Ngaahi Founga ʻe 14 Ke Ke Moʻui Lelei Fakaeloto Aí

Fai ʻe Heather J. Johnson

ʻOku nofo e tokotaha naʻá ne faʻú ʻi ʻAitahō, USA.

Ko e taimi ʻokú ke ongoʻi ongosia fakaeloto aí, ʻoku ʻi ai e ngaahi founga lavameʻa pau ke ke toe ongoʻi moʻui lelei peseti e 100 fakaeloto ai.

ʻE lava ke fakaongosia fakaeloto ʻa e moʻuí kiate kitautolu he taimi ʻe niʻihi, ka ko e taimi ʻoku tau fakafalala fakaeloto ai pē kiate kitautolú, ʻoku tau malava leva ʻo feau ʻetau ngaahi fie maʻu fakaelotó mo lavaʻi lelei e ngaahi fiefia mo e mamahi ʻo e ʻaho kotoa pē. ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻeni he ʻikai ke tau teitei fie maʻu tokoni ha taimi. Ka ko e fakafalala fakaeloto pē kiate kitá ʻoku ʻuhinga ia ki heʻetau ʻiloʻi e taimi te tau lava ai ʻo mapuleʻi e ngaahi mafasia fakaelotó ʻiate kitautolu peé pea mo e ʻiloʻi e taimi ʻoku tau fie maʻu ai ke kole e tokoni mo e poupou ʻa e niʻihi kehé.

ʻI heʻetau ako ke ʻiloʻi e founga ke ongoʻi mo tali ai e ngaahi ongo ʻo e lotó ʻi ha founga moʻui leleí, ʻoku tau malava lelei ange ai ke tokoni ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻE ala tokoni ʻa e ngaahi fakakaukau ko ʻení ʻi hoʻo feinga ke hoko ʻo moʻui fakafalala fakaeloto ange kiate koé.*

Fakahoko e ngaahi meʻa mahuʻingá: ʻa e lotú, ako folofolá, maʻulotú, mo e ngāue tokoní. Tokanga taha ki he fakahoungaʻí.
Tokangaʻi lelei hoʻo moʻui fakatuʻasinó Fakapapauʻi ʻokú ke maʻu e meʻatokoni moʻui lelei, maʻu ha mālōlō feʻunga mo fakamālohisino. ʻOku tākiekina heʻetau moʻui lelei fakatuʻasinó ʻetau moʻui lelei fakaelotó.
Tauhi ha tohinoa. Ko e konga ʻo e fakafalala fakaeloto pē kiate kitá ko hoʻo ʻiloʻi hoʻo ngaahi ongo fakaelotó. Ko hono tauhi ko ia ha tohinoá ko ha founga lelei ia ke ke maʻu ai ha mahino ki hoʻo ngaahi ongo fakaelotó.
Tala totonu ho ngaahi ongó ki hoʻo ngaahi kaungāmeʻá mo e fāmilí. Ko hono aleaʻi ko ia ho ngaahi ongó mo ha taha kehé ko ha founga lelei ia ʻe ala tokoni ke potupotu tatau ai hoʻo moʻui lelei fakaelotó.
Lotua ha tokoni kae ʻikai ko ha solovaʻanga. Fakakaukau ke liliu ʻa e ngaahi kupuʻi lea hangē ko e “ʻE Tamai Hēvani, fakaleleiʻi ange muʻa ʻeku ngaahi ongo fakaelotó” ki he kupuʻi lea hangē ko e “ʻE Tamai Hēvani, fakahā mai muʻa ke u ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ke u akó mo faí ke fakaleleiʻi ai ʻeku ngaahi ongo fakaelotó.”
Vakaiʻi hoʻo fuatautau ʻo e moʻuí. Vakaiʻi e taimi mo e ivi ʻokú ke fakamoleki ki he fāmilí, kiate koé, ngāue tokoní, ngāué mo e vaʻingá. Ko e taimi ʻoku lahi ai e taimi mo e ivi ʻoku fakamoleki ki ha tafaʻaki pē ʻe tahá, ʻe kamata leva ke siʻisiʻi hoʻo mohé, iví mo e tokangá. ʻOku ʻuhinga ʻeni kuo taimi ke lomiʻi e meʻa kamosi ke toe setiʻí pea toe ʻomai e moʻui fakapalanisí.
ʻOua ʻe fakatoloi. Ko e fakatoloi meʻá ʻoku fakaiku ia ki he loto-mafasiá. Vahevahe hifo e ngaahi ngāue lalahí ke kongokonga iiki ange. Fai mo kamata, pea ke manatuʻi, “Ko e meʻa pē ke u fai he taimi ní ko e ______” pē “Te u fakahoko ʻeni ʻi ha ngaahi miniti siʻi pē pea u kiʻi mālōlō ʻo ka fie maʻu.”
Sioloto atu ki he ikuná. ʻE lava ke hoko ʻa e loto-hohaʻá ko ha founga ʻoku akoako ai ʻi he fakakaukaú ʻa e taʻe-lavameʻá. Akoako fakakaukau ki he ngaahi ola leleí mo faʻu ha ngaahi palani ke aʻusia kinautolú kae ʻoua ʻe fakakaukau ki he fehalākí pe toutou hohaʻa ki he “fēfē kapaú.” Kapau he ʻikai hoko ʻa e ngaahi meʻá ʻo hangē ko hoʻo fakaʻamú, fakakaukauloto ki he meʻa te ke ako mei aí pea hoko atu.
Fakakaukau ki he meʻa ʻokú ke fakahoko totonú, pea fakaʻehiʻehi mei hono fakafehoanaki koe ki he niʻihi kehé. Ko e kakai ʻoku fuʻu māʻolunga ʻenau fakatetuʻa pē kiate kinautolú ʻoku nau faʻa hehema ke tōtuʻa ʻenau tokanga ki honau ngaahi vaivaiʻangá mo e taʻe-malavá. Pea te nau ongoʻi leva ʻoku siva e ʻamanakí, kae ʻikai ha fakalakalaka. Lisi ho ngaahi ʻulungāngá, talēnití, aʻusiá mo e taukeí. Palani e founga ke ke fakaʻaongaʻi ai e ngaahi mālohinga ko iá he uiké ni.
ʻOua ʻe tokanga ki he meʻa ʻoku ʻikai ke ke lava ʻo mapuleʻí. Ko e kuohilí, tauʻatāina ʻa e niʻihi kehé ke filí, ʻeá, ho ngaahi fakangatangatá, pe ʻulungaanga ʻa e niʻihi kehé, ʻoku ʻikai ke ke lava ʻe koe ʻo mapuleʻi. Tokanga taha ki he ngaahi meʻa te ke lava ʻo mapuleʻí, hangē ko ho ʻulungāngá, tafaʻaki ʻaʻaú ʻi ha feohi, hoʻo ngaahi filí, pea mo ho lotó.
Tali hono moʻoni ʻoku ʻi ai ha ngaahi founga ngāue ʻe niʻihi ʻoku taʻeoli. ʻOku ʻikai ko e meʻa kotoa pē ʻi he moʻuí ʻoku mahuʻingamālie mo fakafiefia. Fakaʻehiʻehi mei hano fakatupu ha palopalema, fakamālohi, pe fakafepaki ʻi haʻo taʻeoliʻia. Ka ke fakahoungaʻi mo fiefia ʻi he ngaahi lelei ʻokú ke ʻi aí, mo fekumi ki ha ngaahi founga ke ke tupulaki mo tokoni ai.
ʻOua e tafunaki hoʻo ʻitá. ʻOku ngalingali ke loto ʻita ʻa e kakaí ʻi he taimi ʻoku nau fili ai ke sio ki he niʻihi kehé ʻoku nau (1) ngali fakamanamana, (2) filifilimānako, pē (3) anga taʻefakaʻapaʻapa. Ka ke feinga pe te ke lava ʻo fakakaukau ki ha ʻuhinga angaʻofa ange ki heʻenau tōʻongá. Hangē ko ʻení, mahalo pē ʻoku nau ongosia, taʻeʻilo, tailiili, pe fakakaukau ʻoku nau fai ha tokoni lahi. Fili ke ʻoua te ke tafunaki ʻa e ʻitá.
Tekeʻi e fakahehema ke tukuakiʻi pe fakamaaʻi ʻa e niʻihi kehé pe ko koé. Ka ke fakakaukauʻi pe ko e hā ʻa e palopalemá pea kole ki he tokotaha kehé ke tokoni ʻi hono fakaleleiʻí, tatau ai pē pe ko e foʻui ʻo hai.
Fakafanongo ki he Laumālié, kae ʻikai ko e koví. Kapau ʻokú ke maʻu ha ngaahi fakakaukau ʻokú ne tukuhifo, lumaʻi, ʻita, fakapoto, lāunga, fakaanga, pe lea kovi, ʻoku ʻikai mei he ʻEikí ia. Tapuniʻi kinautolu ʻi tuʻa. Hivaʻi ha foʻi himi, lau ha potufolofola, pe fai ha lotu ke toe fakaafeʻi mai e Laumālié.