Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú
Ko e Fē ʻa e Kolo ʻOkú Ke Nofo Aí?
Sune 2024


“Ko e Fē ʻa e Kolo ʻOkú Ke Nofo Aí?,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú, Sune 2024.

Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au

ʻAlamā 5; 7

Ko e Fē ʻa e Kolo ʻOkú Ke Nofo Aí?

ʻOku fakahaaʻi mai ʻe ʻAlamā, ko e fē pē tuʻunga fakalaumālie ʻoku tau ʻi aí, ʻoku foaki mai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi pōpoaki ʻoku tau fiemaʻú.

ʻĪmisi
ʻata ʻo e koló

Tā fakatātā ʻa Albert Espi

Naʻe laka hake ʻi he taʻu ʻe valú, ʻa e ʻi ai ha ngāue ʻe ua ʻa e palōfita ko ʻAlamaá: ko e taulaʻeiki lahi mo e tuʻi fakamaau lahi. Ka ʻi heʻene falatokangaʻi kuo fakaʻau ʻo faiangahala ha tokolahi ʻi he kau mēmipa ʻo e Siasí, naʻá ne fakafisi mei hono tuʻunga ko e tuʻi fakamaau lahí kae lava ke ne fakamoleki ha taimi lahi ange ke malanga ki he kakaí.

Ko e fuofua kolo naʻá ne malanga aí ko Seilahemala (vakai, ʻAlamā 5). Ko e fika uá ko Kitione (vakai, ʻAlamā 7).

Naʻe faitatau ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻi heʻene ngaahi pōpoaki ki he ongo koló ni, ka naʻe ʻi ai foki mo hanau ngaahi faikehekehe lahi.

Naʻe fiemaʻu ʻa e kakai ʻo Seilahemalá ke nau ʻā ʻo ʻilo ʻa e lahi ʻo ʻenau hinga fakalaumālié mo e lahi fau ʻo e fiemaʻu ke nau fakatomalá. Ka ko e kakai ʻo Kitioné naʻa nau mateuteu fakalaumālie ki ha faʻahinga pōpoaki ʻe taha.

Te tau lava ʻo ako mei he ngaahi pōpoaki kehekehe naʻe akoʻi ʻe ʻAlamā ki he kakai ʻo e ongo kolo ko ʻení. Ko ha ngaahi kaveinga ʻeni ʻe niʻihi ʻoku faitatau ai ʻa e ongo pōpoaki ko ʻení pea mo e ngaahi founga kehekehe naʻá ne akoʻi ai kinautolú.

Manatuʻi

Seilahemala: Naʻe fakalotolahiʻi ʻe ʻAlamā ʻa e kakaí ke nau vakai ki mui pea manatu “ki he nofo pōpula ʻa hoʻomou ngaahi tamaí [pea mo e] ʻaloʻofa mo e kātaki fuoloa ʻa e [ʻOtuá] kiate kinautolú” (ʻAlamā 5:6). Naʻe fakatefito ʻene leá ki he tākiekina kovi ʻa e Tuʻi ko Noá kiate kinautolú, ʻa e founga naʻe fakaiku ai ia ki he nofo pōpulá, pea mo e founga naʻe fakatauʻatāinaʻi fakaofo ai kinautolu ʻe he ʻEikí ʻi he hili ʻo ʻenau fakatomalá. ʻIkai ngata ai, naʻá ne kole ange ke nau fakakaukau ki heʻenau ngaahi aʻusia fakalaumālie he kuohilí pea fakakaukau pe ʻoku nau kei ongoʻi tatau ʻi he taimí ni (vakai, ʻAlamā 5:26). ʻI he manatu ko ʻení, naʻá ne kole ange ai ke nau fakakaukau ki he kahaʻú mo fakakaukauloto ki ha taimi te nau tuʻu ai ke fakamāuʻi kinautolu ʻe he ʻEikí (vakai, ʻAlamā 5:15–24).

Kitione: Naʻe fakalotolahiʻi ʻe ʻAlamā ʻa e kakaí ke nau hanga atu ki muʻa pea manatuʻi ʻa e talaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá kiate kinautolu ʻoku fakatomala, papitaiso, pea fuakava mo e ʻOtuá, mo tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá (vakai, ʻAlamā 7:16).

Fakatomala

Seilahemala: Naʻe maʻu ʻe he kakaí ha ngaahi lea fefeka meia ʻAlamā fekauʻaki mo e fiemaʻu ke nau fakatomalá. Hangē ko ʻení: “ʻE malaʻia foki ʻa kimoutolu kotoa pē ko e kau fai angahalá; mou fakatomala, mou fakatomala, he kuo folofola ʻaki ia ʻe he ʻEiki ko e ʻOtuá!” (ʻAlamā 5:32). Naʻá ne malanga lōloa kiate kinautolu fekauʻaki mo ʻenau ngaahi angahala paú pea mo honau ngaahi nunuʻá.

Kitione: Naʻe ʻikai ke nau ʻi he tuʻunga faiangahala tatau mo e kakai ʻo Seilahemalá. Naʻe akoʻi kinautolu ʻe ʻAlamā ke nau fakatomala, ko ha founga ke fakahaaʻi ai ʻenau tui ki he Fakamoʻuí, maʻu Hono mālohí, teuteu ki Heʻene hāʻele maí, mo teuteu ke fai ʻa e ngaahi fuakavá (vakai, ʻAlamā 7:9–16).

Tafoki ki he Fakamoʻuí

Seilahemala: Naʻe akonaki ai ʻa ʻAlamā fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ʻa ia ko e “tauhi-sipi leleí … ʻokú ne ui kiate kimoutolu ʻi hono huafa ʻoʻoná” (ʻAlamā 5:38). Naʻá ne toe akoʻi foki fekauʻaki mo e hāʻele mai ʻa Sīsū Kalaisi, “ke ʻave ʻa e ngaahi angahala ʻa māmaní, ʻio, ʻa e ngaahi angahala ʻa e tangata kotoa pē ʻoku tui moʻoni ki hono huafá” (ʻAlamā 5:48).

Kitione: Naʻe nofotaha ʻa ʻAlamā ʻi ha “meʻa ʻe taha ʻoku mamafa ange” ʻi ha toe meʻa: ko e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí mo Hono misiona ke huhuʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá (ʻAlamā 7:7).

Naʻe akonaki ʻa ʻAlamā fekauʻaki mo ha ngaahi meʻa lahi ʻe fuesia ʻe he Fakamoʻuí maʻatautolu: ko e “ngaahi mamahi mo e ngaahi faingataʻa mo e ngaahi ʻahiʻahi,” “ngaahi mahakí,” “maté,” “ngaahi vaivaí” (ʻAlamā 7:11–12). Pea naʻe akoʻi ʻe ʻAlamā ʻa e ʻuhinga ʻe kātekina ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení: “koeʻuhí ke fonu hono lotó ʻi he ʻaloʻofa, ʻo fakatatau ki he kakanó, koeʻuhí ke ne ʻafioʻi ʻo fakatatau ki he kakanó ʻa e founga ke tokoniʻi ai [pe foaki ha fakafiemālie] ki hono kakaí ʻo fakatatau ki honau ngaahi vaivaí,” pea “koeʻuhí ke ne lava ʻo fakamolemoleʻi ʻenau ngaahi maumaufonó” (ʻAlamā 7:12–13).

Ko ha akonaki mahuʻinga ʻeni. Naʻe kātekina ʻe he Fakamoʻuí ha ngaahi meʻa lahi koeʻuhí ke Ne lava ʻo maʻu ha manavaʻofa haohaoa kiate kitautolu mo ʻafioʻi e founga ke tokoniʻi ai kitautolú.

ʻĪmisi
ʻata ʻo e koló

Te Tau Lava ʻo Maʻu ʻa e Fiefiá

Te tau lava ʻo fakafekauʻaki ʻa e malanga ʻa ʻAlamā ʻi Seilahemala mo Kitioné kiate kitautolu. Hangē ko ʻení:

  • ʻE ala fiemaʻu ke tau fanongo ki ha ngaahi pōpoaki kehekehe ʻi ha ngaahi tūkunga kehekehe ʻo ʻetau moʻuí.

  • Tatau ai pē pe ko e fē ʻa e tuʻunga fakalaumālie ʻoku tau ʻi ai he ʻaho ní, te tau lava maʻu pē ʻo ʻunu ke ofi ange ki he Fakamoʻuí, fakatomala, pea mo maʻu ʻa e fiefiá.

  • Kapau ʻoku tau mateuteu fakalaumālie, te tau lava ʻo maʻu lahi ange ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá, kau ai mo e ngaahi moʻoni mahuʻinga ʻoku tokoni ke tau ʻunu ke ofi ange ki he Fakamoʻuí.

Ko e fakaʻosí, naʻe fiefia ʻa ʻAlamā ʻi he ongo kakaí fakatouʻosi. ʻI Seilahemalá, “hili hono kātakiʻi ʻo e ngaahi faingataʻa mo e ngaahi mamahi lahí” (ʻAlamā 7:5), naʻá ne fiefia koeʻuhí naʻa nau fakatomala. ʻI Kitioné, naʻá ne fiefia koʻeuhí he naʻá ne ʻilo ʻenau tui lahi ki he ngaahi folofola naʻá ne akoʻi kiate kinautolu fekauʻaki mo e Fakamoʻuí (vakai, ʻAlamā 7:17) mo ʻenau “fuʻu faivelenga mo e tokanga lahi” ki heʻene ngaahi leá (ʻAlamā 7:26).

Ko e taimi hoko ʻe lea atu ai ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí kiate koé, mahalo te ke fakakaukau pe ko e hā ʻa e faʻahinga pōpoaki ʻokú ke fiemaʻú pea ʻokú ke mateuteu ke maʻú.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Ko e tahá, ko e taimi naʻe ʻuluaki hā ai ʻa e ʻāngeló kia ʻAlamā mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ke fekau ke nau fakatomalá, ko e meʻa pē ʻeni naʻá ne talaange ke nau manatuʻí (vakai, Mōsaia 27:16).

Paaki