Het functionele gezin

James D. MacArthur, ph.d.

Directeur, counseling- en carrièrecentrum, Brigham Young University

Wat is een functioneel gezin? Een gezin waarin de gezinsleden eensgezind bezig zijn om de gezinsrelaties te verbeteren, ondanks de problemen die zich voordoen.

Ik herinner mij dat ik als jonge ouder Leer en Verbonden 93:40 las, waar de Heer zegt: ‘Ik heb u geboden uw kinderen in licht en waarheid groot te brengen.’ Ik vroeg mij af: ‘Hoe doe ik dat het beste?’ Ik hoorde veel mensen praten over disfunctionele gezinnen, maar ik wilde een functioneel gezin hebben. Dus wat is precies een functioneel gezin?

De heersende gedachte lijkt te zijn dat men in een functioneel gezin perfect met elkaar omgaat en de problemen perfect met elkaar oplost. In werkelijkheid is een gezin dat ‘functioneel’ wordt genoemd, verre van perfect. Elk gezin stuit op problemen die de unieke persoonlijkheden van de gezinsleden met zich meebrengen. In een goed functionerend gezin is het echter wel zo dat de gezinsleden zich bewust zijn van hun gebreken, maar desondanks bereid zijn te werken aan de gezinsrelaties. De gezinsleden zullen gelukkiger zijn als ze proberen de evangeliebeginselen toe te passen om de onderlinge relaties in het gezin te verbeteren.

In de vele jaren dat ik als counselor met echtparen en gezinnen heb gewerkt, heb ik een paar beginselen geleerd, waarvan ik denk dat gezinnen er beter door gaan functioneren. In dit artikel bespreek ik er een paar; wellicht kunt u er nog een paar noemen. Terwijl u deze beginselen doorleest, stel ik voor dat u erover nadenkt hoe zij uw gezin van nut kunnen zijn.

In een functioneel gezin zijn ouders erop uit om hun kinderen juiste beginselen bij te brengen en ze de vrijheid te geven om keuzes te maken. Als ouder en grootouder getroost ik mij de moeite en het denkwerk om mijn kinderen en kleinkinderen zoveel mogelijk liefde, instructie, tijd, zorg, hulp, begeleiding en aandacht te bieden, zodat zij juiste beginselen kunnen leren. Dat betekent onder meer dat ik ze leer dat keuzen gevolgen hebben — zowel goede als slechte.

Soms nemen we als ouder de rol van manager aan om onze kinderen in het gareel te houden en ze zo tot een bepaalde keuze te brengen. Het probleem met deze benadering is dat kinderen zich afzetten tegen dwang, vooral als ze ouder worden. We zullen meer bereiken als we de rol van manager afleggen en meer optreden als coach, consulent en gids. Dat houdt in dat we onze kinderen juiste beginselen leren en, naarmate ze ouder worden en meer ervaren krijgen, hun meer vrijheid toestaan om zelf te kiezen en de gevolgen van hun keuzes te ondervinden.

In het functionele gezin maken ouders hun kinderen weloverwogen sterker. Dat betekent dat u geregeld over de behoeften van ieder kind nadenkt en beoordeelt in relatie tot de algehele behoeften van het gezin. Velen van ons zijn constant aan het dansen op het slappe koord van het leven. Drukke schema’s en andere eisen kunnen het u moeilijk maken om actief te beslissen hoe u wilt leven en tegemoet te komen aan de behoeften en eisen van uw gezin. Dat betekent dat de omstandigheden, andere mensen of oude gewoonten blijven dicteren hoe u op een gegeven situatie reageert, zonder dat u daar zelf richting aan geeft. Het hoeft geen betoog dat zulke reacties vaak tot onbevredigende situaties leiden waarin we ons niet van onze beste kant laten zien.

Een van de beste manieren waarop ouders hun kinderen sterker kunnen maken, is wekelijks op een vaste tijd te bespreken hoe ze ervoor staan. Ik noem het de ‘gezinsbespreking’. Door een gezinsbespreking in te stellen, maken u en uw partner tijd vrij om geregeld de behoeften van het gezin te bespreken. U krijgt daarmee ook de tijd om noodzakelijke veranderingen in het gezin te bespreken. Als u een alleenstaande ouder bent, kunt u elke week tijd vrijmaken om over uw gezin na te denken en te bidden.

Weloverwogen werken aan uw gezin houdt ook in dat u nadenkt over de uitwerking van wat u wel of niet zegt tegen uw kinderen. Vanaf het moment dat uw kinderen worden geboren, begint u ze boodschappen te geven over uw gevoelens voor hen. Die boodschappen bestaan uit uw woorden, handelingen en gedragingen, of u dat nu wilt of niet. Al die boodschappen vormen het beeld dat kinderen van zichzelf hebben.

Voorbeelden van onbedoelde maar vaak schadelijke boodschappen zijn een kind negeren of ongeduldig zijn tegen een kind. Als u het te druk hebt om tijd te besteden aan uw zoon of dochter, zou u de boodschap kunnen overbrengen dat hij of zij ‘niet erg belangrijk is voor u.’ Denk er wel aan dat u het soms gewoon druk hebt, u moet uzelf dan ook geen schuldgevoelens aanpraten. Denk er gewoon aan dat het belangrijk is om weloverwogen positieve boodschappen naar uw kinderen te zenden en zo af en toe te evalueren welke boodschappen u overbrengt, zodat u die zo nodig kunt bijsturen.

Welke boodschappen zou u weloverwogen aan uw kinderen willen geven? Wilt u dat ze beseffen dat u van ze houdt en aan ze denkt? Als u van een plan uitgaat kunt u vaak positieve boodschappen geven, ook als dat moeilijk lijkt. Bijvoorbeeld als u elke dag naar uw werk gaat, voordat uw kinderen wakker zijn. Hoe blij en verrast zal een kind niet zijn als u op een gekleurd stuk papier een boodschap schrijft en die aan het voeteneind op zijn of haar bed plakt, zodat dat het eerste is wat het kind ziet als het wakker wordt. Er zou zoiets op kunnen staan als : ‘Hoi! Papa houdt van je! Ik zie je vanavond. Als ik thuiskom gaan we spelen!’ Dergelijke positieve boodschappen kunnen van blijvende waarde zijn.

In het functionele gezin zijn de relaties van het allerhoogste belang. Het is een goed idee om geregeld de staat van elke relatie in het gezin te evalueren. Wellicht is er zonder dat u het weet een specifieke, onvervulde behoefte waar uw kinderen het om de een of andere reden nog niet met u over hebben gehad. Door aandachtig te luisteren en open te staan voor de Geest zult u eerder onderkennen hoe het met uw kinderen gaat en wat hun behoeften zijn.

Natuurlijk brengt ons dat op de vraag: wat doet u als u beseft dat iemand in uw gezin hulp nodig heeft, omdat de relatie met u of met iemand anders niet op rolletjes loopt? Eén ding dat ik geleerd heb is dat relaties niet toevallig verbeteren; er zal alleen sprake zijn van verbetering als we er prioriteit aan geven.

Probeer op vanzelfsprekende manieren tijd aan de relatie te besteden. Wellicht hebt u wat aan mijn volgende suggesties: samen praten; samen spelen; samen iets doen; een briefje of kaartje met een paar lieve woordjes; een complimentje geven; iets leuks of onverwachts doen; ‘ik hou van je’ zeggen; naar de ander luisteren; hem of haar vragen u bij een project te helpen; over eigen gevoelens praten. Voor dat alles zult u betrokken zich moeten interesseren voor wat de ander bezighoudt. Bespreek naderhand tijdens de gezinsbespreking met uw partner wat u hebt gedaan. U zult er versteld van staan hoe verstrekkend uw positieve invloed is.

In het functionele gezin zijn de ouders actieve onderwijzers. Adam en Eva zijn uitstekende voorbeelden van ouders die zich goed kweten van hun onderwijstaak. Bijvoorbeeld: ‘Adam en Eva (…) maakten alle dingen bekend aan hun zonen en hun dochters’ (Mozes 5:12). Zij leerden hun kinderen de evangeliebeginselen, zoals het heilsplan en hoe belangrijk en zegenrijk het is om de geboden te onderhouden. Onze taak is niet alleen onze kinderen voor te bereiden op de maatschappij, maar hun ook het evangelie te leren. Als we de geestelijke opleiding van onze kinderen aan het lot of aan anderen overlaten, nemen we een groot risico dat ze niet leren wat hun waar geluk zal brengen.

Dat betekent dat we moeten nadenken over wat we behandelen en hoe we het behandelen. U kunt bijvoorbeeld in de gezinsbespreking de vraag stellen: ‘Wat willen we onze kinderen de komende paar maanden leren? Hoe, wanneer en waar willen we dat onderwijzen?’ U zou de antwoorden op kunnen schrijven als gezinsdoelen en ergens in uw gezichtsveld op kunnen hangen, zodat u ze niet vergeet. Ga dan aan de slag met uw doelen.

Wat kunt u nog meer onderwijzen? Alles waarvan u denkt dat uw gezin dat nodig heeft. Onderwerpen zoals hoffelijkheid, eerlijkheid, bidden, schriftstudie, financiën en schuldaflossing, onderling respect in het gezin, goede tijdbesteding, omgaan met boze gevoelens, het belang van een opleiding, en dat het noodzaak is dat iedereen zijn taken in het gezin doet.

Doeltreffend onderwijs kan ook heel goed op informele manier gebeuren. Informeel onderwijs gebeurt als u onderwijst zonder woorden. U hoeft in feite niet eens aanwezig te zijn als het ‘onderwijs’ plaatsvindt! Ik hang bijvoorbeeld platen op die staan voor bepaalde karaktereigenschappen waar ik mijn kinderen over na wil laten denken, zoals een plaat met pioniers die door sneeuwstormen ploegen, die staat voor niet opgeven als het moeilijk wordt. We hebben ook van ieder van onze 29 kleinkinderen een foto op de schoorsteenmantel in onze huiskamer. Hoewel er geen geschreven tekst bij die foto’s is, maken die toch veel tongen los. Je kunt ze gewoon niet over het hoofd zien. De foto’s geven mensen de boodschap dat onze kleinkinderen belangrijk voor ons zijn.

In het functionele gezin leiden de ouders door hun voorbeeldfunctie. Kinderen kijken altijd naar ons en nemen ons gedrag in zich op, of we nu willen of niet. In mijn rol van vader neem ik geregeld mijn gedrag onder de loep door mijzelf af te vragen of ik mijn gedrag, zowel privé als openbaar, aan mijn kinderen kan aanbevelen. Als het antwoord nee is, corrigeer ik mijn gedrag.

Hier zijn enkele andere vragen die ik mijzelf stel:

Wil ik dat mijn kinderen geduld hebben? Ja, dus ben ik zo geduldig mogelijk met hen.
Wil ik dat mijn kinderen zich ontspannen, pret hebben en leren van het leven te genieten? Ja, want ik ben van mening dat deze eigenschappen van wezenlijk belang zijn voor de ontwikkeling van gezonde, gelukkige relaties. Ik probeer zo vaak als ik kan plezier te hebben met mijn kinderen.
Wil ik dat mijn kinderen de Schriften en andere goede boeken lezen? Ja, dus let ik erop dat ze mij zien lezen, en dat ik ze voorlees.
Wil ik dat mijn kinderen gezinsrelaties belangrijk vinden? Ja, dus kus en knuffel ik ze, glimlach ik naar ze, luister ik naar ze, speel ik met ze, en vertel ik ze over mijn leven.

Denk eraan, kinderen willen dat hun ouders het voorbeeld zijn van iemand die weet wat hij of zij wil, zowel in persoonlijke als geestelijke zaken. Ouders dienen de leiding van de Heilige Geest altijd waardig te zijn, vooral als het even niet meezit.

Ten slotte leren ouders hun kinderen in een functioneel gezin geloof te hebben in onze hemelse Vader en in de Heer Jezus Christus. Dit geloof zorgt voor een vast en solide fundament voor het gezinsleven dat door niets anders geëvenaard wordt. En het is ook een gebod van onze hemelse Vader. Aangaande onze plicht jegens onze kinderen, verklaarde koning Benjamin: ‘Maar gij zult hun in de wegen van waarheid en ernst leren wandelen; gij zult hun leren elkaar lief te hebben en elkaar te dienen’ (Mosiah 4:15).

Wellicht het belangrijkste wat we in dit leven kunnen doen, is onze kinderen te leren geloof in Jezus Christus en zijn leringen te hebben en zijn geboden te onderhouden. In ‘Het gezin: een proclamatie aan de wereld’ staat: ‘De kans op een gelukkig gezinsleven is het grootst als de leringen van de Heer Jezus Christus eraan ten grondslag liggen.’¹ Leer uw kinderen juiste beginselen door uw woord, uw voorbeeld, en door de Geest wanneer u hun uw getuigenis geeft.

Denk eraan om geduld met uzelf en uw kinderen te hebben. Relaties verbeteren doorgaans in fases, niet plotsklaps. Hen sterker maken, vergt tijd en moeite. Maar als u erin slaagt om een functioneel gezin te hebben dat is gebaseerd op de leringen van onze hemelse Vader en Jezus Christus en zijn herstelde evangelie, verschaft u uw gezin de beste kans om naar elkaar toe te groeien en problemen eensgezinder en kordater op te lossen.

Leer uw kinderen juiste beginselen door uw woord, uw voorbeeld, en door de Geest wanneer u hun uw getuigenis geeft.