« Mau ha’api’ira’a nō te fa’arava’ira’a iāna iho : Fa’atū’ati i te mau faufa’a moni ’e te mau parau mau o te ’evanelia », Liahona, Tēnuare 2024.
Mau ha’api’ira’a nō te fa’arava’ira’a iāna iho : Fa’atū’ati i te mau faufa’a moni ’e te mau parau mau o te ’evanelia
E tauturu te mau ha’api’ira’a nō te fa’arava’ira’a iāna iho i te mau pīahi ’ia hōpoi mai rātou i te mau mana’o pae vārua i tā rātou mau hina’aro pae faufa’a moni.
Te tahi o te mau arata’ira’a mātāmua roa a te Fatu i tāna mau tamari’i, nō ni’a īa i te ’ohipa ’e te fa’arava’ira’a iāna iho. I roto i te Faufa’a Tahito, ’ua ha’api’i ’oia ia Adamu ’e ia Eva, « E ’amu ’oe i tā ’oe mā’a ma te hou i ni’a i tō rae » (Genese 3:19). ’E i tō ’Īserā’ela, ’ua parau ’oia, « E ti’a ia ’oe ’ia ha’a e ono mahana » (Exodo 20:9).
I teie mahana, tē tauturu nei te mau pupu fa’arava’ira’a iāna iho a te ’Ēkālesia nā te ao ato’a nei i te mau tamari’i a te Atua ’ia ha’amaita’i i tā rātou ha’api’ira’a, ’ia riro ’ei feiā itoito i te pae ’āehuehu, ’ia ’imi i te mau ’ohipa maita’i roa a’e, ’ia ha’amata i te mau ’ohipa ’imira’a faufa’a, ’e—mai tei ’itehia i muri nei—’ia fa’anaho maita’i roa a’e i tā rātou faufa’a moni.
Te ’aufaura’a i te tuha’a ’ahuru i ni’a i te hō’ē moni ’āva’e ha’iha’i
I te tau fa’aipoipora’a ’o Debora, nō Michigan, i te Fenua Marite, ’aita roa atu ’oia i tāfifi i te fa’aterera’a i tāna faufa’a moni. I muri a’e rā i te fa’ata’ara’a ’oia ’e tāna tāne fa’aipoipo, ’ua fifi roa ’oia i te ’aufaura’a i te mau tārahu. Noa atu ā ’ua ’oa’oa noa Debora i te haere tāmaura’a i te hiero, ’ua ha’amata ’oia i te tāfifi nō te ’aufau i tāna tuha’a ’ahuru ’e ’ua fa’a’ea ’oia i te haere i te hiero.
’Ua tītau ’oia i te tauturu a tōna ’episekōpo, tei parau iāna nō ni’a i te piha ha’api’ira’a fa’arava’ira’a iāna iho a te ’Ēkālesia nō ni’a i te fa’aterera’a i te faufa’a moni nō te ta’ata ’otahi, tei fa’atupuhia i roto i tāna titi. ’Ua fāri’i ’o Debora i te haere, i te ’ōmu’ara’a rā ’aita ’oia i ’ite i te tumu nō te ’āmui atu : « Nō te fa’a’ite i te parau mau, ’ua parau vau iā’u iho ē, ’aita vau i ’ite nō te aha ē tei ’ō nei au. ’Ua ’ite au e nāhea i te fa’anaho i tā’u faufa’a. E tāpura faufa’a tā’u nō te tā’āto’ara’a o tō’u orara’a. »
’Ua fārerei ’o Debora i te pupu ’e te ta’ata tauturu. E piti hora i te hepetoma tāta’itahi, ’ua ha’api’i mai rātou nō ni’a i te mau tuha’a pae tino ’o te vai-pāpūra’a i te pae nō te moni (mai te fa’anahora’a i te hō’ē tābula faufa’a) ’e te mau tuha’a pae vārua ’o tē pāpūra’a i te pae faufa’a (mai tē rirora’a ’ei ti’a’au ha’apa’o maita’i i te pae moni). « ’Aita roa atu vau i tū’ati noa a’e i nā mea to’opiti mai tā te piha ha’api’ira’a i tū’ati ia rātou », tā Debora i parau.
’Ua ’ite ’o Debora ē, ’ua tauturu tōna tā’amura’a i roto i te fafaura’a e te Metua i te Ao ra iāna ’ia ha’api’i mai e nāhea ’oia i te tu’u atu iāna i roto i tāna mau fa’aotira’a pae faufa’a. « Tei reira noa tō’u Metua i te Ao ra nō’u i te mau taime ato’a. … Tītauhia ’iā’u ’ia tu’u iāna i roto i te mau mea ato’a. »
I tō Debora ha’ara’a nō ni’a i te mau fa’aurura’a ’e te arata’ira’a tāna i fāri’i nā roto i tāna pupu fa’arava’ira’a ia’na iho, ’ua ti’a iāna ’ia tu’u i te hiti te moni nō tē tuha’a ’ahuru, ’ia ’aufau i tāna mau tārahu, ’e ’ia fa’aherehere i te moni, e te reira ma tē mara’a-’ore i tāna moni.
’Ua fa’a’ite pāpū te Peresideni ’o Heber J. Grant (1856–1945) ē, e rave rahi atu ā tē nehenehe e ravehia ē te toe’a o te moni i muri a’e te ’aufaura’a i te tuha’a ’ahuru i te ti’a ’ia ravehia nā mua a’e i te ’aufaura’a i te tuha’a ’ahuru : « Tē fa’a’ite pāpū nei au ē … te mau tāne ’e te mau vahine parau-ti’a roa i te Atua, ’o tei ’aufau i tā rātou tuha’a ’ahuru … e fa’a’ite pāpū nei ē … ’ua hōro’a te Atua ia rātou i te pa’ari e ti’a ai ia rātou ’ia fa’a’ohipa i nā tuha’a iva ’ahuru e toe ra, ’e ’ua riro īa ’ei mea faufa’a rahi roa nō rātou, ’e ’ua oti te reira i te ravehia e rātou, mai te mea ē, ’aita rātou i vai parau-ti’a noa i mua i te Fatu. »1
’Ua fāri’i ’o Debora i te mau ha’amaita’ira’a « i te pae tino ’e i te pae vārua » (Mosia 2:41) ’a ha’apa’o ai ’oia i te ture nō te tuha’a ’ahuru ’e ’a fa’a’ohipa ai i te mau parau tumu o te ’evanelia i ni’a i tāna tāpura ha’amāu’ara’a. ’Ua hōro’a mai te arata’ira’a nō roto mai i tāna pupu fa’arava’ira’a iāna iho ’e te fa’aurura’a a te Vārua Maita’i i te hō’ē rāve’a nōna nō te fāri’i i te parau fa’ati’a nō te hiero ’e nō te ho’i fa’ahou i te hiero. « Te mau mea ato’a tā’u i parau tei ’ore e ti’a ’iā’u ’ia rave, ’ua fa’a’ite mai ’oia ’iā’u ē, e nehenehe tā’u e rave i te reira ’e e hau atu ā », tā’na īa i fa’a’ite pāpū. « Nā te ’ohipa tā ’outou e rave i teie mahana e fa’ata’a i tō ’outou ananahi, ’e tē hina’aro nei au tō’u ananahi ’ia tupu ’ia nehenehe au e tomo atu i roto i te hiero nō Detroit ’e ’ia ha’amata i te rave fa’ahou i te ’ohipa nō tō’u mau tupuna. »
Hōho’a tei hōro’a-hia mai e Berry ’e Light Chu
Te fa’aorera’a i te tārahu
’Ua hina’aro ’o Berry Chu nō te titi nō Taipei i Taiwan i te pa’ari hau atu i tōna māramarama i muri mai i tōna fa’atupura’a i te tahi ’imira’a-faufa’a tei topatari, tei vaiiho iāna i roto i tē tahi tārahu rahi. ’Ua ha’aparuparu teie fifi ia Berry nō te fa’anu’u i mua. ’Ua fa’aha’eha’a rā ’o Berry iāna iho ’e ’ua ’imi i te Metua i te Ao ra nā roto i te pure. Nā roto mai i taua pure ra, ’ua roa’a iāna te itoito nō te fa’a’ite i tāna tāne fa’aipoipo i te ’ohipa i tupu. Ma te marū ’e te ha’eha’a, ’ua ha’apāpū tē tāne fa’aipoipo a Berry, ’o Light Tsai, iāna ē, e matara ’e e upo’oti’a rāua i ni’a i terā tārahu. ’Ua pure ’āmui, Light ’e’o Berry nō te ’imi i te arata’ira’a a te Fatu.
’Ua mana’o ’o Berry e ’o Light ē, e nehenehe rāua e fāna’o i te ha’api’ira’a fa’arava’ira’a iāna iho a te ’Ēkālesia nō te pae o te faufa’a moni nō te ta’ata ’otahi. Noa atu te teimaha o te tārahu, ’ua ha’amau rāua i te tahi fa’anahora’a fa’aho’ira’a. Nā roto i te tauturura’a ’a te ha’api’ira’a, ’ua ha’api’i mai rāua ’ia « fa’ata’a nā mua i te tuha’a ’ahuru ’e … ’ia fa’atere i te faufa’a moni nā roto i te rāve’a a te Atua », tē parau nei ’o Berry. « ’Ua ha’api’i ato’a mai māua i te fa’anaho i te tābula ha’amāu’ara’a ’e te faufa’a mātāmua roa nō tā māua mau ha’amāu’ara’a nō te mau mea noa ïa e hina’arohia. »
’Aita ’o Berry ’e ’o Light i ha’api’i noa i te fa’anaho i tā rāua tābula faufa’a ma te ha’apa’o maita’i, ’ua fa’auru ato’a rā tā rāua iho pupu faufa’a moni ia Berry nō te taui i te ’ohipa. ’Ua arata’i teie tauira’a i te mara’ara’a o tāna moni ’āva’e, o tāna e nehenehe e fa’a’ohipa nō te ’aufau i tāna tārahu.
Ma te ’āmui i roto i tā rāua fā, ’ua fa’a’ohipa ’o Berry ’e ’o Light i tā rāua mau moni ’āpī, te fa’atupura’a faufa’a-moni ato’a ’e te tahi atu ā faufa’a moni nō roto mai i tā rāua ’ohipa rave tāmau ’e te tahi atu ā ’ohipa ’afa mahana nō te ’aufau i te tārahu a Berry. Nā roto i te tauturu a te Fatu, ’ua ’aufau rāua i tā rāua mau ha’amāu’ara’a ato’a, ’e te mea faufa’a roa atu ā, tē ’aufau noa ra rāua i tā rāua tuha’a ’ahuru ’e ’ua hōro’a ato’a i te tahi atu mau ō.
’Ua parau te Fatu : « ’O tā’u ’ōpuara’a ïa ’ia hōro’a i te faufa’a nā tō’u feiā mo’a. … Terā rā, ’ia ravehia te reira mai te au i tā’u i hina’aro e ti’a ai » (Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te Mau Fafaura’a 104:15–16). Tē ’ite nei te mau ta’ata ato’a ’e te mau ’utuāfare ’ati a’e i te ao nei e nāhea ’oia i te hōro’a nō rātou ’a fa’a’ohipa ai rātou i te mau parau tumu nō te fa’arava’ira’a iāna iho i te pae vārua ’e i te pae nō te faufa’a moni.
Ha’api’ira’a i te « Nāhea », ’eiaha ana’e rā te « E aha »
’Ua hina’aro ’o Curtis ’e ’o Pshaunda Scott, nō Texas, Fenua Marite, ’ia pa’ari i roto i tā rāua faufa’a moni, ’aita rā i ti’a ia rāua i te fāri’i e nāhea. ’Ua ’ite ’o Pshaunda ē, e tītauhia ia rāua i te pārurura’a i te pae nō te ea, ’ua ’ite rā ’o Curtis ē, e’ita te reira e mara’a ia rāua. Noa atu tō rāua here ’ia rāua, ’ua riro tō rāua hi’ora’a ta’a ’ē nō te pae faufa’a i te ha’afifi i tō rāua fa’aipoipora’a. Tē ha’amana’o ra ’o Pshaunda ē, « ’Ia tae ’ana’e i te pae nō te faufa’a », « ’Aita roa atu tō māua mana’o ’e tā māua fā e tū’ati fa’ahou. »
’Ua fāri’i ’o Curtis i te reira. « ’Ua riro te parau nō te faufa’a moni ’ei tumu parau fifi roa, ’e tē vai ra te mau ’āparaura’a faufa’a rahi ’aita māua i rave. »
’Ua ’ani tō rāua ’episekōpo ’ia ha’amata ’o Pshaunda ’e ’o Curtis i te haere i te ha’api’ira’a nō te fa’arava’ira’a iāna iho i te pae nō te faufa’a moni tei fa’atupuhia i roto i tā rāua titi.
’Ua māere roa ’o Curtis i te huru ’e te fa’anahora’a nō te tāu’ara’a parau matara noa i roto i tā rātou piha ha’api’ira’a tei tauturu iāna. ’Ua ti’a iāna ’ia fa’a’ite i tōna mana’o ’e ’ia noa’a te ’ite nō roto mai ia vetahi ’ē tei ta’a maita’i i te huru orara’a o tōna ’utuāfare. ’Ua tauturu te mau ’āparaura’a pupu ia Curtis ’ia ’ite ’eiaha noa te mau parau tumu nō te ’evanelia, te mau rāve’a ’ōhie ato’a rā nō te fa’a’ohipa i te reira. I roto i nā matahiti e ono mai tōna bāpetizora’a, ’ua ha’api’i-pinepine-hia ’o Curtis ē, e ti’a iāna ’ia fa’arahi i tōna fa’aro’o, ’ia ha’amaita’i i tāna mau pure, ’e ’ia ha’afātata atu ā iāna i te Fa’aora, ’ua ’ite rā ’oia ē ’ua ha’api’i te ha’api’ira’a nō ni’a i te fa’arava’ira’a iāna iho iāna e nāhea ’ia ha’amaita’i i te reira mau fa’anahora’a.
’A ha’api’i mai ai ’o Curtis e nāhea i te fa’a’ohipa i te mau parau tumu o te ’evanelia i tāna faufa’a moni i roto i tōna ’utuāfare ’e i roto i tāna ’imira’a faufa’a, ’ua ’ite hōhonu atu ā ’oia i te here o te Fatu iāna. « ’Ua ha’apa’ari mau te reira i tō’u ti’aturira’a ’e i tō’u māramaramara’a i te aupurura’a ’e te māna’ona’ora’a tā te Metua i te Ao ra nō tātou », tē nā reira mai ra ’oia.
’Ua feruri ’o Pshaunda ē, ’ua tauturu te huru pae vārua o te ha’api’ira’a nō ni’a i te fa’arava’ira’a iāna iho iāna ’ia hāro’aro’a e aha te faufa’a moni e nehenehe e fa’aō i roto i te fa’anahora’a a te Atua. « ’Ua ha’apa’ari te reira i tō’u ’itera’a pāpū … te ta’ahira’a i ni’a i te tahi ta’ahira’a, te rēni i ni’a i te tahi rēni. »
I te pae hope’a, ’ua ’āmui te fa’aōra’a i te mau ha’api’ira’a a te Fatu i roto i tā rāua mau fa’aotira’a pae faufa’a moni ia curtis ’e Pshaunda i ni’a i te hō’ē ā rēni. « ’Ua riro ra māua ’ei pupu », tē parau īa ’a Pshaunda. « ’Aita vau e parau nei ē, e mea moni māua ’e ’aore rā ’ua rahi atu ā tā māua moni, terā rā, tē haere pāpū nei māua i ni’a i te ’āvei’a ti’a. »