Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú
Ko e Mālohi ʻo e Vā Fakakaungāmeʻá mo e Fakamoʻoní
Sune 2024


“Ko e Mālohi ʻo e Anga Fakakaumeʻá mo e Fakamoʻoní,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú, Sune 2024.

Ko e Mālohi ʻo e Anga Fakakaumeʻá mo e Fakamoʻoní

Fakaʻatā ho lotó ki ho ngaahi kaungāmeʻá pea vahevahe ʻa e meʻa ʻokú ke ʻilo ʻoku moʻoní.

ʻĪmisi
ngaahi ʻīmisi ʻoku nau fakafofongaʻi ʻa e ʻofá mo e anga fakakaumeá

Tā fakatātaaʻi ʻe Andrew Roberts

ʻI ha ʻaho momoko ʻe taha he ngaahi taʻu kuo hilí, naʻe fakaʻaongaʻi ai ʻe ha ongo faifekau ha ngaahi houa lahi ke fetuʻutaki mo e kakai ʻi he ngaahi hala lalahi ʻo Nakano, ʻi Siapaní. Naʻá na talanoa mo ha kakai tokosiʻi, pea naʻe toe tokosiʻi ange ʻa e ngaahi faingamālie akoʻi naʻe aleaʻí, pea ʻikai ke hoko kotoa ʻa e ngaahi alea ko iá.

ʻI he fakaʻosinga ʻo e ʻaho faingataʻa ko ʻení, naʻe fetaulaki e ongo faifekaú mo ha talavou naʻe kei taʻu 15 pē, naʻe fie ʻilo ki he Siasí.

Ko e talavou ko iá ko au ia.

Ko e Kumi ha Kaungāmeʻá

Naʻá ku fetaulaki mo ha taha ʻo e ongo faifekaú he ʻaho ko iá ʻi heʻeku foki ki ʻapi mei he akó. Naʻá ne akoʻi kiate au fekauʻaki mo e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí mo fakamoʻoni naʻe moʻoni ia. Naʻe ʻikai mahino kiate au ʻa e meʻa kotoa he taimi ko iá, ka naʻá ku fie ako lahi ange.

ʻOsi ha uike ʻe ua, naʻe fakaafeʻi au ʻe he ongo faifekaú ki ha paati Kilisimasi ʻi he ʻapisiasí. ʻI heʻeku aʻu atú, naʻe anga fakakaumeʻa ʻa e tokotaha kotoa! Naʻa nau talitali fiefia au ʻaki e fofonga malimali mo e lulululu pea mo ui au ko Brother Uata. Naʻá ku fifili pe naʻa nau ʻiloʻi fēfē hoku hingoá mo e ʻuhinga naʻa nau ui ai au ko e tokoua/tuongaʻané. Naʻá ku toki ʻilo kimui ange naʻe tala ʻe he ongo faifekaú ki he taha kotoa te u ʻalu atu. Naʻá ku ongoʻi naʻe talitali lelei moʻoni au mo fiemaʻu ke u ʻi ai.

ʻI he taimi naʻe kamata ke nau hivaʻi kotoa ai ʻa e ngaahi himi Kilisimasí, naʻa nau kole mai ke u kau fakataha mo kinautolu. ʻI heʻemau hivaʻi ʻa e “Fiefia ki Māmaní” (Ngaahi Himi, fika 110)—ko ha himi foʻou ʻeni kiate au—naʻe ʻai ʻe he kāingalotu ʻo e Kolo Nakanó ke u ongoʻi ʻoku ou kau moʻoni. Naʻe ʻikai hano taimi kuo nau hoko ko haʻaku ngaahi kaungāmeʻa lelei.

ʻI hoʻo feohi mo e kakai ʻi he māmaní, tokoni ki he niʻihi kehé ʻi he lahi taha te ke lavá. ʻE fakaiku ʻeni ki ha ongoʻi lata ʻa ē ʻoku faʻa tupulaki ʻo hoko ko e vā fakakaungāmeʻá. ʻE tāpuekina hoʻo moʻuí ʻo taʻengata ʻe he ngaahi vā fakakaungāmeʻa moʻoni ʻoku fakatefito ʻi hono vahevahe ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá mo fāifeinga ke ʻofa ʻi he niʻihi kehé ʻo hangē ko ia ʻokú Ne faí.

Ko Hono ʻIloʻi ʻo e Moʻoní

Naʻe laka hake he taʻu ʻe tahá ʻa hono akoʻi au ʻe he ongo faifekaú. Naʻá ku maʻulotu mo hokohoko atu ke kei feohi mo e kāingalotú. Naʻa mau vaʻinga fakataha mo talanoa ki ha ngaahi meʻa lahi. Naʻe fakalotolahiʻi au ke u muimui ki he Fakamoʻuí pea mo papitaiso, ka naʻá ku manavasiʻi.

Ko ʻeku ongomātuʻá naʻá na mateakiʻi ʻa e lotu faka-Putá pea naʻe ʻikai ke na tali ʻeku ako fekauʻaki mo e Siasí. ʻI heʻeku loto ke fakatōliʻa e ngaahi fiemaʻu hoku fāmilí, naʻá ku talaange ki he ongo faifekaú he ʻikai ke u lava ʻo papitaiso. Ka naʻe toutou ueʻi au ʻe he ngaahi moʻoni kuo fakafoki mai ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ke u ʻalu ʻi ha hala kehe mei he hala kuo tulifua ʻe he kakai tokolahi ʻoku mau feohí. Naʻe pau ke u fili pe ko e fē ʻa e hala te u fou aí.

Ko e lahi ange ʻeku fakakaukau ki aí, ko e lahi ange ia ʻeku ongoʻi ʻoku totonu ke u lotú. Ko e fuofua taimi ia ʻi heʻeku moʻuí ke u tūʻulutui ai ʻi hoku veʻe mohengá ʻo lotu ʻaki hoku leʻó. ʻI he teʻeki ai ke ʻosí, kuo fakamahinoʻi mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate au kuó u ʻilo ʻa e moʻoní. Ka ko e hā ha fakakaukau ʻa ʻeku ongomātuʻá?

ʻI he taimi naʻe ʻilo ai ʻe heʻeku ongomātuʻá ʻoku ou fie papitaisó, naʻá na fakaʻohovaleʻi au ʻaki ʻena loto ke ʻaʻahi mai ʻa e ongo faifekaú. ʻI heʻena aʻu mai ki homau ʻapí, naʻe maʻu ʻe heʻeku ongomātuʻá ha ongoʻi fiefia. Hili haʻamau talanoa nounou, naʻe fakaafeʻi kimautolu ʻe he ongo faifekaú ke mau hivaʻi ha himi, “ʻOfa ʻi ʻApí” (Ngaahi Himi, fika 187). ʻI heʻemau hiva fakatahá, naʻe loʻimataʻia ʻeku faʻeé. Naʻe ongo ki he taha kotoa.

Naʻe fakamolū ʻe he aʻusia ko ʻení ʻa e loto ʻo ʻeku ongomātuʻá, pea ʻi he hili ha taʻu ʻe taha mo e māhina ʻe valu mei heʻeku fuofua fetaulaki mo e ongo faifekaú, naʻá ku papitaiso leva. Naʻá ku ngāue fakafaifekau kimui ange ʻi ʻIutā pea kuó u maʻu ha ngaahi faingamālie fakaʻofoʻofa ʻi he Siasí.

ʻOfá mo e Vahevahé

Kuó ke kiʻi tuʻu nai ʻo fakakaukau ki he founga kuo tāpuekina ai hoʻo moʻuí ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí? ʻI hoʻo fai iá, ʻe fakafonu ʻaki koe ʻa e ʻofa ki he ʻOtuá pea ʻe mahino lelei ange kiate koe ʻokú Ne ʻofa lahi ʻiate koe naʻá Ne fekauʻi mai ai Hono ʻAlo mahuʻinga pē Taha naʻe Fakatupu ko Sīsū Kalaisí, ki he māmaní ke Ne fakamālohia mo hiki hake koe ʻi hoʻo haʻu kiate Iá.

ʻI he taimi te ke ke ongoʻi ai ʻa e ʻofa ko ʻení, ʻoku ou fakatauange te ke tali ia ʻaki hano fakaava ho lotó ki he niʻihi ʻokú ke ʻofa aí mo ha niʻihi kehe pea vahevahe ʻa e meʻa ʻokú ke ʻilo ʻoku moʻoní. Kuo tāpuekina ʻeku moʻuí koeʻuhí ko ha ngaahi kaungāmeʻa naʻa nau tokoniʻi au mo vahevahe mai ʻenau ʻofa ki he Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí. Kuo tāpuekina foki au ʻi he hokohoko atu ke u fakamālohia ʻeku fakamoʻoní ʻo fakafou ʻi he lotu, ako ʻa e moʻui mo e ngaahi akonaki ʻa Sīsū Kalaisí, pea mo e fili ke hoko ko ʻEne ākongá. Te ke lava ʻo fai ʻa e meʻa tatau!

ʻI hoʻo feinga ke manatuʻi e ngaahi palōmesi naʻá ke fai ʻi he taimi naʻá ke papitaiso ai mo maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, kuo ʻosi talaʻofa atu ʻe he ʻOtuá ʻe “fakahā kiate kimoutolu [ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní] ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku totonu ke mou faí” (2 Nīfai 32:5). Kātaki ʻo tui ki Heʻene talaʻofá. ʻE lava ke tataki koe ki he feituʻu totonú ʻi he meʻa kotoa ʻokú ke fai mo lea ʻakí. Te ke lava ʻo tokoni ʻi he anga fakakaumeʻa pea mo fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau fanongo ki hoʻo fakamoʻoní. ʻOku ou ʻilo ʻe lava ke ke fiefia ange ʻi he meʻá ni ʻi ha toe meʻa kehe.

Paaki