“Mainampingon ug Mainampoon,” Mga Santos: Ang Istorya sa Simbahan ni Jesukristo sa Ulahing mga Adlaw, Volume 3, Maisogon, Halangdon, ug Gawasnon, 1893–1955 (2022)
Kapitulo 36: “Mainampingon ug Mainampoon”
Kapitulo 36
Mainampingon ug Mainampoon
Mipasiplat si Clemencia Pivaral sa orasan samtang ang iyang tren mibiya sa Siyudad sa Guatemala Central Station. Alas otso kini sa buntag sa Oktubre 10, 1951. Sa layo kaayo nga distansya, abuhon nga mga panganod mingitngit sa langit, naghulga nga moulan. Apan ibabaw sa estasyon, ang kalangitan hayag ug sanag. Nindot kini nga panahon, gihunahuna ni Clemencia. Siya ug ang iyang dose anyos nga anak nga lalaki, si Rodrigo, nagsugod og tulo ka libo ka kilometro nga biyahe uban sa duha ka mga Santos nga Guatemalan. Ang ilang padulngan usa ka dako nga komperensiya sa Espanyol og pinulongan nga mga Santos diha sa templo sa Mesa, Arizona.1
Sulod sa katapusang pito ka tuig, gatosan ka mga Santos gikan sa Mexico, Sentral Amerika, ug ang kasadpang Estados Unidos tinuig nga magpundok sa Mesa sa pagtambong og usa ka komperensiya ug sa paghimo og buhat sa templo. Kasagaran sa mga Santos kinsa mianha sa kalihokan mitigom og kwarta sulod sa mga katuigan aron adunay igo nga kwarta alang sa biyahe. Tulo ka stake sa Arizona miabiabi kanila sa dihang sila miabot, uban sa lokal nga mga miyembro nga nagpapuyo sa mga bisita ug nag-andam og mga pagkaon aron ang ilang mga bisita makagahin og mas daghang mga panahon diha sa templo. Sa pagtugbang sa gasto sa komperensiya, ang Espanyol og pinulongan nga mga Santos mipabayad sa pagsulod ngadto sa duha ka mga pasundayag sa usa ka salida sa talento ug sa Ang Panahon Miabot Na [The Time is Come], usa ka dula nga ang tema kaliwatan nga gisulat ni Ivie Jones, ang asawa sa Espanyol-Amerikano nga presidente sa Misyon.2
Kini mao ang unang higayon ni Clemencia sa pagtambong og komperensiya. Iyang nahimamat ang mga misyonaryo sayo sa 1950, wala madugay human ang presidente sa district nga si John O’Donnal mipadala og duha ka mga elder ngadto sa iyang lungsod nga natawhan, Quetzaltenango, ang ikaduhang labing dako nga siyudad sa Guatemala. Si Clemencia usa ka baynte nwebe anyos nga biyuda, ug ang mga elder ug mga sister kinsa mitudlo kaniya malipayon sa dihang dali niyang gidawat ang ilang mga leksiyon kabahin sa bunyag alang sa mga patay, mga templo, ug ubang mga baruganan sa ebanghelyo. Pipila ka bulan ang milabay, nakakita siya og trabaho isip usa ka magtutudlo sa buta, bungol, ug dili makasulti nga mga estudyante sa Siyudad sa Guatemala, busa siya ug ang iyang anak nga lalaki mibalhin didto ug misugod sa pagsimba uban sa mga O’Donnal ug sa ubang mga miyembro sa Siyudad sa Guatemala Branch.3
Usa ka adlaw niana, samtang si Clemencia nagtuon sa Doktrina ug mga Pakigsaad diha sa meetinghouse sa branch, ang Mexikanong presidente sa Misyon nga si Lucian Mecham nangutana kaniya kon siya usa ba ka miyembro sa Simbahan. “Dili,” siya mitubag. “Ang mga misyonaryo wala pa mangutana kanako kon gusto ba akong magpabunyag.”
Si Presidente Mecham diha dayon miinterbyu kaniya, nangutana kon mituo ba siya sa tanan nga gitudlo sa mga misyonaryo kaniya. Misulti siya kaniya nga siya mituo.
“Kon ikaw andam nga magpabunyag,” miingon siya, “unsa kaha ugma?”
“Oo!” mitubag siya.4
Karon, labaw sa usa ka tuig ang milabay, siya padulong sa templo sa pagdawat sa iyang pagtoga. Ang Simbahan sa Guatemala gamay lamang gihapon, nga may mas diyutay kay sa setenta ka mga miyembro. Pipila lamang ka mga Guatemalan ang nakadawat sa ilang mga panalangin sa templo, lakip ni Carmen O’Donnal, kinsa na-endow ug na-seal didto sa Templo sa Salt Lake sa tuig human sa iyang bunyag.5 Nalipay sa Clemencia nga nakahimo sa biyahe. Ang hilabihan nga kaalimuot diha sa tren mihimo niya nga katulugon, apan samtang siya nagtan-aw sa labong nga talan-awon sa baybayon gawas sa iyang bintana, walay usa nga makapabugnaw sa iyang mga espiritu.
Siya ug ang ubang mga Santos diha sa tren mipalabay sa panahon pinaagi sa pagbasa sa ilang mga kasulatan ug sa paghisgot sa ebanghelyo. Nakahimamat usab si Clemencia og usa ka babaye kinsa ingon og naghinam-hinam sa pagsulti mahitungod sa relihiyon. Human sila makigbahin sa ilang mga tinuohan ngadto sa usag usa, mihatag si Clemencia kaniya og usa ka kopya sa Kamatuoran gipahiuli [La verdad restaurada], usa ka pamphlet sa misyonaryo ni apostol John A. Widstoe. Gidapit niya [ni Clemencia] siya sa pagsimba sa sunod nga higayon nga siya anaa sa Siyudad sa Guatemala.6
Human moabot sa Siyudad sa Mexico, si Clemencia ug ang uban nga mga Santos nga Guatemalan mikuyog sa usa ka grupo nga mga miyembro sa Simbahan sa Mexico sa ilang pagpadulong ngadto sa komperensiya. Mibiyahe sila sa amihanan sulod sa tulo ka adlaw sakay sa usa ka van, nagkanta samtang sila nagpadulong, ug sa kataposan miabot sa Mesa sa Oktubre 20. Didto ang mga Santos nga Guatemalan nakigtagbo ni John ug Carmen O’Donnal, kinsa mibiyahe og mas una niana nga bulan ngadto sa Estados Unidos alang sa usa ka bakasyon.7
Ang unang mga adlaw sa komperensiya napuno sa mga miting ug pangandam sa templo. Ang buhat sa ordinansa misugod sa Oktubre 23, ang ikatulong adlaw sa komperensiya. Usa ka dakong pundok sa mga tawo miabot alang sa unang sesyon sa pagtoga, ug ang ordinansa mikabat og unom ka oras nga mahuman. Nadawat ni Clemencia ang iyang pagtoga ug dayon, sa pagkasunod nga adlaw, nadawat niya ang ordinansa alang sa iyang apohan nga babaye nga bahin sa iyang inahan kinsa namatay sa dihang si Clemencia gamay pa nga bata. Wala madugay nianang adlawa, si Clemencia ug si Ralph Brown, ang misyonaryo kinsa mibunyag kaniya, mibarog isip mga puli [proxies] sa pagbugkos sa iyang mga apohan.8
Human sa komperensiya, mibiyahe si Clemencia ug ang iyang anak nga lalaki ngadto sa Siyudad sa Salt Lake uban sa mga O’Donnal. Mibisita sila sa Temple Square, ug mitambong si Clemencia ug ang mga O’Donnal og daghan pang mga sesyon sa pagtoga. Nakigkita usab si John sa mga lider sa Simbahan mahitungod sa pagtukod og chapel ug mission home sa Siyudad sa Guatemala.9
Ang buhat sa Ginoo nagkadako sa Sentral Amerika, ug sa dili madugay ang Guatemala ug ang kasikbit nga mga nasod makabaton og ilang kaugalingon nga misyon.
Nianang Enero 15, 1952, mihatag og report si John Widstoe ngadto sa Unang Kapangulohan kabahin sa paglangyaw sa European nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Liboan ka mga Santos ang milayas sa ilang mga yutang natawhan sukad sa paghuman sa gubat, ug ang kapangulohan mihangyo kang John sa pagpaniid sa mga kalihokan ug kaayohan sa mga langyaw. Samtang ang pipila niini ka mga Santos mibalhin ngadto sa Habagatang Amerika, Afrika, o Australia, ang kadaghanan nanimuyo sa Estados Unidos o Canada, kasagaran uban sa pag-awhag ug pagtabang sa mga misyonaryo ug sa ubang mga Santos.
Bisan og kini maayong balita nga ang mga naglangyaw nga mga miyembro sa Simbahan nakakaplag og mga dapit nga walay kuyaw, si John ug ang ubang mga lider nabalaka mahitungod kon sa unsang paagi ang pagkawagtang niini nga mga Santos makaapekto sa nagkalisod nga mga branch sa Europe. Kon ang Simbahan kinahanglang motubo diha sa Europe, kini nagkinahanglan sa mga Santos nga magpabilin diha sa ilang kaugalingong mga nasod. Apan unsa ang makahaylo kanila sa pagpabilin––ilabi na kon daghan kaayong naglibot kanila nga mga hagit?
Napulog walo ka bulan ang milabay, mipasaka og pangutana si John diha sa European nga komperensiya sa mga lider sa misyon didto sa Copenhagen, Denmark. Sa panahon sa miting, pipila ka mga presidente sa misyon miuyon nga ang mga Santos nga European nanglangyaw tungod kay sila nangahadlok og laing gubat nga moabot, ug sila nangandoy alang sa kalig-on ug suporta nga ilang makaplagan diha sa Simbahan sa Amihanang Amerika.
“Namatyan kita og baynte otso ka miyembro sa panahon sa mga pagbinombahay gikan sa ibabaw [air raids] sa Hamburg lamang, ug ang mga tawo nahinumdom niana,” usa ka presidente sa misyon misulti ni John. “Wala ako mahibalo kon unsaon nato sa pagpahunong ang mga tawo gikan sa pagkagusto nga moadto sa Amerika.”
“Dili ka makahimo,” laing presidente sa misyon ang miingon. “Ang mga tawo molangoy sa lawod kon sila makahimo.”
Nahibulong si John nga ang mga Santos nangbiya bisan sa Denmark, nga misinati og mas diyutay nga mga kalisod kay sa kadaghanan sa ubang mga nasod nga European sa panahon sa gubat. Gipangutana niya ang mga presidente kon unsa ang mahimo.
“Nagtuo ako nga kon kita adunay templo sa Europe,” usa ka presidente sa misyon misugyot, “atong mapahunong og gamay.”
Ang ideya dinasig. Uban sa pagdason ni John, ang mga presidente sa misyon mirekomendar nga ang Unang Kapangulohan motugot og mga plano alang sa usa ka templo didto sa Europe. “Usa ka butang ang siguro,” gisultihan ni John ang mga kalalakin-an. “Kita dili makakabig sa tibuok kalibotan ug dad-on sila ngadto sa Amerika.” Hinoon, ang Simbahan makadala sa mga templo ngadto sa kalibutan.10
Sa panahon nga gihatag ni John ang iyang report kabahin sa paglangyaw, ang Unang Kapangulohan wala mihimo og bisan unsa nga mga pahibalo mahitungod sa pagtukod og usa ka templo sa Europe. Apan gihatagan na nila si John og katungod sa pagdumala og usa ka komitiba sa paghubad sa pagtoga sa templo ngadto sa pipila ka mga pinulongang European. Tungod kay ang ordinansa anaa lamang sa Iningles ug Kinatsila, ang mga Santos kinsa nagsulti og ubang mga pinulongan miapil nga walay hingpit nga pagsabot sa mga pulong sa seremonya.
Ang komitiba mitawag og pipila ka mga Santos nga European, lakip ni Pieter Vlam gikan sa Netherlands, sa pagbuhat sa paghubad, diin pagagamiton sa espesyal nga mga sesyon diha sa anaa na nga mga templo. Apan kon ang Simbahan motukod og templo sa Europe, kini makahatag og mga ordinansa sa nagkalain-laing mga pinulongan ngadto sa mga Santos gikan sa daghang mga nasod.11
Pipila ka bulan human madawat ang report ni John, namulong si Presidente McKay ngadto sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles mahitungod sa paglangyaw. Human giila ang panginahanglan sa paglig-on sa mga branch nga European, ang propeta mihisgot nga ang presidente sa British Mission bag-ohay nga miaghat kaniya sa pagtukod og usa ka templo sa Great Britain.
“Ang mga kaigsoonan sa Unang Kapangulohan mainampingon ug mainampoon nga mihunahuna niini,” gisultihan ni Presidente McKay ang Napulog Duha, “ug karon miabot sa kataposan nga kon kita magtukod og usa ka templo sa Great Britain, kita kinahanglan nga sa samang panahon magtukod og usa sa Switzerland.” Sa panahon sa duha ka gubat sa kalibotan, ang Switzerland mipabiling walay gidapigan, naghatag niini og polikal nga kalig-on. Ang nasod anaa usab duol sa sentro sa kasadpang Europe.
Human matapos ang pakigpulong ni Presidente McKay miingon si John, “Ang mga katawhan sa Great Britain ug ang langyaw og pinulongan nga mga misyon nagdamgo sa panahon nga ang usa ka templo pagatukuron sa Europe.” Gisulti niya ang iyang hingpit nga suporta alang sa plano sa Unang Kapangulohan, ug ang tanan nga diha sa kwarto miuyon nga ang Simbahan kinahanglang mopadayon sa pagtukod sa mga templo.12
Sa laing bahin, tabok sa Atlantiko, ang siyudad sa Berlin anaa taliwala sa Panagbangi nga Walay Gubat [Cold War]. Sa 1949, ang Germany nabahin ngadto sa duha ka nasod. Ang gi-okupar sa Soviet nga silangang rehiyon nahimong usa ka bag-ong estado nga komunista, ang German Democratic Republic (GDR) o Silangang Germany. Ang nahibilin sa nasod nahimong Federal Republic of Germany, o Kasadpang Germany. Bisan og ang Berlin anaa sa GDR, ang kasadpang bahin sa siyudad anaa ubos sa pagmando sa France, Great Britain, ug sa Estados Unidos sa dihang ang nasod nabahin. Karon ang siyudad nabahin usab, silangan ug kasadpan, tali sa komunista ug demokratiko nga mga gahom.13
Ang pagbiyahe tali sa Silangan ug Kasadpang Berlin dili sagad nga naghatag og problema. Apan nianang tingpamulak, ang utlanan nga mga opisyal mipahunong sa baynte uno anyos nga si Henry Burkhardt sa iyang pagpadulong ngadto sa mga punoang buhatan sa East German Mission diha sa Allied Zone. Si Henry usa ka misyonaryo gikan sa GDR nga nagserbisyo isip usa ka presidente sa district sa Thuringia, usa ka estado habagatang kasadpan sa Berlin. Nakasulod siya sa Kasadpang Berlin sa makadaghang higayon kaniadto, apan niini nga higayon ang mga opisyal nakakita nga nagdala siya sa iyang tinuig nga mga report, lakip ang mga lista sa ikapulo. Ug ang nakita nga pinansyal nga mga rekord nakapahadlok kanila. Ang ekonomiya sa Silangang German hinay, ug ang mga lider sa nasod midili sa mga tagilungsod niini gikan sa pagpadala o pagdala og kwarta ngadto sa Kasadpang Germany.
Isip usa ka lider sa misyon sa GDR, nahibalo si Henry nga kinahanglan siyang mosunod nga mabinantayon sa bag-ong mga pagdili, busa kanunay niyang gideposito ang kwarta sa ikapulo sa usa ka bangko sa Silangang German. Ang iyang paninguha sa pagdala sa mga report sa gawas sa nasod igo na nga makapaduda sa mga opisyal, bisan pa, ug ilang gipugnan siya diha dayon.
Mipabilin si Henry sa ilang pagbantay sulod sa tulo ka adlaw sa wala pa matino sa mga opisyal nga siya walay nabuhat nga sayop. Gibuhian nila siya, apan sa wala pa siya gidid-an gikan sa pagpadala sa mga report ngadto sa opisina sa misyon.14
Mga usa ka bulan ang milabay, mibalik si Henry ngadto sa Kasadpang Berlin sa pagtambong sa komperensiya sa Simbahan. Bisan og ang mga tagilungsod sa Silangang German sa tinud-anay may kagawasan sa pagsimba sumala sa ilang gusto, ang gobyerno nahadlok sa impluwensya sa gawas diha sa mga katawhan niini, lakip sa langyaw nga mga relihiyon. Sukad ang GDR mipagawas sa dili German nga mga lider sa relihiyon gikan sa mga utlanan niini, ang Amihanang Amerikano nga mga misyonaryo sa East German Mission limitado kutob diha sa Kasadpang Berlin. Ang tanang uban nga buhat sa misyon diha sa nasod nahulog ngadto sa Silangang mga German sama ni Henry.
Human matapos ang komperensiya, ang presidente sa misyon, si Arthur Glaus, mihangyo ni Henry nga mahimong opisyal nga tigtipig sa rekord sa GDR ug sa pagserbisyo isip tigpama-ba sa pangulong mga buhatan sa misyon ug sa mga branch sa Silangang German. Nasabtan ni Henry nga siya i-release isip ang presidente sa district sa Thuringia human dayon sa komperensiya aron siya makapahinungod sa iyang kaugalingon ngadto niining bag-o nga mga katungdanan. Apan nahibaloan usab niya gikan sa opisina sa misyon nga tingali siya matawag isip ang presidente sa district sa Berlin o tingali usa ka magtatambag diha sa kapangulohan sa misyon.
“Aw,” gihunahuna niya, “bisan unsa ang mahitabo, kini kabubut-on sa Ginoo.”15
Si Henry nagserbisyo pa gihapon isip presidente sa district sa Thuringia og duha pa ka bulan sa dihang si Presidente David O. McKay miadto sa Europe sa iyang unang internasyonal nga pagbiyahe sukad nahimong presidente sa Simbahan. Ang propeta ug ang iyang asawa, si Emma Ray McKay, migahin og unom ka bulan sa Great Britain, sa Netherlands, Denmark, Sweden, Norway, Finland, Switzerland, France, ug Germany. Bisan og usa ka kanhi presidente sa misyon mitambag kaniya sa dili pag-adto sa Berlin, nahadlok nga kini makuyaw sa pagbiyahe pinaagi sa GDR, siya sa gihapon miadto. Ang siyudad maoy usa ka dapit diin ang mga Santos gikan sa luyog luyo sa nabahin nga Germany mahimong magkapundok.16
Miabot si Presidente McKay sa Berlin sa Hunyo 27, 1952, ug sa panahon sa iyang pagbisita, siya ug si Presidente Glaus mihangyo nga makigkita ni Henry. Gisugdan ni Presidente McKay ang interbyu pinaagi sa pagpangutana kaniya og pipila ka mga pangutana mahitungod sa iyang kaugalingon. Dayon ang propeta miingon, “Andam ka ba sa pagserbisyo isip usa ka magtatambag sa kapangulohan sa misyon?”17
Bisan og si Henry nagpaabot og bag-o nga mga responsibilidad, ang paghangyo ingon og mibuntog kaniya. Siya lamang ang magtatambag nga Silangang German sa kapangulohan sa misyon, dili lamang tigpama-ba tali sa presidente sa misyon ug sa mga Santos diha sa GDR. Tungod sa pagdumili sa gobyerno sa pag-ila sa katinuod sa langyaw nga mga lider sa relihiyon, siya mahimo, sa ingon, ang tigdumala nga awtoridad sa Simbahan labaw sa kan-uman ka branch sa nasod. Kon ang mga opisyal sa Silangang German adunay mga problema sa Simbahan sila moduol ngadto kaniya.
Ang tawag mihimo ni Henry nga mabalak-on. Siya nahimong miyembro sa Simbahan sa tibuok niya nga kinabuhi, apan siya bata pa ug walay kasinatian. Maulawon usab siya kon adunay laing mga tawo. Apan wala siya mosulti niini nga mga kabalaka. Ang propeta sa Ginoo mao pa lamang ang paghatag kaniya og calling, busa gidawat niya kini.
Kulang sa duha ka semana ang milabay, si Henry mibalhin ngadto sa siyudad sa Leipzig aron sa pag-abli og gamay nga opisina sa misyon. Ang trabaho mipabilin kaniya nga nagkapuliki, ug naningkamot siya og maayo sa pagtukod og mga relasyon ngadto sa lokal nga panggobyerno ug mga lider sa pagkapari. Apan ang bag-ong mga responsibilidad usa ka makapahago ug sa wala madugay misugod siya sa pagkawalay katulog.
“Nganong ako ang tawo nga gitawag sa pagbuhat niini nga trabaho?” gipangutana niya ang iyang kaugalingon.18
Human migahin og usa ka semana uban sa mga Santos ug sa mga misyonaryo sa Germany, si Presidente ug Sister McKay mibiyahe ngadto sa Switzerland sa ikaduhang higayon sa ilang paglibot. Wala mahibaloi sa kadaghanan sa mga Santos, ang propeta mianha sa Europe sa pagpili og mga luna alang sa mga templo sa mga British ug mga Swiss. Sa England, nakapili siya og usa ka luna sa Newchapel, Surrey, habagatan lamang sa London. Naadto usab niya ngadto ang Bern, ang ulohan sa Switzerland, ug napilian ang usa ka luna alang sa templo didto. Human nagpadayon ngadto sa Netherlands, bisan pa niana, iyang nahibaloan nga ang iyang napili nga luna alang sa Swiss Temple napalit na sa laing grupo. Karon magsugod sila sa ilang pagpangita og balik.19
Sa Hulyo 3, si Samuel ug Lenora Bringhurst, ang mga lider sa Swiss-Austrian Mission, misugat sa mga McKay didto sa Zurich airport. Ang grupo mipadagan sa sakyanan ngadto sa Bern, diin mitan-aw sila og daghang mga yuta nga igbabaligya. Diha sa mga hilit sa lungsod, sa usa ka balangay nga gitawag og Zollikofen, mihunong sila sa usa ka estasyon sa tren. Mitan-aw si Presidente McKay ngadto sa iyang wala ug mitudlo ngadto sa tumoy sa bungtod duol sa lasang. Kana nga yuta baligya ba kaha? gihunahuna niya. Mitubag si Samuel nga kana dili baligya.20
Sa pagkasunod nga buntag mipadayon si Presidente McKay sa iyang pagpangita. Nakakita siya og usa ka dakong luna nga dili layo gikan sa meetinghouse sa Bern Branch. Kini usa ka maayong palibot alang sa usa ka templo, ug iyang gihatagan og awtoridad si Samuel sa pagpalit dayon sa yuta. Natuman ang iyang buluhaton, mibiya ang propeta sa Bern sa pagkasunod nga adlaw, padulong ngadto sa katapusang bahin sa iyang paglibot. Namulong siya ngadto sa dagko nga mga pundok sa tawo sa Basel ug Paris sa wala pa mobalik sa panimalay sa Siyudad sa Salt Lake sa hinapos sa Hulyo.21
Wala madugay human sa pagbalik ni Presidente McKay, ang Unang Kapangulohan mianunsyo sa plano sa pagtukod og templo sa Switzerland. Ang mga Santos nga French ug Swiss naghingapin sa kalipay. “Kini naghatag og mahikap ug makapakumbinsir nga kalig-onan,” mabasa ang usa ka artikulo sa Ang Bitoon [The Star], ang pamantalaang French sa Simbahan, “nga ang Simbahan nanghinaot nga ang Simbahan magpabilin sa Europe ug magpadayon nga mapalambo ang mga branch sa mga misyon nga European.”22
Apan adunay problema sa Bern. Wala makahimo si Samuel sa paghuman sa pinalitay sa luna sa templo. Ang yuta kabahin sa usa ka kayutaan nga gidumala sa treynta ka manununod, ang pipila niini misupak ngadto sa pagbaligya. Sa tunga-tunga sa Nobyembre, misulat si Samuel ni Presidente McKay sa pagsulti nga ang yuta dili na ibaligya.
Ang propeta mitawag ni Samuel sa telepono sa pagkasunod adlaw. “Presidente Bringhurst,” miingon siya, “aduna bay makahahadlok nga pwersa nga misupak kanato?”
Si Samuel wala mahibalo sa tubag. “Miingon lamang sila nga nausab ang ilang mga hunahuna,” miingon siya.
Mihulagway si Samuel og laing duha ka laing mga yuta. Ang usa niini mao ang yuta nga duol sa Zollikofen nga gitudlo ni Presidente McKay sa panahon sa iyang pagbisita. Miingon si Samuel nga kini nindot nga pagkabutang, layo gikan sa saba ug trapiko ug gani upat ka minuto lamang nga lakaw gikan sa trambiya [streetcar]. Ug kini bag-ohay nga gianunsyo nga ibaligya.
Sa panahon sa panagsultihanay, hilom si Samuel mahitungod sa iyang kaugalingong espirituhanong mga panghunahuna. Siya ug si Lenora kanunay nga nag-ampo mahitungod kon hain sa duha ka yuta ang irekomendar ngadto ni Presidente McKay. Sayo niana nga semana, mibisita sila sa yuta nga duol sa Zollikofen og kausa sa kataposang higayon. Samtang sila milakaw tabok sa yuta, sila dihay malinawong pagbati nga ang Ginoo gusto sa luna alang sa templo.
“Sa pagkatinuod kini mao ang dapit,” nakaingon si Samuel ngadto ni Lenora.
“Ako mibati sa samang paagi mahitungod niini,” miuyon siya.23
Human makigsulti ni Samuel, mikunsolta si Presidente McKay sa iyang mga magtatambag, kinsa mirekomendar nga paliton sa Simbahan ang yuta. Niana gitawag niya og balik si Samuel ug gihatagan og katungod sa pagpalit.
Usa ka semana ang milabay, human matapos ang transaksyon, misulat si Presidente McKay sa presidente sa misyon, nagpasalamat kaniya sa iyang mga paningkamot.
“Human sa lima ka bulan nga mga negosasyon alang sa nag-unang luna, tanang mga paningkamot napakyas, ug sa dihang kini nga yuta miabot sa pamaligyaanan ang sabot nahuman sulod sa usa ka semana!” ang propeta natingala. “Sa pagka-tinuod ang kamot sa Ginoo ang naggiya niini.”24
Mga ingon niini nga panahon, gimantala ni John Widstoe ang Diha sa Gihayagan sa Adlaw nga Yuta [In a Sunlit Land], ang usa ka handumanan nga naglugway sa iyang pagkahimugso sa Norway ngadto sa iyang bag-ohay nga serbisyo diha sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles. Gisulat niya ang basahon alang sa iyang pamilya, apan sa pag-aghat sa iyang mga higala, nagdikidiki siya sa pag-uyon sa pagmantala niini alang sa mas daghang mambabasa. Gipahinungod niya ang basahon ngadto sa iyang kaliwatan ug ngadto sa “maisugong mga kabatan-onan” sa Simbahan.25
Si John, karon otsenta anyos, nagsugod sa pagbati sa iyang katigulangon. Pipila ka mga tuig ang milabay, usa ka gamay nga pagdugo sa iyang mata midaot sa iyang panan-aw, mipugos kaniya sa pagbasa gamit ang usa ka salamin nga magpadako sa mga letra. Mipadayon siya sa pagbaton og nagkapuliki nga iskedyul hangtod misugod nga siya adunay grabe nga kasakit sa ubos nga bahin sa buko-buko. Misugod siya sa kanunay nga pakigkita sa iyang doktor, kinsa mihiling kaniya nga may kanser.
Tungod sa iyang edad, ang mga doktor dili gusto nga moopera kaniya. Nahibalo si John nga siya himatyon, apan wala siya mohunong sa pagtrabaho. Misugod siya sa pagsalig kanunay diha sa iyang asawa, si Leah. “Nakabaton ako og usa ka buhong nga kinabuhi,” gisultihan niya si G. Homer Durham, ang bana sa iyang anak nga babaye nga si Eudora, “ug ako andam sa pagpakabuhi ug pagserbisyo samtang ang Ginoo nagtugot.”26
Si John sa pagkakaron mas magulang og napulo ka tuig sa iyang inahan, si Anna, sukad sa iyang pagkamatay. Kon siya nakadawat og bisan unsa nga kadungganan sa iyang taas nga kinabuhi, kini tungod sa pagpili sa iyang [inahan] sa pagpasakop sa Simbahan sa Norway, pag-awhag kaniya [ni John] sa edukasyon, ug sa pag-amuma sa iyang hugot nga pagtuo. Si Anna usab kanunay nga aktibo. Sa mga tuig sa wala pa ang iyang kamatayon, kanunay niyang gitambagan ang ubang mga langyaw samtang sila nanimuyo sa Zion.
Nahinumdoman pa gihapon ni John kon giunsa sa usa ka bag-ong kinabig nga miduol kaniya [sa iyang inahan] nga hilabihan sa pagbagulbol mahitungod sa Simbahan ug sa mga Santos sa Utah. “Kita mianhi dinhi sa paglig-on sa Zion,” diha dayon gipahinumdoman siya ni Anna, “dili sa pagbungkag niini,” Ang kinabig misanong sa mga pulong ni Anna, ug kini miusab sa dagan sa iyang kinabuhi.
Si John mismo migahin og daghan sa iyang kinabuhi sa paglig-on sa Simbahan, uban ni Leah diha sa iyang kiliran. Ang ilang mga paningkamot sa paglig-on sa Simbahan sa Europe ug sa pagbansay sa mga lider niini mitabang sa European nga mga Santos sa paglahutay sa Ikaduhang Gubat sa Kalibotan ug sa paglawig sa gubot kaayo nga resulta niini. Karon ang hugot nga pagtuo ug kakugi niadto nga mga Santos pagagantihan pinaagi sa pagtukod og duha ka templo.27
Ang bag-o nga mga templo moangkla sa Simbahan diha sa Europe ug mopauswag og laing trabaho nga gihigugma ni John: ang genealogy. Pagkahuman sa gubat, sa tinuod, misugod ang Simbahan og malisod nga programa sa paglitrato sa mga rekord sa pagkatawo ug pagkamatay diha sa mga tipiganan sa daang mga dokumento ug sa mga parokya, naghimo nga anaay minilyon nga bag-ong mga ngalan alang sa buhat sa templo.28
Sukad mipauli gikan sa ilang misyon, si John ug si Leah naglig-on usab sa Simbahan pinaagi sa pagsulat. Nag-uban gimantala nila ang Ang Pulong sa Kaalam: Usa ka Bag-ong Paghubad [The Word of Wisdom: A Modern Interpretation], nga mikabig sa ilang hugot nga pagtuo diha sa pagpadayag ug sa ilang siyentipikong pagsabot sa hustong pagkaon sa pagpalambo og mas maayong panglawas taliwala sa mga mambabasa. Sinugdanan sa 1935, nahimong editor si John sa Improvement Era ug misulat kanunay og usa ka kulom nga gitawag og “Evidences and Reconciliations,” diin gitubag ang mga pangutana sa ebanghelyo nga gipadala sa mga mambabasa. Sa kadugayan gikolekta niya ang mga kulom ngadto sa daghang nabantog nga mga basahon.29
Migrabe ang panglawas ni John sa paglabay sa tuig. Gipas-an ni Leah ang iyang sakit nga may kaligdong, bisan kini og malisod alang kaniya sa pagtuo nga ang iyang bana sulod sa kapin sa singkwenta ka tuig sa dili madugay mawala. Siya ug si John mapinanggaong mga magkauban ug ang labing suod nga mga managhigala. Samtang siya [Leah] nagbantay sa iyang [kang John] panglawas nga nagkaluya, ang iyang pagpamatuod sa gipahiuli nga ebanghelyo mihatag kaniya og kalig-on, sama kaniadto sa dihang ang ilang anak nga lalaki nga si Marsel namatay.
“Ako wala mahibalo kon unsa ang buhaton sa mga tawo kinsa wala magbaton sa atong pagsabot sa kinabuhi human dinhi, uban sa nagpadayon niining mga relasyon ug hingpit nga kalipay sa pamilya,” gisulat niya sa usa ka higala.
Sa Nobyembre 19, si John may oportunidad sa pagkugos sa iyang unang apo sa tuhod, si Kari Widstoe Koplin, pipila ka adlaw human siya natawo. Siya naghigda nga masakiton sa katre niana nga panahon, apan siya mapasalamaton sa pagtan-aw sa bag-ong henerasyon sa mga Widstoe nga misulod sa kalibotan. Pipila ka adlaw ang milabay, mipahibalo ang iyang doktor kaniya nga ang iyang mga rinyon nagkahinay.
“Busa ingon niana ang mahitabo,” miingon si John. Sa gawas usa ka maanindot nga adlaw sa tinglarag, hayag sa sidlak sa adlaw.
Namatay siya diha sa panimalay sa Nobyembre 29, 1952, ang iyang doktor ug pamilya diha tupad kaniya. Sa lubong, napaniid ni Presidente McKay, “Ang usa ka tawo kinsa naghimo sa labing dako nga kontribusyon ngadto sa katawhan mao siya kinsa naghigugma ug nagsunod sa kamatuoran sa bisan unsa nga sitwasyon.” Dayon iyang gikutlo ang kataposang mga pulong ni John gikan sa Diha sa Gihayagan sa Adlaw nga Yuta: “Ako nanghinaot nga kini isulti kabahin kanako, ako naninguha sa pagpakabuhi sa dili hinakog nga paagi, sa pagserbisyo sa Dios ug sa pagtabang sa akong isigkatawo, ug sa paggamit sa akong panahon ug mga talento sa makugihong paagi alang sa kauswagan sa tawhanong kaayohan.”
Wala madugay, misakay si Leah padulong sa sementeryo alang sa paglubong ni John, nakita niya ang mga pinadpad nga nyebe sa iyang bintana. Ang talan-awon milipay kaniya. “Natawo si John sa usa ka grabe nga unos,” nahunahunaan niya, “busa karon ang paglubong sa iyang lawas nagdawat sa panalangin sa usa ka matahom nga puti nga habol sa nyebe.”30