Zijn je overlevingsmechanismen nuttig of schadelijk?

Gabrielle Shiozawa

Kerktijdschriften

Ik dacht dat mijn ingesleten mechanismen goed voor me waren, maar ze weerhielden me ervan om nieuwe invulling aan mijn leven te geven.

Toen ik jong was, dacht ik altijd dat onprettige emoties zoals verdriet en frustratie gevreesd, bestreden en vermeden moesten worden. Maar eigenlijk horen al onze emoties gewoon bij het sterfelijk leven. We kunnen veel van onze emoties leren en ze zetten ons aan tot groei. Ouderling Neal A. Maxwell (1926–2004) van het Quorum der Twaalf Apostelen heeft gezegd: ‘In de sterfelijkheid krijgen wij vele kansen om ware christelijkheid te benaderen, eerst door te leren omgaan met problemen.’¹

We hebben allemaal strategieën nodig om met de beproevingen van het leven en de bijbehorende emoties om te gaan. Overlevingsmechanismen zijn gedragspatronen die we gebruiken om met stressvolle situaties en nare gevoelens om te gaan. Voorbeelden van zo’n patroon zijn: afleiding zoeken om je hoofd leeg te maken of een kwestie met een vriend of vriendin bespreken.²

Heel lang heb ik geprobeerd mijn gevoelens onder controle te houden, bijvoorbeeld door afleiding van moeilijke emoties te zoeken of door die weg te stoppen zodat ik ze niet onder ogen hoefde te zien. In mijn tienerjaren ontwikkelde ik negatieve overlevingsmechanismen. Ik werd onder andere perfectionistisch, omdat ik dacht dat ik niet gekwetst kon worden als ik nooit fouten zou maken. Ik vroeg ook nooit om hulp, omdat ik geen last voor anderen wilde zijn.

Maar uiteindelijk kwam ik erachter dat de mechanismen die ik al zo lang gebruikte om met stress of zorgen om te gaan niet hielpen, maar juist schadelijk voor mij waren. Ik besefte dat ik moest leren om op een gezondere manier moeilijkheden het hoofd te bieden.  Het vergde veel zelfreflectie, studie en oefening om mijn negatieve overlevingsmechanismen af te leren. Ik begrijp nu beter hoe de verzoening van Jezus Christus mij kan helpen veranderen en hoe ik met de hulp van Christus ‘een nieuwe schepping’ (2 Korinthe 5:17) kan worden. Ik leer nu zo met moeilijke emoties om te gaan dat ik mijn moeilijkheden kan gebruiken om meer op Christus te lijken.

Gezonde overlevingsmechanismen ontwikkelen

Het probleem met ongezonde overlevingsmechanismen is dat ze op de korte termijn verlichting kunnen bieden, maar op de lange termijn problemen juist kunnen verergeren. Vermijdend gedrag kan leiden tot verslavingen en afleidingen die het nog moeilijker maken om met je problemen om te gaan.

Overlevingsmechanismen zijn niet bedoeld om je van de werkelijkheid af te leiden of om een probleem uit de weg te gaan. In plaats daarvan kunnen ze je helpen om je weer op te laden, je te concentreren, aan je persoonlijke identiteit te denken en een gevoel van controle te krijgen dat je nodig hebt om met de situaties en gevoelens die op je pad komen om te gaan.³

In de geestelijke gezondheidszorg spreekt men over het algemeen over twee soorten gezonde overlevingsmechanismen: probleemgericht (actie ondernemen om je problemen op te lossen) en emotiegericht (je houding veranderen voordat je je problemen aanpakt om een angstgestuurde reactie te vermijden). Als je met financiële stress kampt, kan een probleemgericht overlevingsmechanisme bijvoorbeeld het opstellen van een budget zijn. Een emotiegericht overlevingsmechanisme kan bijvoorbeeld zijn dat je gaat sporten of naar rustige muziek luistert om van een moeilijke dag bij te komen.

Als volgeling van Christus merk ik dat ik vooral op geloofsgerichte overlevingsmechanismen leun. In moeilijke tijden zijn een eeuwig perspectief behouden, je tot opbouwende bronnen wenden en op geloof in Jezus Christus vertrouwen net zo belangrijk als andere overlevingsmechanismen die je de kracht geven om met je problemen om te gaan.

Alle soorten overlevingsmechanismen zijn nuttig voor verschillende omstandigheden en kunnen zelfs gecombineerd worden.

Hier zijn enkele voorbeelden van gezonde overlevingsmechanismen die je kunt proberen:

Geloofsgericht:

Wend je tot opbouwende bronnen die je dichter tot Christus brengen, zoals de Schriften, conferentietoespraken en lofzangen.
Lees je patriarchale zegen om een eeuwig perspectief te krijgen.
Bid en denk na over wat God je probeert te leren.
Dien anderen door tempelverordeningen te verrichten, een maaltijd bij iemand langs te brengen of aan je familiegeschiedenis te werken.

Probleemgericht:

Maak een takenlijstje en voer de taken één voor één uit.
Stel gezonde grenzen, bijvoorbeeld door nee te zeggen tegen verzoeken die je onnodige stress opleveren.
Beheer je tijd beter door takenlijstjes te maken, timers in te stellen of grenzen te stellen aan hoelang je je elektronische apparaten mag gebruiken.
Vraag dierbaren, collega’s, kerkleiders en vertrouwde vrienden om steun.

Emotiegericht:

Doe aan kalmerende zelfzorg door bijvoorbeeld te sporten, tijd met dierbaren door te brengen of een bad te nemen.
Heb mededogen met jezelf door eraan te denken dat iedereen slechte dagen heeft en met moeilijke emoties worstelt.
Oefen mindfulness door te mediteren, een dankbaarheidslijstje te maken of in je dagboek te schrijven.
Bel een vriend(in) op om te praten en je situatie vanuit een ander perspectief te bekijken.

Je gewoonten veranderen

Je gewoonten veranderen gebeurt niet van de ene op de andere dag, maar het is de moeite waard om nieuwe, gezonde manieren aan te leren om met moeilijkheden om te gaan. Telkens als je voor een gezondere reactie kiest, wordt het leven makkelijker en word je emotioneel veerkrachtiger, capabeler en christelijker.

Hier zijn enkele suggesties die mij hebben geholpen om betere gewoonten te ontwikkelen. Misschien heb jij er ook iets aan:

Vertrouw voor hulp op onze hemelse Vader en Jezus Christus. Zuster Rebecca L. Craven, tweede raadgeefster in het algemeen jongevrouwenpresidium heeft gezegd: ‘Door Jezus Christus krijgen we de kracht om blijvende verandering aan te brengen. Als wij ons nederig tot Hem wenden, zal Hij ons vermogen om te veranderen doen toenemen.’⁴ God wil ons helpen met leren. Zelfs als we in onze oude gewoonten terugvallen of aan verleiding toegeven, kunnen we troost putten uit de wetenschap dat Hij ons niet alleen laat worstelen.

We kunnen onze slechte gewoonten overwinnen en door onze Heiland blijvende verandering aanbrengen. President Russell M. Nelson heeft gezegd:

‘De wereld overwinnen houdt zeker niet in dat u in dit leven volmaakt wordt. Ook wil het niet zeggen dat uw problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen, want dat gebeurt niet. En het betekent ook niet dat u nooit meer fouten zult maken. Maar de wereld overwinnen betekent wel dat uw weerstand tegen zonde toeneemt. Uw hart zal zachter worden doordat uw geloof in Jezus Christus toeneemt [zie Mosiah 5:7].

‘Elke keer dat u zich instelt op de influisteringen van de Geest en die opvolgt, elke keer dat u iets goeds doet – dingen die “de natuurlijke mens” niet zou doen – overwint u de wereld.’⁵

Bedenk dat er een reden is voor je gewoonten. Je zou je niet aan slechte gewoonten vastklampen als je daar niet op de een of andere manier iets aan had, zelfs als dat alleen maar een onterecht gevoel van vreugde of veiligheid was. Mijn perfectionistische neigingen hielpen me bijvoorbeeld om mijn angsten te vermijden over niet aan de verwachtingen van anderen voldoen.

Maar toen ik die verwachtingen losliet, voelde ik me veel lichter! Als je bewust beseft welk probleem je met je negatieve overlevingsmechanismen vermijdt, kun je doelbewust een gezonder plan maken om je gevoelens te verwerken.

Als je jezelf deze vragen stelt, kun je meer zelfkennis krijgen en anders reageren:

Welke behoefte probeer ik met deze negatieve gewoonte te vervullen?
Welke emotie vermijd ik door deze gewoonte?
Wat is een gezondere optie die ik kan proberen om in die behoefte te voorzien?

Maak goede gewoonten makkelijk. Maak het gezondere overlevingsmechanisme de aantrekkelijkste keuze door andere verleidingen of obstakels weg te halen. Jason Whiting, hoogleraar aan de Brigham Young University, heeft eens het verhaal verteld van een man die hij behandelde die worstelde met pornografiegebruik als overlevingsmechanisme. De man wist dat hij vatbaarder was voor verleiding als hij alleen, gespannen of moe was, dus vermeed hij op die momenten elektronische apparaten en probeerde hij in plaats daarvan in zijn dagboek te schrijven, goed te slapen, in de Schriften te lezen en te sporten.⁶ Sta aan je eigen kant en maak betere keuzes toegankelijk!

Wees vriendelijk voor jezelf. Het is menselijk om soms tekort te schieten, zelfs als we ons best doen. Je hoeft niet van de ene op de andere dag perfecte overlevingsmechanismen te hebben. Het draait allemaal om oefenen! We kunnen net als Nephi zijn, die over zijn inspanningen om heilige Schriftuur op te schrijven zei: ‘En nu, indien ik dwaal […] wil [ik] mij verontschuldigen wegens de zwakheid die naar het vlees in mij is’ (1 Nephi 19:6).

Verandering vergt tijd en ik leer nog steeds over gezonde manieren om met moeilijkheden om te gaan. Maar door geloof, geduld en oefening heb ik al grote verbeteringen gezien in de manier waarop ik met problemen omga. Ik weet dat je betere gewoonten kunt ontwikkelen waardoor je een vrediger en doelbewuster leven kunt leiden door je tot Christus te wenden en te geloven dat je kunt groeien.