Mataupu 10
O Le Taua o Aoga
Ua tatou i ai iinei, o se nuu,… ina ia mafai ona tatou umia upumoni uma, o amiolelei uma, o mataupu faavae uma o le poto ua iloa e tagata, faatasi ai ma mataupu faavae ua faaalia mai e le Atua mo lo tatou taiala faapitoa, ma faaaoga i o tatou olaga i aso taitasi, ona aoaoina ai lea o i tatou ma a tatou fanau i mea uma e faaeaina ai le tagata.1
Mai le Soifuaga o Ioane Teila
Ile 1877, sa filifilia ai Ioane Teila i le tofi o le faatonu aoao o aoga faaitumalo i le itumalo o Iuta. O lena tulaga, sa ia taumafai ai e tofi faiaoga e sili ona agavaa e aoao tamaiti ma le tupulaga talavou. Sa ia mata’ituina e le aunoa faamaumauga faafuainumera o aoga—e le gata mai Iuta, ae faapea foi setete uma ma itumalo o le Iunaite Setete—e fesoasoani ai ia te ia, ia lava sona malamalama i le maualuga o aoaoga o le Au Paia o Aso e Gata Ai. Na tauaaoina atu ia te ia se tusi o le faamalo mai le sui komesina o aoga i le Iunaite Setete2, ona o lana pulega i mea tau aoaoga. O lea tusi o se tulaga aloaia talafeagai lelei mo Peresitene Teila, aua o lona soifua sa atagia ai lona fiafia e faiaoga ma aoao.
Mai lava i lona laitiiti a o aoga i Egelani, seia oo mai i lana auaunaga o se Peresitene o le Ekalesia, sa suesue e le aunoa Ioane Teila ma galue e faalautele le poto na tuuina atu e le Alii ia te ia. O lona filiga e suesue na mafai ai ona ia fesoasoani i le tuputupu ae o le Ekalesia i le tele o ala. O se tasi o mea na tupu a o faia lana misiona i Falani. E ui ina sa na o sina taimi puupuu na i ai o ia i le atunuu, ae na auai o ia i le faaliliuga o le Tusi a Mamona i le faaFalani ma le faaSiamani, ma amatalia le lolomiga ta’ilua masina o nusipepa faaleEkaleia i na gagana.3
O le tele o tusitusiga a Ioane Teila e uiga i mataupu o le talalelei, e aofia ai tama’itusi po o laupepa taitasi faalelotu, o viiga, isi tusi laiti, tala i nusipepa, ma tusi. O se tasi o ana tusi, sa faaigoaina o le The Government of God, (O Le Malo o le Atua) sa faaviivii e se tasi o tusi talafaasolopito Amerika tautaua, na ia tusia ai e faapea: “E avea ma manatu tusitusia e uiga i se mataupu lautele ma teori, e leai lava se isi tusi e tali latalata i ai i tusitusiga uma a Mamona. O le auala na tusia ai e maualuga tele ma manino, ma o loo molimauina e itulau taitasi le atamai tele o le tusitala. I le avea ai ma tagata na aoga i le talafaasolopito anamua ma ona po nei, tagata aoaoina i mataupu faalelotu, ma le tofa manino o aiatatau, ua matua tatau ma onomea ona avea Peresitene Teila ma se tasi e tatau ona saoaluma.4
E faaopoopo atu i le anoano o ana tusitusiga, o le tomai o Peresitene Teila i le fofoga lafolafo, faatasi ai ma lana molimau i le talalelei, sa le mafaitaulia ai ana lauga musuia ma le tumu i aoaoga. Sa tusia e Elder B. H. Roberts: “O le Au Paia sa faafofoga atu ia te ia mo le silia i le afa senituri, o le a latou manatua ina pea lava pea, tau lava ina latou ola i mea ua poloaiina ai i latou i le taimi nei, o ana faatosinaga, o le naunautai ma le mamana o ana aoaoga ma mataupu faavae maoae na ia ta’ua. … o lona fofoga lafolafo foi ua pei o se vaitafe tele ua tatafe e oo i ona auvai, ma tafia atu ai i vaega mauoa o mafaufauga”5
O Aoaoga a Ioane Teila
E tatau ona “tatou tulimatai atu ma le filiga aoaoga” mo i tatou lava ma a tatou fanau.
Tatou te mananao … e filiga i aoga. Ua poloaiina i tatou e le alii e saili ia maua le malamalama, i le suesue ma le faatuatua, ia saili atu foi i tusi e sili ona lelei [tagai MFF 88:118]. Ma avea ai ma o tatou tiute le aoao o a tatou fanau, ma saunia mo i latou aoaoga i soo se lala faaleaoaoga o le a siitia ai lo latou olaga solo lelei.6
Ua tatou i ai iinei, o se nuu, … e le ina ia faataitai i le lalolagi, sei vagana o se mea e lelei… ae e ao ona tatou aoao ia maua upumoni uma, o amioatua uma, o mataupu faavae uma o le poto ua iloa e tagata, faatasi ai ma isi sa faaalia mai e le Atua e avea ma o tatou taiala faapitoa, ma faaaoga i o tatou olaga i aso taitasi, ma tatou aoaoina ai i tatou lava ma a tatou fanau i mea uma o le a faaeaina ai le tagata. … E ao ona tatou saili ia iloa atili e uiga ia i tatou lava ma o tatou tino, po o a mea e sili ona lelei mo le soifua maloloina ma pe faapefea ona tausia le ola maloloina, ma pe faapefea ona aloese mai faama’i; ma ia iloa po o a mea e ‘ai ma inu, ae pe o a foi mea e le tatau ona tatou faaaogaina. E tatau ona tatou faamasani i le tulaga ua gaosia ai le tino o le tagata, ma ola ai e tusa ma tulafono e pulea ai o tatou tino, ina ia faalevalevaina ai o tatou aso i le nuu e foaiina mai e le Atua ia i tatou. Ma ina ia tatou malamalama atoatoa ia i tatou lava, o lea e tatau ai ona tatou saili mai tusi e aupito sili ona lelei, faapea foi ma le faatuatua. Ia faateleina tulaga faaleaoaoga, ma ia uunaia i o tatou taimi.
Aoao lau fanau ia atamamai ma toaaga. Muamua, aoao i latou i le taua o tino maloloina, ma pe faapefea ona tausia ia atamamai ma malolosi; ia aoao i latou ia ola i le tulaga e aupito sili ona maualuga o le amiomama ma le legavia, ma ia faapena foi ona uunaia i latou e atinae le mafaufau poto i mea ua faameaalofaina ai i latou. E tatau foi ona aoaoina i latou e tusa ai ma le fogaeleele o loo ola ai, o ona meatotino, ma tulafono o loo pulea ai; ma e tatau foi ona aoaoina i latou e uiga i le Atua o le na foafoaina, ma Ana fuafuaga ma faamoemoega na foafoa ai ma tuu i ai le tagata. … Ma pe o le a lava le galuega latou te tulimata’ia, e ao ona aoaoina i latou e faia ma le atamai; ma o mea faatosina uma, e faia e matua e faatauanau ai fanau e galulue ma le filiga ma le malamalama, e tatau ona faaavanoa mo i latou. …
E matua tatau lava ona tatou aoao e faitautusi ma tusitusi, ma tautala sa’o i la tatou lava gagana; ma o mea e le o lava ai le aoaoina o tagata lava latou, e tatau ona latou taumafai atili ia aua nei sosolo atu lena faaletonu i a latou fanau. E tatau ona faia nisi taumafaiga nai lo le mea o tatou faia i le koleniina ma aoga a o tatou tupulaga talavou. O mea uma e mafai ona tatou faia i le tuuina lea o i latou i se tulaga tutusa, o [tagata soifua], e tatau ona tatou fiafia e fai; aua o le siitiaina o i latou tatou te aumaia ai mamalu i o tatou lava igoa, ma le mamalu i le Atua le Tama. O le faia o lenei mea, e manaomia ai le galue ma mea e fai ai, ma e manaomia ai foi le faautauta ma le naunautai o i latou uma e aafia ai.7
Po o le a lava lau mea e fai, ia e faaeteete i le filifiliga o faiaoga. Tatou te le mananao i tagata e tetee i talitonuga faaKerisiano e aoaoina a tatou fanau. O a tatou fanau o se matafaioi taua tele na tuuina mai i o tatou luga e le Alii, ma e le tatau ona tatou faatamala i le tausiga ma le aoaoina o i latou. E sili ai ia te au ona aoao la’u fanau i elemene faigofie o aoaoga masani e ni tagata o le Atua, ma ia latou tosina atu i a latou faatosinaga, nai lo le aoaoina o i latou i ni aoga e sili ona maotua [pe lavelave foi] e faia e tagata e leai se mata’u i le Atua i o latou loto. …
E ao ona tatou saga ua’i atu i mataupu faaleaoaoga, ma faia mea uma tatou te mafaia e maua ai le tautua a faiaoga lelei ma le agavaa. Ua fai mai nisi tagata, e le mafai ona matou gafatia o latou totogi. E le mafai ona outou faapea e le mafai ona outou faafaigaluegaina. Tatou te mananao i a tatou fanau ia tutupu a’e ma le atamamai, ma ia tutusa le atamamai ma tagata foi o isi malo. O loo faamoemoe le Atua ia tatou faia; ma o le mea lea, ou te valaau atu ai ia outou gauai mai i lenei mataupu. Ua ou faalogo i tagata popoto o faapea mai, e fai si taugofie o le tausiga o se solofanua lelei nai lo se solofanua e le lelei, po o le tausia o se lafumanu lelei nai lo manu faale- lelei. Pe le taugofie ea le tausiga o fanau lelei ma le atamamai nai lo le tausia o fanau i le valea?8
O le poto moni uma e mai le Atua ma e faalauteleina ai o tatou mafaufau ma agaga.
O le tagata, e ala i le tofa manino ma le faaaogina o le poto faanatura, e mafai ona maua se malamalama, i se isi itu, o tulafono o le Natura. Peitai, o le malamalama i le Atua, e manaomia ai le poto ma le atamai faalelagi.9
E lelei mo tagata le aoao i le talafaasolopito ma tulafono o malo, ina ia masani ai i mataupu faavae o le amiotonu ma le le faapito’au, faatasi ai ma natura o faama’i ma laau e fai ai vai, ma isi mea. Peitai, e le tatau ona aunoa i latou ma se malamalama i le Atua, aua o le mea moni, o lala uma lava o le malamalama moni ua iloa e le tagata, e afua mai i le Atua, ma ua maua e tagata mai ana afioga ma ana galuega. … O le poto uma ua maua e tagata i le fogaeleele, pe faalelotu, pe faasaienitisi, pe faaupu fai—e mai le Atua ia. O meaalofa uma e atoatoa ona lelei, e mai ia te ia, o le punavai o le malamalama ma le upumoni, e le o ia te ia se mea faaletumau po o sina liliu itiiti. O le malamalama o faalapotopotoga a tagata, e mai le tagata lava ia, lea na faatulagaina e le Atua.10
E leai se tagata o loo soifua nei, ma e leai lava se tagata na soifua, sa mafai ona aoaoina atu mea a le Atua, vagana ai pe afai sa aoao ai o ia, faatonutonu ma taitaia e le agaga o faaaliga e afua mai i le Silisiliese. Ma e leai ni tagata e agavaa e mauaina le poto moni ma faia se faamasinoga sa’o e tusa ai ma mataupu faavae paia o le ola faavavau, sei vagana ua i lalo o le faatosinaga a le agaga lava lea e tasi, ma o le ala lea, o e tautala atu atoa ai ma e faalogologo ua i ai uma i aao o le Silisiliese.11
O mataupu faavae o le talalelei na fuafuaina e faalautele ai le mafaufau, faatele ai le loto, tatala ai avanoa ma ia lagona ai e tagata uma lo latou sootaga ma le Atua ma le tasi i le isi, ina ia tofusia i tatou i ia faamanuiaga e tasi; ina ia tatou taufai popoto uma, ina ia tatou atamamai uma i mea o le malo o le Atua ma saunia uma ai mo le tofi faaselesitila i lalolagi e faavavau. O le eseesega lenei i talitonuga ua tatou taliaina ma talitonuga o le lalolagi—e o le lalolagi i latou, ae ou le Atua lenei. … O le malo o le Atua e faaeaina i latou e lelei, e faamanuiaina tagata uma, e faalauteleina le mafaufau o tagata uma ma mafai ai ona maua faamanuiaga o le faavavau. … Ou te faatauaina le poto moni uma, pe faalelotu, faalevafealoai, faasaienitisi, faaupu fai pe faafilosofia. …
O le upumoni ma le poto [e i ai] le faamoemoe e faateleina ai avanoa po o tomai, e faalautele ai le agaga ma faaali atu ai i le tagata lona tulaga moni, o lana sootaga ia te ia lava ma lona Atua, e le gata i le taimi nei ae faapea foi le lumanai, ina ia iloa ai e ia le ala e ola ai i le fogaeleele, ma saunia ai e mafuta ma Atua i lalolagi e faavavau. …
O le mataupu faavae o le upumoni lea e fusia faatasi i tatou, ma tatou galulue ai i le lotogatasi ma le malosi; o mataupu faavae na e siitia ai o tatou lagona, faagaeetia ai o tatou agaga, ma tatou lagona ai le fiafia ma le olioli i tulaga uma; o le malmalama ia, o le upumoni, o le poto, e afua mai ma e tau atu ai i le Atua, faaeaga ma le mamalu faaselesitila. Tatou te lagona le fiafia aua ua ia te i tatou mataupu faavae o le ola faavavau; aua ua ia te i tatou punavai o le ola, ma ua tatou iloa lo tatou sootaga ma le Alii.12
E fesoasoani le Ekalesia e aoao i tatou e uiga i lenei lalolagi ma le lalolagi a sau.
Tatou te manaomia le aoaoina pea lava pea o i tatou, o lea upu ma lea upu, o lea fuaiupu ma lea fuaiupu, o sina mea itiiti iinei ma sina mea itiiti iina. O lea ua i ai a tatou faalapotopotoga eseese o le perisitua,… e aoao mai ai, e faatonu ai, ma iloa ai itu uma o le olaga, pe faatatau i lenei lalolagi po o le lalolagi a sau.13
Ua i ai a tatou Aualofa. … Sa ou i ai i Navu i le taimi na faatulaga ai le Aualofa e le Perofeta o Iosefa Samita, ma sa ou i ai le sauniga. …
Ou te fai atu e faatatau i na Sosaiete, ua latou faia mea lelei ma o se fesoasoani tele i o tatou epikopo, e le gata i lea ae ua aupito sili ona talafeagai e faamafanafana ai, faamanuia, ma faamalosiau i o latou tuafafine e manaomia la latou tausiga, ma asiasi atu ai i e mamai, faapea foi ma le fautuaina o tamaitai laiti i mea e faatatau i o latou valaauga, o ni fanau ma le au paia a le Silisiliese. Ou te fiafia e faapea atu, ua toatele naua o tatou tamaitai mamalu ma le tamalii o loo feagai ma nei galuega alofa, ma ua faamanuiaina i latou e le Alii i a latou galuega, ma ou te faamanuia atu foi ia te i latou i le suafa o le Alii. Ma ou te fai atu i o tatou tuafafine, ia faaauau pea ona saili atu ma le filiga ma le faamaoni mo le soifua sololelei ma le fiafia o tamaitai, ia aoao ma koleni a outou tamateine ia matatau i le Atua, ma aoao o outou uso o le au paia ina ia faapena foi ona fai, ina ia mafai ai ona faamanuiaina i tatou e le Alii faatasi ai ma a tatou fanau.14
Ua i ai foi a tatou Aoga Sa, ma o le toatele o o tatou uso ma tuafafine i lea faalapotopotoga, ua faia galuega lelei. Ou te fia fautua atu i [peresitene] o Aoga Sa ina ia taumafai e aumai tagata silisili e faiaoga ma aoao a tatou fanau. O le a se isi galuega e sili atu ma mamalu e mafai ona tatou galulue ai, nai lo le aoaoina o fanau i mataupu faavae o le faaolataga? O outou na o e filiga, ma tuu atu le mea sili tou te mafaia i nei mea, o le a faamanuia atu le Atua, ma o le a oo mai le aso o le a tutula’i ai tupulaga o Isaraelu ma faafetai atu ia te outou.15
O A’oga, a faaaoga ma le amiotonu, e mafai ona fesoasoani ia i tatou e fausia ai Siona.
E lelei i toeaina ona faamasani i gagana, aua atonu o le a malaga atu i fafo, ma mafai ai ona talanoa atu i tagata, ae le pei o ni vale. … Atonu o le a e faapea mai, faapea lava a’u o le a aumai e le Alii ia i tatou le meaalofa o gagana. Na te le aumaia pe afai e te paie e suesue i ai. Ou te le’i fesili lava i le Alii na te faia se mea e le mafai ona ou faia mo au lava.
E tatau ona tatou faamasani i mea uma, e tatau ona tatou maua le poto i le faatuatua ma le suesue. Ua faatonuina i tatou e saili mai i tusi e sili ona lelei, ma ia faamasani i malo, o atunuu, ma tulafono. E tatau i toeaina o lenei ekalesia ona suesue i nei mea, aua afai e malaga atu i isi atunuu, o le a mafai ona latou le moomoo e toe foi i le aiga ae le’i faataunuuina se galuega lelei.16
Ua faamoemoe le Atua ia avea Siona ma faaneetaga ma mamalu o le lalolagi uma, ina ia o mai tupu, pe a faalogo i ai i lona ta’uta’ua, ma tepa taula’i atu i lona mamalu. … E finagalo o Ia tatou te tausi i ana tulafono ma matata’u ia te ia, ma ia tutu atu o ni avefeau e o atu i atunuu; ua faaoofu i le mana o le perisitua ua faaee i o latou luga; ma saili “muamua le malo o le Atua, ma lana amiotonu;” [Mataio 6:33] ma saili atu muamua i le soifua solo lelei ma le fiafia o o tatou tagata. …
O le mafuaaga lea, e tatau ai ona tatou siitia aoaoga ma soo se ituaiga atamai; ia atinae tomai tusitusi, ma e tatau i tagata talenia i mea tau tusitusi ma faasaienitisi ona faaleleia atili na taleni, ma e tatau i tagata uma ona faalautele meaalofa na tuuina atu e le Atua ia te i latou. Faaaooga lau fanau, ma ia latou saili e faatuatua i le Atua ma ana folafolaga, ma atamamai e aoaoina i latou. … Afai e i ai nisi mea e lelei ma ta’uleleia ma mama, o talitonuga faalelotu, saienisi, po o soo se mea lava e siitia ai ma faatamalii ai le tagata, tatou saili ia mea. Peitai, o mea uma tatou te faia, tatou te mananao ia tatou maua le malamalama [tagai Faataoto 4:7]; ma o lena malamalama e tafe mai le Atua.17
O le mataupu faavae sili e tatau ona tatou iloa o le malamalama lea i le Atua, o le sootaga o le tasi i le isi, o tiute eseese e tatau ona tatou faia i vaega eseese o le olaga, lea ua tofia i tatou e avea ma tagata faitino ma ola pea lava pea, atamamai, ma faavavau, ina ia mafai ona tatou faalauteleina o tatou valaauga ma faamaonia lo tatou agavaa i luma o le Atua ma agelu paia, ma afai tatou te maua lea ituaiga malamalama, o le a manuia i tatou, aua o mea aupito sili ia ona lelei e mafai ona tatou maua, o loo i ai mea uma tatou te mananao ai.18
Fautuaga mo Suesuega ma Talanoaga
-
O le a le uiga o le “tulimatai atu ma le filiga i aoaoga”? O a ni aafiaga ua e iloa ai le taua o aoga?
-
O a ni avanoa o i ai e faalautele ai au aoga? E mafai faapefea ona e faaaogaina lelei na avanoa? Aisea e taua ai le faaauau o lo tatou aoao i o tatou olaga atoa? E mafai faapefea ona fesoasoani a tatou aoga i le fausiaina o le malo o le Atua?
-
Aisea e taua ai le aoaoina o i tatou lava ma a tatou fanau e uiga i le soifua lelei? O a ni auala e mafai ai ona tatou faia lenei mea?
-
Aisea e taua ai le i ai o ni faiaoga lelei mo a tatou fanau? O le a se mea e mafai ona tatou fai ia mautinoa ai o i ai faiaoga agavaa ma le atamamai mo a tatou fanau? O a nisi mea e mafai ona tatou fai tatou te auai i le faaaoogaina o a tatou fanau?
-
O le a se malamalama na e maua i lou auai atu i faalapotopotoga eseese i totonu o le Ekalesia? Aisea e foliga mai ai e i ai ni tagata e matua itiiti ni mea latou te maua mai a latou aoaoga faaleLotu, ae tele mea e maua e isi? E mafai faapefea ona tatou maua ma a tatou fanau mea sili mai a tatou vasega ma polokalama a le Ekalesia?
-
O le a se mea e mafai ona e fai e faaali atu ai lou agaga faafetai ia i latou o loo galulue e aoao oe ma lau fanau?
-
Sa aoao mai e Peresitene Teila, “o le mataupu faavae sili e tatau ona tatou iloa o le malamalama lea i le Atua.” Aisea e tatau ai ona totonugalemu le Alii ma Ana aoaoga ia tatou suesuega uma ma aoaoga? O le a le uiga o le aoao “i le suesue ma le faatuatua”?
O Mau e Faatatau I Ai:Faataoto 4:7; Ioane 8:31–32; MFF 88:77–80; 93:36; 130:18–21
E malosi le talitonuga o Peresitene Teila i a’oga ma le aoao i le olaga atoa. O ia o se tagata e maoae le tomai i faatufugaga, faipisinisi, tusitala, ma le fofoga lafolafo.
O tamaiti aoga ma faiaoga i le Aoga a Plain City i Iuta i le 1884. Ua apoapoai mai Peresitene Teila i le Au Paia ina ia “siitia aoga ma soo se ituaiga atamai … ma faalautele meaalofa [na] tuuina mai e le Atua ia i latou.”