Era Tovolea Tikoga na Yalododonu Edaidai

Mai vei Elder Dale G. Renlund

Ena Vitusagavulu

Ni da sa tovolea, vosota, ka vukei ira tale eso mera cakava vakakina, eda sa Yalododonu vakaidina Edaidai.

Kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, ena Tiseba 2013 a lolositaka kina o vuravura na mate nei Nelson Mandela. Ni oti e 27 na yabaki ni tiko vakavesu me baleta na nona itavi ena sasaga ni bula veivakaduavatataki, o Mandela a isevu ni peresitedi digitaki ni lewenivanua ena Ceva kei Aferika. A vakasakiti saraga na nona veivosoti kivei ira na biuti koya ki na valeniveivesu. A vakacaucautaki ka dokai raraba vakalevu sara.¹ E saga wasoma o Mandela me cakitaka na veivakacaucautaki ena nona kaya, “Au sega ni yalododonu—oya, vakavo ke o nanuma ni dua na yalododonu e sa tamata ivalavala ca ka tovolea tikoga.”²

Na malanivosa oqo—“e sa tamata ivalavala ca na yalododonu ka tovolea tikoga”—sa dodonu me vakadeitaki ka vakayaloqaqataki ira na lewe ni Lotu. Dina ga ni da vakatakilai tu me “Yalododonu Edaidai,” so na gauna eda sega ni lomavinaka ena ivakatakilakila oqo. Na vosa Yalododonu e vakayagataki vakalevu me vakatakilai ira na sa rawata e dua na itutu torocake vakatabui se vinaka saraga. Ka da sa kila vakavinaka ni da sa sega ni vinaka sara.

Na noda vakabauta vakalotu e sa vakatavulici keda, ni sa rawa meda vakataucokotaki ena “vakararavi vakataucoko” vakaveitaravi ka vakawasoma ki na ivunau i Karisito: ni cakacakataki na vakabauti Koya, veivutuni, vakayagataka na sakaramede me vakavoui na veiyalayalati kei na veivakalougatataki ni papitaiso, kei na ciqomi ni Yalo Tabu me itokani tudei cecere cake. Ni da cakava vakakina, eda na vakataki Karisito cake ka sa rawa ni da vosota me yacova na ivakataotioti, vata na ka taucoko e okati vata kaya.³ Ena kena itukuni eso, na Kalou e kauwaitaka vakalevu sara se o cei o keda kei cei eda sa vakataka tiko mai na kena e baleta o cei eda a vakataka tu.⁴ E kauwai o Koya ni da tovolea tikoga.

Na italanoa lasa As You Like It, ka vola na dauvoladrama ni Igiladi o William Shakespeare, e vakaraitaka e dua na veisau levu ki na bula ni dua na tamata. E saga e dua na tagane qase me vakamatei na tacina gone. Ena nona kila rawa oqo, a vakabula na tuakana itovo ca na tacina gone mai na nona rawa ni mate vakaidina. Ni sa qai mai kila o tuakana na loloma tawaveiganiti oqo, e sa veisau vakataucoko ka vakaoti okoya ka sa yaco na ka e vakatoka me “saumaki.” E muri era a torovi koya eso na marama ka taroga, “O iko li oya ka sa dau saga wasoma mo vakamatei [tacimu]?”

E sauma o tuakana, “’O au saraga; ia sa sega ni vakataki au oqo: Au sega ni madua ni tukuna vei iko na noqu bula eliu, baleta ni sa rui taleitaki vei au na noqu saumaki, ka’u sa mai vaka tu kina oqo.”⁵

Kivei keda, ena vuku ni loloma kauwai ni Kalou kei na Veisorovaki i Jisu Karisito, na veisau vakaoya e sega walega ni talanoa buli. Mai vei Isikeli, a cauraka na Turaga:

“Ia na nona ca na tamata ca, ena sega ni mate kina ko koya ena siga sa lesu kina mai na nona ca. …

“… Ke sa lesu mai ko koya mai na nonai valavala ca, ka cakava na ka dodonu ka vinaka;

“… Vakasuka na tamata ca na kenai vakadinadina, ka vakasuka talega na ka sa butakoca, ka sa muria na vunau ni bula, ka sega ni cakava na ka ca; ena bula vakaidina ko koya. …

“Ena sega e dua na nonai valavala ca sa kitaka oti me na beitaki vua: sa qai cakava na ka dodonu ka vinaka.”⁶

Ena Nona loloma veivueti, sa yalataka na Kalou na veivosoti ni da veivutuni ka lako tani mai na itovo ca—ka me na kakua saraga ni beitaki vei keda na noda ivalavala ca. Kivei keda, me baleta na Veisorovaki i Karisito kei na noda veivutuni, sa rawa ni da raica na noda ivalavala sa oti ka kaya, “’O au saraga; ia sa sega ni vakataki au oqo.” Se vakacava sara na ituvaki ca, sa rawa ni da kaya, “Oya o au eliu. Ia na kequ ituvaki ca sa oti oya e sa sega tale ni o au oqo.”⁷

E sa vakatavulica o Peresitedi Thomas S. Monson, “E dua na isolisoli levu sara ni Kalou kivei keda oya na reki ni vakatovolea tale, ni sa sega ni gadrevi me na icavacava na druka.”⁸ Kevaka madaga eda sa tamata ivalavala ca kila tu ka nakita se a sotava veitaravi na druka kei na yaloluluvu, na gauna ga eda navuca kina meda tovolea tale, sa rawa ni vukei keda na Veisorovaki i Karisito. Ka sa dodonu meda nanuma ni sega ni okoya na Yalo Tabu e tukuna vei keda ni da sa lutu sara vakalevu ka sa vinaka cake ga meda soro.

Na gagadre ni Kalou mera tovolea tikoga na Yalododonu Edaidai e tara talega yani na ulabaleti ni ivalavala ca. Se da vakararawataki me baleta na leqa ni veimaliwai, bolebole ni veika vakailavo, se tauvimate eso se me isau ni nona cakacala e dua tale, na Veisorovaki vakalou ni iVakabula sa rawa ni vakabula sara madaga—ka vakauasivi sara—o ira na a vakararawataki vakatawadodonu. E kila vakamatata sara tu ga o Koya na ka e vakataka me vakararawataki vakatawadodonu e dua me isau ni nona cakacala e dua tale. Me vaka e sa parofisaitaki, na iVakabula ena “vakabulai ira sa ramusu na yalodra, … solia … na isala vakaiukuuku mei sosomi ni dravusa, na waiwai ni reki mei sosomi ni tagi, [kei na] isulu ni vakavinavinaka mei sosomi ni lomabibi.”⁹ Se cava tale, ena Nona veivuke, sa namaki ira na Yalododonu Edaidai na Kalou mera tovolea tikoga.

Me vaka ga ni reki na Kalou ni da vosota vakadede, e yaloluluvu o Koya kevaka eda sega ni vakila ni ra tovolea tale tikoga eso tale. Na neitou itokani lomani o Thoba a wasea na sala e vulica kina na lesoni oqo mai vei tinana, o Julia. O Julia kei Thoba a maliwai ira na tamata loaloa saumaki eliu ena Ceva kei Aferika. Ni oti na cava ni veivakaduiduitaki, era a vakatarai na lewe ni Lotu loaloa kei na vulavula mera dau lotu vata. Kivei ira e vuqa, na vakatautauvata ni veimaliwai ni tamata ruarua e a ka vou ka veibolei. Dua na gauna, ni rau lotu voli o Julia kei Thoba, rau a vakila ni rau a sega ni taleitaki soti mai na so na lewenilotu vulavula. Ni rau biubiu, a vosa kudrukudru vakabibi sara o Thoba kivei tinana. A vakarorogo malua koto o Julia me yacova ni sa vakamacalataka oti na nona rarawa o Thoba. Sa qai tukuna o Julia: “Oi, Thoba, na Lotu e sa vaka e dua na valenibula levu, ka da sa tauvimate taucoko ena keda dui tuvaki. Eda lako mai ki lotu meda vukei.”

Na vosa nei Julia e vakacilava e dua na raiyawa yaga sara. E sega ni dodonu meda na dauvosota duadua ga ni ra qarava voli eso na nodra baca vakayadua; sa dodonu talega meda dauloloma, dauvosota, dauveitokoni, ka daukila matata. Me vaka ni sa vakayaloqaqataki keda na Kalou meda tovolea tikoga, sa namaki keda o Koya meda vakatara talega na tikina lala kivei ira tale eso mera cakava vakakina, ena nodra dui sasaga. Na Veisorovaki ena lako mai ki na noda bula ena ivakarau levu cake sara. Eda na qai vakila se vakacava sara na kilai matata ni duidui eso, eda sa gadreva taucoko vataga na Veisorovaki vakalou.

Ena vica na yabaki sa oti a kacivi me veiqaravi vakaulotu e dua na cauravou totoka na yacana o Curtis. O koya na mataqali daukaulotu era dau masuta tu na peresitedi kecega ni kaulotu. A dei na nona rai okoya ka cakacaka vakaukauwa. Ena dua na gauna a lesi vua e dua na itokani daukaulotu ka sega tu ni matau, veilecayaki vakaveimaliwai, ka sega sara ni makututaka me vakayacora na cakacaka.

Dua na siga, ni rau vodo basikeli tiko, a raivuki o Curtis ka raica ni a sobu tawavakamacalataki rawa mai na nona basikeli o nona itokani ka sa taubale voli. A vakaraitaka vagagalu kivua na Kalou o Curtis na nona rarawa; e sa dredre dina me lesi ki na dua na itokani ena gadrevi me vakayaloqaqataki vakaukauwa sara me rawa ni vakacavari kina e dua na ka. Ena dua na gauna emuri, a yaco vei Curtis e dua na vakatakila momona, me vaka e tukuna tiko vua na Kalou, “Kila Curtis, vakatauvatani kivei au, drau sega soti sara ni duidui o kemudrau na lerua.” A vulica o Curtis ni sa gadrevi me na vosota okoya e dua na itokani tawataucoko ka a vakatovolea tale tikoga ena nona sala vakaikoya.

Na noqu veisureti kivei keda taucoko oya meda veidutaitaka na noda bula, veivutuni, ka tovolea tikoga. Kevaka eda sega ni tovolea, eda sa tamata ivalavala ca voli edaidai; kevaka eda sega ni vosota rawa, eda sa dausorosoro edaidai; ia kevaka eda sega ni vakatarai ira tale eso mera tovolea, eda sa dauveivakaisini ga edaidai.¹⁰ Ni da sa tovolea, vosota, ka vukei ira tale eso mera cakava vakakina, eda sa Yalododonu vakaidina Edaidai. Ni da sa veisau, eda na raica ni kauwai sara vakalevu na Kalou me baleta o cei o keda kei o cei eda sa vakataka tiko mai na o cei eda a vakataka tu.¹¹

Au sa vakavinavinaka vakalevu kivua na iVakabula, me baleta na Nona Veisorovaki vakalou, ka vakakina o ira na parofita edaidai ka ra vakayaloqaqataki keda meda sa Yalododonu Edaidai, meda tovolea tikoga.¹² Au vakadinadinataka ni bula vakaidina na iVakabula ena yaca i Jisu Karisito, emeni.

iDusidusi

1. Raica na Nelson Rolihlahla Mandela, Long Walk to Freedom (1994); “Biography of Nelson Mandela,” nelsonmandela.org/content/page/biography; and President Barack Obama’s Dec. 10, 2013, vosa ni veivakacaucautaki ni mate me baleti Nelson Mandela, ena whitehouse.gov/the-press-office/2013/12/10/remarks-president-obama-memorial-service-former-south-african-president-. Na veimataqali cocovi e sa vakatakilai ena nona ciqoma o Mandela na Nobel Peace Prize, na United States Presidential Medal of Freedom, kei na Soviet Order of Lenin.

2. Raica, me ivakaraitaki, na vosa nei Nelson Mandela e Rice University’s Baker Institute ena Okoto. 26, 1999, bakerinstitute.org/events/1221. A rairai tukuna raraba voli okoya na malanivosa a dolei kina o Robert Louis Stevenson: “Na yalododonu sai ira na tamata ivalavala ca ka tovolea tikoga.” Ena veiyabaki sivi yani e vuqa era sa vakaraitaka na nodra nanuma vata ga. Me ivakaraitaki, o Confucius e kilai tani ni kainaka, “Na noda lagilagi levu duadua e koto sega ena tawalutu rawa ia ena duri cake tale ena veigauna eda lutu kina.”

3. Raica, me ivakaraitaki, 2 Nifai 31:2–21; 3 Nifai 11:23–31; 27:13–21; Moronai 6:6; Vunau kei na Veiyalayalati 20:77, 79; 59:8–9; iVoladusidusi 2: Veiliutaki ena Lotu (2010), 2.1.2.

4. Ni kainaki na Kalou e kauwai vakalevu sara me baleta o cei o keda kei o cei eda sa vakataka tiko mai na o cei eda a vakataka tu e sega ni kena ibalebale ni sega ni kauwaitaka na iVakabula na isau ni ivalavala ca ni dua na tamata kivei ira tale eso. Vakaidina, e kauwaitaka vakaoti na iVakabula o ira ka sotava na mavoa, mosi, kei na mosi ni yalo me baleta na nona cakacala e dua tale. Na iVakabula e “sa mai bula vakatamata ko koya me kila kina na nodra malumalumu na [Nona tamata], … ka vakabulai ira ena nona yalololoma” (Alama 7:12).

5. William Shakespeare, As You Like It, act 4, scene 3, lines 134–37.

6. Isikeli 33:12, 14–16.

7. Na vakayagataki ni vosa ena veika sa yaco tiko ena gauna oqo ena vosayaco eso e sa laurai matata ena vuqa na ivolanikalou ka semati ki na iOtioti ni Veilewai. Raica, me ivakaraitaki, 2 Nifai 9:16; Momani 9:14; Vunau kei na Veiyalayalati 58:42–43.

8. Thomas S. Monson, “The Will Within,” Ensign, May 1987, 68.

9. Aisea 61:1–3; raica talega na Luke 4:16–21.

10. Dauveivakaisini me vaka e vakayagataki ena Veiyalayalati Vou ena rairai vakadewataki mai na vosa va-Kiriki me “dauvakalecaleca”; “ena vosa ni Kiriki e kena ibalebale ‘dua na tamata dramataki,’ se ‘dua e vakatakarakarataki, matataki ena ivukivuki eso, se vakalevulevuya e dua na tikina’” (Maciu 6:2, ivakamacala e ra a). Kevaka eda sega ni solia kivei ira tale eso na madigi mera veisau ena nodra dui sasaga, eda sa dauvakalecaleca voli meda Yalododonu Edaidai.

11. Raica na idusidusi 4, e cake.

12. Na iwiliwili ni gauna e basika kina na itukutuku oqo ena nodra vunau na Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua e sa vakasakiti saraga. A vakaraitaka na tikina oqo o Peresitedi Dieter F. Uchtdorf ni a kaya, “Mai na ivakavuvuli taucoko era vakavulica na parofita ena veisenitiuri sa oti, e dua na kena sa dau vakamatatataki tiko vakawasoma ena veigauna oya na itukutuku nuitaki ka veivakauqeti ni sa rawa ki na kawatamata me veivutuni, veisautaka na nona ilakolako, ka lesu tale ki na salatu dodonu ni bula vakatisaipeli” (“O Sa na Rawa Ena Gauna Oqo!” Liaona, Nove. 2013, 56).