Kapitulo 18

Kaisug sa Pagpuyo nga Matarung

Ang labing dakong panginahanglan sa kalibutan karon mao ang hugot nga pagtuo sa Dios ug ang kaisug sa pagbuhat sa iyang kabubut-on.¹

Pasiuna

Sa usa ka pakigpulong sa kinatibuk-ang komperensya, si Presidente David O. McKay misaysay og usa ka istorya nga giistorya sa usa ka tawo nga ginganlan og James L. Gordon:

“Usa ka batan-ong lalaki … nakahukom nga mag-aprentis sa usa sa mga kapunongan sa mga panday. Usa siya ka maalamong batan-on sa iyang pagkatin-edyer, ug ang mga lalaki nalipay kaayo nga midawat kaniya. Miingon sila, ‘Dali, mag-inom ta tungod sa pag-apil niining batan-on sa atong grupo!’ Mibu-bu sila og beer [ug] mihatag kaniya sa baso.

“Miingon siya, ‘Dili, salamat, dili ko moinom.’

“ ‘Nan, ’ miingon ang usa ka bagis nga hamtong nga miyembro, ‘dili kami gusto nga dunay dili moinom sa among grupo.’

“ ‘Nan, ’ miingon ang batan-ong lalaki, ‘naa moy usa kon inyo kong dawaton.’

“Laing tawo mikwelyo kaniya ug miingon, ‘Dong, imnon ba nimo kining beer o among ibu-bu nimo!’

“ ‘O sige, mianhi ko nga limpyo ang dyakit ug limpyo ang konsensya. Mahimong inyong mahugawan ang akong dyakit kon gusto ninyo, pero dili gayud kamo makahugaw sa akong kinaiya.’

Nagpasabut ngadto sa batan-ong lalaki sa istorya, si Presidente McKay miingon:

“Nabansay siya––mogamit ako nianang pulonga sa sakto nga paagi––wala lamang tudloi, pero nabansay sa paglikay sa paggamit sa tabako ug isog nga ilimnon, makahubog nga bino. Mao kana ang akong buot ipasabut sa moral nga kaisug. Ang labing dakong panginahanglan sa kalibutan karon mao ang hugot nga pagtuo sa Dios ug ang kaisug sa pagbuhat sa iyang kabubut-on.”²

Mga Pagtulun-an ni David O. McKay

Ang Manluluwas mao ang labing gamhanan nga ehemplo sa kaisug.

Siya kinsa mao ug kinahanglang maoy giya sa atong mga kinabuhi mao ang labing maisug sa tanang mga tawo. “Makita nato kang Jesus ang kaisug nga hilabihan, kadasig nga hilabihan, ang pagkabayani nga pinakahingpit.” Ang tinuod nga pagkabayani manalipod sa katungod ug moatubang sa katalagman nga walay kukahadlok. Niining bahina ang Manluluwas mao ang ehemplo sa tinuod nga kaisug ug pagkabayani. Sa paghulagway niini hisgutan lang nako ang paglimpyo sa templo [tan-awa sa Mateo 21:12–13]; o sa iyang walay kukahadlok nga pagsulti sa kamatuoran sa dihang ang iyang mga silingan misalikway kaniya gikan sa Nazareth [tan-awa sa Lucas 4:16–32, 43–44]; o sa dihang ang lima ka libo sa Capernaum … [nagkadiyutay ug] miatubang siya [ngadto sa Napulog Duha] ug miingon, “Buot ba usab kamong mobiya kanako?” [Tan-awa sa Juan 6:66–67.] Bisan pa niana, wala gayud mawad-i bisan makausa ang Manluluwas sa paglaum o mipahilayo gikan sa iyang gitagana nga kapalaran. Mao kining matanga sa kaisug ang atong gikinahanglan sa kalibutan karon.³

Sa dihang ang mga sundalo midagmal ni Jesus, si Pedro … milukso aron luwason ang iyang Ginoo, “milanit sa iyang espada ug iyang gitigbas ang ulipon sa labawng sacerdote, ug naputlan kini sa tuo nga dalunggan.” [Tan-awa sa Juan 18:10.] …”I-uli sa sakob kanang imong espada, ” sugo sa Manluluwas, “dili ko ba diay imnon ang sulod sa kopa nga gihatag kanako sa Amahan?” [Juan 18:11.] Leksyon kini ngadto kang Pedro! Bisan og ang katungdanan mosangpot ngadto sa pag-antus ug kamatayon, pero ang Ginoo wala magduhaduha sa Iyang kalig-on. …

Ang kalig-on ug pagkamaunungon ni Pedro nagkawala; pero dili siya makapalayo kuyog sa uban. Ni siya makasulti nga maoy labing maayo ang pag-uban ni Jesus; mao nga wala siya mobuhat niini, pero “misunod Kaniya hangtud sa sulod, sa hawanan sa tugkaran sa balay sa labawng sacerdote.” [Marcos 14:54.] Sa sinugdanan, nagpabilin siya sa gawas, pero unya miadto siya diin maglingkod ang mga sulugoon…

[Human makalimod si Pedro nga nakaila siya sa Ginoo sa makatulo ka mga higayon], ang Manluluwas …”milingi ug mitutok kang Pedro.” Dayon nahinumdom sa mga pulong sa iyang Ginoo, “Sa dili pa motugaok ang manok, igalimod mo ako sa makatulo, ” ug si Pedro miguwa ug mihilak sa hilabihang kasakit. [Tan-awa sa Lucas 22:54–62.]

Ginaingon nga sa dihang si Pedro “migawas nga wala makatingog gikan sa mga tawo … ug nagpakahilom, mihilak sa hilabihan, ” nga ang iyang kaguol bug-at kaayo nga siya nagpabilin nga nag-inusara sa tibuok adlawng Biyernes ug Sabado pagkahuman sa pagkalansang sa Manluluwas. Kon mao, ang iyang kasubo sa unsay iyang nabuhat mas migrabe samtang siya nahinumdom sa daghang mabinationg mga pulong sa Manluluwas nga gisulti ngadto kaniya, ug sa daghan, daghang malipayong mga gutlo nga iyang gikauban ang Ginoo. Matag pulong ug buhat ug tinanawan sa iyang Manluluwas mibalik sa iyang hunahuna uban sa bag-ong kahulugan. … Lapos sa gabon sa iyang mapait nga mga luha, iyang nakita ang tinuod nga mga hiyas sa pagkalalaki samtang kini nakita diha kang Jesus––Balaang Pagtahud, Panag-inigsoonay, Pailub, Sinseridad, Kaisug.⁴

Ang paglaum ug kapalaran sa kalibutan gisentro diha sa Tawo sa Galilea, ang atong Ginoo ug Manluluwas, nga si Jesukristo. Sa higayon sa inyong pagpakigbisog sa pagpakig-away sa atong panahon, mahimo bang hinuktukan ninyo ug tan-awon kon kamo mituo ba gayud niana? [Usa ka magsusulat] sa makausa nangutana; “Si Jesus ba usa lang ka sugilanon sa kasaysayan, usa ka Santos nga ipintal diha sa kinoloran nga bildo sa mga bintana sa simbahan, … dili duolon ug panagsa ra mahisgutan ang pangalan, o siya ba mao gihapon sa dihang siya dinhi pa sa unod, tinuod, usa ka tawo sa samang pagbati sa atong mga kaugalingon, magulang nga lalaki, usa ka giya, usa ka magtatambag, usa ka maghuhupay, usa ka halangdong tingog nga nagtawag kanato gikan sa nangagi sa pagpakabuhi sa halangdong paagi, sa maisugong paggiya, ug sa pagpatunhay sa atong kaisug hangtud sa katapusan.” Unsa siya nganha kaninyo, akong isig ka mamumuo?⁵

Ang kaisug nagagikan sa hugot nga pagtuo ug paglaum.

Kita adunay dakong responsibilidad sukad masukad sa pagkaton ug sa pagsunod sa Ebanghelyo ni Jesukristo. Kita adunay mas daghang mga buluhaton nga ania kanato. Ang katapusang buhat wala pa mahuman. … Nagkinahanglan kita og kaisug niining bagong kahimtang, nagkinahanglan kita og kaisug sa pag-atubang sa atong mga sitwasyon ug kahimtang; karon, ug mao nga ako mipili sa teksto, “Magmalig-on kamo ug padasiga ang inyong kasingkasing, tanan kamo nga may paglaum sa Ginoo.” [Salmo 31:24.]

Niini nga saad mao ang duha ka mga baruganan nga kinahanglang ampingan sa matag tinuod gayud nga relihiyoso nga tawo––hugot nga pagtuo ug kaisug. Unsay gipasabut niini nga teksto? Nasayud kita uban sa kasiguroan nga ang Ginoo adunay hugot nga pagtuo sa iyang mga katawhan; busa, kinahanglang walay usa nga mawad-an og paglaum, pero magmaisugon ug ang ilang paglaum dili makawang. Ang hugot nga pagtuo sa Dios, pagsalig sa atong isig ka tawo, ang kaisug sa atong mga gituohan, makapahimo nato sa katapusan sa makakab-ot sa bisan unsang matarung nga katuyoan.⁶

Uban sa hugot nga pagtuo sa mamandoong gahum, sa personal, mabination nga panalipod sa atong Amahan––ug gusto kitang moisip kaniya sa ingon, usa ka mahigugmaong Amahan––atong atubangon ang atong mga kalisud nga maisugon.⁷

Kinahanglang magpalambo ang mga kabatan-onan og kaisug aron ikapadayon ang espirituhanong mga hiyas.

Ang [pagpadayon] sa atong mga sumbanan maoy laing paningkamot diin kita makapakita og kaisug, ug makaangkon sa pagtugot sa Dios nga atong gisaligan. Kini ang mga panahon nga ang mga lalaki kinahanglang magpabiling kalma, ug dili magpadala sa ilang mga prinsipyo sa matag makalibog nga teyoriya nga gitanyag nga makaayo sa atong tanang mga problema karon. Ang sitwasyon nagkinahanglan og maisugong mga batan-on sa paghupot og taas nga moral nga sumbanan. Nianang bahina makita nato ang pinakatinuod nga moral nga kaisug. Ginaingon nga ang pagkabayani maoy tiningub nga kaisug. Ang atong pinakahalangdong mga bayani dili kanunay makita diha sa panggubatan. Nagtuo ko nga makita nato kini diha sa atong mga kabatan-onan. Kamong mga batan-ong mga lalaki ug mga babaye kinsa, kon ibutang diha sa sosyal nga mga grupo, mobarug nga walay kahadlok ug mosaway niadtong mga butang nga atong nahibaloan nga moguba sa kinaiya, ang mismong kinabuhi sa kabatan-onan.

“Wala gayud mahitabo sa kasaysayan sa kalibutan, “miingon ang [usa ka magsusulat], “nga mas gikinahanglan ang moral nga mga bayani. Ang kalibutan naghulat sa ingon. Ang kaalam sa Dios nagmando sa syensya sa pagpanglimbasug ug pag-andam sa ingon. Alang kanila ang kalibutan nagpahimutang sa iyang puthaw nga agianan, ug nag-inat sa iyang mga alambre, ug nagsumpay sa kadagatan. “Pero asa sila? Kinsa ang mohatag sa atong sibil ug politikal nga mga relasyon sa mas maayong kinabuhi?” “Ang pinakaimportanting butang sa kalibutan, miingon ang usa ka batid sa syensya, “dili ang nadiskobrehan ni Galileo, Faraday, ug sa uban, pero ang usa ka pagtuo sa pagkatinuod sa moral ug espirituhanong mga hiyas.” Mohangyo ako sa mga kabatan-onan nga magmaisugon sa pagsunod sa moral ug espirituhanong mga hiyas sa Ebanghelyo ni Jesukristo. Human sa tanan, “Kay unsa may kapuslanan alang sa usa ka tawo kon maangkon niya ang tibuok kalibutan nga pagapildihan sa iyang kinabuhi o unsa may ikahatag sa tawo nga arang ikabawi niya sa iyang kinabuhi?” [Mateo 16:26.]⁸

Ang tumong sa edukasyon mao ang pagpalambo og mga kapanguhaan sa bata nga makatabang sa iyang pagkatawo samtang aduna pay kinabuhi; sa pagpalambo og gahum sa pagmaster sa kaugalingon nga siya dili gayud mahimong ulipon sa pagpatuyang o sa laing mga kahuyang, sa pagpalambo og [lig-on] nga pagkalalaki, matahum nga pagkababaye aron nga sa matag bata ug sa matag batan-on makita ang saad sa usa ka higala, usa ka kauban, kinsa angayan nga mahimong bana og asawa unya, usa ka sulundon nga amahan o mahigugmaong intelehente nga inahan, kinsa makaatubang sa kinabuhi nga magmaisugon, makigbatok sa katalagman uban sa kalig-on, ug moatubang sa kamatayon nga walay kukahadlok.⁹

Nakabasa ako gikan sa ika-singkwentay tres nga kapitulo sa Alma, nga nag-asoy bahin sa mga batan-ong mga lalaki kinsa hilabihan sa kaisug, ug usab sa kakusgan ug kaabtik––mga lalaki nga matinud-anon sa tanan nga panahon sa bisan unsa nga butang nga gisalig kanila. Kinsa kining mga batan-ong lalaki? Mga anak sila sa mga ginikanan kinsa matinud-anon usab kaayo sa tanan nga gisalig kanila. Ang ilang mga ginikanan mga Lamanite nga nakabig, nga sa dihang ang Espiritu sa Dios mianha kanila, mihalad sa ilang mga kinabuhi sa pagserbisyo sa ilang isig ka tawo, ug sa ilang pagpangalagad diha sa Simbahan misaad nga dili na sila mogamit sa hinagiban batok sa ilang mga kaigsoonan, dili na gayud makiggubat pa. Mao kadto ang ilang panumpa; mao kadto ang ilang pakigsaad; ug nagmatinud-anon sila niini bisan hangtud sa kamatayon.¹⁰

Mohangyo ako sa mga kabatan-onan nga magmaisugon sa pagsunod sa moral ug espirituhanong mga hiyas sa ebanghelyo ni Jesukristo. Ang kalibutan nagkinahanglan og moral nga mga bayani!¹¹

Sa mga pulong sa [usa ka magsusulat]:… “Duha ka mga dalan ang anaa sa inyong atubangan––ang usa nga nagpaingon sa nagkaubos nga lugar, diin madungog ang mga singgit sa nawad-an og paglaum… ; ug ang usa nga nagpaingon ngadto sa kabuntagon diin madungog ang malipayong mga singgit sa mga tawo ug diin ang matinuoron nga paningkamot gigantihan sa pagka-imortal.”…

Sa paghimo og pagpili, … ang Dios mihatag kaninyo og tinaw nga panan-awon, klaro nga talan-awon, lig-on nga panghunahuna, maisugong mga kasingkasing. Nga nakapili sa maalamong paagi, hinaut nga kamo maglakaw nga pinataas ang ulo, uban sa panagway nga wala gayud makapasakit ni bisan kinsa. Bisan og ang mga buluhaton sa kinabuhi bug-at ug ang kasubo midat-og diha kaninyo, hinaut nga ang kahayag ni Kristo moiwag kaninyo nga walay kalisang.¹²

Uban sa moral nga kaisug, mabuntog nato ang mga kalisdanan sa kinabuhi.

Ang kaisug mao kanang kalidad sa hunahuna nga moatubang sa kakuyaw o pagbatok nga kalma ug lig-on, nga maoy nakapahimo sa tawo sa pag-atubang sa mga kalisud nga anaa sa iyang dalan ngadto sa matarung nga kalampusan. … Ang kaisug nagpasabut sa pag-atubang sa mga kalisud ug sa pagbuntog niini.¹³

Sayon ra ang pagbuhat sa matarung kon anaa sa maayong pundok, pero dili sayon ang pagpanalipod sa matarung kon ang kadaghanan sa pundok supak niini; ug kana hinoon, mao ang panahon sa pagpakita sa tinuod nga kaisug. Si Propeta Joseph, pananglitan, gibiaybiay ug gigukod tungod sa pagsulti nga siya nakadawat og panan-awon, pero nagpabilin siyang matinud-anon kanunay sa iyang pagpamatuod. Bisan og siya “gikasilagan ug gigukod apan siya miingon nga tinuod nga ang Dios nakig-istorya ngadto kaniya, ” ug “Ang tibuok kalibutan dili makausab sa iyang hunahuna og gituohan.” [Tan-awa sa Joseph Smith––Kasaysayan 1:24–25; mga italiko gidugang.]

Mao kana ang kaisug ug kalig-on nga kinahanglan anaa sa tanan. Kon ang usa ka tawo nasayud unsa ang matarung kinahanglan nga ang tawo adunay kaisug sa pagpanalipod niini kanunay bisan pa sa pagtamay o pagsilot.¹⁴

Magmaisugon kita sa pagpanalipod sa matarung. Ayaw kahadlok sa pagsulti sa matarung. Magmatinud-anon kita.¹⁵

Hinaut nga ang Dios mohatag kanato og kaisug sa pagpili sa matarung, abilidad sa pagpasalamat sa maayong mga butang sa kinabuhi, ug gahum aron matinud-anon nga moserbisyo Kaniya ug sa atong isig ka tawo.¹⁶

Ang kamatuoran mao ang pagkamaunungon sa unsay atong pagsabut sa matarung, mao kini ang maisugong pagpuyo sa atong mga kinabuhi nga nagsubay sa atong mga sumbanan; gahum gayud kini.¹⁷

Mga Sugyot alang sa Pagtuon ug Panaghisgutan

Unsa ang kaisug? (Tan-awa sa pahina 213–14.) Ngano nga ang moral nga kaisug mas importante kay sa pisikal nga kaisug? Sa unsa nga paagi nga atong madugangan o malig-on ang atong moral nga kaisug? Unsaon nato pagsunod ang ebanghelyo uban sa hilom, inadlaw nga kaisug?
Unsa ang pipila ka mga ehemplo gikan sa mga kasulatan bahin sa Manluluwas ug sa uban nga nagpakita og hingpit nga moral nga kaisug? (Tan-awa sa mga pahina 208–10.) Sa unsa nga paagi nga ang ilang ehemplo nakapalig-on kaninyo?
Unsa ang relasyon tali sa hugot nga pagtuo ug kaisug? (Tanawa sa pahina 210.) Sa unsa nga paagi nga ang Ginoo motabang kanato sa pag-atubang sa daw dakong pagpakigbatok? Unsa gayuy angay natong buhaton aron makadawat sa Iyang tabang?
Ang pagkawala sa kadasig mao ang pagkawala sa kaisug. Ngano nga ang pagkawala sa kadasig usa ka makuyaw nga himan sa kaaway? Unsaon nato nga makabantay batok niini ug makabuntog sa pagkawala sa kadasig?
Unsang mga matang sa sosyal o laing mga sitwasyon ang nagkinahanglan og dili ordinaryong kaisug? Sa unsa nga paagi nga ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw makapakita og kaisug niini nga mga sitwasyon? Unsaon nato sa pagtabang ug pagawhag ang mga bata ug mga batan-on sa Simbahan nga magmaisugon sa pagsunod sa mga sumbanan sa ebanghelyo? (Tan-awa sa mga pahina 210–13.) Sa unsa nga paagi nga ang Alang sa Kalig-on sa Kabatan-onan makatabang niini nga paningkamot?

May Kalabutan nga mga Kasulatan:Deuteronomio 31:6; 2 Mga Hari 6:16; Mga Taga-Roma 15:13; 1 Nephi 3:7; D&P 121:7–9

Peter — “Lapos sa gabon sa iyang mapait nga mga luha, nakita ni [Pedro] ang tinuod nga mga hiyas sa pagkalalaki samtang kini nakita diha kang Jesus–– Balaang Pagtahud, Panag-inigsoonay, Pailub, Sinseridad, Kaisug.”

two thousand stripling warriors — Sama sa batan-ong mga manggugubat ni Helaman, kinahanglan nga kita “walay kahadlok tungod sa pagkaisug, ug usab sa pagkakusgan ug pagkaabtik” ug “matinuoron sa tanang higayon” (Alma 53:20).