Me Yaco mai na Nomuni Matanitu
Mai vei Elder Neil L. Andersen
Ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua
Na vakanananu ni Nona lako mai e yavalata na yaloqu. Ena vakariseyate! Na kena rabailevu kei na cecere, na kena vakaitamera kei na vakasakiti, ena sivia na ka kecega sa raica se sotava oti na mata vakayago.
Ni da lagasere tiko, a tarai au vakabibi na vakasama ni ena gauna saraga oqo e drau vakaudolu, de milioni beka, na Yalododonu vakabauta ena 150 na matanitu, e vakasakiti ena 75 na vosa duidui,1 eda laveta vata vua na Kalou na domoda, ena lagasere.
Bau mai na Tui ni Tui!”3 O keda e dua na matavuvale vakaitamera ni vuravura raraba ni tamata vakabauta, tisaipeli i Jisu Karisito.
Eda sa taura na Yacana, ena veimacawa ni da vakaivotavota ena sakaramede, eda yalataka ni da na daunanumi Koya ka muria na Nona ivunau. Eda se yawakalia mai na vinaka vakaoti, ia eda sega ni taura vakamamada na noda vakabauta. Eda vakabauti Koya. Eda qaravi Koya. Eda muri Koya. Eda lomani Koya vakatitobu. Na Nona inaki na inaki cecere duadua e vuravura.
Eda bula donumaka kemuni na taciqu kei na ganequ, na veisiga ni sa voleka na iKarua ni Nona Lako mai na Turaga, na gauna era sa namaka tu mai vakabalavu ena veitabayabaki na tamata vakabauta. Eda bula donumaka na gauna ni veivaluvaluti kei na irogorogo ni ivalu, na gauna ni leqa tubukoso, na gauna sa veisaqasaqa kina na vuravura ena veilecayaki kei na tiko yavavala.
Ia eda bula donumaka talega na gauna lagilagi ni Veivakalesuimai, ni sa kau yani na kosipeli ki vuravura taucoko—na gauna sa yalataka na Turaga ni na “vakatubura cake … e dua na matatamata sa savasava”4 ka “vakaiyaragitaki ira ena yalododonu kei na lagilagi ni nona kaukauwa na Kalou.”5
Eda reki ena veisiga oqo ka masuta ni da na rawata me da sotava ena yaloqaqa na noda veika dredre kei na veilecayaki. Na nodra dredre eso e ca vakalevu cake mai na nodra o ira tale eso, ia e sega ga ni dua e vakuwai mai kina. A kaya vei au ena dua na gauna o Elder Neal A. Maxwell, “Kevaka sa lako vinaka tiko vei iko na veika kecega, wawa toka.”
E dina ni sa vakadeitaka vakavica vei keda na Turaga me da “kakua ni rere,”6 e sega ni dau rawarawa me matata tiko na noda rai ka raibaleta na vuravura oqo ni da vakatovolei.
A vakavulica vei au o Peresitedi Thomas S. Monson e dua na lesoni bibi me baleta na maroroya toka e dua na ivakarau ni rai tawamudu.
Ena tinikawalu na yabaki sa oti ni keirau vodo sitimanivanua tiko mai Suitisaladi kei Peresitedi Monson, au taroga vua me baleta na nona itavi bibi. E vaqaqacotaka noqu vakabauta na nona sauma. “Ena Mataveiliutaki Taumada,” e kaya o koya, “keitou cakava na veika kece keitou rawata me toso kiliu na cakacaka oqo. Ia oqo na cakacaka ni Turaga, ka dusimaka tiko o Koya. E tu ena iuli o Koya. Keitou qoroqoro ni keitou raica ni dolava na katuba ka sega ni rawa ni keitou dolava ka cakava na mana keitou sega mada ga ni rawa ni vakasamataka.”7
Kemuni na taciqu kei na ganequ, ni da raica ka vakabauta na cakamana ni Turaga ena noda tara tiko na Nona matanitu e vuravura e rawa ni vukei keda me da raica ka vakabauta ni cakacaka tale tikoga na liga ni Turaga ena noda dui bula.
Sa kaya na Turaga, “Sa rawa vei au meu kitaka ga na noqu cakacaka.”8 Eda dui tovolea yadua me da cakava na noda itavi, ia o Koya ga na dautuvatuva levu. Ena veidusimaki nei Tamana, sa bulia kina na vuravura oqo. “Sa cakava ko koya na ka kecega; e sega ni dua na ka a caka me sega ni cakava ko koya.”9 Ni da yadra ka kidakida tiko vakayalo, eda na raica na Ligana e vuravura raraba ka da na raica na Ligana ena noda dui bula yadua.
Meu wasea mada e dua na ivakaraitaki.
Ena 1831, ni se qai 600 ga na lewe ni Lotu, sa kaya na Turaga, “Raica sa soli na lewa ni matanitu ni Kalou e vuravura vua na tamata, ia ena qai vunautaki yani na itukutuku vinaka me yacova na iyalayala kei vuravura, raica ena qiqi yani me vaka na vatu sa kavida mai na ulunivanua ka sa sega ni ta ena liga, io ena roboti vuravura taucoko.”10
Sa raica taumada na parofita o Nifai ni ena noda gauna oqo ena “lewe lailai” ga na lewe ni Lotu ni vakatauvatani ki na iwiliwili ni lewei vuravura ia era na tu ena “delai vuravura.”11
E tolu na ivakaraitaki totoka ni liga ni Turaga ena kena tauyavu na Nona matanitu, na valetabu sa kacivaka nikua o Peresitedi Monson. Ena vica ga na yabakitini sa oti, o cei beka sa raitayaloyalotaka tu na valetabu mai Haiti, Thailand, kei na Ivory Coast?
Na vanua me tu kina e dua na valetabu e sega ni vakatautaki ena levu ni vanua. E yaco mai ena ivakatakila mai vua na Turaga ki vua na nona parofita, ka ivakatakilakila ni dua na cakacaka cecere me vakayacori, ka vakadinadinataka na nodra buladodonu na Yalododonu ka ra na vakamareqeta ka qarauna vinaka na Nona vale ena veitabatamata.12
Keirau a veisiko kei na watiqu o Kathy ki Haiti ena rua ga na yabaki sa oti. Ena dela ni ulunivanua raibaleti Port-au-Prince, keimami a duavata kei ira na Yalododonu mai Haiti ena kena vakananumi na vakatabui ni vanua oya mai vei Elder Thomas S. Monson ena gauna oya, ena 30 ga na yabaki yani i liu. E sega ni dua vei keimami ena guilecava rawa na uneune veivakarusai mai Haiti ena 2010. Mai vei ira na lewenilotu yalodina kei na matailawalawa daukaulotu yaloqaqa levu ga vei ira e kai Haiti, sa toso tiko na tubu kei na qaqaco ni Lotu ena matanitu yanuyanu oqo. E laveta cake na noqu vakabauta meu raitayaloyalotaki ira na Yalododonu buladodonu ni Kalou oqo ni ra vakaisulu vulavula, ka tu vei ira na mana ni matabete tabu me ra liutaka ka qarava na veicakacaka tabu vakalotu ena vale ni Turaga.
O cei beka e rawa ni raitayaloyalotaka e dua na vale ni Turaga ena siti totoka o Bangkok? E dua tale na kena ivakaraitaki, na vakabauta Vakarisito e 1 ga na pasede ni matanitu lotu Buddha oqo o Thailand. Me vakataki Haiti, sa vakakina e Bangkok, na Turaga sa vakasoqoni ira vata na digitaki e vuravura. Ni keirau tiko voli mai kea ena vica na vula sa oti keirau a sotavi Sathit kei Juthamas Kaivalvatana kei iratou na luvedrau yalodina. A curu ki na Lotu o Sathit ni yabaki 17 ka laki kaulotu ena nona vanua ga. E muri qai sotavi Juthamas ena inisitute, ka rau laki vauci ena Valetabu e Manila. Ena 1993 a coqai rau na veiwatini na Kaivalvatanas e dua na lori ka moce na kena draiva, ka paralase kina o Sathit me tekivu mai sarisarina ka lako sobu. A sega vakadua ni bau yavalati na nodrau vakabauta. O Sathit e dua na qasenivuli taleitaki ena International School mai Bangkok. E veiqaravi vaka-Peresitedi ni iTeki na Thailand Bangkok North. Eda raica na cakamana ni Kalou e na Nona cakacaka kei na noda dui bula.
Ena sega ni rawa ni tukuni na cakamana ni Lotu mai na Ivory Coast kevaka e sega ni cavuti na yacadratou e rua na mataveiwatini: O Philippe kei Annelies Assard kei Lucien kei Agathe Affoue. Eratou a curu ki na Lotu vakaveiwatini gone, dua mai Jamani ka dua mai Varanise. Ena 1980 vakacaca, erau vakila o Philippe kei Lucien me rau lesu tale ki na nodrau vanua vaka-Aferika me baleta na tarai cake ni matanitu ni Kalou. Vei Sisita Assard, na yalewa ni Jamani, me biuta nona matavuvale, ka vakadonuya vei Baraca Assard me biuta nona cakacaka me vaka e dua na idinia ni veika vakamisini, e gadrevi kina na vakabauta matalia. Eratou a sota ena imatai ni gauna na mataveiwatini e rua oqo mai Ivory Coast ka tekivuna e dua na Wilivola ni Sigatabu. Oqori ena 30 na yabaki sa oti. Ena gauna oqo sa tu e walu na iteki ka 27,000 na lewenilotu ena matanitu totoka vaka-Aferika oqo. Erau se veiqaravi tikoga ena yalodina na veiwatini na Affoues, ka vakakina o rau na veiwatini na Assards, ka rau sa vakacavara mai e dua na kaulotu ena Valetabu na Accra Ghana.
E rawa beka ni o raica na liga ni Kalou ni tosoya tiko ki liu na Nona cakacaka? E rawa beka ni o raica na liga ni Kalou ena nodra bula na daukaulotu mai Haiti se o rau na Kaivalvatanas mai Thailand? E rawa beka ni o raica na liga ni Kalou ena nodratou bula na Assards kei na Affoues? E rawa beka ni o raica na liga ni Kalou ena nomu bula?
“Raica sa kilikili sara me vakatusa na tamata ni sa bulia na ka kecega na Kalou.”13
E sega ni yaco wale tikoga mai Haiti, Thailand, se na Ivory Coast na cakamana ni Kalou. Rai wavokiti iko.14 “Sa lomani ira na tamata kecega na Kalou … ; io, sa kilai ira kece na nona tamata, ka sa… roboti vuravura taucoko na nona loloma.”15
Ena so na gauna eda rawa ni raica na liga ni Turaga ena nodra bula eso ia eda vakataroga, “Meu raica vakamatata cake beka vakacava na Ligana ena noqu bula?”
Sa kaya na iVakabula:
“Ka sega ni vakatitiqa.”16
“Kakua ni yalolailai.”17
“Ka sega e dua vei rau [na separo] ena lutu walega ki na qele me tabogo vua na Tamamudou. …
“O koya mo dou qai kakua ni rere: dou sa uasivi cake vei ira na separo e vuqa.”18
Nanuma na cauravou a tagi vua na parofita o Ilaisa ni ra vakavolivoliti rau tu na meca: “Isa noqu turaga! A cava me daru cakava?”19
A sauma ko Ilaisa:
“Kakua ni rere: ni ra sa lewevuqa era sa tiko kei kedaru, ka lewe lailai era sa tiko kei ira.
“[A qai] masu ko Ilaisa, … Kemuni Jiova, … mo ni vakayadrata mada na matana, me rai rawa ko koya. A sa vakayadrata na matana na cauravou ko Jiova; a sa rai ko koya [ka raica] sa oso na ulunivanua ena ose, kei na qiqi bukawaqa.”20
Ni o talairawarawa ki na ivakaro ka masu ena vakabauta mo raica na liga ni Turaga ena nomu bula, au yalataka vei iko ena dolava vakalevu ko Koya na matamu vakayalo, ka na matata cake na nomu raica ni o sega ni tiko duadua.
E vakavuvulitaka na ivolanikalou me da “[tucake] ka vakabauta dei na veika ena yaco mai.”21 Na cava ena yaco mai? A masulaka na iVakabula:
“Tamai keimami mai lomalagi, me vakarokorokotaki na yacamuni.
“Me yaco mai na nomuni matanitu. Me caka na lomamuni e vuravura, me vaka sa caka tiko mai lomalagi.”22
Eda se qai lagata vata kecega “Bau mai na Tui ni Tui.”
Ena tubu na noda vakabauta ni da namaka tiko na siga lagilagi ena lesu mai kina ki vuravura na iVakabula. Na vakanananu ni Nona lako mai e yavalata na yaloqu. Ena vakariseyate! Na kena rabailevu kei na cecere, na kena vakaitamera kei na vakasakiti, ena sivia na ka kecega sa raica se sotava oti na mata vakayago.
Ena siga ko ya ena sega ni lako mai ko Koya ni viviraki ena isulunigone ka davo ena valenimanumanu,”23 ia “ena lako mai ena veio ni lomalagi, ena kaukauwa kei na iukuuku levu; era na salavata mai kei [Koya] na agilosi yalosavasava.”24 Eda na rogoca na “domo ni agilosi turaga, kei na davui ni Kalou.”25 Ena vuki na matanisiga kei na vula, ka na “qeqera mai na veikalokalo.”26 O iko kei au, se o ira era na muri keda, “era na soqoni vata mai na yalododonu mai na yasai vuravura vava,”27 “era na vakamataliataki ka kau cake me veitata kaya,”28 kei ira era sa mate ena buladodonu, o ira talega era na “kau cake me… ra veitata kaya ena maliwa ni …lomalagi.”29
Oti, qai dua na ka voleka sara ni sega ni rawa: “Na tamata kecega,” sa kaya na Turaga, “era na qai raici au taucoko.”30 Ena yaco beka vakacava? Eda sega ni kila. Ia au vakadinadinataka ni na yaco–me vaka saraga sa parofisaitaki. Eda na tekiduru ena vakarokoroko, “ena vosa na Turaga ka rogo na domona ki na iyalayala kei vuravura.”31 “Ia na domona sa vaka na domo ni wai e vuqa, ka vaka na domo ni kurukuru levu.”32 “Raica ena qai tu ena kedra maliwa na nona tamata na Turaga.”33
Ena qai yaco mai na nodra vakaduavatataki tawaguilecavi rawa kei ira na agilosi ni lomalagi kei na Yalododonu e vuravura.34 Ia e bibi duadua, e tukuna o Aisea, “ia na iyalayala kecega kei vuravura ena kunea na bula sa mai vei koya na noda Kalou,”35 ia ko Koya ena “lewai ira kecega.”36
Ena siga ko ya ena galu na dauvakatitiqa, “io era na rogoca na tamata kecega … , ka tekiduru na duru vakayadua ga ka vakatusa na yame kecega”37 ni o Jisu na Karisito, na Luve ni Kalou, na iVakabula ka Dauveivueti ni vuravura.
Nikua na Siganimate. Eda reki vata kei ira na vakabauta Vakarisito e vuravura taucoko ena Nona Tucaketale lagilagi kei na noda dui tucaketale sa yalataki tu. Me da vakavakarau ki na Nona lesu mai, ena noda vakatovotovotaka e veigauna na gauna lagilagi oqo ena noda vakasama kei ira eda dau lomana, ka me noda na Nona Masu: “Me yaco mai na Nomuni matanitu. Me caka na lomamuni e vuravura, me vaka sa caka tiko mai lomalagi.”38 Au vakadinadinataka ni bula tiko o Koya, “Bau mai na Tui ni Tui.” Ena yaca i Jisu Karisito, emeni.