E na Aonangaiko ao ni Uotiko nakon Mweengam
N aron te Tia Kawakin Tiibu ae Raoiroi e kakaea Ana atiibu ae bua, ngkana ko bon ti tabekarake nanom nakon te Tia Kamaiua te aonaaba, E na kuneko.
Teuana au ururinga ae kakamaku n au tai n ataei e waaki ma tangin te bwai ni kauring ae tangimwaaka are e kautai man matuu. E tuai maan, e a manga tang teuana, tangin te burobera ao ruruna e a tabe n rikirake ni karokoa e a ruru n te eea. N aron kataneiakira raoi iroun tinara bwa ti na karaoia ngai ma tariu ao mwaneu, ti bane n anai ara bwai ake a kaman tauraoi ao ni birirake nakon te maunga n te auti ni kataniira man te boom. Ngke ti kawaekoaira rinanon te rootongitong-n te bong, taura aika kiakia ni kiriin ao a mainaina a bwaka mai karawa ni mwakena te taakete are e na bwaka iai te boom. Te bwai ae kamimi, aomata a arana te oota anne bwa arokan te Kiritimati.
Ai aua au ririki, ao Ngai te tia kakoaua te buaka n te aonaaba.
Dresden
N aki raroanako man te tabo are a maeka iai au utu bon te kaawa ae Dresden. Naake a maeka ikekei a kakoauai tao a tia n nonora tengaa te tai te bwai are I a tia n nooria. Te ai ae korakora are e waekoa ni buti, ni karebwe taua tengaa te tan rebwetaua, are e maenako ni kabuta aon Dresden, te urubeke e raka iaon 90 te betienti man te kaawa ni katikui mwakoro ni buriki ao mannang.
N te tai ae rang uarereke, te kaawa ngkoa are e aranaki bwa te “Bwaoki ni kaubwai” ai bon akea. Erich Kästner, te tia koro karaki mai Tiaman, e korea rongorongon te urubwai, “Inanon tengaa n ririki e kateaki te kaawa ae Dresden ae Tamaroa, inanon teuana te tairiki ao e urubekeaki.”1 Inanon au tai ngke I uarereke I aki kona n iangoa aron te urubwai n te buaka are a tia ni waakina ara aomata bwa e na kona n toki. Te aonaaba ni katobibiira e a bon taraa n akea te kantaninga iai.
Te ririki ae e nako, E reke au tai n oki nako Dresden. Itibwi te ririki imwiin te buaka, e a manga bon riki naba bwa “Bwaoki ni Kaubwai” n te kaawa. Bwaai ake a uruaki a tia ni bane ni kaitiakaki, ao te kaawa e a manga okira arona ao e a Tamaroa riki.
Ngke I roko ao I noora te umwantabu n Lutheran ae moan te tikiraoi. Frauenkirch, aia Ekaretia Ara Aine. E moan kateaki inanon 1700, ao e a tia n riki bwa teuana raneanean kaubwain Dresden, ma te buaka e a tia ni kakerikakia ni karikia bwa te bwariko ni maange. Inanon ririki aika mwaiti e a tiku n arona arei, ni karokoa n tokina aomata tabeman a baireia bwa e na manga kateaki Frauenkirche.
Taian atiibu man te umwantabu are e urubekeaki e a tia ni kawakinaki ao ni baireaki ao, n riaina a kabonganaaki ibukin manga kateana. N te bong aei ko kona n noori atiibu aika bue n te ai ake kanga ai te mwaaka i tinanikun te oo. Taian “mwaaka” aikai tiaki ti kauring n rongorongon te kateitei aei ma a riki naba bwa te kauring—te kanikina ae rang n Tamaroa n ana konabwai te aomata ni karika te bwai ae e boou man are e a tia n uruaki.
Ngkai I iangoa rongorongon Dresden ao I miimi ni bonganaia ao nanomatoaia naake a manga katea te bwai are e a bon tia ni bane n urubekeaki, I namakina tamaroan ana wirikiriki te Tamnei ae Raoiroi. Ni koauana, I iango, ngkana te aomata e kona ni manga kateitei man mwammwa ni buriki, nikira man te kaawa ae urubeke ao ni manga katea te kateitei ae moan te Tamaroa are e tei ni kaineti nako karawa, a na mwaitira riki ana konabwai Tamara ae Korakora ni manga kateia Natina ake a tia ni bwaka, ni korakai, ke ni bua tamneia?
E aki tabe bwa mwaitira maiura ae e a tia n urubeke. Te bwai ae kakawaki tiaki namakinan ara kairua n te bure, ke nanora maon ara namakin, maroaara, kitanakira, ke uruakin nanora are e kona n reke. Riki naake akea aia onimaki, ake a maeka ma te bwarannano, ake a tia ni kakea aia onimaki, taenikai n aia koaua, ke n tannako mairoun te Atua a kona ni manga kateaki. Ma ti natin te mate, akea te maiu ae urubeke are e aki kona ni manga kamaiuaki.
Te rongorongo ae moan te kakukurei n te euangkerio bon aei: ibukin ana baire ni kakukurei ae akea tokina are e katauraoia Tamara ae tangira are i Karawa ao rinanon ana anga karea ae akea tokina Iesu Kristo, ti aki ti kona ni kamaiuaki man arona ni bwaka ma ti kamaiuaki ni kaitiakaki, ma ti kona naba n rikirake nakon are e kona n iangoia aomata ao n riki bwa taan bwaibwai n te maiu are akea tokina ao ni karekei mimitongin te Atua ae akea tokina are aki kona ni kabwarabwaraaki.
Taetae ni Kaikonaki ibukin te Tiibu ae Bua
N ana tai ni mwakuri te Tia Kamaiu, taan kairiiri n te aro n te tai anne a aki butimwaea kabanean ana tai Iesu ma aomata aika a aranaki bwa “taan bure.”
Tao irouia e taraa n ae E butimwaai ke tao e kariaia anua aika bure. Tao a Kakoaua bwa te kawai ae Tamaroa ni buokiia taan bure man kabuakakaakiia, bwainikirinakiia, ao kamamaeakiia.
Ngke e ongo aia iango Bwaretaio ao raabi, E karakina te karaki:
“Antai ibuakomi ae te bubua ana tiibu, ngkana e bua temanna mai ibuakoia ao e kitaniia ake ruangaun ma ruaman n te rereua n ukoukora are e bua, ni karokoa e kunea?
“Ao ngkana e reke, ao e aonangaia, ni kimwareirei.”2
Inanon te tai ae maan, te taetae ni kaikonaki aei e a tia n ataaki bwa te kairi nakoira n uota ni kaoka te tiibu are e bua ao n roko irouia ake a tia ni bua. Ngkai aio e bon riai ao tamaroa, I titiraki ngkana iai riki raonakina.
E kona n riki ae ana kantaninga Iesu, te moan ao ae moan te kakawaki, bon te reirei taekan ana mwakuri te Tia Kawakin Tibu ae Raoiroi?
E kona n riki ae E kakoaua n ana tangira te Atua ibukiia natina ake aki ongotaeka aika bua?
E kona n riki ae ana rongorongo te Tia Kamaiu bwa te Atua e ataia raoi naake a bua—ao bwa E na kakaiia, bwa E na roko irouia, bwa E na kamaiuia?
Ngkana ngaia anne, tera ae e riai ni karaoia te tiibu bwa e na kona n tau ibukim te ibuobuoki mai karawa aei?
E kona te tiibu n ataa aron kabonganaan te bwai ni borau ni kaota n nena are e oti iaon te oraitan? E kainnanoia bwa e na kona ni kabongana te bwai ni borau ni kabwarabwara ana tabo? E na kainnanoa te tia rabakau ni karika te bwai ni mwakuri are e na kona iai ni wewete ibukin buokana? E kainnanoa te tiibu te kariaia iroun te tia boutoka imwain ae roko te Tiibu te Teei ae Tamaroa ni kamaiu?
Tiaki. Bon tiaki! Te tiibu e tau ni kamaiuaki mai karawa ti ibukim bwa e tangiraki Iroun te Tia Kawakin Tiibu ae Raoiroi.
Irou, te taetae ni kaikonaki ibukin te tiibu ae bua bon teuana te rongorongo ae moan te kantaningaaki inanon koroboki aika a tabu ni kabane.
Ara Tia Kamaiu, te tia Kawakin Tiibu ae Raoiroi, e kinaira ao e tangiriira. E kinako ao e tangiriko.
E ataia ngkana ko a bua, ao E ataia bwa ko mena ia. E ataa rawawatam. Ami kainabwabu ni bubuti nakoina ibukin ana buoka. Maakumi. Tangimi
E aki kakawaki bwa ko kanga ni bua—tao ibukim am rinerine ae aki Tamaroa ke ibukin bwaai ake ko rinanoi aika a riaon am konaa.
Te bwai ae kakawaki bwa ngkoe Natina. Ao E tangira ngkami. E tangiriia Natina
Ibukina bwa E tangiriko, E na kakaeko. E na Aonangaiko, ma te kukurei. Ao ngkana E uotiko nakon mweengana, E na kangai nakon temanna ao ni kabane, “Kukurei ma ngai; bwa I a tia ni kunea au tiibu are e bua.”3
Tera Ae Ti Riai ni Karaoia?
Ma, ko na bae ni iangoia, tera ae e reke? Ni koauana I riai ni karaoa riki ae mwaiti nakon ae N na tataninga te kamaiuaki.
Ngkai Tamara ae tangira e tangiriia ni kabane Natina bwa a na oki Nakoina, E na bon aki kairoroa temanna nako karawa.4 Te Atua e na bon aki kona ni kamaiuira ngkana bon tiaki ara kantaninga.
Ngaia are tera ae ti riai ni karaoia?
Ana kakao e rang bebete:
“Rairaki … nakoiu.”5
“Nakomai nakoiu.”6
“Kaniiko ma ngai ao N na kaniiai ma ngkoe.”7
Aio aron ae ti kaotia Nakoina bwa ti tangiria ni kamaiuaki.
E kainnanoa te onimaki teutana. Ma tai bwarannano. Ngkana ko aki kona ni karekea te onimaki ngkai, waaki ma te kantaninga.
Ngkana ko aki kona n taekinna bwa ko ataia bwa te Atua e mena ikekei, ko kona ni kantaningaia bwa bon Ngaia. Ko kona n iangoia bwa ko kakoaua.8 Anne e tau ibukin te moan waaki.
Ngkanne, mwakurian te kantaninga anne, kataia bwa ko na roko iroun Tamam are i Karawa. Te Atua e na anga Ana tangira nakoim, ao Ana mwakuri ni kamaiu ao te bitaki e na waaki.
Teutana imwiin teutana, ko na kinaa Baina inanon maium. Ko na namakina Ana tangira. Ao te nano ni kan nakonako inanon Ootana ao n iriira Kawaina e na rikirake ni katoai mwaneka n onimaki ake ko toui.
Ti atong mwaneka n te onimaki aikai bwa te “ongotaeka.”
Anne tiaki taeka aika a rang ataaki ni boong aikai. Ma te ongotaeka bon te kantaninga ae butimwaeaki n ana euangkerio Iesu Kristo, ibukina bwa ti ataia bwa “rinanon ana Mwakuri ni kamaiu Kristo, ni kabane aomata a na bane ni kamaiuaki, man aia ongotaeka nakon tuua ao otenanti n te Euangkerio.”9
Ngkai e rikirake ara onimaki, ti riai naba ni karikirakei ara kakaonimaki. Mai imwaaina I taekina ana taeka te tia korokarakai mai Tiaman are e kabwarabwara urubeken Dresden. E korea naba te taeka aei: “Es gibt nichts Gutes, ausser; Man tut es.” Ibukiia naake aki bwaati n te taetae n tiretio, aio rairana bwa “Akea te bwai ae raoiroi ma ti ngkana ko karaoia.”10
Ngai ma ngkoe ti taekinna te bwai ae e rang ni matata ni bwain te Tamnei. Ti kona ni katika nanoia aomata ma wanawanara n rairi atuun rongorongo n te aro. Ti kona n reitinako n taekina te aro ao ni “miiakin kanuangara i karawa.”11 Ma ngkana ara onimaki e aki bita aron maiura—ngkana ara onimaki e aki bitii ara babaire ni katoabong—ara aro e aki manena, ao ara onimaki, ngkana e aki mate, e na bon aki marurung ao e a mena n te kanganga are n tokina e na mate.12
Te ongotaeka bon ngaia are e kateimatoa te onimaki. Bon man te onimaki are e na karekea te koaua ao te oota inanora.
Ma n tabetai I taku bwa ti aki oota raoi n nanon te ongotaeka. Ti kona n noora te ongotaeka bwa anne te kouru, nakon are te kawai nakon ara kouru. Ke ti kona n ororea te ama ke ni kairoroia naake ti tangiriia bwa a na ongotaeka, rinanon kateimatoaan kaabuean ao oreana, ni kateiraoia bwa e na tauraoi ni butimwaai bwai mai karawa.
E boni koaua ae iai taai ae ti na nang tangira te taumatoaaki nakon te rairannano. Ni koauana, iai naba tabeman aika ana riai ni kawaraki ibukin aei.
Ma tao iai te kabotau ae okoro are kona ni kabwarabwara bwa bukin tera ti ongotaeka nakon ana tua te Atua. Ma tao te ongotaeka tiaki raoi te kawai ibukin kabwaouan, minotan ao orean tamneira nakon te bwai ae ti aki kukurei iai. N onean mwiina, ngaia bon te bwai are ti na kuneira bwa tera raoi ae ti karikaki mai iai.
Ti karikaki iroun te Atua ae Moan te Mwaaka. Bon ngaia Tamara are i Karawa. Bon ngaira Natina aika Tamnei. Ti karikaki man bwaai aika a mimitong aika moan baan te kakawaki ao ni karauaki raoi ni karaoaki ike ti uotia inanora bwa bwaai aika mimitong.
N te aonaaba aei, ara iango ma ara mwakuri a kairake nakon te aonikai, te aki mimitong, ao te aki itiaki. Ma aki itiakin te aonaaba e karika barekan tamneira. Ngaia are e a kangaanga bwa ti na kinaa ao n uringa rikira ni koaua ao oin ara kantaninga.
Man aei ni kabane e na bon aki kona ni bita are antai raoi ngaira. Aan arora ae tabu e na tiku iroura. Ao te tai are ti rineia ni katoka nanora nakon ara Tia Kamaiu ae tangiraki ao ni katei waera iaon te kawai n riki bwa ana reirei, n tabetai a riki kakai. Ana tangira te Atua e na kaoni nanora, otan te koaua e na kaona ara iango, ti na moanna ni kabua tangiran te bure, ao ti na aki manga tangiria n nakonako inanon te roo.13
Ti na noora te ongotaeka bwa tiaki te katuua ma bon te kawai ae eti nakon tokin kawaira ae akea tokina. Ao inanon te karaurau, karaoan te buakaka, te bubu, ao tiatianakin te aonaaba aei a na moanna ni bua. N tokina, te bwai are akea boona, te Tamnei are akea tokina i karawa e na reke iroura e na rin inanona ni kaotaki, ao ti na tamaroa riki.
Ko Tau Ibukin te Kamaiuaki
Tariu ao mwaneu aika tangiraki, raoraou, I Kakoaua bwa te Atua e noriira—n arora ni koaua—ao E noriira bwa ti tau ibukim te kamaiuaki.
Ko na bae n namakinna bwa maium e a rootaki. Kona bae n tia ni bure. Ko na bae ni maaku, un, tanginiwenei, ke ni korakai n te nanououa. Ma n ai aron te Tia Kawakin tiibu ae Raoiroi are e kunea Ana tibu ae bua, ngkana ko bon ti tabeka nanom nakon te Tia Kamaiua te aonaaba, E na bon kuneko.
E na bon kamaiuko.
E na tabekikorake ao e na aonangaiko.
E na uotiko nakon mweengam
Ngkana baai aika Mamate a kona ni bita mwammwa ao tamruru nakon te auti ae moan te Tamaroa ae te auti n nebonebo, ngkanne ti kona n iai ara kantaninga ao n onimaki bwa Tamara are i Karawa ae tatangira e kona ao e na bon manga kateiraoira. Ana baire bwa e na kateira bwa te bwai ae e rang korakora riki nakon are mai imwaaina—ae rang korakora riki nakon are ti kona n iangoia. Ma mwanekan te onimaki are iaon te kawai n riki bwa ana reirei, ti rikirake nakon te mimitong ao te kimwareirei ae akea tokina are ti baireaki nako iai.
Aio au koaua, au kakabwaia, ma au tataro n nanorinano n aran ara Mwatita ae tabu, n aran Iesu Kristo, amen.