“Kevaka Dou sa Kilai Au”
Mai vei Elder David A. Bednar
Ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua
Eda sa kila beka ga na veika baleta na iVakabula, se da sa tosoya cake tiko meda kilai Koya? Ena yaco vakacava meda kila na Turaga?
Ni sa mai tinia na iVakabula na Nona Vunau ena Ulunivanua, a vakamatatataka na dina tawamudu ni “kena vakayacori duadua ga na loma i Tamana eda na rawata kina na loloma soliwale veivakabulai ni Luvena.”1
A kaya o Koya:
“Ena sega ni curu ki na matanitu vakalomalagi ko ira kecega sa kaya vei au, Turaga, Turaga, ko koya ga sa cakava na loma i Tamaqu sa tiko mai lomalagi.
“Era na lewevuqa era na kaya vei au ena siga ko ya, Kemuni na Turaga, na Turaga, keimami a sega li ni vakavuvuli e na yacamuni? ka vakasevi ira na tevoro e na yacamuni? ka kitaka na cakacaka mana e vuqa e na yacamuni?
“Ia kau na qai tukuna vei ira, Au sa sega sara ni kilai kemudou: dou lako tani vei au, koi kemudou sa daukitaka na ivalavala ca.”2
Na noda kila vinaka na ivakavuvuli oqo ena vakarabailevutaki ni da raica vakabibi e dua na kena itukutukuni vou veivakauqeti. E vakaibalebale cake, na malanivosa ni Turaga e toqai tiko ena iVolatabu Makawa ni King James Version, “Au sa sega sara ni kilai kemudou,” ena kena laki veisautaki ena iVakadewa nei Josefa Simici me “Dou a sega sara ni kilai au.”3
Meda raica talega na vosa vakatautauvata ni tini na goneyalewa. Meda nanuma tiko ni lewe lima e ratou goneyalewa lialia sega ni vakavakarau e ratou a gole me kau waiwai mai ni nodratou cina ni sa rogo mai na kaci me laki tavaki na tagane sa qai vakawati.
“Ia ni ratou sa lako me ratou volivoli, sa tadu mai na tagane sa qai vakawati; ia ko iratou sa vakarau oti tu, e ratou sa curu vata kaya ki na kana magiti ni vakawati: a sa qai sogo na katuba.
“Sa qai lako talega mai emuri ko iratou na goneyalewa [lialia e lima] ko ya, ka kaya, Noqu Turaga, Noqu Turaga, dolavi keitou.
“A sa vosa ko koya, ka kaya, Au sa kaya vakaidina vei kemudou, Au sa sega ni kilai kemudou.”4
Na inaki ni vosa vakatautauvata oqo kivei keda yadua sa mai vakarabailevutaki ena dua tale na kena vosavou veivakauqeti. Vakabibi, na malanivosa “Au sa sega ni kilai kemudou,” me vaka e toqai tiko ena iVolatabu Makawa ni King James Version sa mai vakamatatataki ena iVakadewa nei Josefa Simici me “Dou sa sega ni kilai au.”5
Na malanivosa “Dou a sega ni kilai au” kei na “Dou sa sega ni kilai au” sa dodonu meda dui dikevi keda kina vakayalo vakatitobu. Eda sa kila beka ga na veika baleta na iVakabula, se da sa tosoya cake tiko meda kilai Koya? Ena yaco vakacava meda kila na Turaga? Na taro oqo me baleta na yalo sa usutu ni noqu itukutuku. Au sa sureta vakaidina kina na veivuke ni Yalo Tabu ni da raica vata na bibi ni ulutaga oqo.
Yaco Meda Kila
E kaya o Jisu:
“Oi au na sala, kei na vu-ni-dina, kei na vu-ni-bula, sa sega ni torovi Tamaqu walega e dua na tamata, e na vukuqu ga.
“Kevaka dou sa kilai au, dou sa kilai Tamaqu talega.”6
Ena yaco meda kila na Tamana ni da sa kila na Luvena Daulomani.
E dua na inaki cecere ni bula vakayago e sega walega meda mai kila na veika e baleta na Luvena Duabau na Tamana ia meda sasagataka talega meda kilai Koya. E va na ituvatuva bibi ena rawa me vukei keda meda na kila na Turaga o ya mo cakacakataka nomu vakabauti Koya, muri Koya, qaravi Koya, ka vakadinati Koya.
Cakacakataka Nomu Vakabauti Koya
Na nomu cakacakataka nomu vakabauti Jisu Karisito sai koya nomu vakararavi ki na Nona dodonu, loloma veivueti, kei na loloma soliwale.7 Ena tekivu noda na kila na iVakabula ni da vakayagataka noda gugumatua vakayalo ka tovolea Nona veivakavulici, me yacova sara noda sa solia na yaloda ki na veitiki ni Nona vosa.8 Ni sa tubucake na noda vakabauta na Turaga, eda na vakabauti Koya ka nuidei tiko ki na Nona kaukauwa me vueta, vakabula, ka vakaqaqacotaki keda.
Na vakabauta dina sai koya na raica matua tikoga na Turaga ka na dau tuberi keda yani ki na itovo dodonu. “Na vakabauta [na Karisito sai koya] na imatai ni ivakavuvuli ena lotu vakatakilai mai, … na yavu ni ivalavala dodonu kecega, … kei na ivakavuvuli ni cakacaka vei ira kece na tamata vuku.”9 Baleta ni kena cakacakataki na ivakavuvuli dodonu sa tukuna mai na Dauveivueti sa usutu tiko ni kena ciqomi ka cakacakataki na vakabauta dina, “ni sa mate ga na vakabauta ni sa sega na cakacaka.”10 Sa dodonu meda “muria na vosa, ka kakua ni rogoca walega.”11
Na noda rogoca na vosa ni Kalou ka ciqoma na isolisoli vakayalo ni vakabauta na iVakabula sa veisemati voleka sara, ni “sa rawa na vakabauta e na vakarorogo, kei na vakarorogo e na vosa i Karisito.”12 Eda sa mai veikilai kei Koya kei na Domona ni da vulica ka kania na Nona vosa ena ivolanikalou,13 masu vua na Tamana ena Yacana ena yalodina,14 ka vakasaqara na veitokani e veigauna ni Yalo Tabu.15 Noda vulica ka bulataka ki na noda bula na vunau i Karisito sa na gadrevi taumada, me na qai ciqomi kina na isolisoli ni vakabauti Koya.16
Na cakacakataka noda vakabauta na Turaga sa ivakavakarau e gadrevi ni noda muri Koya.
Muri Koya
“A sa lako voli ko Jisu ena baravi mai Kalili, a sa raica e le rua erau veitacini, ko Saimoni sa vakatokai ko Pita, kei Adriu na tacina, erau sa viritaka na lawa ki wai: ni rau sa gonedau.
“A sa kaya vei rau ko koya, Drau muri au mai, kau na qisi kemudrau mo drau gonedau ni tamata.
“A rau sa biuta sara tu na nodrau lawa, ka muri koya.”17
E rau ivakaraitaki qaqa ni vakarorogo ka muria na iVakavuvuli o Pita kei Adriu.
Sa vakasalataki kedaru vakakina na iVakabula: “Kevaka e dua sa via muri au, me kakua ni muria na lomana, ia me colata na nona kauveilatai, ka muri au.”18 Na colati ni nona kauveilatai e dua sai koya me tagutuvi tani mai na veika kece sa tawasavasava kei na veigagadre ca ni vuravura ka maroroya ga na ivakaro ni Turaga.19
Sa vakamasuti keda kina na iVakabula me da sa yaco me vakataki Koya.20 Koya gona, na noda muria na Turaga sa oka kina na vakatotomuri Koya tiko. Ena toso tiko noda kila na Turaga ni da vakasaqaqara ena kaukauwa ni Nona Veisorovaki meda yaco me vakataki Koya.
Mai na Nona cakacaka vakalotu e vuravura, sa dusimaka kina o Jisu na sala, liutaka tiko, ka vakarautaka na ivakaraitaki uasivi sara. “Ni da kila vinaka na nona bula, itovo savasava, kei na , ivakarau”21 ena vakarautaka na inaki gugumatua kei na makare ni veidusimaki ni da muri Koya ena salatu ni bula vakatisaipeli yalodina.
Ni da muria tiko na iVakabula ena rawa kina meda ciqoma na “kila-ka dina ni ilakolako ni bula oqo [eda sa] sasaga tiko”22 kina sa salavata tiko kei na lewa ni Kalou. Na kila-ka vakaoqo e sega ni ka-vuni me sega ni kilai ka sega walega ni raici matua ena noda sasaga vakayago se noda kauwai vakatamata ni bula oqo. Ia, na noda tudei tiko kei na tokoni ni toso ena salatu ni veiyalayalati sai koya na ilakolako dina ni bula oqo sa vinaka Vua.
Na tadra nei Liai ena iVola i Momani sa vakatakilai kina na salatu e dodonu meda muria, na bolebole eda na sotava kina, kei na ivurevure vakayalo sa tu mena vukei keda ni da muria ka lako yani vua na iVakabula. Na noda gu tiko ki liu ena salatu rabalailai ka qiqo sai koya na kena e gadreva o Koya meda na cakava. Na kania na vua ni vunikau ka titobu noda “saumaki mai vua na Turaga”23 sai koya na veivakalougatataki sa gadreva sara o Koya vei keda meda na ciqoma. Koya gona, sa sureti keda kina, “Mo lako mai, mo muri au.”24
Noda cakacakataka noda vakabauta ka muri Jisu Karisito sa noda vakavakarau bibi meda na qaravi Koya kina.
Qaravi Koya
“Ia ena kila vakaevei na tamata na nona turaga ka sega ni bau qarava, ka sega ni kilai koya se nanumi koya se lomana?”25
Ena taucoko yani noda kila na Turaga ni da qaravi Koya ka cakacaka ena Nona matanitu. Ni da cakava oqo, ena lomasoli me vakalougatataki keda ena veivuke vakalomalagi, isolisoli vakayalo, kei na torocake ni gugumatua. Eda sa sega ni biu taudua tu ni da cakacaka tiko ena Nona tabaniwere.
A tukuna ko Koya: “Niu sa lako vata tiko kei kemudou. Au na tiko e yasamudou imatau ka tiko talega ena yasamudou imawi, ia na noqu Yalo Tabu ena tiko e yalomudou, era na vakavolivoliti kemudou na noqu agilosi ka laveti kemudou cake.”26
Ena yaco meda kila na iVakabula ni da cakava na noda vinaka taucoko meda gole ki na vanua e gadreva o Koya meda lako kina, ni da saga meda cavuta na ka e vinakata o Koya meda cavuta, ni da sa yaco me vaka e vinakata o Koya meda vakataka.27 Ni sa lomada meda vakaraitaka na taucoko ni noda vakararavi Vua, sa na vakarabailevutaka o Koya noda gugumatua me mana noda veiqaravi. Sa qai yaco tiko, me duabau vakataucoko noda gagadre kei na Nona gagadre, ka yaco na Nona inaki me sa noda inaki, na kena eda “sa daukerea ga na veika sa [Lomana].”28
Ena gadrevi meda na qaravi Koya ena yaloda, kaukauwa, vakasama, kei na igu taucoko.29 Sa na yaco, me vorati kina na nanumi keda ga kei na kocokoco ni tamata vakayago mai na noda qaravi ira na tamata ena solibula. Sa na yaco meda sa laki lomani ira eda veiqaravi kina. Ena vuku ga ni qaravi ira na tamata eda sa qarava tiko na Kalou, sa na yaco meda lomani Koya kei ira na tacida kei na ganeda vakatitobu sara. Na loloma vakaoqo sa ivakaraitaki ni isolisoli vakayalo ni loloma, sai koya na loloma sa uasivi sara i Karisito.30
“Mo dou masuta na Tamada ena yalomudou taucoko me vakasinaiti kemudou e na loloma oqo, io na loloma sa solia vei ira era sa muria na Luvena, ko Jisu Karisito ena yalodina, mo dou yaco kina mo dou luve ni Kalou; ia ni sa rairai mai ko koya, eda na tautauvata kaya, ia meda rawata na inuinui oqo; ka vakasavasavataki me vaka sa savasava ko Koya.”31
Eda sa yaco meda kila na Turaga ni da sa vakasinaiti ena Nona loloma.
Vakadinati Koya
E rawa beka meda cakacakataka noda vakabauti Koya, muri Koya, qaravi Koya, ka sega ni vakadinati Koya?
Au kila ni o ira na lewe ni Lotu era sa ciqoma me ka dina na ivunau kei na ivakavuvuli era tiko ena ivolanikalou ka vunautaki mai na itutu ni vunau oqo. Ia e dau dredre vei ira mera vakadinata na dina ni kosipeli me cakacaka bula vei ira kei na nodra ituvaki. E vaka mera vakabauta tu na iVakabula, ia era sega ni vakabauta ni sa vakarautaki tu vei ira na Nona veivakalougatataki yalataki se me vakayacori ena nodra bula. Au sa raici ira talega eso na tacida kei na ganeda era sa vakayacora tiko na nodra veikacivi vagumatua ia kivei ira na kosipeli vakalesuimai e se bera mada ni yaco me ka bula ka veisautaki dina ki na nodra bula. Eda sa yaco meda kila na Turaga ni da sega walega ni vakadinati Koya ia meda vakadinati Koya kei na Nona veivakadeitaki.
Ena Veiyalayalati Vou, e dua na tama a kerea na iVakabula me vakabula na luvena. A qai sauma o Jisu:
“Kevaka ko sa vakabauta rawa, sa rawarawa na ka kecega vua sa vakabauta.
“Sa qai tabalaka vakasauri na domona na tama ni gone, ka kaya, ia ka vakawai na matana, Kemuni na Turaga, au sa vakabauta; vukea na noqu tawa-vakabauta.”32
Au sa dau vakasamataka vakavuqa na kerekere oqo nei tama ni gone: “Vukea noqu tawa-vakabauta.” Au vakasamataka de kerekere nei tama o ya a sega ni baleta me vukei me vakadinati Jisu ni sa noda Dauveivueti vakakina ki na Nona kaukauwa veivakabulai. Sa rairai kila oti tu ni Luve ni Kalou na Karisito. Ia e rairai a gadreva me vukei me vakadinata na kaukauwa veivakabulai ni iVakavuvuli ka rawa ni ka ni tamata yadua ka me nona ga me vosa vakalougatataka na luvena lomani. A rairai vakadinata na Karisito vakararaba ka sega ni vakadinati Karisito vakatabakidua ka vakaikoya ga.
Eda dau vakadinadinataka ni ka dina na veika eda kila, ia e rairai na taro dodonu e tiko kivei keda yadua o ya kevaka eda sa vakadinata na veika eda kila.
Na cakacaka vakalotu bibi e vakayacori ena lewa ni matabete sa ka bibi ki na noda vakadinata na iVakabula, yaco meda kilai Koya, ka yaco meda vakadinata na veika eda kila.
“Raica sa ilesilesi ni matabete levu [ni Melikiseteki] me vakayacora na cakacaka kece ga vakalotu ia sa tu kina na kaukauwa me vakatakila na veika vuni ni matanitu, kei na kaukauwa me kilai kina na loma ni Kalou.
“Ia, na ilesilesi oqo sa vakatakilai mai kina na kaukauwa va-Kalou.”33
Eda sa vakadinata ka yaco meda kila na Turaga me sa ki ni kila-ka ni Kalou sa veiqaravi kina na Matabete i Melikiseteki me dolava na katuba ka rawa kivei keda yadua meda ciqoma na kaukauwa ni bula vakalou ki na noda bula. Eda vakadinata ka yaco meda kila na iVakabula ni da muri Koya ena noda ciqoma ka rokova ena yalodina na cakacaka tabu vakalotu ka meda sa vakataki Koya cake tikoga na keda ituvaki.34 Eda vakadinata ka yaco meda sa kila na Karisito ni da sotava vakaikeda yadua na kaukauwa veisautaki, veivakabulai, veivakaqaqacotaki, ka veivakasavasavataki ni Nona Veisorovaki. Eda vakadinata ka yaco me da kila na iVakavuvuli ni da sa “rawata na ka oqo ena mana ni nona vosa [sa titobu sara],”35 ka tugani ena noda vakasama kei na yaloda,36 ka da “veivutunitaka na [noda] ivalavala ca kecega me[da] kilai [Koya].”37
Na noda vakadinati Koya sai koya noda vakararavi ki na Nona veivakalougatataki cecere sa vakarautaki tu me bulataki ki na noda bula yadua kei na matavuvale. Ena yaco mai na noda vakadinati Koya ena yaloda taucoko38 ni da gu yani ki liu ena salatu ni veiyalayalati, me sa lewai keda ga o Koya, ka solia noda veivakaliuci Vua kei na kena gauna vei keda. Vakadinati Koya—ciqoma ni sa dina Nona kaukauwa kei na yalayala—sureta na rai dodonu, vakacegu kei na reki ki na noda bula.
Yalayala kei na iVakadinadina
Ena dua na siga ni mataka, “ena tekiduru na duru kecega, ka vakatusa na yame kecega”39 ni o Jisu na Karisito. Ena siga veivakalougatataki oqori, eda na kila ni sa kilai keda vakayadua o Koya ena yacada. Kau sa vakadinadinataka ka yalataka ni da na sega walega ni kila na veika baleta na Turaga ia eda na yaco talega meda kilai Koya ni da cakacakataka noda vakabauta, muria, qarava, ka vakadinati Koya. Sa noqu ivakadinadina oqo ena yaca tabu i Jisu Karisito, emeni.