kadakayo.”
Anian a makapagbalbaliw a pannursuro iti personal ken politikal a relasion! Ngem dayta pay laeng ti bilin ti Mangisalakantayo. Iti Libro ni Mormon mabasatayo, “Agsipud ta pudno, pudno kunak kadakayo, saanko a kukua ti addaan espiritu ti pannakisuppiat, ngem kukua ti sairo, nga ama ti pannakisuppiat, ket kiburenna ti puso dagiti tao tapno pagpungtotenna ti tunggal maysa” (3 Nephi 11:29).
Saan a nalaka ti panagayat kadagiti kabusortayo. “Kaaduan kadatayo ti di pay nakaragpat iti dayta nga addang ti … ayat ken pammakawan,” napaliiw ni Presidente Gordon B. Hinckley, nga innayonna, “Agkasapulan iti disiplina ti bagi a dumani dakdakkel ngem iti kabaelantayo.” 2 Ngem nasken a kasapulan dayta a kita ti panagayat, gapu ta paset daytoy ti dua a naindaklan a bilin ti Mangisalakan nga “ayatem ti Apo a Diosmo” ken “ayatem ti kaarrubam kas iti bagim” (Mateo 22:37, 39). Ket mabalin a posible daytoy gapu ta insurona pay, “Agdawat ket maikkankayto; agsapul, ket makasarakkayto” (Mateo 7:7). 3
Kasano a tungpalentayo dagitoy nadiosan a bilin iti lubong a pakaisanguantayo pay kadagiti linteg ti tao? Nagasat, ta addaantayo iti sursuro ken pagwadan ti Apo no kasano a timbengen dagiti agnanayon a lintegna iti wagas dagiti linteg nga aramid ti tao. Idi allilawen dagiti kabusor iti panagdamagda Kenkuana no nasken nga agbayad dagiti Judio iti buis iti Roma, intudona ti ladawan ti Cesar iti sensilioda ken kinunana, “Itedyo ngarud ken Cesar ti kukua ni Cesar, ket iti Dios ti kukua ti Dios” (Lucas 20:25 4
Ngarud, nasken a surotentayo dagiti linteg ti tao (ited ken ni Cesar) tapno agbiag a sitatalna babaen ti turay a sibil, ken surotentayo dagiti linteg ti Dios nga agturong iti agnanayon a pagtungpalantayo. Ngem kasano nga aramidentayo daytoy—nangruna no kasano nga adalentayo nga ayaten dagiti kabusortayo?
Ti sursuro ti Mangisalakan a saan nga “agpungtot” ti umuna nga addang. Ti sairo ti ama ti pannakisuppiat, ket sulisogenna ti tao tapno pagpungtotenna. Tapno itandudona ti gura ken nagura a relasion kadagiti tao ken ragup. Insuro ni Presidente Thomas S. Monson a ti gura ti “ramit ni Satanas,” gapu ta “tapno gumura ket agtulnog iti impluensia ni Satanas. Awan ti asino man a mamagpungtot kadatayo. Pilitayo daytoy.” 5 Ti pungtot isu ti dalan nga agturong iti panagsisina ken gura. Dumur-astayo iti panagayat kadagiti kabusortayo no liklikantayo ti agpungtot ken saan ai gumura iti kasinnuppiattayo. Makatulong pay ti panagtallugodtayo nga agsursuro manipud kadakuada.
Dadduma a wagas a mangpadur-as iti bileg nga agayat iti dadduma ket ti simple a wagas a nailadawan iti nabayagen a musika. No padpadasentayo a maawatan dagiti tao a sabali ti kulturada, nasken a padasentayo a kaam-ammo ida. Iti adu a pasamak, ti suspetsa ti di ammo a tattao wenno hostilidad ti gapu ti panaggayyem wenno panagayat no agbanag dagiti pannakipulapol iti pannakaawat ken panagrinnaem. 6
Ti dakdakkel a tulong iti panagsursuro nga agayat kadagiti kabusortayo ket ti agsapul ken makaawat iti bileg ti ayat. Adtoy ti tallo iti adu a napadtuan a sursuro maipapan iti daytoy.
Insuro ni Propeta Joseph Smith a “nabayagen a naisao a ti ayat agbanag iti dakdakkel nga ayat. Ibukboktayo koma ti ayat—ken ipakitatayo ti kinaimbag iti amin a tao.” 7
Insuro ni Presidente Howard W. Hunter: “Ti lubong a pagnaedantayo mairanud unay no dagiti lallaki ken babbai iti amin a lugar aramatenda ti nadalus nga ayat ni Cristo, a naasi, naemma, ken napakumbaba. Saan a nailem wenno napannakkel. … Saan a patangdanan. … Awan lugarna para iti panatismo, gura, ken kinaulpit. … Allukoyenna ti agduduma a tattao nga agkaykaysa nga agbiag iti nakristianuan nga ayat ania man ti relihion, puli, nasionalidad, kasasaad iti kuarta, adal, wenno kultura.” 8
Inallukoynatayo ni Presidente Russell M. Nelson a “mangpadakkel iti sirkulotayo iti ayat nga umawat iti sibubukel a pamilia ti tao.” 9
Ti napateg a paset ti panagayat kadagiti kabusortayo ket mangted ken ni Cesar babaen ti panagtungpal iti linteg dagiti agduduma a pagilian. Nupay makapagbalbaliw dagiti sursuro ni Jesus, saan a nangisuro iti rebolusion wenno panaglabsing iti linteg. Nangisuro iti nasaysayaat a wagas. Kasta met ti isuro ti moderno a paltting.
“Diyo ipalubos nga adda tao a manglabsing kadagiti paglintegan ti daga, ta isu a mangtungtungpal kadagiti paglintegan ti Dios saanen a nasken a labsingenna pay dagiti paglintegan ti daga.
“Gapuna, paiturayankayo iti agdama a bileg” (Doktrina ken Katulagan 58:21–22).
Ti pagannurotan ti pammatitayo, nga insurat ni Propeta Joseph Smith kalpasan a nagsagaba dagiti nagkauna a Santo iti nakaro a pammarparigat dagiti opisial ti Missouri, ipakdaarna, “Mamatikami nga agtungpalkami kadagiti ari, presidente, mangituray, mahistrado, iti panagtungpal, panagdayaw, ken panangkanunong iti paglintegan” (Pagannurotan ti Pammati 1:12).
Di kayat a sawen daytoy nga umanamongtayo iti amin a naaramid iti puersa ti linteg. Kayatna a sawen nga agtungpaltayo iti agdama a linteg ken usarentayo dagiti natalna a wagas a mangbalbaliw iti daytoy. Kayatna pay a sawen a sitatalna nga awatentayo dagiti resulta ti eleksion. Ditayo makiraman iti kinaranggas nga ipangta dagiti napaay iti resulta. 10 Iti gimong a demokratiko kanayon nga adda gundaway ken rebbengentayo a sitatalna nga agpursigi aginggna iti sumaruno nga eleksion.
Ti sursuro ti Apo nga agayat iti kabusortayo maibatay iti realidad nga amin a a tao ket maipatpateg nga annak ti Dios, a di nasken a pagsisinaen ti gura. Nasubok dayta agnanayon a prinsipio ken dadduma pay a napateg a prinsipio ti linteg iti kallabes a protesta iti adu a siudad ti Amerika.
Iti maysa nga opinion, kasla adda nakalipaten a ti Umuna nga Amendment iti Konstitusion ti Estados Unidos ti manggarantia iti “karbengan dagiti tao nga aguummong a sitatalna ken idawat iti Gobierno a mangted iti hustisia a mainaig iti isyu.” Dayta ti awtorisado a wagas a mangidur-as iti pannakaammo ti publiko ken mangipokus iti kinaawan hustisia iti linaon ken pannakaimaton dagiti linteg. Ken adda dagiti saan a nainkalintegan. Kadagiti tignay iti publiko ken iti mismo nga ugalitayo, addaantayo idi iti rasismo ken mainaig a parikut. Iti makaallukoy a personal nga essay, impalagip kadatayo ni Reverend Theresa A. Dear ti National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) a ti “rasismo ket agtalinaed iti gura, opresion, pasibidad, kinaaleng-aleng ken kinaulimek.” 11 Kas makipagili ken miembro ti Ti Simbaan ni Jesucristo dagiti Santo iti Ud-udina nga Aldaw, nasken a tumulongtayo a mangikkat iti rasismo.
Iti sabali nga opinion, bassit dagiti nakiraman ken tumulong kadagitoy a protesta ken dagiti simmaruno nga ilegal a tignay ket kasla nalipatanen a dagiti protesta a mangsaluad iti Konstitusion ket natalna a protesta. Awan karbengan dagiti agprotesta a mangdadael, mangtakaw iti sanikua wenno mangpakapuy iti lehitimo a bileg ti pulis iti gobierno. Awan linaon ti Konstitusion ken linteg nga awis iti panagalsa wenno anarkia. Nasken a maawatantayo amin—pulis, protester, supporter, ken spectator— ti beddeng dagiti karbengantayo ken ti pateg dagiti rebbengentayo nga agtalinaed iti beddeng ti agdama a linteg. Husto ni Abraham Lincoln idi kinunana, “Awan ti parikut a di marisut ti dakkel a ragup.” 12 Ti panagatur dagiti ragup iti parikut ket panagatur babaen ti ilegal a wagas. Dayta ti anarkia, kondision nga awan dagiti epektibo a gobierno ken awan pulis, a mangpakapuy imbes a mangsaluad iti karbengan dagiti tao.
Maysa a gapu ti nangpakellaat no apay nga adu dagiti kallabes a protesta iti United States ket ti gura ken ilegalidad a narikna ti agduduma nga etnisidad ken grupo iti dadduma a pagilian ket saan koma a marikna iti Estados Unidos. Agbalin koma a nasaysayaat daytoy a pagilian iti panangikkat iti rasismo, di laeng maisupiat kadagiti Black American, a makita unay kadagiti kallabes a protesta, ngem kasta met dagiti Latino, Asian, ken dadduma a grupo. Di naragsak ti pakasaritaan ti rasismo iti pagilian, ket agaramidtayo koma iti nasaysayaat.
Ti Estados Unidos binangon dagiti imigrante ti agduduma a nasionalidad ken etnisidad. Panagkaykaysa a panggepna ti saan a mangipasdek iti partikular a relihion wenno mangpatalinaed iti ania man a panagduduma iti kultura dagiti daan a pagilian. Kinalikaguman ti agbangbangon a henerasiontayo a pagkaykaysaen ti baro a konstitusion ken dagiti linteg. Saan a makuna dayta a perpekto dagiti mangkaykaysa a dokumentotayo wenno ti pannakaawatda idi iti kaipapananda. Ti pakasaritaan ti umuna a dua a siglo ti Estados Unidos ket nangipakita iti panagkasapulan ti adu a pannakaatur, kas iti karbengan nga agbutos dagiti babbai, ken nangruna iti pannakaikkat ti kinaadipen, agraman dagiti linteg a mangpatalged kadagiti naadipen nga addaandanto iti amin a kondision ti wayawaya.
Dua nga iskolar ti Yale University ti nangipalagip kadatayo:
“Iti amin a pagkuranganna, naidumduma a kabaelan ti Estados Unidos a mangkaykaysa iti napagduduma ken nagsisina a kagimongan. …
“… Di nasken nga agpili dagiti makipagili ditoy iti pakabigbigan ken multikulturalismo. Matagikua dagiti Amerikano ti agpada. Ngem kapatgan ti konstitusional a patriotismo. Nasken nga agtalinaedtayo a nakaykaysa babaen ti Konstitusion, ania man dagiti panagsusupiattayo iti relihion.” 13
Adun a tawen ti naglabas, inted ti British foreign secretary daytoy napintas a balakad iti maysa a debate iti House of Commons: “Awan agnanayon a kakappengtayo ken awan manayon a kabusortayo. Agnanayon ken manayon dagiti interestayo dagitoy nga interes ti rebbengentayo a suroten.” 14
Dayta ti nasayaat a sekular a gapu iti panangsurot iti “agnanayon ken manayon” nga interes iti banag ti politika. Mainayon pay, suruannatayo ti doktrina ti Simbaan ni Cristo a dagiti agnanayon nga interes a mangtarabay kadatayo: dagiti sursuro ti Mangisalakantayo, a nangparegta iti Konstitusion ti Estados Unidos ken dagiti linteg ti adu a pagilian. Ti loyalidad a mangipasdek iti linteg imbes a kadagiti di agpaut a “kakappeng”—ti kasayaatan a wagas nga agayat kadagiti kabusortayo bayat ti panagkalikagumtayo iti panagkaykaysa iti panagduduma.
Iti panangammo nga annaknatayo amin ti Dios ket mangted kadatayo iti nadiosan a pannirigan ti amin a dadduma pay ken ti pagayatan ken kabaelan a dumur-as iti prehuiso ken rasismo. Iti adu a tawen ti panagnaedko iti nagduduma a lugar iti daytoy a pagilian, insuro kaniak ti Apo a posible ti agtungpal ken mangpadur-as kadagiti linteg ti pagiliantayo ken ayatentayo pay dagiti kabusortayo. Idinto a di nalaka, ngem posible babaen ti tulong ti Apotayo a Jesucristo. Inikkannatayo iti daytoy a bilin nga agayat, ken ikarina ti tulongna no agtungpaltayo. Paneknekak nga ay-ayaten ken tulongannatayo ti Nailangitan nga Amatayo ken ti Anakna, ni Jesucristo. Iti nagan ni Jesucristo, amen.