Kapitulo 14

Pagpangandam alang sa usa ka Mahangturong Kaminyoon ug Pamilya

Sa tinuod walay laing mas taas nga sumbanan bahin sa kaminyoon ang angay dawaton sa mga kabatan-onan kay sa pagtan-aw niini nga usa ka balaan nga institusyon.¹

Pasiuna

Si David O. McKay mihalad og kaminyoon ngadto sa iyang umaabot nga asawa nga si Emma Ray Riggs, niadtong sayo sa Disyembre 1900, ug si Emma nangutana, “Nakasiguro ka ba nga ako ang angay nimo?” Mitubag si David nga nakasiguro siya. Sa misunod nga sulat ngadto ni Dr. Obadiah H. Riggs, amahan ni Emma Ray, si David O. McKay misulti sa pipila ka mga hiyas nga iyang gikagustuhan ni Emma:

“Ang iyang maayong gawi, ang iyang hiyas, ang iyang kaalam, ang iyang pagkadili hakog, sa laktud, ang iyang hingpit nga mga kalidad, maoy nakapapitik sa akong gugma. Sa dihang giingnan ko niya nga iya na kong gisugot, ang akong kalipay ingon og nakompleto. … Mihangyo na ko sa imong anak nga makigminyo kaniya, ug karon mohangyo ko kanimo, Dr. Riggs, nga iyang amahan, sa imong pagtugot. Mihatag na siya sa iyaha. … Agig balos niini wala akoy laing mahatag kaniya mao lang ang tinuod nga gugma ug kasingkasing ug hunahuna kansang tinguha mao ang paghimo niya nga malipayon.”

Ang mga sulat ni David O. McKay ngadto ni Emma Ray sa panahon sa ilang pagkasinayuran nagpakita sa halangdong kinaiya sa ilang relasyon ug sa mga hiyas nga iyang gidasig nganha kang David. Sa usa ka sulat nga pinitsahan og 11 sa Disyembre 1900, misulat si David: Nasayud ba ikaw nga tungod kay ako tinud-anay nga nahigugma, mas nakasabut ako ngano nga ang ambongan nga mga kabalyero sa karaan adunay babayeng gihigugma nga kanunay nilang awayan. Ang paghunahuna sa pagpahimuot kaniya makahatag og kaisug sa ilang mga bukton, makapalig-on sa ilang mga espada, ug makapawala sa kahadlok. Maningkamot ang matag usa sa pagpalambo sa iyang kusog ug kalihokan kutob sa iyang maabut aron mahimo siyang mas angayan sa pag-uyon sa iyang gimahal. Ang pagkadungganan usab sa kinaiya, nga gihatagan og bili sa labing maayong kabalyero, aron sila makaangkon sa pagpakig-uban niadtong kinsa, sa ilang hunahuna, nagbaton sa labing tinuod ug labing putli nga mga kalag.”²

Sa laing sulat nga gisulat ngadto ni Emma Ray niadtong 22 sa Disyembre 1900, misulat si David O. McKay sa panan-awon sa pagpanag-uban niya ug sa iyang pangasaw-onon: “Miingon ka nga ang atong pagpanag-uban mahangturon. Ang kahangturan lang makatagbaw na sa gugma nga akong gibati, ug ang gugma nga akong ihatag. … Maguol ako kon wala ka Ray, ug naghandom ako sa panahon nga moabut nga ikaw ania kanunay sa akong kiliran.”³ Tungod sa matarung nga pagpuyo ug madungganon, maalamon nga panaghigugmaay, si Brother ug Sister McKay nakakab-ot sa ilang tumong. Sa panahon sa iyang pagpangalagad, si Presidente McKay sa kasagaran motudlo mahitungod sa pagpangandam alang sa mahangturong kaminyoon ug pamilya.

Bisan og ang mga pagtulun-an ni Presidente McKay niining kapituloha direkta ngadto sa mga batan-on nga nangandam alang sa kaminyoon, kining mga baruganan makatabang usab sa mga tawo nga minyo na, ilabi na kon magtudlo ug magtambag sila sa ilang mga anak ug laing mga batan-on bahin sa pagpakigdeyt ug pagpanaghigugmaay.

Mga Pagtulun-an ni David O. McKay

Ang mga kabatan-onan kinahanglang tudloan sa kasagrado sa kaminyoon ug pagkaginikanan.

Tudloi ang mga kabatan-onan nga ang kaminyoon dili lamang institusyon nga hinimo sa tawo, pero kini gi-orden sa Dios, ug usa ka sagrado nga seremonya, ug kinahanglang makadawat sa ilang pinakamaligdong nga konsiderasyon sa dili pa sila mosulod sa usa ka kontrata nga makaapekto sa ilang kalipay o kasakit sa nahibiling bahin sa ilang kinabuhi. Ang kaminyoon dili usa ka butang nga atong kakomedyahan … o tapuson sa unang gamay nga kalisud nga moabut. Ang labing minos nga mahimo sa mga batanon mao ang matinuoron nga tinguha sa pagtukod og panimalay nga makatampo sa lig-ong suporta sa halangdong katilingban.⁴

Ang mga batan-on ma-lalaki o ma-babaye kinahanglang tudloan sa mga responsibilidad ug sa mga sumbanan sa kaminyoon aron sila makaamgo nga ang kaminyoon adunay obligasyon ug dili usa ka panagsabut nga hunungon kon kanus-a gusto. Kinahanglan tudloan sila nga ang putli nga gugma tali sa lalaki ug babaye mao ang usa sa labing halangdong mga butang dinhi sa yuta ug ang pagpanganak ug pag-atiman sa mga bata mao ang labing importante sa tanang mga katungdanan sa tawo. Bahin niini, katungdanan sa mga ginikanan ang pagpakita og ehemplo diha sa panimalay aron ang mga bata makakita ug makasabut sa kasagrado sa kinabuhi sa pamilya ug sa responsibilidad nga naguban niini.⁵

[Ang katuyoan sa kaminyoon] mao ang pagpanganak ug pagatiman og usa ka pamilya. Ibutang nato kana sa hunahuna. Gatusan ka mga tawo karon ang miingon, ug gatusan ang moingon pa––”Unsaon man nako sa pagminyo ug pagsuporta ang usa ka asawa sa pamaagi nga maoy iyang naandan? Unsaon nga makaiskwela ko ug makasuporta og usa ka pamilya? Wala man gani akoy dapit nga akong kapuy-an.”

Praktikal kini nga mga pangutana. … Nakasabut ako niini ug sa ubang mga kalisud ug maningkamot nga masulbad kini, ibutang sa hunahuna unsay gisulti sa Ginoo nga ang “kaminyoon gi-orden sa Dios alang sa tawo.” [Tan-awa sa D&P 49:15.] Ug akong usbon nga ang mismong katuyoan sa kaminyoon mao ang pag-atiman sa usa ka pamilya ug dili lamang malipay ang lalaki o babaye.⁶

Ginaingon nga ang labing maayo ug labing halangdong mga kinabuhi mao kadtong gipahiangay sa taas nga mga sumbanan. Sa tinuod walay laing mas taas nga sumbanan bahin sa kaminyoon ang angay dawaton sa mga kabatan-onan kay sa pagtan-aw niini nga usa ka balaan nga institusyon. Sa mga hunahuna sa mga batan-on, ang mao nga sumbanan usa ka panalipod ngadto kanila sa panaghigugmaay, ang usa ka impluwensya nga anaa kanunay nga nag-aghat kanila sa paglikay sa pagbuhat og butang nga makapugong sa ilang pag-adto sa templo aron ang ilang gugma mahimong hingpit sa malahutayon ug mahangturong panag-uban. Makagiya kini kanila sa pagpangayo og balaang giya sa pagpili sa ilang kapikas, pinaagi sa maalamong pagpili diin nagdepende ang kalipay sa ilang kinabuhi karon ug human dinhi. Makapahimo kini sa ilang mga kasingkasing nga putli ug maayo; mobayaw kini kanila ngadto sa ilang Amahan sa langit. Ang maong kalipay makab-ot sa kadaghanang mga lalaki ug mga babaye kon ang taas nga mga sumbanan sa kaminyoon ug panimalay giamumahan ug gialimahan sa tukmang paagi.⁷

Ang mga kabatan-onan kinahanglang mag-andam alang sa kaminyoon ug pagkaginikanan pinaagi sa pagpuyo og limpyo nga mga kinabuhi.

Sa kasagaran ang panglawas sa mga anak, kon ang magtiayon hatagan og anak, magdepende sa mga lihok sa mga ginikanan sa wala pa ang kaminyoon. Sa pamantalaan, gikan sa pulpito, ug ilabi na sa panimalay, kinahanglang adunay madungog nga mensahe kanunay nga sa ilang pagkabatan-on sila nagpahiluna og pundasyon alang sa ilang umaabot nga kalipay o kasakit. Ilabi na ang matag batan-ong lalaki, kinahanglang mangandam sa responsibilidad sa pagkaamahan pinaagi sa paghimo sa iyang kaugalingon nga limpyo sa pisikal, aron siya modawat niana nga responsibilidad dili isip usa ka talawan o limbongan, pero isip madungganon ug angay nga makita diha sa panimalay. Ang batan-ong lalaki kinsa, dili angayan, moangkon sa responsibilidad sa pagkaamahan mas grabe pa kay sa limbongan. Ang umaabot nga kalipay sa iyang asawa ug mga anak nag-agad sa iyang kinabuhi sa pagkabatan-on.

Tudloan usab nato ang mga babaye nga ang pagkainahan balaan, kay kon atong sudlan ang katungdanan sa pagmugna og laing kinabuhi, atong gihimo ang balaan nga mga butang. Busa, importante, nga ang mga batan-ong babaye makahibalo nga kinahanglan nga limpyo ug putli ang ilang mga lawas. … Walay inahan nga adunay katungod sa pagsakit sa tibuok kinabuhi sa usa ka bata tungod lang sa butang nga kaingon sa mga batan-on og lingaw-lingaw lang o iyang katungod sa paggamit og makadaot nga mga drugas ug ubang mahugaw nga mga binuhatan.⁸

Ang kalipay wala magsugod diha sa altar; nagsugod kini sa panahon sa pagkabatan-on ug panaghigugmaay. Kining mga liso sa kalipay gitanom pinaagi sa inyong abilidad sa pagmaster sa inyong mainitong kahinam. Ang kaputli kinahanglang mao ang labaw nga hiyas sa mga batan-on––ang sumbanan nga wala dawata sa kalibutan, ug diin daghang mga tawo sa kalibutan ang wala motuo nga anaa o giampingan diha sa mga kasingkasing sa mga kabatan-onan.⁹

Ang nag-unang dautan sa kalibutan karon mao ang pagkadili putli. … Siya kinsa dili putli sa iyang pagkabatan-ong lalaki dili matinud-anon sa pagsalig nga gihatag ngadto kaniya sa mga ginikanan sa babaye, ug ang babaye nga dili putli sa iyang pagkadalaga dili matinud-anon ngadto sa iyang umaabot nga bana ug naghimo sa pundasyon sa kasakit, katahap, ug panagbingkil diha sa panimalay. … Ibutang sa hunahuna kining mahangturong kamatuoran nga ang kaputli usa ka hiyas nga bililhon ingon nga usa sa labing halangdong mga kalampusan sa kinabuhi. … Mao kini ang nag-unang hinungdan ngadto sa usa ka malipayong panimalay. Walay dungog nga mawala sa pagsunod sa ligdong nga paagi sa mga sumbanan sa Simbahan. Mahimo nga kamo “ania” sa kalibutan ug dili alang “sa kalibutan.” Ipatigbabaw ang inyong kaputli labaw sa tanan! Ang Dios misugo nga kita magpakaputli.¹⁰

Sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw adunay usa lamang ka sumbanan sa moralidad. Walay batan-ong lalaki ang adunay dakong katungod nga dili magmaputli kay sa usa ka batan-ong babaye. Kanang batan-ong lalaki nga mangayo og rekomen sa pagdala sa usa ka putli nga babaye ngadto sa altar gipaabot nga mohatag sa samang kaputli nga iyang gipaabut nga dawaton.¹¹

Ang kaputli, dili pagpatuyang sa panahon sa mga tuig sa wala pa ang kaminyoon, mao ang tinubdan sa panag-uyon ug kalipay diha sa panimalay, ug ang labaw nga makatabang nga butang alang sa kahimsog ug sa pagpadayon sa kaliwat. Ang pagkamaunungon, pagkamasaligan, pagkamasaligon, pagsalig, gugma sa Dios, ug pagkamaunongon ngadto sa tawo nag-uban niining mutya diha sa korona sa mahiyason nga pagkababaye ug sa [tinuod] nga pagkalalaki. Ang pulong sa Ginoo ngadto sa iyang Simbahan mao: “Ampingi ang inyong mga kaugalingon nga dili mahugawan gikan sa sala sa kalibutan.” (Tan-awa sa Santiago 1:27; D&P 59:9)¹²

Ang Dios mopanalangin kaninyo aron ang inyong mga kinabuhi dili mahugawan, nga kamo mag-ampo ngadto sa Dios ug mohangyo kaniya sa paggiya kaninyo sa pagpili sa inyong ikauban, ug kon napili na, nga kamong duha maningkamot aron kamo makasulod sa balay sa Dios, ug kon ang Ginoo motambong ug mangutana kaninyo sa inyong mga kinabuhi, makatubag kamo kaniya sa matinuoron, “Oo, limpyo kami.” Ang kaminyoon nga nagsugod niana nga basehanan, makahatag kaninyo og kalipay, ang matam-is nga kalipay nga nahibaloan niining kinabuhia, o kahangturan.¹³

Ang mga kabatan-onan kinahanglang makig-deyt sa sakto nga paagi ug timbangtimbangon pag-ayo ang ilang mga pagbati.

Ang mga batan-on, batan-ong mga babaye sa high school, makig-deyt kanunay sa mga batan-ong lalaki nga ilang ka edad, sa ilang sayo nga pagkatin-edyer, naghikaw sa ilang mga kaugalingon nga mas makaila sa ubang mga kauban; ug kanang kada adlaw nga pagpakig-deyt sa ilang pagkabatan-on, magkasuod pag-ayo nga moabut ang ilang mga kahinam sa makadiyot nga kalipay, maghatag og kaalaot sa ilang mga kaugalingon sa tibuok kinabuhi. Ug dili kana imahinasyon lamang! Kamong mga lalaki sa mga Kapangulohan sa mga Stake ug sa mga Bishopric sa mga Ward, ug kamo nga mga amahan ug mga inahan sa pipila kanila, nakahibalo kamo nga kini dili imahinasyon.¹⁴

Batan-ong lalaki, hinumdumi kanunay nga kon ikaw modala og [usa] ka babaye ngadto sa usa ka parti gisalig siya sa iyang amahan ug inahan kanimo. Siya ang ilang labing bililhong kabtangan. Kon isalig nila kanimo ang usa ka libo nga dolyares, dili kamo maghunahuna sa paggamit niini o paggasto niini. Ilang gisalig nganha kanimo ang butang nga dili kabayran og kwarta, ug dautan ra gayud kaayo kon magbudhi nianang pagsalig. … Nakahinumdom ko sa pahimangno sa akong amahan sa dihang nagsugod na ako sa pagpangulitawo og batan-ong babaye: “David, tagda kanang batan-ong babaye sama sa pag-tagad nga gusto nimong ihatag ni bisan kinsang lalaki ngadto sa imong igsoong babaye.” Batan-ong mga lalaki, sunda kana nga tambag ug magpakabuhi kamo nga limpyo ang inyong konsensya, ug unya sa ulahing bahin sa inyong kinabuhi makasulti kamo sa tinuod nga bisan pa sa inyong tanang mga sayop, wala gayud kamo makasala sa usa ka babaye.¹⁵

Sa pagpili og usa ka kauban, gikinahanglan ang pagtuon … sa usa ka tawo nga imong gihunahunaan nga ikauban sa biyahe sa kinabuhi. Nakita ninyo kon unsa ka importante ang pagkamatinuoron, ang pagkamaunungon, ang kaputli, ug ang balaang pagtahud. Pero kon makit-an na ninyo kini––Makapangutana kamo, “unsaon man nato pagkahibalo kon duna bay panagsuod, nga makahimo ninyong komportable sa inyong panag-uban?” Mangutana mo, “aduna bay giya?” Bisan og ang gugma dili kanunay nga maoy tinuod nga giya, ilabi na kon kana nga gugma wala basli o kini gihatag ngadto sa usa ka salbahis nga mga tawo, sa tinuod walay kalipay kon walay gugma. “Tingali, ” mangutana mo, “unsaon nako pagkahibalo nga ako nahigugma?” Importante kaayo kana nga pangutana. …

Sa atubangan sa babaye nga tinud-anay nimong gihigugma dili ka mobati nga mas labaw siya nimo; sa iyang atubangan dili ka mosulay sa pagpahimulos kaniya; sa iyang atubangan gusto kang mahimong labing maayong tawo, kay modasig siya kanimo ngadto niana nga sumbanan. Ug mohangyo ko kaninyo mga batanong babaye sa paggamit sa samang giya. Unsa may kadasig nga iyang gihatag … ? Kon ang usa ka batan-ong lalaki mouban kaninyo human sa usa ka miting, o human sa usa ka sayaw, ug nagpakita siya og lihok nga mopahimulos kaninyo sumala sa iyang gusto o isip butang nga iyang kalingawan, nan kamo makahibalo nga siya walay gugma.

Ubos sa maong mga kahimtang, bisan unsa pa ang inyong kaibug, batan-ong mga babaye, bisan kon mibati pa kamo nga nahigugma kaniya, gamita ang inyong panghunahuna ug maoy pamandoa sa inyong mga pagbati. Sakitan siguro kamo nga dili mosunod sa gusto sa inyong kasingkasing, pero mas maayo pa nga masakitan kamo og gamay sa inyong pagkabatan-on kay sa mag-antus sa kahapdos sa kasakit unya.¹⁶

Daghang mga panalangin ang naghulat niadtong kinsa nangandam pag-ayo alang sa mahangturong kaminyoon.

Ang batan-ong mga lalaki ug mga babaye kinsa gustong makapuyo og labing malipayong mga kinabuhi magmalampuson kaayo pinaagi sa pag-andam sa ilang mga kaugalingon nga mahimong takus nianang matang sa kaminyoon nga gi-orden sa Dios—ang panaghiusa sa usa ka lalaki ug usa ka babaye nga takus nga ang ilang kaminyoon mapahigayon diha sa templo sa Labing Halangdon. Didto mangluhod ang tinud-anay nga naghigugmaay …, ang matag usa moamping sa kasiguroan sa mosunod:

Una, nga ang ilang dalan sa kaminyoon magsugod sa kaputli. Ang mga anak nga moabut sa pagpanalangin sa panag-uban magarantiyahan og usa ka halangdong pagkatawo sumala sa pagpanunod og usa ka limpyo nga lawas.

Ikaduha, nga ang ilang relihiyoso nga mga pagtuo pareha. Ang kalisud sa pagpadako sa hustong paagi sa mga anak malisud kon ang Amahan ug ang Inahan adunay managlahi nga mga pagtuo bahin sa doktrina ug managlahi og simbahan. …

Ikatulo, nga ang ilang mga panaad gihimo uban sa ideya sa mahangturong panag-uban, dili bungkagon pinaagi sa ginagmay nga mga panagbangi o mga kalisud.

Ikaupat, nga ang pakigsaad nga gihimo sa atubangan sa Dios ug gi-sealed pinaagi sa Balaang Priesthood mas lig-on kay sa bisan unsang kasabutan.

Ikalima, nga ang usa ka kaminyoon nga gisugdan sama ka mahangturon sa gugma, ang pinakabalaan nga hiyas sa tawhanong kalag.

Ikaunom, nga ang yunit sa pamilya magpabilin nga dili maputol hangtud sa kahangturan.¹⁷

Mga Sugyot alang sa Pagtuon ug Panaghisgutan

Unsaon nato pagtabang ang mga kabatan-onan nga makasabut sa sagradong mga responsibilidad sa kaminyoon? (Tan-awa sa mga pahina 164–66.) Unsay atong mahimo sa pagtabang nga makaandam ang mga kabatan-onan sa mga hagit nga dili kapugngan nga moabut sa kaminyoon?
Ngano nga ang kaputli importante sa pagpangandam alang sa usa ka mahangturong kaminyoon ug pamilya? (Tan-awa sa mga pahina 166–68.) Sa unsa nga paagi nga ang pagkadili putli makaapektar sa abilidad sa tawo sa maalamong pagpili og usa ka mahangturong kauban? Unsa nga proseso nga kinahanglang himoon sa usa ka tawo aron kompleto siyang makahinulsol sa pagkadili putli? Unsa ang mga panalangin nga madawat kon magpabilin nga putli?
Si Presidente McKay nagtudlo nga ang mga anak sa kasagaran apektado sa mga binuhatan sa mga ginikanan sa wala pa ang kaminyoon (tan-awa sa mga pahina 166–68.) Dugang sa pagpadayon nga limpyo sa moralidad, unsa pay mahimo sa mga kabatan-onan ug mga ginikanan sa paglimpyo sa ilang mga kinabuhi ug sa pagpanalipod sa ilang umaabot nga mga anak?
Sa unsang mga paagi nga ang medya mosulay sa pag-impluwensya sa atong mga pagsabut bahin sa paghinigugmaay ug kaminyoon? Ngano sa inyong hunahuna nga si Presidente McKay mipasidaan batok sa kanunay nga pagpakig-deyt kon bata pa? Unsa ang ubang angay nga ampingan kon ang mga tawo makig-deyt? (Tan-awa sa mga pahina 168–70.)
Unsa nga tambag ang ihatag ninyo ngadto sa mga batan-on kinsa naglibog kon nahigugma ba sila? (Tan-awa sa pahina 170.) Unsa ang pipila ka mga hiyas nga importante sa usa ka relasyon?
Unsa ang katuyoan sa kaminyoon? (Tan-awa sa mga pahina 164–66.) Unsa ang mga kakuyaw sa pagminyo og sayo? Unsa ang mga kakuyaw sa pagdugay-dugay og minyo? Unsaon pagkahibalo sa babaye ug lalaki nga ang panahon sa pagminyo sakto na?
Si Presidente McKay nagtudlo nga kadtong kinsa nakasabut sa kaminyoon nga usa ka “balaan nga institusyon” malig-on ug magiyahan sa panahon sa panagtrato. Ngano sa inyong hunahuna nga kini tinuod? Sa unsa nga paagi nga inyong nakitang napanalanginan ang mga tawo samtang sila nagsunod sa mga sumbanan sa ebanghelyo samtang managtrato pa?
Unsa nga mga kapareha ang inyong nakita sa mga pagtulun-an ni Presidente McKay alang sa mga kabatan-onan ug sa mga sumbanan nga anaa sa Alang sa Kalig-on sa mga Kabatanonan? Unsaon ninyo pagtabang ang inyong mga anak nga makasabut nga ang mga sumbanan nga gitudlo para kaninyo pareho sa mga sumbanan nga gitudlo para kanila?

May Kalabutan nga mga Kasulatan:Jacob 2:28; Alma 37:37; 39:3–5; D&P 132:15–19

couple in front of temple — “Batan-ong mga lalaki ug mga babaye kinsa makapuyo og labing malipayong mga kinabuhi makaandam pag-ayo sa ilang mga kaugalingon nga mahimong takus nianang matang sa kaminyoon nga gi-orden sa Dios.”