Talateu

Na‘e ako‘i ‘e he palōfita ko Pilikihami ‘Iongí ‘a e ongoongolelei ‘o Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí, ‘i ha founga mahino mo fe‘unga ke faka‘aonga‘i ‘e he Kāingalotú ‘i he‘enau mo‘uí ‘o nau ma‘u ai ha ue‘i fakalaumālie mo ha ‘amanaki lolotonga ‘enau feinga ko ia ke langa hanau ‘api ‘i he toafá. Pea neongo kuo laka hake ‘eni ia ‘i he senituli ‘e taha mei ai, ka ‘oku kei hā fo‘ou pē mo ‘aonga ‘a ‘ene ngaahi leá kiate kitautolu ‘i he ngaahi ‘ahó ni, lolotonga ‘oku tau kei hokohoko atu ai pē ‘i he ngāue ki hono langa hake ‘a e pule‘anga ‘o e ‘Otuá.

Na‘e pehē ‘e Palesiteni ‘Iongi ko ‘etau kau ko ia ki he Siasi ‘o Sīsū Kalaisi ‘o e Kau Mā‘oni‘oni ‘i he Ngaahi ‘Aho Kimui Ní, ‘oku tau ma‘u ai ‘e kitautolu ha e “akonaki fekau‘aki mo e mo‘uí pea mo e fakamo‘uí, ‘a ia ‘oku ma‘a nautolu kotoa pē ‘oku loto-faitotonú” (DBY, 7). Na‘á ne tala‘ofa ‘o pehē ko kinautolu ‘oku nau tali ‘a e ongoongoleleí ‘i honau ngaahi lotó kuo nau fakaake “ ‘iate kinautolu ha loto vilitaki mo‘oni ke nau ‘ilo‘i mo mahino kiate kinautolu ‘a e ngaahi me‘a ‘a e ‘Otuá ‘o lahi ange ia ‘i ha toe taimi ki mu‘a ‘i he‘enau mo‘uí” pea te nau kamata ke “fakatotolo, lau pea mo fekumi, pea ko e taimi te nau kole ai ki he‘enau Tamaí ‘i he huafa ‘o Sīsuú he ‘ikai ke ne tuku kinautolu ke nau nofo ta‘e ‘i ai ha‘anau fakamo‘oni” (DBY, 450).

‘Oku ‘omi ‘i he tohí ni ‘a e faka‘amu ko ia ‘oku ma‘u ‘e he Kau Palesitenisī ‘Uluakí pea mo e Kōlomu ‘o e Kau ‘Aposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá, ke ‘ai ke toe loloto ange ‘a e mahino fakatokāteline ‘oku ma‘u ‘e he kāingalotu ‘o e Siasí pea ke fakaake ‘iate kinautolu ha holi ‘oku toe lahi ange ‘i honau lotó ke nau ‘ilo‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘a e ‘Otuá. Te ne hanga ai ‘o ue‘i mo faka‘ai‘ai ‘a e kāingalotú fakafo‘ituitui, ngaahi kōlomu ‘o e lakanga fakataula‘eikí, pea mo e ngaahi kalasi ‘a e Fine‘ofá ke nau fakatotolo, lau pea mo fekumi, hili ko iá pea nau kole ki he‘enau Tamai ‘oku ‘i Hēvaní ke nau ma‘u ha fakamo‘oni ki hono mo‘oni ‘o e ngaahi akonakí ni.

‘Oku konga ‘e ua ‘a e vahe kotoa pē—”Ko e Ngaahi Akonaki ‘a Pilikihami ‘Iongí” pea mo e “Ngaahi Fokotu‘u ki hono Akó.” ‘Oku ‘i he konga ‘uluakí ‘a e ngaahi me‘a kuo to‘o mei he ngaahi malanga na‘e fai ‘e Pilikihami ‘Iongi ki he Kāingalotú he kuonga ko iá. Kuo ‘osi fakahā ‘a e feitu‘u na‘e to‘o mei ai ‘a e fo‘i fakamatala taki taha pea na‘e ‘ikai ke toe liliu ‘a e sipela mo e ngaahi faka‘ilonga na‘e ngāue‘aki ‘i hono fuofua hikí; ka neongo ia, he ‘ikai lava ke ‘oatu ki he tokolahi ‘o e kāingalotú ‘a e ngaahi ma‘u‘anga tokoni ko ia na‘e ma‘u mei ai ‘a e ngaahi fakamatalá. ‘Oku ‘ikai ke fu‘u fiema‘u ‘a e ngaahi ma‘u‘anga tokoni totonú ia kae toki lava ke ako pe faiako‘i lelei ‘a e tohi ní. Pea ‘oku ‘ikai foki ke toe fie ma‘u ke fakatau mai ‘e he kāingalotú ha ngaahi tohi kehe ke nau ako mei ai, pe ke faiako‘i ‘aki ‘a e ngaahi vahe ‘i he tohi ko ‘ení. ‘Oku fe‘unga pē ‘a e fakamatala ‘oku ‘oatu ‘i he tohí ni, fakataha mo e ngaahi fakamo‘oni fakafolofolá, ke ma‘u mei ai ‘a e ngaahi fakahinohinó. ‘Oku totonu ke lau mo ako ‘e he kāingalotú ‘a e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni ‘Iongí ‘i he fa‘a lotu kae lava ke nau ma‘u ha ngaahi ‘ilo mo ha mahino fo‘ou ki he ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘o e ongoongoleleí pea ke nau ‘ilo‘i mei ai ‘a e founga ke nau faka‘aonga‘i ai ‘a e ngaahi tefito‘i mo‘oni ko iá ‘i he‘enau mo‘ui faka‘ahó: ‘E toe ma‘u ‘e he Kāingalotu ‘o e Siasí ha mahino ‘oku lahi ange fekau‘aki mo e ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘o e ongoongoleleí pea ‘e toe hounga ange kiate kinautolu ‘a e ngaahi akonaki ‘a e palōfita tu‘u-ki-mu‘a ko ‘ení ‘a ia ‘oku fu‘u loloto ‘aupito peá ne fakahoko ia ‘i he ue‘i ‘a e laumālié.

‘Oku ‘omi leva ‘i he konga hono ua ‘o e vahé taki taha ha ngaahi fehu‘i ‘a ia te ne fakalotolahi‘i ke tau fakakaukau loto ki he ngaahi akonaki ‘a Palesiteni ‘Iongí, faka‘aonga‘i kinautolu ki he mo‘ui fakafo‘ituituí pea mo fai ha fealēlea‘aki ki ai. ‘Oku totonu ke vakai‘i pea nau toe lau ‘a e ngaahi lea na‘á ne fai ‘o fekau‘aki mo e tefito‘i mo‘oni ko ia ‘oku fai hono alea‘í. Kapau ‘e ako fakataha ‘a e ngaahi akonaki ko ‘ení ‘i he fa‘a lotu, te ne ue‘i kinautolu ke nau fakahoko ha ngaahi tukupā fakafo‘ituitui ‘oku toe mā‘olunga angé, pea ‘e tokoni foki ia ke nau fakapapau‘i te nau muimui ki he ngaahi akonaki ‘a e Fakamo‘ui ko Sīsū Kalaisí.

Kapau ‘e fa‘a lotu ‘a e kāingalotú fakafo‘ituitui pea mo fakafāmili pea nau muimui ki he ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘oku ‘i he tohí ni, ‘e tāpuekina kinautolu pea ‘e ue‘i hake kinautolu ki ha tu‘unga mo‘ui mateaki mo fakalaumālie ‘oku toe mā‘olunga angé, ‘o hangē tofu ko e Kāingalotu ‘i mu‘á ‘a ia ne nau fanongo totonu pē ki he ngaahi leá ni mei he ngutu ‘o e “Laione ‘a e ‘Eikí” (HC, 7:434)—ko e palōfita, tangata kikite, mo e tangata ma‘u fakahā ko Palesiteni Pilikihami ‘Iongi.

Ko e Ngaahi Fakahinohino ki he Kau Faiakó

‘E fie ma‘u ke tomu‘a lau fakalelei, mo ako, mo teuteu ‘a e ngaahi lēsoni ia ko ‘ení ‘i he fa‘a lotu pea toki fai hano ako‘i. ‘Ai ke mou maheni mo ‘ilo‘i lelei ‘a e ngaahi akonakí pea mou palani ha ngaahi founga kehekehe ke fakahoko mo ako‘i ‘aki ‘a e ngaahi tefito‘i mo‘oni ko ‘ení ‘i lokiako. ‘Oku totonu ke hanga ‘e he ngaahi lēsoní ‘o tokoni‘i ‘a e kalasí ke nau ‘ilo‘i ‘a e founga hono faka‘aonga‘i ‘o e ngaahi tefito‘i mo‘oní ‘i he mo‘ui faka‘ahó. Poupou‘i kinautolu ke fai ha ngaahi fealēlea‘aki fekau‘aki mo e founga ‘e lava ke hanga ai ‘e he ngaahi tefito‘i mo‘oni ko ‘ení ‘o tākiekina ki he leleí ‘a e ngaahi ongo ‘oku tau ma‘u fekau‘aki mo ‘etau Tamai Hēvaní, Sīsū Kalaisi, mo kitautolu pē, hotau ngaahi fāmilí, pea mo hotau ngaahi kaungā-‘apí. Fakatukupaa‘i ‘a e kalasí ke nau mo‘ui ‘o fakatatau ki he ngaahi tefito‘i mo‘oni ko ia ‘oku ako‘í.

Fakakau ‘a e kalasí ki he tokolahi taha ‘e lava ‘i he lolotonga ‘o e taimi lēsoní ‘aki hano fakaafe‘i kinautolu ke nau lau le‘o-lahi mei he ngaahi tohí, tali ‘a e ngaahi fehu‘í, pe ko ha‘anau fakamatala ki he ngaahi me‘a na‘a nau a‘usia tonu ‘i he‘enau mo‘uí. Lolotonga ho‘o teuteu‘i ho‘o ngaahi lēsoní, ‘e lava pē ke vahe atu ha ngaahi ngāue makehe ke fai mai ‘e he kalasí, ka ke ‘ai pē ke ‘ilo‘i pau ‘oku mateuteu fe‘unga ‘a e fa‘ahinga ‘okú ke vahe ki ai ke nau fakahoko iá. Tokanga ‘aupito ke ‘oua na‘a fai ha fakakikihi. Fakafalala ki he ngaahi folofolá ke ma‘u mei ai ‘a e poupou pea mo e mahino ‘oku fiema‘ú. Fekumi ke ma‘u ‘a e Laumālie ‘o e ‘Eikí ‘i he loto fakatōkilalo mo‘oni pea ‘e tāpuekina ai ‘a e hou’eiki tangata mo fafine ‘okú ke ako‘í. Pea hangē ko ia kuo tala‘ofa mai ‘aki ‘e he ‘Eikí, “Ko ia, ko ia ‘okú ne malangá pea mo ia ‘okú ne ma‘ú, ‘oku femahino‘aki kiate kinaua, pea ‘oku fakamāma‘i ‘a kinaua fakatou‘osi pea na fiefia fakataha (T&F 50:22).