2023
Ko e Fekumi Fakalaumālie ʻi he Kotoa ʻo Hoʻo Moʻuí
ʻAokosi 2023


“Ko e Fekumi Fakalaumālie ʻi he Kotoa ʻo Hoʻo Moʻuí,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú, ʻAokosi 2023.

Ko e Fekumi Fakalaumālie ʻi he Kotoa ʻo Hoʻo Moʻuí

Ako ke ʻiloʻi mo ʻofa ʻi he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ʻi he kotoa hoʻo moʻuí.

ʻĪmisi
finemui

Ko e feʻiloaki ʻa ʻEletā ʻEnitaseni mo e kau taautaha kei talavou ʻi ʻAulola, Filipaini, ʻi Nōvema 2015.

Ko e hā ʻa e meʻa ‘okú ke fakakaukau ki ai ‘i he taimi ‘okú ke fanongo ai ki he foʻi lea ko e fekumi? ʻOkú ke fakakaukau nai ki ha foʻi faiva pe ʻū tohi ʻoku ʻi ai ha kau tangata loto-toʻa ʻoku nau kamata ke fakahoko ha ngaahi fononga fakangalongataʻa ʻoku mohu fakatuʻutāmaki? Pe mahalo ʻokú ke fakakaukau ki ha taha kuo pau ke ne fai ha fononga loto-toʻa ke ikunaʻi ʻa e meʻa ʻoku taʻemalava ke ikunaʻí?

ʻOku malava ke maʻu ʻa e ngaahi fekumí ʻi he ngaahi talanoa mei he funga ʻo e māmaní. Ka kuó ke fifili nai pe ʻoku ʻi ai haʻo taumuʻa—ko ha meʻa lahi mo maʻongoʻonga te ke lava ʻo fakahoko ke liliu ai hoʻo moʻuí mo e moʻui ʻa e niʻihi kehé ke lelei ange?

ʻIo, ʻoku ʻi ai hoʻo taumuʻa fakalaumālie mātuʻaki mahuʻinga! Ka ʻoku ʻikai tatau ia mo e ngaahi fekumi naʻá ke lau ʻi he ngaahi tohí pe mamata ʻi he faivá, ʻoku kamata hoʻo fekumí ʻaki ha fakaafe liliu moʻui mei he Fakamoʻui mo e Huhuʻi ʻo e māmaní: “Haʻu kiate au” (Mātiu 11:28).

Ko e Fakaafe ʻa e Fakamoʻuí

ʻOkú Ne fakaafeʻi ʻa e tokotaha kotoa pē ke tui mo falala kiate Ia, ke tali Hono huafá, ʻEne ngaahi akonakí, mo ʻEne ngaahi fekaú.

ʻOku tatau ai pē pe ʻokú ke nofo ʻi fē pe ko e hā ʻa e ngaahi talēniti, ngaahi lelei, mo e ngaahi aʻusia makehe ʻo e moʻuí ʻokú ke maʻú, ko hono fakamuʻomuʻa ʻo Sīsū Kalaisi ʻi hoʻo moʻuí ko e taumuʻa ia ʻo hoʻo moʻuí kotoa. ʻOkú ke moʻui ʻi he māmani ko ʻení ʻoku fonu ʻi he faingataʻa mo e ngaahi fakahohaʻa. ʻE fiemaʻu ʻa e loto-toʻá mo e tokoni mei he langí kae lava ke tukutaha hoʻo tokangá ʻia Sīsū Kalaisi pea maʻu ʻa e tui kiate Ia ʻi he kotoa hoʻo moʻuí.

ʻĪmisi
ko ha taʻahine ʻoku hū ki he faiʻanga papitaisó

Maʻu ha Mālohi ʻi he Ngaahi Ouaú mo e Ngaahi Fuakavá

Ko e ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava fakatemipalé ko ha tokoni mahuʻinga ia mei he langí ʻoku nau pukepuke kitautolu ke tau “aka, tuʻu maʻu, mo tuʻu fakamakatuʻu”1 ʻi heʻetau feinga ke haʻu ki he Fakamoʻuí.

ʻOkú ke fakahoko ha ngaahi fuakava ʻi he taimi ʻokú ke papitaiso aí. ʻI hoʻo tupulaki ʻi he ongoongoleleí, te ke fakahoko ai ha ngaahi fuakava lahi ange ʻi he temipalé. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē, “Ko e tokotaha kotoa pē ʻokú ne fakahoko ha ngaahi fuakava ʻi he vai papitaisó pea ʻi he temipalé—mo tauhi kinautolú—kuo fakalahi ʻene maʻu ʻa e mālohi ʻo Sīsū Kalaisí.”2

ʻI he māmani ko ʻeni ʻoku fonu ʻi he ngaahi leʻo taʻetui mo fakahohaʻá pea fakautuutu ai ʻa e moveuveú mo e ʻahiʻahí, ʻe hanga ʻe he malu mo e ngaahi fakamanatu ʻoku ʻomi ʻe he ngaahi ouaú mo e ngaahi fuakavá ʻo pukepuke koe ke ke laka ki muʻa ʻi he meʻa ʻoku ui ʻe Palesiteni Nalesoni ko e hala ʻo e fuakavá.

Moʻui Taau mo e Laumālie Māʻoniʻoní

ʻI he meimei taʻu ʻe 2,000 kuo hilí, naʻe pehē ʻe he ʻAposetolo ko Paulá ʻe toki lava pē ke ʻiloʻi mo mahino ʻa e ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní (vakai, 1 Kolinitō 2:11–14). ʻOku kei moʻoni pē ʻene ngaahi leá ʻo aʻu ki he ʻahó ni.

ʻI hoʻo maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he papitaisó, kuo pau ke ke feinga ke moʻui taau ke maʻu maʻu pē hono ivi tākiekiná ʻo fakafou ʻi he meʻa ʻokú ke fakahokó, meʻa ʻokú ke lea ʻakí, pea mo kinautolu ʻokú ke vahevahe ki ai ho taimí. ʻI hono fakahoko iá, ʻe hoko mai ha fakamaama fakalaumālie mo ha fakapapau lahi ange ki ho laumālié.

Kuo faleʻi mai ʻe Palesiteni Nalesoni ke tau fili ke “fakaʻehiʻehi mei ha meʻa pē ʻokú ne tuli ʻa e Laumālié”3 pea “ke fai ʻa e ngāue fakalaumālie ʻoku fiemaʻu ke tau fiefia ai ʻi he meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní mo toutou fanongo pea mahino ange kiate koe ʻa e leʻo ʻo e Laumālié.”4

ʻĪmisi
talavou ʻoku lau folofola

Pikitai ki he Ngaahi Aʻusia Fakalaumālié

Naʻe ului ʻa Paula ki he ʻEikí ʻi he taimi naʻe “malama mai mei he langí ha maama lahi” peá ne fanongo ki he leʻo ʻo e ʻEikí (Ngāue 22:6–7). Naʻe pikitai ʻa Paula ki he meʻá ni mo ha ngaahi aʻusia fakalaumālie makehe ʻi he kotoa ʻo ʻene moʻuí. Kuo pau ke tau fakahoko ʻa e meʻa tatau.

Naʻe toutou fehangahangai ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo e fakafepakí mo e fakatangá, ka naʻe ʻikai teitei ngalo ʻiate ia pe te ne fakaʻikaiʻi ʻene aʻusia ʻi he ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí. Naʻá ne fakamoʻoni loto-toʻa naʻe hā mai ʻa e Tamaí mo e ʻAló kiate ia. Naʻe pehē ʻe Siosefa, “Naʻá ku ʻiloʻi ia, peá u ʻiloʻi ʻoku ʻafioʻi ia ʻe he ʻOtuá, pea ʻe ʻikai te u lava ʻo fakaʻikaiʻi ia, pea ʻe ʻikai foki te u toʻa ke fai pehē” (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:25). Naʻe hoko ʻa e pikitai ʻa Siosefa ki he ngaahi aʻusia fakalaumālié ke fakapapauʻi ai kiate ia ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá mo fakamālohia ia ʻi he ngāue kuo foaki ange ʻe he ʻEikí ke ne fakahokó.

Neongo ʻoku hoko mai e ngaahi meʻa-hā-mai fakalangí ʻi he taimi ʻe niʻihi, ka ʻoku hoko mai ʻa e ngaahi aʻusia fakalaumālié mo e ngaahi maná kiate kinautolu ʻoku fekumi ki ai ʻi he loto-fakatōkilalo mo e faʻa lotú. Fakakaukau ki hoʻo ngaahi aʻusia ʻi he KFT pe ko e ngaahi ongo naʻá ke maʻu ʻi hoʻo fuofua lau ʻa e Tohi ʻa Molomoná. Piki maʻu ki he ngaahi momeniti mahuʻinga ko ʻeni ʻo hoʻo moʻuí. Te nau fakamālohia koe ʻi hoʻo feinga ke haʻu kia Kalaisí.

ʻĪmisi
Sīsū Kalaisi

Fili ʻa e Tuí

ʻI he kotoa e moʻui ʻa e ʻAposetolo ko Paulá, naʻe tā mo tolomakaʻi ia pea naʻá ne hao moʻui mei ha ngaahi fakatamaki fakaevaha ʻe tolu (vakai, 2 Kolinitō 11:24–25). Naʻá ne fehangahangai mo ha niʻihi tokolahi naʻa nau fakaʻamu ke fakalaveaʻi ia pea naʻá ne fefaʻuhi mo e “ongosiá mo e ngāue mamahí,” “fiekaiá mo e fieinuá,” mo e “momokó mo e telefuá” (2 Kolinitō 11:26–27).

ʻE tokosiʻi pē ha kakai te nau aʻusia ha ngaahi ʻahiʻahi ʻoku faingataʻa tatau mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻa Paulá, ka naʻa mo e ngaahi faingataʻaʻia lahi taha ʻa Paulá, ʻe lava ke ne “loto mamahi, kae fiefia maʻu ai pē” mo “taʻe maʻu ha meʻa, ka ʻoku maʻu ʻa e meʻa kotoa pē” (2 Kolinitō 6:10) koeʻuhí he naʻá ne fili ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí.

ʻOku ʻikai fuʻu faingataʻa ke fili ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí ʻi he taimi ʻoku tau ongoʻi ai ʻoku fakaivia fakalaumālie kitautolú, ka kuo pau foki ke tau fili ʻa e tuí ʻi he taimi ʻoku faingataʻa ai ʻa e moʻuí. Te ke ʻilo ai ʻoku ʻikai tuʻu ʻa e Fakamoʻuí ʻi he ngataʻanga hoʻo fekumí ʻo tatali atu ke ke haʻu kiate Ia. ʻOkú Ne tuʻu ʻi ho tafaʻakí ʻo fakahinohino ʻa e halá. Ko Ia ʻa e halá (vakai, Sione 14:6).

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Nalesoni, “ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ke tau hao mei he mālohi ʻo e maama hingá ni ʻaki ʻEne tāpuakiʻi kitautolu ʻaki ha manavaʻofa, loto fakatōkilalo, loto foaki, angaʻofa, mapuleʻi kita, nonga, mo ha fiemālielahi ange.”5 ʻOku fakahā ʻe he tohi fakahinohino Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú: Ko Sīsū Kalaisi ʻa e “mālohinga ʻo e toʻu tupú.”6

ʻE Fakahoko ʻEne Ngaahi Talaʻofá

ʻOku ou houngaʻia ʻi heʻeku ʻiloʻi pau ko Sīsū ʻa e Kalaisí. ʻOku ou fakamoʻoni ko e taha ʻo e ngaahi faingamālie maʻongoʻonga taha ʻo e moʻui fakamatelié ko hono ʻiloʻi mo ʻofa ʻiate Iá.

ʻE ʻi ai ha ʻaho ʻi he kahaʻú te ke tūʻulutui ai ʻi Hono vaʻé. ʻI he ʻaho ko iá, kapau naʻá ke tauhi hoʻo ngaahi palōmesi kiate Iá, ʻe fiefia ho laumālié ʻi Heʻene fakahoko kotoa ʻEne ngaahi talaʻofa kiate kinautolu kotoa pē kuo nau haʻu kiate Ia ʻi he “loto-fakamātoato moʻoní” (3 Nīfai 18:32), tupulaki ʻi heʻenau ʻofa kiate Iá, mo feinga ke ongoʻi ʻEne ʻafio fakalangi ʻi aí ʻi he kotoa ʻo ʻenau moʻuí.

ʻE hoko ia ko ha momeniti māʻoniʻoni mo fungani taha ʻi hoʻo fononga fakalaumālié!

Paaki