Kapitulo 8

Ang Gahum sa Pag-ampo

Ang Dios anaa aron sa paggiya ug pagtudlo kaniya kinsa “magtinguha Kaniya sa hugot nga pagtuo uban sa iyang tibuok kusog ug uban sa iyang tibuok kalag.”¹

Pasiuna

Niadtong tingpamulak sa 1921, si Elder David O. McKay ug si Brother Hugh J. Cannon mibisita sa New Zealand isip kabahin sa ilang paglibot sa mga misyon sa Simbahan sa tibuok kalibutan. Usa ka Dominggo niana, si Elder McKay nakaiskedyul nga mamulong sa usa ka komperensya sa mga Santos sa pagka hapon. Bisan pa niana, sa dihang nahigmata siya nianang buntaga nagkasakit siya ug pagaw kaayo nga ang iyang tingog maguwang na lag diyutay sa hunghong. Bisan pa niana, mitambong siya sa komperensya uban sa hugot nga pagtuo nga makahimo siya sa paghatag sa iyang mensahe. Unya siya mirekord:

“Liboan ka mga tawo … nagpundok alang sa miting nianang hapona. Mitambong sila uban sa kaikag ug taas nga ekspektasyon. Akoa ang katungdanan sa paghatag kanila og mensahe, pero dili lamang sobra ang kapagaw nga dili ko hapit makasulti ug madunggan sa pundok, pero nagkasakit usab ako.

“Bisan pa niana, uban sa labing mapangaliyahon nga pag-ampo sa akong kasingkasing alang sa balaan nga panabang ug giya, mitindog ako aron buhaton ang akong katungdanan. Ang akong tingog pinugos ug pagaw. …

“Dayon nahitabo unsay wala gayud mahitabo kanako sukad. Akong gisugdan ang akong tema uban sa tumang tinguha ug kadasig nga akong mahimo ug namulong og kusog kutob sa mahimo. Mibati nga ang akong tingog nagkaklaro ug mas milanog, sa wala madugay ako nakalimot nga ako adunay tingog ug naghunahuna lamang sa kamatuoran nga gusto nakong masabtan ug dawaton sa akong mga tigpaminaw. Sulod sa kwarenta ka mga minutos nagpadayon ako sa akong pakigpulong, ug sa dihang ako nahuman, ang akong tingog mas lanog ug klaro sukad masukad. …

“Sa dihang akong gisultihan ni Brother Cannon ug ang ubang mga kaigsoonan nga matinguhaon akong nag-ampo alang sa mao nga panalangin nga akong nadawat, siya miingon, ‘Ako usab, nagampo—wala gayud makaampo sukad sa labing mainitong paagi alang sa usa ka mamumulong sa akong kinabuhi.’”²

Mga Pagtulun-an ni David O. McKay

Ang Dios usa ka personal nga Binuhat nga atong maduolan pinaagi sa pag-ampo.

Akong gimahal gikan pa sa akong pagkabata ang kamatuoran nga ang Dios usa ka personal nga binuhat, ug, sa pagkatinuod, mao ang atong Amahan nga atong maduolan pinaagi sa pag-ampo ug makadawat og mga tubag niini. Akong gihandom isip usa sa labing maanindot nga mga kasinatian sa kinabuhi ang kahibalo nga ang Dios maminaw sa pag-ampo sa hugot nga pagtuo. Tinuod nga ang mga tubag sa atong mga pag-ampo dili kanunay moabut nga direkta ug niana nga panahon sa paagi nga atong gipaabut; pero kini moabut, ug sa panahon ug sa paagi nga pinakamaayo alang sa kaayohan kaniya kinsa mihalad sa pangamuyo.

Dihay mga okasyon, bisan pa niana, sa dihang ako nakadawat og direkta ug dihadiha nga kasiguroan nga ang akong hangyo ihatag. Sa usa ka higayon, ilabi na, nga ang tubag miabut ingon ka klaro nga daw ang akong Langitnong Amahan nagbarug sa akong kiliran ug misulti sa mga pulong. Kini nga mga kasinatian nahimo nang kabahin sa akong pagkatawo ug kinahanglang magpabilin hangtud kanus-a molungtad ang panumduman ug salabutan. Tinuod gayud ug duol gayud kanako ang Manluluwas sa kalibutan.

Akong gibati nga sukad wala nako batia kaniadto nga ang Dios mao ang akong Amahan. Dili lamang siya usa ka gahum nga dili mahikap, usa ka moral nga gahum sa kalibutan, pero usa ka personal nga Dios uban sa mamugnaong gahum, ang tigdumala sa kalibutan, ang tiggiya sa atong mga kalag. Gusto unta nako nga ang tanang mga lalaki, ug ilabi na sa mga batan-on sa Simbahan, nga mobati nga duol kaayo ngadto sa atong Amahan sa langit nga sila moduol Kaniya matag adlaw—dili lamang diha sa publiko, pero sa pribado. Kon ang atong mga katawhan magbaton niining hugot nga pagtuo, daghang mga panalangin ang moabut nganha kanila. Ang ilang mga kalag mapuno sa pasalamat tungod sa unsay nahimo sa Dios alang kanila; ilang mamatikdan ang ilang mga kaugalingon nga buhong sa mga tabang nga nadawat. Dili kini handurawan nga kita makaduol sa Dios ug makadawat og kahayag ug giya gikan kaniya, ug nga ang atong mga hunahuna mahayagan ug ang atong mga kalag maimpluwensya sa iyang Espiritu.³

Kon kamo moluhod aron mag-ampo sa gabii, gibati ba ninyo ang iyang pagkaduol, ang iyang personalidad nga nakadungog kaninyo, gibati ba ninyo ang usa ka gahum nga naglihok tingali sama sa usa ka radyo o usa ka mas dakong gahum aron inyong mabati nga kamo nakigsuod uban kaniya?⁴

Gusto unta nako nga ang batan-ong mga lalaki sa Israel nga mobati nga duol kaayo ngadto sa [Dios] nga sila moduol Kaniya matag adlaw, dili lamang diha sa publiko, pero sa pribado. Gusto ko nga sila magbaton og pagsalig diha Kaniya sama sa gamayng batang babaye nga buta nga misalig sa iyang amahan. Naglingkod siya sa iyang paa diha sa tren, ug usa ka higala nga naglingkod sa tupad miingon: “Papahuwayon ti ka, ” ug miduol siya ug iyang gikuha ang gamayng bata gikan paa sa iyang papa. Ang amahan miingon ngadto kaniya: “Nakaila ka ba kinsay nagkupot kanimo?” “Wala, ” mitubag siya, “pero ikaw nakaila.” O, pagkadako sa pagsalig nianang bataa sa iyang amahan. … Kinahanglan gayud usab nga ingon ana katinuod ang pagsalig sa mga batang lalaki ug mga batang babaye nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa ilang Amahan sa langit.⁵

Usa ka maayong butang alang sa mga batang lalaki ug mga batang babaye nga sila makaduol ngadto sa Dios pinaagi sa pag-ampo. Kamo nga mga estudyante sa unibersidad makakat-on, ingon nga mga estudyante sa matag eskwelahan nga kinahanglang makat-on, nga kon kamo adunay mga kalisud nga kamo makadawat og tabang ug giya kon kamo sinserong nagtinguha niini. Tingali kamo moingon sama sa pipila kanamo sa pagkabatan-on ug mobati nga ang inyong mga pag-ampo wala matubag, pero sa umaabot nga adlaw kamo makahibalo sa kamaturoan nga ang Dios mitubag sa inyong mga pag-ampo sama sa himoon sa usa ka maalamon nga ginikanan. Mao kana ang usa sa labing dakong mga katigayunan sa mga kabatan-onan nga mobati nga kamo makaduol ngadto sa atong Amahan ug makatugyan sa inyong kasingkasing ngadto kaniya.⁶

Ang pag-ampo mas labaw pa kay sa mga pulong, nagkinahanglan kini og hugot nga pagtuo, paningkamot, ug usa ka tukma nga kinaiya.

Ang pag-ampo mao ang pinitik sa usa ka pangandoy, mahigugmaong kasingkasing nga mauyunon uban sa Walay Kinutuban. Usa kini ka mensahe sa kalag nga direktang gipadala ngadto sa usa ka mahigugmaong Amahan. Ang linggwahe dili lamang mga pulong. …

Ang una ug pinakasukaranan nga hiyas sa epektibo nga pagampo mao ang hugot nga pagtuo. Ang usa ka pagtuo sa Dios makahatag og kalinaw ngadto sa kalag. Ang usa ka kasiguroan nga ang Dios mao ang atong Amahan, kansang presensya atong kadangpan alang sa kahupayan ug giya, dili gayud mapakyas nga tinubdan sa kahupayan.

Laing importante nga hiyas mao ang balaang pagtahud. Kini nga hiyas gihulagway diha sa sumbanan nga pag-ampo nga gihatag sa Manluluwas sa mga pulong “Pagabalaanon unta ang imong ngalan.” [Mateo 6:9.] Kini nga baruganan kinahanglan nga ihulagway diha sa mga lawak-klasehanan, ug ilabi na sa atong mga balay sa pagsimba.

Ang ikatulo nga importante nga elemento mao ang sinseridad. Ang pag-ampo mao ang pangandoy sa espiritu. Ang sinsero nga pag-ampo nagpasabut nga kon kita mangayo og bisan unsang hiyas o panalangin kinahanglan nga kita motrabaho alang sa panalangin ug mougmad sa hiyas.

Ang sunod nga importanting hiyas mao ang pagkamaunungon. Nganong mag-ampo man alang sa Gingharian sa Dios nga moabut kon wala sa inyong kasingkasing ang usa ka tinguha ug pagkaandam sa pagtabang sa pagtukod niini. Ang pag-ampo alang sa Iyang kabubut-on ug dayon dili maningkamot nga mosunod niini, makahatag kaninyo og negatibo nga tubag diha-diha. Dili kamo mohatag og butang ngadto sa usa ka bata kinsa mopakita niana nga kinaiya ngadto sa butang nga iyang gipangayo kanimo. Kon kita mag-ampo alang sa kalampusan sa pipila ka katuyoan o kalihokan, klaro nga ang atong simpatiya anaa niini. Maoy pinakagrabe nga pagkamabudhion ang mag-ampo nga matuman ang kabubut-on sa Dios, ug dayon mapakyas sa pagpasubay sa atong mga kinabuhi ngadto niana nga kabubut-on.

Ang katapusang importante nga hiyas mao ang pagkamapainubsanon. … Ang baruganan sa pagkamapainubsanon ug pagampo mogiya sa usa ka tawo nga mobati sa panginahanglan sa balaang giya. Ang pagpaninguha sa kaugalingon maoy usa ka hiyas, pero uban niini kinahanglan nga mahibalo sa panginahanglan nga tabang sa kahitas-an—usa ka kahibalo nga samtang kamo maglakaw nga malig-on diha sa dalan sa katungdanan, adunay posibilidad nga makahimo kamo og sayop nga lakang; ug uban niana nga pagkahibalo mao ang pag-ampo, usa ka pangamuyo nga ang Dios modasig kaninyo aron makalikay nianang sayop nga lakang.⁷

Ang pag-ampo diha sa panimalay nagtudlo sa mga anak og hugot nga pagtuo sa Dios.

Kon kamo mangutana kanako diin nako unang nadawat ang akong dili matarug nga hugot nga pagtuo sa pagkaanaa sa Dios, ako motubag kaninyo: sa panimalay sa akong pagkabata—sa dihang si Papa ug si Mama kanunay nga mitawag sa ilang mga anak libot kanila sa buntag ug sa gabii ug mangaliya sa panalangin sa Dios alang sa panimalay ug alang sa mga tawo. Dihay sinseridad sa tingog niadtong buotang patriyarka nga mibilin og malungtarong impresyon diha sa mga kalag sa iyang mga anak, ug ang mga pag-ampo ni Mama sama usab ka talagsaon. Mohangyo ako karong gabhiona nga ang matag amahan sa Simbahan mosiguro sa tumang pagkasinsero nga iyang madani ang iyang mga anak sa katinuod sa pagkaanaa sa Dios ug sa katinuod nga ang Dios mogiya ug manalipod sa iyang mga anak. Inyong gidala kana nga responsibilidad. Ang panimalay mao ang usa sa mga yunit—ang sukaranang yunit––sa katilingban. Sa wala pa ako makadungog nga ang akong amahan mipamatuod nga siya nakadungog og usa ka balaang tingog, nasayud ako nga siya nakapuyo duol sa iyang Magbubuhat.⁸

Ang mga bata nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw gitudloan sa pag-ila sa [Dios], ug sa pag-ampo ngadto kaniya isip usa ka tawo nga maminaw ug makadungog ug mobati sama sa usa ka yutan-ong amahan nga maminaw, makadungog ug mobati, ug ilang natisok sa ilang mga pagkatawo, gikan sa ilang mga inahan ug sa ilang mga amahan, ang tinuod nga pagpamatuod nga kining personal nga Dios nakapamulong niini nga dispensasyon. Adunay katinuoran mahitungod niini.⁹

Motuo ako nga kon ang mga bata gipadako nga nakigsuod pag-ayo sa atong Mahangturong Amahan nga walay daghang sala o daghang dautan niana nga panimalay. Kon ang usa ka gamay nga batang nag-antus sa grabing hilanat, motan-aw sa iyang amahan ug sa yanong pagtuo moingon, “Papa, panalangini ako, ” sultihan ko kamo nga gikan nianang maong balay moabut ang kalig-on ug himaya sa bisan unsang nasud. Mao kana ang mga panimalay sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw.¹⁰

“Ginoo, tudloi kami sa pag-ampo” mao ang balaang pangamuyo sa mga disipulo sa Ginoo [tan-awa sa Lucas 11:1]. Mapainubsanon sama sa mga bata nga nagtinguha sila og husto nga giya, ug ang ilang hangyo wala makawang.

Mao nga sama ka madasigon sa mga disipulo, adunay mga higayon nga ang mga bata magkinahanglan sa balaan nga giya ug kahupayan, pero wala ikapadayag ang ilang pangandoy sa gipamulong nga hangyo. Tungod niini ang Ginoo mihatag sa mga ginikanan sa katungdanan sa “pagtudlo sa ilang mga anak sa pag-ampo.” [D&P 68:28.]

Ang mga kabalaka, mga kalibog, ug mga kasubo sama ra ka tinuod diha sa kinabuhi sa usa ka gamay nga bata ingon man sa kalibutan sa mga hamtong, ug ang mga anak may katungod sa kahupayan, kalipay, ug paggiya nga makuha gikan sa Dios pinaagi sa pag-ampo.

Dili lamang kana, pero gikan sa baruganan sa hugot nga pagtuo, sinseridad, ug sa nagpadayon nga pagsalig, ang pag-ampo sa inosenting bata siguradong makadawat og labing andam nga tubag gikan sa usa ka mahigugmaong Amahan.¹¹

Ang inspirasyon sa Dios makita dihang iyang gisugo ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga ilang hiusahon ang ilang mga panimalay, ug tudloan ang ilang mga anak sa mga baruganan sa ebanghelyo ni Jesukristo. Karon, wala ako magpasabut nga pinaagi niana atong himoon ang maong pagtudlo nga pormal o sa bisan unsang paagi nga dili maayo. Ako nagpasabut nga ang ebanghelyo ni Jesukristo kinahanglan nga modan-ag sa matag panimalay; nga ang pag-ampo sa gabii ug sa buntag kinahanglang ihalad sa pagkasinsero; aron ang mga anak sa matag adlaw makaamgo nga kita nagtinguha diha sa atong panimalay sa presensya sa Dios. Kon atong madapit ang Manluluwas diha, masayud kita nga ang mga anghel dili lamang andam pero matinguhaong manalipod sa atong mga anak nga lalaki ug babaye. Nagtuo ako nga sa kadaghanan sa mga panimalay ang mga batang lalaki ug babaye gitudloan sa pag-ampo sa dili pa matulog. Nagtuo ako, bisan pa niana, nga kasagaran usab, ang mga pag-ampo sa buntag gibaliwala. Kon atong hunahunaon hinoon, ang atong mga anak nga lalaki ug babaye nagkinahanglan og panalipod gikan sa Dios, ug sa giya sa iyang Balaang Espiritu, sa panahon nga sila nagmata kay sa panahon nga sila natulog.¹²

Nagsunod ba kamo sa pahimangno ni Kristo sa pag-ampo ngadto sa Amahan ug sa pagtudlo sa inyong mga anak sa pag-ampo, nga ang pagkadiosnon, balaang pagtahud alang sa Dios ug sa iyang buhat, matag adlaw masilsil diha sa mga kasingkasing sa inyong mga anak? Kana kinahanglan nga anaa sa matag panimalay. Pag-ampo dili lamang alang sa inyong mga kaugalingon, pero pag-ampo bisan gani alang sa inyong mga kaaway.¹³

Mga ginikanan, kon kamo wala nay gibuhat, luhod inig ka buntag uban sa inyong mga anak. Nasayud ko nga ang mga buntag sa kasagaran bisi, … pero paggahin og panahon nga kamo makaluhod ug makadapit sa Dios nganha sa inyong panimalay. Ang pag-ampo usa ka gamhanang pwersa.¹⁴

Pinaagi sa pag-ampo sa pamilya himoa nga ang mga ginikanan ug mga anak makaduol ngadto sa presensya sa Dios.¹⁵

Ang pag-ampo makahatag og daghang dagkong mga panalangin.

Ang gahum sa … mga pag-ampo sa tibuok Simbahan miabut kanako kagahapon sa dihang akong nadawat ang usa ka sulat gikan sa usa ka silingan sa akong daang lungsod. Nagpagatas siya sa iyang baka sa dihang iyang nadungog sa iyang radyo nga gibutang niya sa iyang kamalig nga si Presidente [George Albert] Smith namatay. Nakahibalo siya unsay buot ipasabut niini ngadto sa iyang kanhi katagilungsod, ug iyang gibiyaan ang iyang kamalig ug mipauli ug iyang giingnan ang iyang asawa. Dihadiha ilang gitawag ang ilang gagmay nga mga anak, ug diha sa kasarangang panimalay, mihunong sa ilang mga kalihokan, miluhod isip pamilya ug mihalad og pag-ampo. Anaa ra kaninyo ang pagsabut sa kaimportante niana nga talan-awon. Pilopiloa kana sa ka usa ka gatus ka libo, duha ka gatus ka libo, tunga sa milyong mga panimalay, ug tan-awa ang gahum sa panaghiusa ug mga pag-ampo, ug sa mapaluyohon nga impluwensya sa kinatibuk-an sa Simbahan.¹⁶

Kon atong maagni ang atong mga kabatan-onan nga magbaton og … hugot nga pagtuo ug sa ingon mopaduol sa ilang Dios diha sa tago, adunay dili mominos upat ka dagkong mga panalangin nga moabut nganha kanila dinhi ug karon. Ang una mao ang pagpasalamat—pagpasalamat alang sa mga panalangin nga sukad wala pa mapasalamati. Ang ilang mga kalag mapuno uban sa pasalamat tungod sa unsay nahimo sa Dios alang kanila. Ilang mamatikdan ang ilang mga kaugalingon nga buhong nga nakadawat og mga tabang. Ang batan-ong lalaki kinsa mosira sa pultahan, motak-op sa kurtina, ug diha sa kahilom mag-andam sa pagpangamuyo sa Dios alang sa panabang, kinahanglang motugyan pag-una sa iyang kalag sa pagpasalamat alang sa kahimsog, alang sa mga higala, alang sa mga minahal, alang sa ebanghelyo, alang sa mga timailhan sa pagkaanaa sa Dios, ingon nga makita diha sa mga bato ug sa mga kahoy ug sa mga bulak, ug sa tanang anaa sa iyang palibot. Kinahanglan una niyang iphon ang daghang mga panalangin, nga maghingalan niini matag usa, ug makapahingangha kini kaniya sa unsay nabuhat sa Ginoo [tan-awa sa].

Ang ikaduha nga panalangin sa pag-ampo mao ang giya. Dili ako makasabut sa pagkahisalaag sa usa ka batan-ong lalaki kinsa nagluhod sa kiliran sa iyang higdaanan sa buntag ug mag-ampo ngadto sa Dios sa pagtabang kaniya nga dili mamansahan ang iyang kaugalingon sa mga sala sa kalibutan. Nagtuo ako nga ang usa ka batan-ong babaye dili magpadayon nga masayop kinsa moluhod sa buntag ug mag-ampo nga siya magpabiling putli ug walay mansa sa umaabot nga adlaw. Dili ako makatuo nga ang usa ka Santos sa Ulahing mga Adlaw maghambin og pagdumot diha sa iyang kasingkasing kon siya sinsero, sa tago, nga mag-ampo ngadto sa Dios sa pagkuha gikan sa iyang kasingkasing sa tanang mga pagbati sa kasina ug malisya ngadto ni bisan kinsa sa iyang isig ka tawo. Giya? Oo ang Dios anaa ra aron sa paggiya ug pagtudlo kaniya kinsa “magtinguha Kaniya sa hugot nga pagtuo uban sa iyang tibuok kusog ug uban sa iyang tibuok kalag.”

Ang ikatulo nga panalangin mao ang pagsalig. Dinhi niining tibuok yuta adunay liboan ug napulo ka libo ka mga estudyante kinsa naningkamot nga makaeskwela. Atong tudloan kining mga estudyante nga kon sila gusto nga molampos sa ilang mga leksyon, kinahanglan nga ilang pangitaon ang ilang Dios, aron ang labing bantugan nga magtutudlo nga nailhan sa kalibutan magpaduol kanila aron sa paggiya kanila. Kon ang estudyante mobati nga siya makaduol ngadto sa Ginoo pinaagi sa pag-ampo, ang estudyante makadawat og pagsalig nga siya makamao sa iyang mga leksyon, nga siya makasulat sa iyang ipamulong, nga siya makabarug atubangan sa iyang isig ka estudyante ug makahatag sa iyang mensahe nga dili mahadlok nga mapakyas. Ang pagsalig moabut pinaagi sa sinsero nga pag-ampo.

Sa katapusan siya makadawat og inspirasyon. Dili kini handurawan lang, nga kita makaduol sa Dios ug makadawat og kahayag ug giya gikan Kaniya, nga ang atong mga hunahuna mahayagan, ang atong mga kalag maimpluwensyahan sa iyang Espiritu. … Si Joseph Smith nasayud niini; ug ang pagpamatuod, ang ebidensya sa inspirasyon ni Propeta Joseph makit-an sa tanan kinsa mobukas sa ilang mga mata aron makakita ug sa ilang mga kasingkasing aron makasabut.¹⁷

Mga Sugyot alang sa Pagtuon ug Panaghisgutan

Sa unsa nga paagi nga ang pag-ampo nakapalig-on sa inyong relasyon uban sa Dios? Ngano nga importante man nga makahibalo nga kamo nag-ampo sa inyong Amahan sa Langit, kang kansang imahen kamo gilalang? (Tan-awa sa mga pahina 87–89.)
Unsa ang pipila ka mga paagi nga ang Dios motubag og mga pag-ampo? (Tan-awa sa mga pahina 87–89.) Ngano kaha nga ingon og ang ubang mga pag-ampo wala matubag dihadiha dayon? Unsa nga mga panalangin ang inyong nasinati sa mga pag-ampo nga natubag?
Unsa nga mga hiyas o mga kinaiya ang atong magamit aron makatabang sa atong mga pag-ampo nga mahimong mas sinsero ug makahuluganon? (Tan-awa sa mga pahina 89–90.) Unsaon man nato pag-andam ang atong mga kaugalingon sa espirituhanong paagi sa dili pa mohalad og pag-ampo?
Sa unsa nga paagi nga ang mga ginikanan makatudlo sa mga anak sa pag-ampo? (Tan-awa sa mga pahina 90–92.) Sa unsa nga mga paagi nga ang pag-ampo sa tagsa-tagsa ug sa pamilya diha sa panimalay makaimpluwensya sa mga kinabuhi sa mga anak? (Tan-awa sa mga pahina 90–92.) Ngano nga ang inadlaw nga pag-ampo importante man kaayo nga bahin sa pagpaligon ug paghiusa sa mga pamilya?
Unsa ang pipila ka mga panalangin nga moabut tungod sa kanunay nga pag-ampo? (Tan-awa sa mga pahina 93–95.) Unsay atong mabuhat aron atong mahimo ang atong mga pag-ampo nga mas makahuluganon ug dili binalikbalik o wala lang sa hunahuna?
Sa unsa nga paagi nga ang sinsero ug matinuoron nga pag-ampo makatabang sa paglimpyo sa atong mga kalag sa pagkadili mabination o mga pagbati sa kasuko ngadto sa uban?

May Kalabutan nga mga Kasulatan: Mateo 21:22; Santiago 5:16; 2 Nephi 32:8–9; Alma 17:3; 34:17–28; 3 Nephi 18:18–21; D&P 19:38