Kapitulo 23

Pagpalambo og Kristohanong Kinaiya

Ang pinakadakong tinguha sa tawo kinahanglang dili ang pag-angkon og bulawan, o kabantog, o materyal nga mga kabtangan. Kinahanglang dili ang kalamboan sa pisikal nga kaabtik, ni ang kahait sa salabutan, pero ang iyang tumong, ang pinakataas sa kinabuhi, kinahanglan nga mao ang kalamboan sa kinaiya nga sama kang Kristo.¹

Pasiuna

Si Presidente David O. McKay nakasabut sa kaimportante sa pagpalambo sa usa ka matarung nga kinaiya nga gisunod sa kinaiya sa Manluluwas. Nakita kini sa iyang publiko ug pribadong kinabuhi. Ang iyang anak nga si Robert sa makausa naghisgot bahin niya, “Sa tanang mga katuigan sa akong pagkasuod kaayo diha sa panimalay, sa uma, sa negosyo, sa Simbahan, wala gayud ako makakita og usa ka aksyon ni usa ka pulong, bisan samtang nagbansay sa gahig-ulo nga kabayo, nga maoy makapaduhaduha kanako nga siya maoy mahimo ug sa katapusan nahimong representante ug propeta sa atong Langitnong Amahan.”²

Si Presidente McKay nagtudlo nga ang pag-ugmad og kinaiya Kristohanong kinaiya maoy usa ka nagpadayon ug inadlaw nga proseso diin ang matag usa kanato adunay responsibilidad. Sa paghulagway niini nga baruganan alang sa mga batan-on, iyang gihulagway ang usa ka okasyon sa dihang mibisita siya sa nataran sa usa ka mangungulit didto sa Florence, Italy: “Nagkatag ang wala pa mabuak, lainlaing mga porma nga mga piraso sa bantiles nga giandam sa magkukulit nga kulitan sa usa ka panan-awon nga iyang nakita sa iyang hunahuna. …

“Kon diha pa kamo sa maong nataran, ug ang usa ka tawo mohatag kaninyo og tigib ug martilyo, mokuha ba kamo sa usa sa walay porma nga mga bloke sa bato ug mokulit og imahen sa tawo diha niini? Dili ninyo kini mahimo. O kon adunay tawo mobutang sa inyong atubangan og lona ug mohatag kaninyo og mga pintal ug brutsa, mopintal ba kaha kamo diha niana nga lona sa litrato sa usa ka sulundon nga tawo? Tingali kamo moingon ngadto sa nahauna, ‘dili ako usa ka magkukulit, ’ ug ngadto sa ikaduha, ‘dili ako usa ka pintor. Dili ako makahimo niini.

“Bisan pa niana, ang matag usa kanato nagkulit og usa ka kalag niining gutloa—ang atong kaugalingon. Ngil-ad ba kini, o butang bang dalaygon ug matahum?

“Inyoha ang responsibilidad. Walay laing makakulit niini alang kaninyo. Ang mga ginikanan mahimong mogiya, ug ang mga magtutudlo mahimong motabang uban sa mga sugyot, pero ang matag batan-ong lalaki ug batan-ong babaye adunay responsibilidad sa pagkulit sa iyang kaugalingong kinaiya.”

Si Presidente McKay mipadayon sa paghulagway sa mga resulta sa usa ka matarung nga kinaiya: “Kon inyong bantayan ang inyong kinaiya nga dili masaway, bisan unsa pay hunahunaon sa uban o bisan unsa nga mga pasangil ang ilang himoon, inyong mapataas ang inyong ulo, magaan ang inyong kasingkasing, ug moatubang sa kalibutan nga walay kahadlok tungod kay ikaw, ang imong kaugalingon, nasayud nga wala ninyo mansahi ang inyong kalag.”³

Mga Pagtulun-an ni David O. McKay

Kinahanglang maningkamot kita sa pagsunod sa gamhanan nga ehemplo sa Manluluwas.

Adunay usa lamang ka kinaiya nga hingpit niini nga kalibutan—ang dili hitupngan nga personalidad ni Jesus nga Nazaretnon, ang Anak sa Dios, ang Manunubos sa kalibutan. Walay tawo nga makahimo og labaw kay sa pagdawat ni Kristo isip ang halangdong Ehemplo ug ang labing luwas nga Giya.⁴

Kon kita magtinguha nga makat-on sa sumbanan nga kinabuhi nga sundon diha sa atong mga isig ka tawo, atong makita ang hingpit nga ehemplo sa kinabuhi ni Jesus. Bisan unsa pa ang atong bililhong mga tinguha, ang atong taas nga mga pangandoy, ang atong mga sumbanan sa bisan unsang bahin sa kinabuhi, kita makatan-aw ngadto ni Kristo ug makakaplag og kahingpitan. …

Ang mga hiyas nga gihiusa aron sa paghimo niining hingpit nga kinaiya mao ang kamatuoran, hustisya, kaalam, pagkamanggiloy- on, ug pagkontrol sa kaugalingon. Ang iyang matag hunahuna, pulong, ug binuhatan nahiuyon sa balaan nga balaod ug, busa, tinuod. Ang paagi sa komunikasyon tali kaniya ug sa Amahan kanunay nga bukas, mao nga ang kamatuoran, nga nagagad sa pagpadayag, kanunay nga iyang nahibaloan.

Ang iyang sumbanan sa hustisya gitingub diha sa pahimangno: “Buhati ang mga tawo sa bisan unsay buot ninyo nga ilang pagabuhaton kaninyo.” (Tan-awa sa Mat. 7:12.) Ang iyang kaalam lapad kaayo ug lawom nga kini makasabut sa mga pamaagi sa mga tawo ug sa mga katuyoan sa Dios. … Ang matag buhat nga narekord sa iyang mubo, pero malampuson, nga kinabuhi puno sa kalooy nga naglakip sa putli nga gugma. Ang iyang pagkontrol sa kaugalingon, gipakita man diha sa iyang gahum ibabaw sa iyang mga gana ug mga kahinam o sa iyang kaligdong ug kaugdang kon anaa sa atubangan sa iyang tigpanggukod, hingpit—balaan kadto.⁵

Adunay [tino] nga mga litrato nga gusto nakong tan-awon kanunay. Ang una niini mao ang litrato ni Kristo sa atubangan ni Pilato sa dihang kanang opisyal nga Romano misulti ngadto sa nasuko nga manggugubot, “Tan-awa ania ra ang tawo!” (Juan 19:5.) Samtang nagsulti siya niini, iyang gitudlo si Jesus, nga gikoronahan sa mga tunok, gisablay sa iyang mga abaga ang morado nga kupo. Mitudlo siya ngadto sa tawo nga gibiay-biay sa mga manggugubot, gipanghimaraut nga usa ka kriminal ug tampalasan, ug pero dihang siya miingon, “Tan-awa ania ra ang tawo!” iyang gihulagway ang usa ka tawo nga hingpit ang kinaiya, kinsa tigbuntog sa mga kahuyang ug mga tintasyon, ug kinsa makaingon, sama sa iyang gihimo ngadto sa iyang isig ka mamumuo, “Gisulti ko kini kaninyo aron nga dinhi kanako makabaton kamog kalinaw … sumalig kamo, gidaug ko na ang kalibutan.” (Juan 16:33.) Siya mao ang atong sumbanan.⁶

Isip mga indibidwal kinahanglang sundon nato si Jesukristo tungod sa Iyang balaan nga kinaiya. … Ang mga Kristiyano wala mopasidungog Kaniya, bisan sa pasidungog nga ilang gihatag Kaniya, tungod kay Siya usa ka bantugang magbabalak, tungod kay Siya usa ka batid sa syensya, tungod kay Siya usa ka bantugang tagkaplag, usa ka bantugang inbentor o bantugang tawo sa kagamhanan o usa ka bantugang heneral. Mipasidungog sila Kaniya tungod kay Siya usa ka bantugang tawo. Sa bahin sa kinaiya Siya labing gamhanan.⁷

Ang pag-ugmad og matarung nga mga hunahuna kritikal ngadto sa kalamboan sa usa ka matarung nga kinaiya.

Ang matang sa kinabuhi nga inyong gipuy-an, ang inyong gawi, ang inyong pagkatawo, madeterminar pinaagi sa inyong mga hunahuna, diin ang inyong mga buhat mao ang resulta. Ang hunahuna mao ang liso sa buhat.⁸

Ang kinaiya nagagikan sa kahiladman sa kalag. Sultihi ako unsay inyong gihunahuna kon kamo dili kinahanglang maghunahuna, ug sultihan ko kamo unsa kamo.⁹

Ang hunahuna makahimo kanato kon unsa kita. Sama ka klaro ug kasiguro sa tigla-la nga mohimo sa iyang mga bulak ug mga porma gikan sa hilo nga gigamit sa pagla-la diha sa makina mao nga sa matag higayon nga ang hunahuna magbalikbalik nga magporma og kinaiya ug naghulma sa hitsura sa atong pagkatawo. Ang mga hunahuna mobayaw sa inyong kalag paingon sa langit, o mobitad kaninyo ngadto sa impyerno.¹⁰

Walay baruganan sa kinabuhi nga mas kanunay nga gihatagan og gibug-aton sa Halangdong Magtutudlo kay sa panginahanglan sa sakto nga panghunahuna. Ngadto Kaniya, ang tawo dili mao unsay nakita diha sa gawas, ni unsay iyang gisulti sa iyang mga pulong: unsa ang gihunahuna sa tawo maoy motino sa tanang higayon unsa nga matang kana nga tawo. Walay magtutudlo nga mipasabut pag-ayo kay Kaniya sa kamatuoran nga “Kay maingon nga siya nagahunahuna sa sulod sa iyang kaugalingon, sa ingon niana mao man siya” [tan-awa sa Prov. 23:7]. …

Ang iyang mga pagtulun-an bahin sa katungdanan sa tawo ngadto sa iyang kaugalingon, ingon man usab sa katungdanan sa tawo ngadto sa iyang silingan, napuno sa kamatuoran nga ang hunahuna sa tanang higayon maoy makatino sa katungod sa tawo sa kalipay o sa iyang pagkasinilutan tungod sa sala. …

Mahibaloan man o dili, ang tanan nga nakasala magbayad sa silot sa sala ug sa pagkawalay pagtagad. Ang tumong nga nag-una sa buhat dili mapapas nga impresyon diha sa kinaiya. Ug bisan ang tagsala mahimong maningkamot sa paghupay sa iyang konsensya pinaagi sa pag-ingon … nga “wala ra niy kaso, ” pero, sa kinahiladman, dako kini nga butang, ug ang mga marka diha sa iyang kinaiya mobatok kaniya sa adlaw sa paghukom. Walay usa nga makatago gikan sa iyang mga hunahuna, ni makaikyas gikan sa dili kapugngan nga mga sangputanan niini.¹¹

Ang Manluluwas nasayud nga kon ang hunahuna magiyahan sa sakto; kon ang dautang hunahuna ug ang kahilig mapugngan, ang dautang buhat maminusan. Si Jesus dili mopagamay sa ka seryoso niini nga mga buhat, ni moingon nga dili nato silotan sila; pero mipasabut siya pag-ayo sa panginahanglan nga himoong limpyo ang hunahuna, ang kaisipan putli. Ang dautan nga kahoy mamunga og dautan nga prutas; ang usa ka maayong kahoy mamunga og maayong prutas. Paninguhaa nga ang kahoy lunsay, ang mga hunahuna putli, ug ang prutas mahimong lunsay ug ang kinabuhi putli.¹²

Ang usa ka matarung nga kinaiya mao lamang ang resulta sa nagpadayon nga paningkamot ug sakto nga panghunahuna, ang epekto sa gihambin nga pagpakig-uban sa Diosnong mga hunahuna. Magkaduol siya sa espiritu ni Kristo kinsa naghimo sa Dios nga mao ang sentro sa iyang mga hunahuna; ug siya kinsa makasulti sa iyang kasingkasing, “dili ang akong pagbuot maoy matuman kondili ang imo” [tan-awa sa Lucas 22:42], nga duol na lang kaayo sa sumbanan ni Kristo.¹³

Sa hinay-hinay, ang “gagmay nga mga butang” sa atong mga kinabuhi mohulma sa atong kinaiya.

Sama nga ang uhot mosulti asa paingon ang hangin, mao usab ang gagmay nga mga butang nga nagpakita sa direksyon sa mga pagbati ug mga hunahuna sa usa ka tawo.¹⁴

Ang gagmay nga mga butang kabahin lamang sa dagko. Ang sagbot dili motubo sa kalit. Motubo kini ug modako nga walay kasaba ug hinayhinay nga dili makadisturbo sa dunggan sa usa ka anghel, tingali dili makita sa mata sa usa ka anghel. Ang ulan dili mahulog sa dinagko pero sa mga tinulo; ang mga planeta dili mogawas gikan sa ilang orbit, pero sa hinayhinay ug linya sa linya ilang libuton ang mga orbit. Ang kahibalo, pagbati, naandang buhat, kinaiya, ang tanan mahimo pinaagi sa impluwensya sa gagmay nga mga butang, ug sa mga moral ug relihiyon, pinaagi kini sa gagmay nga mga butang, sa gagmay nga mga aksyon, nga maoy buhaton natong tanan—dili pinaagi sa paglukso, pero sigurado pinaagi sa hinayhinay—sa mahangturong kinabuhi man o sa kamatayon.

Ang importanting leksyon nga makat-unan dinhi sa kalibutan karon mao ang paggamit sa ginagmay nga mga buhat ug mga katungdanan sa kinabuhi sa mahimayaong mga baruganan sa Ebanghelyo. Dili kita maghunahuna nga, tungod kay ang pipila ka mga butang ingon og gamay lang ug dili mahinungdanon, dili importante. Ang kinabuhi, human sa tanan, hinimo gikan sa gagmay nga mga butang. Ang atong kinabuhi, ang atong pagkatawo, sa pisikal, gilangkuban sa ginagmay nga mga pinitik sa kasingkasing. Pahununga sa pagpitik kanang gamay nga kasingkasing, ug ang kinabuhi niini nga kalibutan mohunong. Ang dako nga adlaw usa ka gamhanan kaayo nga pwersa sa kalibutan, pero nakadawat kita sa mga panalangin sa iyang mga kahayag tungod kay kini moabut kanato isip gamay nga mga bidlisiw, nga kon hugpungon, mopuno sa tibuok kalibutan sa kahayag sa adlaw. Ang mangitngit nga kagabhion nahimong maanindot tungod sa pagpangidlap sa gagmay nga mga bitoon; ug mao usab ang tinuod nga kinabuhi sa Kristiyano hinimo sa ginagmay nga mga buhat nga sama sa kang Kristo nga gihimo niining orasa, niining gutloa—diha sa panimalay, sa korum, sa organisasyon, sa lungsod, bisan asa mahimutang ang atong kinabuhi ug mga buhat.¹⁵

Kon unsa ang usa ka tawo karon dako kaayo og kapasikaran kon unsa ang tawo ugma. Kon unsa siya sa miaging tuig dakog kalabutan sa pag-ila sa iyang dalan sa tibuok tuig nga nagpaabut kaniya. Adlaw adlaw, oras oras, ang tawo nagmugna og kinaiya nga motino sa iyang dapit ug kahimtang uban sa iyang mga kauban sa tibuok katuigan.¹⁶

Makapalambo kita og Kristohanong kinaiya pinaagi sa pagsunod ug pagkontrol sa kaugalingon.

Ang kinaiya maugmad pinaagi sa pagsunod sa mga baruganan. Ang kinaiya motubo diha sa sulod sa kaugalingon sama sa pagtubo sa kahoy, sama sa pagtubo sa tanang mga butang. Walay butang nga ikadayandayan aron mahimong matahum ang imong kaugalingon, [mga produkto gikan sa] tindahan sa tambal [tabang], tinuod kini, pero taphaw lang kini ug temporaryo. Ang tinuod nga katahum, sama sa kinaiya, magagikan sa kaugalingon; ug kana makasalmot sa kalig-on sa kinaiya nga nagsunod niadtong mga baruganan nga gitudlo ni Propeta Joseph, ug sa Manluluwas mismo: hiyas, katarung, pagkabalaan—pagsunod sa mga sugo sa Dios [tan-awa sa History of the Church, 5:134–35].¹⁷

Ang pag-ugmad sa kinaiya sama sa pag-usab sa usa ka landscape, ang mga balaod sa kalinaw ug sa kalipay kanunay nga naglihok. Ang paningkamot, paglimud sa kaugalingon, ug ang may tumong nga mga aksyon mao ang lakang sa kauswagan. Ang pagpatuyang ug sala mao ang mga tigguba ug tiglaglag sa kinaiya. Ang pagbasol ug paghinulsol maoy sangputanan niini.¹⁸

Ang pagkontrol sa kaugalingon nagpasabut sa paggiya ug pagpahiangay sa atong tanang natural nga mga gana, mga tinguha, mga kahinam, ug mga pagbati; ug walay makahatag sa tawo sa mao nga kalig-on sa kinaiya sama sa pagbuntog sa kaugalingon, ang pagkaamgo nga makahimo siya nga moserbisyo kaniya ang iyang mga gana ug mga kahinam ug nga siya dili ulipon niini. Kini nga hiyas naglakip sa pagkamapugnganon, paglikay, kaisug, kalig-on, paglaum, paglikay sa alkohol, kaputli, makinaugalingon, pagkamasinabtanon, pailub, manunuton, pagpugong sa sekswal nga relasyon, kalunsay¹⁹

Unsa ang pinakataas nga himaya sa tawo niini nga yuta nga may kalabutan sa iyang indibidwal nga kalampusan? Kini mao ang kinaiya—ang kinaiya nga milambo pinaagi sa pagsunod sa mga balaod sa kinabuhi ingon nga gipadayag sa ebanghelyo ni Jesukristo, kinsa mianhi aron kita makabaton og kinabuhi ug sa pagpakabaton niini sa madagayaon gayud [Tan-awa sa Juan 10:10]. Ang pinakadakong tinguha sa tawo sa kinabuhi kinahanglang dili ang pag-angkon og bulawan, o kabantog, o materyal nga mga kabtangan. Kinahanglang dili ang kalamboan sa pisikal nga kaabtik, ni sa kahait sa salabutan, pero ang iyang tumong, ang pinakataas sa kinabuhi, kinahanglan nga mao ang kalamboan sa kinaiya nga sama kang Kristo.²⁰

Pinaagi sa atong impluwensya ug pagtudlo, makatabang kita sa mga bata ug mga batan-on nga makapalambo og Kristohanong kinaiya.

Ang mga batang bag-ong natawo mao ang mga binuhat nga walay mahimo ug mahuyang sa tanang mga nilalang, pero sila mao ang labing maanindot ug mahinungdanon sa tanang mga butang sa kalibutan. … Ang ilang mga kalag sama sa puting papel diin isulat ang mga pangandoy o mga kalampusan sa tibuok kinabuhi.²¹

Samtang magtubo ang bata sa pisikal pinaagi sa pagkaon kanunay karon ug unya, pinaagi sa pagginhawa og lab-as nga hangin kanunay, pinaagi sa pagpahulay karon ug unya, mao usab ang kinaiya nga milambo sa hinay hinay, pinaagi sa adlaw-adlaw nga pakigkita, pinaagi sa impluwensya dinhi, kamaturoan didto.²²

Sa una pa, ang atong mga kinaiya nahulma diha sa panimalay. Ang pamilya mao ang usa ka balaan nga organisasyon. Ang labing importaning katungdanan sa tawo niana nga pamilya mao ang pag-atiman sa mga anak nga makaangkon og mahimsog nga panglawas, kalantip sa hunahuna, ug mas labaw pa kay niini, usa ka sama sa kang Kristo nga kinaiya. Ang panimalay mao ang pabrika diin gibuhat kining mga butanga.²³

Pagkabililhon sa mga magtutudlo ug mga tigbansay sa mga batan- on ngadto sa katilingban kinsa mikulit ug mihulma sa moral nga kahimtang nga gipuy-an sa mga tawo. Ang mga bulak mopakita sa katahum ug kahumot sa mubo nga panahon, dayon malawos ug mamatay ug mawala na sa kahangturan; pero ang mga anak kinsa, pinaagi sa instruksyon sa halangdong mga magtutudlo, mapuno sa mahangturong mga baruganan sa kamatuoran, modan-ag sa impluwensya alang sa kaayohan nga diin sama sa ilang kaugalingong mga kalag, mabuhi sa kahangturan.²⁴

Mga Sugyot alang sa Pagtuon ug Panaghisgutan

Unsa ang mga ilhanan sa kinaiya sa Manluluwas? (Tan-awa sa mga pahina 262–64.) Sa unsa nga paagi nga atong magamit kining mga hiyas sa atong kaugalingong mga kinabuhi?
Ngano nga ang putli nga mga hunahuna maoy pundasyon sa pagpalambo og kinaiya nga sama sa kang Kristo? (Tan-awa sa mga pahina 264–65.) Unsaon ninyo sa pagpasabut sa pamahayag ni Presidente McKay, “Sultihi ko unsay inyong gihunahuna kon wala kinahanglana nga kamo maghunahuna, ug sultihan ko kamo unsa kamo”? Unsay atong mahimo aron makapalambo og putli nga mga hunahuna?
Unsa ang pipila ka “gagmay nga mga butang” sa inyong kinabuhi nga nakatabang sa paghulma sa inyong kinaiya? Unsay inyong mabuhat matag adlaw aron mahimong mas sama ni Kristo? (Tan-awa usab sa D&P 64:33.)
Sa unsa nga paagi nga ang pagkamasulundon ngadto sa ebanghelyo ni Jesukristo usa ka kritikal nga bahin sa pagpalambo og kalig-on sa kinaiya? (Tan-awa sa pahina 268.) Sa unsa nga paagi nga ang pagkontrol sa kaugalingon ug pagserbisyo nakatampo niini nga kalamboan? (Tan-awa sa pahina 268.)
Unsay atong mahimo isip mga ginikanan ug mga magtutudlo sa pagtabang sa mga batan-on nga makapalambo og Kristohanong kinaiya? (Tan-awa sa mga pahina 269–70.)

May Kalabutan nga mga Kasulatan: Mga Taga-Filipos 4:8; Mosiah 4:30; 3 Nephi 27:27; D&P 64:33; 93:11–14

Christ with children — “Adunay usa lamang ka kinaiya nga hingpit niini nga kalibutan—ang dili hitupngan nga personalidad ni Jesus nga Nazaretnon, ang Anak sa Dios, ang Manunubos sa kalibutan. Walay tawo nga makahimo og labaw kay sa pagdawat ni Kristo isip ang halangdong Ehemplo ug ang labing luwas nga Giya.”

family — “Ang labing importaning katungdanan sa tawo niana nga pamilya mao ang pag-atiman sa mga anak nga makaangkon og mahimsog nga panglawas, kalantip sa hunahuna, ug mas labaw pa kay niini, usa ka Kristohanong kinaiya.”