Ti Kultura ni Cristo
Mabalintayo nga ipateg ti kasayaatan a naindagaan a kulturatayo ken agbalin a naan-anay a makiramraman iti agnanayon a kultura a nagtaud manipud iti ebanghelio ni Jesucristo.
Anian ti kinangayed ti lubong a pagbibiagan ken pakairamanantayo, balay ti naindaklan a nadumaduma a tattao, pagsasao, kannawidan, ken pakasaritaan—naiwaras iti ginasut a pagilian ken rinibu a grupo, nabaknang iti kultura ti tunggal maysa. Adu ti ipannakkel ken pagrambakan ti sangkataw-an. Ngem nupay nasursuro a kababalin—dagitoy bambanag a pakaipasanguantayo babaen iti nagdakkelantayo a kultura—makapagserbi kas maysa a kired iti panagbiagtayo, mabalin met, no dadduma, a napateg a tubeng.
Kasla maitukit unay ti kultura iti pampanunot ken kababalintayo nga imposible a mabaliwan daytoy. Isu, gayam, a kaaduan iti no ania ti mariknatayo mangilasin kadatayo ken paggapuan ti rikna a pakabigbigantayo. Mabalin daytoy a napigsa nga impluensia tapno ditayo makita dagiti pagkapsutan nga aramid ti tao a wenno pagkapuyan dagiti kulturatayo, nga agibunga iti panagkedked nga ikkaten ti sumagmamano a tradision dagiti ammatayo. Mabalin a mangiturong iti panangilaksid ti napateg—uray nadiosan a—kapanunotan, galad, ken kababalin, ti nalaus a panangkita ti maysa a pakabigbigan iti kultura.
Am-ammok ti maysa a nasayaat a lalaki, di pay unay adu a tawen ti naglabas, a mangtulong a mangiladawan itoy sapasap a pagbatayan ti myopia iti kultura. Damo a naam-ammak iti Singapore idi natudinganak a home teacher ti pamiliana. Nalatak a propesor ti Sanskrit kenTamil, naggapu iti abagatan ti India. Miembro ti Simbaan ti naimbag nga asawana ken ti dua nga annakna a lallaki, ngem di pay pulos a nakikameng ti Simbaan wenno dimngeg kadagiti sursuro ti ebanghelio. Naragsak isuna iti panagdur-as ti asawana ken dagiti lalaki nga annakna ken naan-anay a sinuportaranna ida kadagiti aramid ken pagrebbenganda iti Simbaan.
Idi indiayak a suruan kadagiti pagbatayan ti ebanghelio ken ibinglay dagiti pammatitayo, nagkedked idi damona. Nabayag bassit sakbay a natarusak no apay: nariknana a no aramidenna agbalinto a traydor iti napalabasna, kadagiti taona, ken iti pakasaritaanna! Iti wagas ti panagpampanunotna, ilibaknanto amin no ania ti nagbalinanna, amin a banag nga insuro ti pamiliana, ti mismo nga Indian a tawidna Kalpasan ti sumagmamano a bulan, nakapagsaritakami maipanggep dagitoy nga isyu. Nagsiddaawak (nupay saan nasorpresa!) no kasano nga impakita ti ebanghelio ni Jesucristo ti maysa a napateg a banag kenkuana iti sabali a pannirigan.
Kaaduan nga aramid ti tao a kultura ti masarakan iti agpadpada a naimbag ken dakes, makapabileg ken makadadael.
Adu kadagiti parikut ti lubong ti bunga ti panagrurupak dagidi nagduduma a kapanunotan ken ugali a timmaud manipud iti kulturada. Ngem dandani a napardas a mapukaw ti amin a pagsupiatan ken riribuk no awaten ti lubong ti sigud a kulturana, ti maysa nga adda kadatayo amin iti saan pay unay a nabayag. Nangrugi daytoy a kutura iti biag sakbay daytoy a biag. Daytoy ti kultura da Adan ken Enoc. Daytoy idi ti nabangon a kultura kadagiti sursuro ti Mangisalakan iti kangitingitan ti panawen, ken adda a magun-od manen ti amin a babbai ken lallaki iti aldawtayo. Naidumduma daytoy. Daytoy ti kadakkelan iti amin a kultura ken naggapu manipud iti naindaklan a plano ti kinaragsak, nga insurat ti Dios ken intandudo ni Cristo. Daytoy ti mamagkaykaysa imbes a mamagsisisina. Daytoy ti mamaglaing imbes a mangdangran.
Isuronatayo ti ebanghelio ni Jesucristo nga adda panggep ti biag. Di laeng a dakkel nga aksidente wenno biddut ti kaaddatayo ditoy! Adda rason ti kaaddatayo ditoy.
Natibker a naipundar daytoy a kultura iti pammaneknek nga adda Nailangitan nga Amatayo, a pudno Isuna ken ay-ayatenna ti tunggal maysa kadatayo. Datayo ti “aramid ken dayag[na].” 1 Itandudo daytoy a kultura ti konsepto ti agpada a kinapateg. Awan ti panagbigbig iti kasasaad wenno klase ti panagbiag. Agkakabsattayo, iti baet ti amin, naespirituan nga annak dagiti nailangitan a nagannaktayo—a literal. Awan ti panangidumduma wenno “datayo a maisuppiat kadakuada” iti kapanunotan iti kadakkelan dagiti amin a kultura. Datayo amin “datayo.” Datayo amin “ida.” Patientayo a pagrebbengan ken agsungbattayo para iti bagbagitayo, ti tunggal maysa, ti Simbaan, ken ti lubongtayo. Pagrebbengan ken agsungbattayo dagiti napateg a banag iti panagdur-astayo.
Ti kinaasi, ti pudno a panangipateg a kas ken ni Cristo, isu ti pundasion daytoy a kultura. Mariknatayo ti pudno a pakaseknan para kadagiti kasapulan ti padatayo a tao, temporal ken naespirituan, ken agtignay kadagita a rikna. Maiwaksi ti panangidumduma ken gura.
Agrag-o ti kultura ti paltiing, naisentro iti balikas ti Dios kas naawat babaen kadagiti propeta (ken personal a mapaneknekan ti tunggal maysa kadatayo babaen ti Espiritu Santo). Maammuan ti amin a sangkataw-an ti pagayatan ken panunot ti Dios.
Daytoy a kultura ti mangitandudo iti pagbatayan ti karbengan nga agpili. Ti kabaelan nga agpili ti napateg unay para iti panagdur-as ken ragsaktayo. Kasapulan ti nainsiriban a panagpili.
Daytoy ti kultura ti panagsursuro ken panagadal. Kalikagumantayo ti pannakaammo ken sirib ken kasayaatan iti amin a banag.
Daytoy ti kultura ti pammati ken panagtulnog. Ti pammati ken ni Jesucristo ti umuna a pagbatayan ti kulturatayo, ken ti panagtulnogtayo kadagiti pannursuro ken bilinna isu ti bungana. Dagitoy ti mangpataud ti bukod a kabaelan.
Daytoy ti kultura ti panagkararag. Patientayo a saan laeng a denggennatayonto ti Dios ngem tulongannatayo pay.
Daytoy ti kultura dagiti katulagan ken ordinansa, nangato a moral a pagalagadan, sakripisio, panangpakawan ken panagbabawi, ken panangaywan iti templo dagiti bagitayo. Paneknekan amin dagitoy ti panagkumittayo iti Dios.
Daytoy ti kultura nga iturayan ti priesthood, ti turay nga agtignay iti nagan ti Dios, ti bileg ti Dios a mangbendision kadagiti annakna. Daytoy ti mangitandudo ken mangpabael kadagiti indibidual nga agbalin a nasaysayaat a tattao, lider, inna, amma, ken kadkadua—ken daytoy ti mangpasanto iti pagtaengan.
Adu kadagitoy ti pudno a milagro, dagiti kadadaanan ti amin a kultura, a nayeg babaen iti pammati ken ni Jesucristo, ti bileg ti priesthood, kararag, bukod a panagdur-as, pudno a kumbersion, ken panagpakawan.
Maysa a kultura ti aramid ti misionario. Naindaklan ti pateg dagiti kararua.
Iti kultura ni Cristo, mapatanor dagiti babbai iti umno ken agnanayon a kasasaadda. Saanda a nababbaba ngem dagiti lallaki, kas iti adu a kultura ita a lubong, ngem naan-anay ken agpapada a kadkadua ditoy ken iti umay a lubong.
Anamongan daytoy a kultura ti kinasagrado ti pamilia. Ti pamilia ti kangrunaan a gimong ti kinaagnanayon. Napatpateg ngem iti ania man a sakripisio ti kinaan-anay ti pamilia gapu ta, kas naisuron, “awan iti sabali a panagballigi ti makasulnit iti pannakapaay iti pagtaengan.” 2 Iti pagtaengan ti pakaaramidan ti kasayaatan nga aramidtayo ken pakagun-odan ti kadakkelan a kinaragsak.
Iti kultura ni Cristo, adda pannirigan—ken agnanayon a pokus ken pagturongan. Pakaseknan daytoy a kultura dagiti banag a manayon ti pategna! Agtaud daytoy manipud iti ebanghelio ni Jesucristo, nga agnanayon ken ilawlawagna ti “apay,” “ania” ken “sadino” ti kaaddatayo. (Mangsaklaw daytoy, saan a naipamaysa.) Gapu a bunga daytoy a kultura ti panangyaplikar kadagiti pannurosuro ti Mangisalakan, makatulong daytoy a mangipaay iti makaagas a balsamo a kasapulan unay ti lubongtayo.
Anian a bendision ti mairaman iti daytoy a naindaklan a wagas ti biag! Kasapulan ti panagbaliw tapno mairaman iti daytoy a kadakkelan iti amin a kultura. Insuro dagiti propeta a kasapulan nga ibati ti uray ania man a banag iti kadaanan a kulturatayo a saan maitunos iti kultura ni Cristo. Ngem saan a kayatna a sawen a apanawantayo ti amin a banag. Inyunay-unay pay dagiti propeta a naawistayo, tunggal maysa ken amin, nga ikuyogtayo ti pammati ken talento ken pannakaammotayo—a nasayaat iti biagtayo ken iti kulturatayo—nga adda kadatayo, ken bay-an ti Simbaan a “manginayon iti daytoy” babaen ti mensahe ti ebanghelio. 3
Saan a Makinlaud a kagimongan wenno nakaskasdaaw a kultura nga Amerikano ti Simbaan. Daytoy ti sangalubongan a simbaan, kas met a kanayon a pannakairantana. Mainayon iti dayta, naindaklan daytoy. Ikuyog dagiti baro a miembro manipud iti intero a lubong ti kinabaknang, panagduduma, ken kinaragsak iti dumakdakkel a pamiliatayo. Rambakan ken dayawen pay la dagiti Santo ti Ud-udina nga Aldaw iti sadino man ti bukodda a kultura ken bannuarda, ngem ita pasetda oay ti maysa a banag a nangayngayed. Mangtulong kadatayo ti kultura ni Cristo tapno makitatayo no aniatayo a talaga, ken no makita iti lente ti kinaagnanayon, natimbeng iti kinalinteg, daytoy ti agserbi a mangnayon ti kabaelantayo tapno maipatungpal ti naindaklan a plano ti kinaragsak.
Isu nga ania ti napasamak iti gayyemko? Bueno, isu ket nasuruan iti leksion ken kimmappeng iti Simbaan. Manipud idin nailantip ti pamiliana para iti daytoy a biag ken iti amina kinaagnanayon iti Templo ti Sydney Australia. Inwaksina ti bassit—ket nakagun-od potensial para iti amin a banag. Naduktalanna a marambakanna pay laeng ti pakasaritaanna, maipagpannakkelna pay laeng ti kapuonanna, ti musika ken sala ken literaturana, taraonna, dagana ken ti tattao daytoy. Nasarakanna nga awan ti parikut a panangilaok iti kasayaatan ti lokal a kulturana iti kadakkelan iti amin a kultura. Naduktalanna a no ikuyog ti maitunos iti kinapudno ken kinalinteg manipud iti kadaanan a biagna iti baro a biagna ket agserbi laeng a mangpapintas ti pannakilangen kadagiti Santo ken tumulong iti panagkaykaysa iti kagimongan ti langit.
Kinaagpaysona, mabalintayo nga ipateg ti kasayaatan ti a naindagaan a kulturatayo ken naan-anay amakiraman iti kadaanan a kultura iti amin—ti sigud, ti kangrunaan, ti agnanayon a kultura a nagtaud manipud iti ebanghelio ni Jesucristo. Anian a nakaskasdaaw a tawid a pagbibingayantayo amin. Iti nagan ni Jesucristo, amen.