Mga Amahan
Ni Elder D. Todd Christofferson
Sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles
Akong tutukan karon ang kaayohan nga mabuhat sa mga lalaki diha sa labing mahinungdanong mga tahas sa pagkalalaki—bana ug amahan.
Mamulong ako karon kabahin sa mga amahan. Ang mga amahan mahinungdanon sa balaanong plano sa kalipay, ug gusto nakong awhagon kadtong naningkamot gayud nga matuman kana nga calling. Ang pagdayeg ug pag-awhag sa pagka-amahan ug sa mga amahan dili usa ka pagpakaulaw o pagbaliwala ni bisan kinsa. Ako lamang tutokan karon ang kaayohan nga mabuhat sa mga lalaki diha sa labing mahinungdanong mga tahas sa pagkalalaki—bana ug amahan.
Si David Blankenhorn, ang tagsulat sa Fatherless America, nakaobserbar: “Karon, ang katilingbang Amerikanhon nabahin-bahin ug nagkasumpaki ang ilang mga ideya kabahin sa pagka-amahan. Ang pipila ka mga tawo wala gani maghunahuna bahin niini. Ang uban mapungot niini. Ang uban, lakip ang ubay-ubay nga mga eskolar kabahin sa pamilya, mibaliwala o mitamay niini. Daghan pang uban nga wala gayud mosupak niini, ang uban dili gayud mapasaligon bahin niini. Daghang mga tawo nangandoy nga duna kitay buhaton niini, apan nagtuo nga ang atong katilingban dili na makahimo o dili na mohimo niini.”1
Isip usa ka Simbahan, mituo kita sa mga amahan. Mituo kita sa “maayong tumong sa tawo nga unahon ang iyang pamilya.”2 Mituo kita nga “pinaagi sa balaan nga plano, ang mga amahan mao ang mangulo sa ilang mga pamilya diha sa gugma ug sa pagkamatarung ug may kapangakohan sa pagsangkap sa mga kinahanglanon sa kinabuhi ug sa pagpanalipod sa ilang mga pamilya.”3 Mituo kita nga sa ilang mga katungdanan diha sa panimalay, “ang mga amahan ug mga inahan adunay katungdanan sa pagtabang sa usag usa ingon nga magkauban.”4 Mituo kita nga gawas nga gikinahanglan pag-ayo, ang mga amahan talagsaon ug dili mahulipan.
Ang pipila nakakita sa benepisyo sa pagkaamahan sa sosyal nga mga panan-aw, isip butang nga nagpaobligado sa mga lalaki ngadto sa ilang mga anak, nagpugos kanila nga mahimong maayong lungsuranon ug sa paghunahuna sa mga panginahanglan sa uban, nagdugang nga “dili lamang ang inahan ang responsable sa mga bata kondili katambayayong ang amahan. … Sa ato pa, ang importante sa mga lalaki mao ang pagka-amahan. Ang importante para sa mga anak mao ang pagkaadunay mga amahan. Ang importante alang sa katilingban mao ang paghimo og mga amahan.”5 Samtang kini nga mga konsiderasyon tinuod ug importante gayud, nahibalo kita nga ang pagkaamahan mas labaw pa kay sa usa ka sosyal nga ideya o produkto sa ebolusyon. Ang tahas sa amahan naggikan sa balaanong kagikan, nagsugod sa usa ka Amahan sa Langit ug, niining mortal nga kalibutan, kauban ni Amahang Adan.
Ang hingpit, balaanong pagpahayag sa pagkaamahan mao ang atong Langitnong Amahan. Ang Iyang kinaiya ug mga hiyas naglakip sa abunda nga kaayo ug hingpit nga gugma. Ang Iyang buhat ug himaya mao ang kalamboan, kalipay, ug kinabuhing dayon sa Iyang mga anak.6 Ang mga amahan niining napukan nga kalibutan walay ikatandi sa Kahalangdon sa Itaas, apan sa ilang labing maayo, sila naningkamot sa pagsunod Kaniya, ug sila sa pagkatinuod naghago sa Iyang buhat. Gipasidunggan sila og usa ka talagsaon ug bug-at nga pagsalig.
Alang sa mga lalaki, ang pagkaamahan nagpakita kanato sa atong kaugalingong mga kahuyang ug sa atong panginahanglan nga molambo. Ang pagka-amahan nagkinahanglan og sakripisyo, apan tinubdan kini sa walay sama nga katagbawan, gani hingpit nga kalipay. Usab, ang labing mahinungdanong ehemplo mao ang atong Langitnong Amahan, kinsa nagmahal gayud kanato, Iyang espiritu nga mga anak, nga Iyang gihatag ang Iyang Bugtong Anak alang sa atong kaluwasan ug kahimayaan.7 Si Jesus miingon, “Walay bisan kinsa nga may gugma nga labaw pa niini, nga ang usa ka tawo magahalad sa iyang kinabuhi sa pagpakamatay alang sa iyang mga higala.”8 Ang mga amahan nagpakita niana nga gugma sa ilang pagpakabuhi matag adlaw, naghago sa pagserbisyo ug pagsuporta sa ilang mga pamilya.
Tingali ang labing mahinungdanon sa buhat sa usa ka amahan mao ang pagpabalik sa mga kasingkasing sa iyang mga anak ngadto sa ilang Langitnong Amahan. Kon pinaagi sa iyang ehemplo ingon man sa iyang mga pulong mapakita sa amahan ang iyang pag-unong sa Dios sa inadlaw-adlaw nga pagpakabuhi, kana nga amahan nakahatag ngadto sa iyang mga anak sa yawe sa kalinaw niining kinabuhia ug kinabuhing dayon sa kalibutang moabut.9 Ang amahan nga nagbasa sa mga kasulatan ngadto ug kauban sa iyang mga anak nagpaanad kanila sa tingog sa Ginoo.10
Atong makita diha sa mga kasulatan ang balik-balik nga paghatag og gibug-aton sa obligasyon sa ginikanan sa pagtudlo sa mga anak:
“Ug usab, tungod kay ang mga ginikanan adunay mga anak diha sa Zion, o diha sa bisan diin sa iyang mga istaka nga natukod, nga wala magtudlo kanila sa pagsabut sa doktrina sa paghinulsol, hugot nga pagtuo diha ni Kristo ang Anak sa buhi nga Dios, ug sa bunyag ug sa gasa sa Espiritu Santo pinaagi sa pagpandong sa mga kamot, kon walo ka tuig ang panuigon, ang sala anaa diha sa mga ulo sa mga ginikanan. …
“Ug sila usab motudlo sa ilang mga anak sa pag-ampo, ug sa paglakaw nga matarung sa atubangan sa Ginoo.”11
Niadtong 1833, gipahimangnoan sa Ginoo ang mga sakop sa Unang Kapangulohan tungod sa kakulang sa pagtagad sa katungdanan sa pagtudlo sa ilang mga anak: Sa usa kanila gitataw Niya sa pagsulti, “Ikaw wala magtudlo sa imong mga anak sa kahayag ug kamatuoran, sumala sa mga sugo; ug kanang usa ka dautan adunay gahum, sa gihapon, diha kanimo, ug kini mao ang hinungdan sa imong kasakitan.”12
Ang mga amahan kinahanglan na usab nga motudlo sa balaod ug mga buhat sa Dios sa matag henerasyon. Sama sa gipahayag sa Salmista:
“Kay siya nagtukod og usa ka pagpamatuod kang Jacob, ug nagbutang og usa ka kasugoan sa Israel, nga gisugo niya ang among mga amahan, nga sila igapahibalo nila sa ilang mga anak:
“Aron ang kaliwatan nga umaabut mahibalo kanila, bisan ang mga anak nga mangatawo pa; nga mobangon [unya] ug magasugilon niini sa ilang mga anak:
“Aron ibutang nila ang ilang paglaum sa Dios, ug dili mahikalimot sa mga buhat sa Dios, kondili magabantay sa iyang mga sugo.”13
Sigurado nga ang pagtudlo sa ebanghelyo usa ka komon nga katungdanan tali sa mga amahan ug mga inahan, apan giklaro sa Ginoo nga nagpaabut Siya sa mga amahan nga mahimong responsable sa paghatag niini og taas nga prayoridad. (Ug hinumduman nato nga ang impormal nga pakigsultihanay, ang pakigtrabaho ug pakigdula, ug ang pagpaminaw importanting mga elemento sa pagtudlo.) Ang Ginoo nagpaabut nga ang mga amahan motabang sa pagtudlo sa ilang mga anak, ug ang mga anak nagkinahanglan og usa ka ehemplo.
Ako mismo napanalanginan og usa ka dalayegon nga amahan. Nakahinumdom ko nga sa dihang 12 anyos pa ko, ang akong amahan mikandidato sa pagka-konsehal sa siyudad sa among gamay nga komunidad. Wala siya mangampanya og maayo—ang ako lang nahinumduman nga gisugo ni Papa ang akong mga igsoon ug ako sa pag-apud-apod og mga kopya sa flyer sa kada balay, nag-awhag sa mga tawo nga botaran si Paul Christofferson. Dihay pipila ka mga hamtong nga akong gihatagan og flyer nga miingon nga si Paul usa ka buotan ug matinuoron nga tawo ug nga sila walay problema nga mobotar kaniya. Mibati ko og dakong garbo alang sa akong amahan. Naghatag kini kanako og pagsalig ug usa ka tinguha sa pagsunod sa iyang ehemplo. Si papa dili hingpit—gani walay bisan usa—apan siya matarung ug maayo ug usa ka ehemplo nga tinguhaon sa usa ka anak.
Ang pagdisiplina ug pagkorihir mga kabahin sa pagtudlo. Sama sa gisulti ni Pablo, “Kay ang Ginoo nagapanton kaniya nga iyang ginahigugma.”14 Apan kinahanglang mag-amping ang usa ka amahan sa pagdisiplina basin unya og mahimo na nga pag-abuso, nga dili gayud makatarunganon. Kon mokorihir man ang usa ka amahan, kinahanglan nga ang gugma maoy nagdasig ug ang Espiritu Santo maoy iya nga giya:
“Pagpanton sa tukma nga panahon uban ang tuman nga kahigpit, kon gidasig sa Espiritu Santo; ug dayon mopakita pagkahuman og dugang nga paghigugma ngadto kaniya kinsa inyong gipanton, basin pa unya siya moisip kanimo nga iyang kaaway;
“Aron siya masayud nga ang inyong pagkamatinud-anon labaw pa nga malig-on kay sa mga higot sa kamatayon.”15
Ang pagdisiplina sigun sa balaang sumbanan wala kaayo maghisgot sa pagsilot kay sa pagtabang sa usa ka minahal sa pagkontrolar sa kaugalingon.
Ang Ginoo miingon nga “tanan nga mga anak adunay katungod diha sa ilang mga ginikanan alang sa ilang kabuhian hangtud sila anaa na sa hustong panuigon.”16 Ang pagpangita og kwarta aron sa pagsuporta sa pamilya usa ka sagrado nga kalihokan. Ang pagsangkap alang sa kaugalingong pamilya, bisan tuod sa kasagaran nagkinahanglan kini og panahon nga malayo sa pamilya, nahisubay sa pagkaamahan—kini ang kahulugan sa pagkamaayong amahan. “Ang trabaho ug pamilya nagsapaw nga mga responsibilidad.”17 Kini, siyempre, dili mahimong rason aron pasagdan sa usa ka tawo ang iyang pamilya alang sa iyang trabaho o, sa pikas nga bahin, dili maningkamot sa iyang kaugalingon ug kontento na nga isangon ang iyang responsibilidad ngadto sa uban. Sa mga pulong ni Haring Benjamin:
“Ug kamo dili motugot sa inyong mga anak nga sila magutman, o hubo; ni kamo motugot nga sila molapas sa mga balaod sa Dios, ug manag-away ug managbingkil sa usag usa. …
“Apan kamo motudlo kanila sa paglakaw diha sa mga pamaagi sa kamatuoran ug kaligdong; kamo motudlo kanila sa paghigugma sa usag usa, ug sa pag-alagad sa usag usa.”18
Atong giila ang pag-antus sa mga tawo nga dili makahimo sa pagpangita og mga paagi ug kapanguhaan nga igong makasuporta sa ilang pamilya. Walay angay ikaulaw kadtong kinsa, sa usa ka panahon, bisan pa sa ilang pinakamaayong paningkamot, dili makatuman sa tanang mga katungdanan ug buluhaton sa mga amahan. “Kakulangan, kamatayon, o laing mga kahimtang mahimong manginahanglan sa pagsagop. Ang uban nga mga kapamilya kinahanglan nga motabang kon gikinahanglan.”19
Ang paghigugma sa inahan sa iyang mga anak—ug pagpakita niana nga gugma—maoy duha sa labing maayong mga butang nga mabuhat sa usa ka amahan alang sa iyang mga anak. Kini nagmatuod ug naglig-on sa kaminyoon nga maoy pundasyon sa kinabuhi ug seguridad sa pamilya.
Ang ubang lalaki mga single sila nga amahan, nag-atiman og mga ilo, o mga ama-ama. Daghan kanila naningkamot pag-ayo ug nagbuhat sa ilang labing maayo diha sa kasagaran lisud nga tahas. Atong gidayeg kadtong naghimo sa tanan nga posibleng mahimo diha sa gugma, pailub, ug kaugalingong pagsakripisyo aron sa pagtubag sa mga panginahanglan sa indibidwal ug pamilya. Kinahanglang timan-an nga gisalig sa Dios Mismo ang Iyang Bugtong Anak ngadto sa usa ka ama-ama. Sigurado nga angay usab dayegon si Jose tungod kay dihang nagtubo si Jesus, Siya “mitubo sa kaalam ug sa gidak-on, ug sa kahimuot kaniya sa Dios ug sa tawo.”20
Makaguol lang, tungod sa kamatayon, pagbiya, o diborsyo, pipila sa mga bata walay mga amahan nga nagpuyo nga ilang kauban. Ang uban tingali dunay mga amahan nga anaa sa pisikal nga paagi apan wala sa emosyonal o sa ubang paagi walay pagtagad o walay pagsuporta. Manawagan kita sa tanang mga amahan sa pagbuhat og mas maayo ug mahimong mas maayo. Manawagan kita sa tanang matang sa media ug kalingawan, nga daghanon ang pagpakita og matinud-anon ug makamao nga mga amahan kinsa tinud-anay nga nahigugma sa ilang mga asawa ug maalamong naggiya sa ilang mga anak, imbis palpak ug mga buringog, o “mga tawo nga hinungdan sa mga problema,” nga maoy sagad kaayo nga pagkahulagway sa mga amahan.
Ngadto sa mga anak nga dunay lisud nga sitwasyon sa pamilya, moingon kami, dili ubos ang inyong bili tungod niana. Ang mga hagit usahay usa ka timailhan sa pagsalig sa Ginoo diha kaninyo. Makatabang Siya kaninyo, direkta ug pinaagi sa uban, aron sa pagsagubang sa inyong giatubang. Mamahimo kamong henerasyon, tingali ang una sa inyong pamilya, diin ang balaanong mga sumbanan nga giorden sa Dios alang sa mga pamilya tinuoray nga mamugna ug mopanalangin sa tanan nga nagsunod ninyo nga mga kaliwatan.
Kamo batan-ong mga lalaki, nga nakakita sa umaabut ninyong tahas isip tigsangkap ug tigpanalipod, moingon kami, pangandam karon pinaagi sa pagkugi sa eskwelahan ug pagplano sa pagpadayon human sa high school. Ang edukasyon, sa unibersidad, teknikal nga eskwelahan, apprenticeship, o susama nga programa, mahinungdanon sa pagpalambo og mga kahanas ug mga kapabilidad nga inyo unyang kinahanglanon. Pahimusli ang mga oportunidad nga makig-uban sa mga tawo sa bisan unsang edad, lakip ang mga bata, ug pagkat-on unsaon sa pag-establisar og maayo ug mabungahon nga mga relasyon. Kasagaran nagpasabut kana nga makig-istorya og mga tawo ug usahay makigtrabaho uban kanila, dili lang pagpahingpit sa inyong abilidad sa pag-text. Pagpakabuhi aron sa inyong pagkahamtong magdala kamo og kaputli sa inyong kaminyoon ug sa inyong mga anak.
Sa tanang nagtubo nga mga kaliwatan, kami moingon, bisan asa ninyo ibutang ang inyong kaugalingong amahan sa sukdanan nga maayo-mas maayo-labing maayo (tag-anon nako nga magkataas kana nga pagsukod samtang magkatigulang ug magkamaalamon kamo), desisyuni ang pagtahud kaniya ug sa inyong inahan pinaagi sa inyong kaugalingong kinabuhi. Hinumdumi ang mapanganduyong paglaum sa usa ka amahan nga gipahayag ni Juan: “Wala na akoy kalipay nga molabaw pa niini, nga mao ang pagpakadungog nga ang akong mga anak nanagsubay sa kamatuoran.”21 Ang inyong pagkamatarung maoy labing dakong dungog nga madawat ni bisan kinsang amahan.
Ngadto sa akong mga kaigsoonan, ang mga amahan niini nga simbahan, ako moingon, nasayud ko nga nanghinaut mo nga mas hingpit pa unta kamo nga amahan. Nasayud ko nga nanghinaut pud ko sa akong kaugalingon. Bisan pa niana, bisan pa sa atong mga limitasyon, mopadayon kita. Isalikway nato ang nanobra nga mga ideya sa pagtagbaw sa kaugalingon ug sa pagbuhat sa unsay atong gusto nga maoy kultura karon ug unahon paghunahuna ang kalipay ug kaayohan sa uban. Sigurado, bisan pa sa atong mga kakulangan, ang atong Langitnong Amahan mopalambo kanato ug mohatag og maayong resulta sa atong yanong mga paningkamot. Nadasig ko sa usa ka istorya nga mabasa diha sa New Era pipila ka tuig ang milabay. Ang tagsulat miasoy sa mosunod:
“Sa bata pa ko, ang among gamay nga pamilya nagpuyo sa apartment nga usa ray kwarto sa ikaduha nga andana. Diha ko natulog sa sofa sa sala. …
“Ang akong papa, usa ka steelworker, sayo kaayong mobiya sa balay aron motrabaho matag adlaw. Matag buntag iyang … tarungon ang akong habol itabon kanako ug mohunong sa makadiyot. Daw nagdamgo pa ko sa dihang akong mabatyagan ang akong papa nga nagbarug tapad sa sofa, nagtan-aw kanako. Samtang hinay-hinay kong momata, maulaw ko nga anaa siya sa duol. Nagpakaaron ingnon ko nga natulog gihapon. … Nakabantay ko nga samtang nagbarug siya sa kilid sa akong higdaanan siya nag-ampo uban sa tanan niyang atensyon, kusog, ug pagtutok—alang kanako.
“Kada buntag ang akong papa nag-ampo alang kanako. Siya nag-ampo nga ako adunay maayong adlaw, nga ako luwas, nga ako makakat-on ug mangandam alang sa umaabut. Ug tungod kay siya dili nako makauban hangtud sa kagabhion, siya nag-ampo alang sa mga magtutudlo ug mga higala nga akong makauban nianang adlawa. …
“Sa sinugdanan, wala gyud ko kasabut kon unsay gibuhat sa akong papa niadtong mga buntaga sa dihang nag-ampo siya alang kanako. Apan samtang nagkadako ko, akong gibati ang iyang paghigugma ug interes ngari kanako ug sa tanan nakong gibuhat. Usa kini sa akong paborito nga mga handumanan. Milabay una ang daghang katuigan, human ko naminyo, may kaugalingon na kong mga anak, ug moadto sa ilang mga lawak samtang sila nangatulog ug nag-ampo alang kanila nga hingpit nakong nasabtan kon unsay gibati sa akong amahan mahitungod kanako.”22
Si Alma mipamatuod ngadto sa iyang anak:
“Tan-awa ako moingon nganha kanimo, nga siya mao [si Kristo] sa pagkatinuod ang moanhi … ; oo, siya moanhi aron sa pagpahayag sa malipayon nga mga balita sa kaluwasan ngadto sa iyang mga katawhan.
“Ug karon, akong anak, kini mao ang pagpangalagad diin ikaw gitawag, sa pagpahayag niini nga malipayon nga mga balita ngadto sa mga katawhan, sa pag-andam sa ilang mga hunahuna; o hinoon … nga sila mahimo nga mangandam sa mga hunahuna sa ilang mga anak sa pagpamati sa pulong sa takna sa iyang pag-anhi. ”23
Kana mao ang pagpangalagad sa mga amahan karon. Hinaut nga ang Dios mopanalangin ug mohimo kanilang takus sa pagbuhat niini, sa pangalan ni Jesukristo, amen.