2022
Fakaʻehiʻehi mei he Ngaahi Fale Maama-kamó pea Fekumi ki he Māmá
Sune 2022


“Fakaʻehiʻehi mei he Ngaahi Fale Maama-kamó pea Fekumi ki he Māmá,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú, Sune 2022.

Fakaʻehiʻehi mei he Ngaahi Fale Maama-kamó pea Fekumi ki he Māmá

Te tau lava ʻo fakaʻehiʻehi mei he ngaahi nunuʻa fakalaumālie ʻoku ʻikai leleí mo e ngaahi fakaʻiseʻisá ʻaki haʻatau ngāue maʻá e ʻEikí, fakatafoki hotau lotó kiate Ia, pea ako ke ʻofa mo falala kiate Ia.

ʻĪmisi
fale maama-kamo

Tā fakatātā mei he Getty Images

Naʻá ku fanongo ʻi ha talanoa fakaoli fekauʻaki mo ha kapiteni ʻo ha vakatahi uta vakapuna naʻe feinga ke fakafolau hono vaká lolotonga ha afā he poʻulí. Naʻá ne mamata ki ha maama ʻi he mamaʻó ʻoku hangē ʻoku huʻu hangatonu mai kiate iá. Naʻá ne kaila ki heʻene taha ngāue he letioó, “Talaange ki he vaka ʻoku lele mai ko ʻená ke liliu hono halá ʻaki ha tikilī ʻe 20!”

Naʻe fakahoko ia ʻe he tokotaha ngāue letioó pea tatali ki ha tali. Naʻá ne pehē ange, “Kapiteni, ʻoku nau talamai ke liliu hotau halá ʻotautolu ʻaki ha tikilī ʻe 20.”

Naʻe kaila e ʻeikivaká, “Fakamatalaʻi ange ki he tokotaha ngāue letioó ʻoku ʻikai ko haʻaku kole atu—ʻoku ou tuʻutuʻuni atu. Liliu honau halá!”

Naʻe fakahoko ʻe he tokotaha ngāue letioó ʻa e pōpoakí, kiʻi tatali taimi siʻi, pea toki sio hake. ʻO ne pehē ange, “Kapiteni, ʻoku nau vivili mai pē ko kitautolu kuo pau ke tau afé.”

Naʻe toʻo ʻe he ʻeikivaká ʻa e meʻa fakafanongó peá ne kaikaila atu, “ʻOku ʻikai ke u ʻilo pe ko hai koe pe ko e fē feituʻu ʻoku mou ʻalu ki aí ka ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku totonu ke mou ʻiloʻi. Ko e ʻeikivaka au ʻo ha kulupu uta vakapuna tautahi ʻoku ʻi heʻemau utá ha vaka tau ʻe tolu, vaka folau ʻeveʻeva ʻe tolu, mo ha ngaahi vaka tokoni lahi. Te mau lele fakahangatonu atu pē pea he ʻikai liliu homau halá!”

Naʻe ongona ʻe he ʻeikivaká ha tali ʻi he meʻa fakaongó ne pehē: “ʻOku mahino, ʻEikivaka. Ka ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku totonu ke ke ʻilo. Ko ha fale maama-kamo ʻeni.”

Ko e Moʻoni Maʻongoʻonga Angé

Neongo ʻoku ʻikai ha veiveiua ko ha talanoa faʻu pē ʻeni, ka ʻoku ʻaonga ia. Naʻe ongoʻi tonuhia moʻoni e ʻeikivaka ʻo e vaká ʻi he fakamatala naʻá ne maʻú. Naʻá ne ʻiloʻi fakapapau naʻe ʻoange ʻe he ngaahi moʻoniʻi meʻa naʻá ne ʻiloʻí ʻa e totonu ke fakahoko haʻane tuʻutuʻuni pē.

Ka naʻe ʻikai ke ne ʻiloʻi ʻa e foʻi moʻoni maʻongoʻonga angé. ʻI he taimi pē naʻá ne tali ai e foʻi fakakaukau fakalūkufuá, naʻe toki mahino kakato leva kiate ia ʻa e “fakamoʻoni taʻeʻuhinga” ʻa e tokotaha ngāue ʻi he fale maama-kamó.

ʻI heʻene ʻiloʻi pē e foʻi moʻoni maʻongoʻonga angé, naʻe liliu e meʻa kotoa pē.

Ko hono moʻoní, naʻe mei tukunoaʻi pē ʻe he ʻeikivaká ʻa e fakatokangá mo tuiaki atu pē, ʻi heʻene pehē ʻokú ne moʻoní. Ka naʻe mei hoko ha ngaahi nunuʻa mamafa ʻi haʻane fai ia, ʻo fakatupu ai ha maumau mo ha fakaʻiseʻisa lahi.

ʻOku ʻi ai nai ha taimi ʻoku tau fakahoko ʻa e meʻa tatau?

Ko e meʻa fakamamahí, he ko e taimi ʻoku tau tui ai mo tokanga ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá, ʻoku ʻikai fakahoko ia ʻe he māmaní. ʻOku fonu e folofolá ʻi ha ngaahi sīpinga naʻe tukunoaʻi pe tukuhifo ai ʻe he fakafoʻituituí mo e ngaahi puleʻangá e ngaahi lea ʻa e kau palōfitá.

Meʻapangó, ne nau fakasītuʻaʻi e faleʻi ʻa e ʻOtuá pea nau tulifua pē ki he hala ʻonautolú. ʻI he ngaahi fakamatala ne nau talí, ne nau ongoʻi tonuhia ai pea mahalo naʻa mo ongoʻi māʻolunga ange ai. Kae hangē ko e ʻeikivaka ʻo e vaka utá, naʻe mole meiate kinautolu ha fakamatala mahuʻinga mo ha moʻoni mahuʻinga.

Ko e meʻa ʻe taha ʻe lava ke tau fakapapauʻí: ʻOku ʻafioʻi kotoa ia ʻe he ʻOtuá. ʻOkú Ne ʻafioʻi e meʻa ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo sio ki aí. ʻOkú Ne ʻafioʻi e foʻi moʻoni maʻongoʻonga angé—ʻi he kuohilí, lolotongá, mo e kahaʻú. Pea ʻoku fālute ʻe he ngaahi lea ʻokú Ne folofola ʻaki ki Heʻene kau palōfitá ʻa e moʻoni maʻongoʻonga ange ko iá.

Ko Samuela mo e Kau Filisitiá

Naʻe moʻui e palōfita ko Samuelá ʻi he taʻu ʻe tolu afe kuohilí lolotonga ha taimi naʻe mavahe ai e fānau ʻo ʻIsilelí mei he muimui ki he ngaahi founga ʻa e ʻOtuá. Mahalo naʻe pehē ʻe he kakai ʻo e taimi ko iá naʻe lea pē ʻa e palōfitá maʻana pe naʻe tākiekina ia ʻe ha tukufakaholo kehe, pea naʻá ne fuʻu motuʻa. Neongo pe ko e hā ʻenau ʻuhingá, naʻa nau fakafisi ke fanongo ki he palōfitá, pea nau siʻaki e faleʻi mo e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá.

Naʻe ʻi he taimi ko ʻení ne ʻoho ai ha fili mālohi naʻe ʻiloa ko e kau Filisitiá ki ʻIsileli ʻo ikunaʻi kinautolu ʻi he taú. Naʻe aʻu ʻo nau puke e puha toputapu ʻo e fuakavá—ko e fuofua taimi ia naʻe hoko ai iá. Naʻe hoko ia ko ha meʻa ne nau ngalikovi fakafonua ai.

Pau pē ne nau pehē loto, “Ko e hā ka fakangofua ai ʻe he ʻOtuá ke puke ʻa e puha ʻo e ʻaʻaké?”

Naʻe fifili ha niʻihi pe kuo liʻaki nai kinautolu ʻe he ʻOtuá.

Naʻe fakaʻau ke toe kovi ange e ngaahi meʻá. Naʻe fakalalahi e fepakipaki mo e kau Filisitiá, ʻo fakatupu ai ha mamahi lahi ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ʻo ʻIsilelí. Naʻe mole e ngaahi ʻapi ʻo e ngaahi fāmilí pea nau faingataʻaʻia, pea naʻe fakapoongi ha tokolahi ʻo honau ngaahi ʻofaʻangá. Ne faifai pea fakavaivaiʻi ʻe he kau hao moʻui faingataʻaʻia mo loto-foʻí kinautolu pea nau lotu lahi ki he ʻOtuá, ʻo fakaʻamu ke maʻu ha fakafiemālie mo ha tauʻatāina.1

ʻI heʻenau loto-mamahí mo e loto-foʻí, ne nau ʻalu ai ki he palōfita ko Samuelá ʻo fehuʻi ange pe ko e hā te nau lava ʻo fai ke muimui lelei ange ai ki he ʻOtuá mo ʻEne ngaahi foungá.

Fanongo ki he meʻa naʻe talaange ʻe Samuela kiate kinautolú: “Kapau ʻoku mou tafoki [ki he ʻEikí] ʻaki homou lotó kotoa, pea mou tukuange ʻa e [ngaahi ʻotua kehé mo [e ngaahi tōʻonga angahalá]2 meiate kimoutolu, pea teuteu homou lotó ki he ʻEikí] ʻo tauhi kiate ia pē: pehē te ne fakahaofi ʻa kimoutolu mei he nima ʻo e kakai Filisitiá.”3

Naʻe fakafanongo e fānau ʻa ʻIsilelí ki he meʻa naʻe lea ʻaki ʻe Samuelá pea nau fakahoko ia. Naʻa nau ʻaukai, fakatomala mei heʻenau angatuʻu fakalaumālié, pea “tauhi pē [ki he ʻEikí].”4 ʻI he taimi naʻe fakafepakiʻi ai kinautolu ʻe he kau Filisitiá, naʻe tau ʻa e ʻEikí ʻi ha mana ʻi heʻenau taú, pea naʻe tō ʻa e kau Filisitiá ki ʻIsileli.5

Fakahoko ʻo e Fehalaaki Tatau

Kimuʻa pea tau fakamaauʻi fefeka ʻa ʻIsileli ʻi he kuonga muʻá, mahalo ʻe lelei ke tau fehuʻi pe ʻoku tau taʻehalaia kitautolu ʻi heʻetau lave ki he muimui ki he faleʻi ʻa e kau palōfitá.

Kuo tau siʻaki fakataautaha nai e ngaahi akonaki ʻa e kau palōfitá? Kuo tau fakasītuʻaʻi nai e meʻa kuo nau lea ʻakí? Kuo tau fakakaukau nai ʻoku lelei ange ʻetau ʻiló?

ʻOku toutou fakamanatu mai ʻe he Tohi ʻa Molomoná kiate kitautolu ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e tukulolo ki hotau natula fakakakanó ʻi heʻetau muimui ki hotau Fakamoʻuí. ʻI heʻetau fakahoko iá, ʻoku iku leva ʻetau tōʻongá ki he siva ʻa e ʻamanakí, nofo pōpulá, faingataʻaʻiá, mo e fakaʻiseʻisá.

ʻĪmisi
ko e fāmili ʻoku nau mamata he konifelenisi lahí

Kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻaʻofa mahuʻinga ʻo e tauʻatāina ke fili ʻa e anga ʻo ʻetau fakakaukaú mo e anga ʻetau tōʻongá. Te tau lava ʻo fakafisingaʻi e ngaahi folofola ʻa e ʻOtuá pe ko ʻEne kau palōfitá. Mahalo te tau fakakaukau ʻoku lelei ange ʻetau foungá. Mahalo ʻe ngali fakaʻofoʻofa ʻeni kiate kitautolu—ʻi he kamataʻangá pē. Mahalo ʻe ngali lelei ia ʻi ha kiʻi taimi. Ka he ʻikai ke tau teitei lava ʻo hao mei he ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi filí.

Te tau lava ʻo fakaʻehiʻehi mei he ngaahi nunuʻa fakalaumālie ʻoku ʻikai leleí mo e ngaahi fakaʻiseʻisá ʻaki haʻatau ngāue maʻá e ʻEikí, fakatafoki hotau lotó kiate Ia, pea ako ke ʻofa mo falala kiate Ia.

ʻI heʻetau fai iá, te tau ʻiloʻi ai ʻa e fiefia moʻoni kuo talaʻofa mai ʻi he folofolá kiate kinautolu kotoa pē ʻoku tui mo muimui ki he Fakamoʻuí.6

Te tau maʻu ʻa e nongá, ʻamanaki leleí, malú, mo e māmá.

Paaki