N Taekin Bwaai Aika Raraoi Nakoia Aika Ko Kamanoia
Ngkana ti katotonga aron ana tangira te Tia Kamaiu, E na bon kakabwaiako ao ni kaunga am kekeiaki aika raraoi ni kamanoa am mare ao ni kakorakora am utu.
Ririki aika mwaiti n nako, I mena n te Tembora i Frankfurt Tiaman ngke I noria taanga n ataei n tau bai. Te nano n reitaki ao n tangira ae a kaotia inanoia e anganai te namakin ae kakukurei.
I aki koaua raoi iai bwa bukin tera ngkai e rootai te tamnei aei n ae korakora. Tao bon ibukin nakoraoin aia tangira aomata aika uoman aikai n tibwauaki i bon imarenaia—kanikinaean te aki bwarannano ao te kabaeaki. . E mataata bwa a tia taanga aikai n reitaki n te tai ae maan ao aia tangira imarenaia e teimatoa ni maiu ao ni korakora.
Te Bootaki Ae e na Kabonganaki ao Ni Karenakoaki
I taku bwa bukina teuana ae e tiku ni maan te aekaki ni katei aei inanou bon man te kaokoro ae oti ni katei tabeua n te bong aei. Inanon bootaki aika mwaiti n te aonaaba, a taraa n ae a kona ni karenakoaki bwaai ni kabane. N te tai are e moanna n iai te bwai ae e uruaki ke n aki bwainaki—ke ngkana ti a kua iai—ti karenakoa ao n onea mwiina ma ae e tamaroa riki, te bwai ae boou ke n tikiraoi riki.
Ti karaoa aei ma taian tareboon, kunnikai, kaa, te mwakuri—ao, ae rangin ni kananokawaki, aron te reitaki.
Ngkai e na iai bonganan barongaan maiura ni bwaai aika kakawaki aika tiaki kainnanoi, ngkana a roko ni bwaai aika a kakawaki aika akea tokiia—ara mare, ara utu, ao bonganara—te nano ni kan onea mwiin are te moan nakon ae ngkai e kona ni uota te nanokawaki ae korakora.
I kakaitau bwa I kaina te ekaretia ae kabongana te mare ao te utu. Kaain Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira a kinaki ni kabuta te aonaaba ibukin tabeua maare ao utu aika moan te tamaroa aika ko kona ni karekea. I kakoaua bwa e riki aei, teutana, man te koaua ae kakawaki ae kaokaki rinanon Iotebwa Timiti bwa maare ao utu a nanonaki bwa a na akea tokiia. A aki nanonaki utu bwa a na kanakoraoi bwaai ikai iaon te aba ao n teweaki nako ngkana ti roko i karawa. Ma, bon taian babaire mai karawa. Bon kanikinaean katein te tiretio ao te katooto n ana utu te Atua ae akea tokina.
Ma te reitaki n te mare ao te utu ae korakora e aki riki tii ibukina ae ngaira kaain te Ekaretia. A tangira te mwakuri ae teimatoa, ao n nako mai inanora. Te reirei ibukiia utu aika akea tokiia a kaungaira bwa ti na karaoa ara kabanea ni kona ni kamaiuira ao ni kakorakora ara mare ao ara utu. I kamoamoaia ao ni katekeraoia naake a tia ni kawakina ao ni karikirakea aia reitaki aika matoatoa, n akea tokiia.
N te bong aei ao I tangiria n taetae ni kamoamoaia naake a mano.
Kamanoi Ara Mare
Inanon ririki aika mwaiti, I a tia ni karaoa te kabaebae n te otenanti ibukiia taanga aika a korakora aia kantaninga ao aia tangira. Akea temanna ae I a tia ni kaitibo ma ngaia ae, ngke a taraiia iaon te bao ni karea, a iangoia bwa n te kabane a na raure ke a na uruaki nanoia.
Ma n tokin te tai, tabeman a karaoia.
N te kawai ae ko aki ataia, ngkana e waaki nako te tai ao e a bitaki aron am tangira, iai tabeman aika a karaurau ni katoka iangoan kukureia i bon irouia ao ni moanna ni kunei kairua aika uarereke. N te aekaki n otabwanin anne, tabeman a anaaki nanoia ni mwiina ae kananokawaki bwa te bumwaane ke te buaine e aki rangin timwaati, ni mamanikangare, ke e ataei. Ao n tokina a karekea te iango n tarataraa riki raoia temanna.
Tariu, ngkana e riki aei nakoim, I kauringko bwa ko a mena iaon te kawai are e na kairiko nakon uruakin te mare, uruakin te mweenga, ao n uruakin te nano. I buti ngkami bwa kam na katokia ngkai, rairaki, ao oki nakon kawain berita aika mano man etieti ao ni kakaonimaki. Ao, e koaua, te reirei naba anne e kaineti nakoia mwaanera aika tangiraki.
Ngkai, ti teuana te taeka nakoia tarira aika akea buuia ake a ira te iango are a riai moa ni kakaea te “aine ae kororaoi” imwaain are a karaoa aia kareke tangira ke aia mare ae e na bwainaki.
Tariu aika tangiraki, I tangiria ni kauring ngkami, bwa ngkana iai te aine ae kororaoi, n am iango neienne e na iai nanona iroum?
N ana baire ni kakukurei te Atua, ti na aki kuri moa n taraa temanna ae kororaoi ma te aomata ae, n rinanon te maiu ae bwanin, ti kona n reitaki ni karika ara tangira, bwa e na teimaan, ao ni kororaoi riki. Aio bon te kantaninga.
Tariu, naake a kawakina aia mare a ataia ae te kouru aei e na tangira te tai, te taotaonaki n nano, ao, iaon bwaai nako, bon kakabwaia man Ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo. E tangiriko bwa ko na akoi, n aki kairiribai, n aki ti iangoiko, n aki kai anaaki nanom, n aki iangoi bwaai aika buakaka, ao kimwareirei n te koaua. N taekana teuana, e kainnanoa te tangira, ana tangira Kristo ae itiaki.1
A na aki riki bwaai aikai n te tai ae waekoa. Maare aika matoatoa a kateaki man bwai aika korakora teutana imwiin teutana, te bong teuana imwiin teuana, n tain te maiu.
Ao aikanne rongorongo aika tamaroa.
Ibukina bwa e aki kakawaki bwa aekakira aron kabotun ke aki kakukurein aron ara reitaki n te tai aei, ngkana ko kekeiaki ni katamaroa riki te akoi, te nanoanga, te kakauongo, te anga karea, te atatai, ao te aki kairiribai, n tokina e na rikirake ni kabubura te biromita.
Ngkana e na taraa ni waaki n aki toki, ma uringnga: maare aika kakukurei a nanonaki bwa a na reitinako n aki toki! Ngaia ae “ti na aki kua ni karaoan ae raoiroi, bwa ti kawenea aan te [mare] ae korakora. Ao man bwaai aika uarereke a na otinako bwa bwaai aika a bubura.”2
E kona n ae te mwakuri ae karaurau, ma e na aki riki bwa te aekaki ni mwakuri ae kananokawaki. Ni koauana, n te kaangaanga n taekinan te bwai ae koaua, te raure e kaangaanga rikina ngkana e kukurei te bumwaane ao te buaine.
Ngaia bwaina te kukurei!
Ao tariu, karaoa te bwai ae e na kubanako iai buum ao ni kukurei.
Naake a kawakina aia mare a rinea te kukurei. Ngkai e boni koaua bwa tabeua bwaai aika teimatoa ni kananokawaki e kainnanoa te bwai n aoraki ae onoti, I tangira te rabakau ae teutana aei, are e anganaki Abraham Lincoln: “Angiia aomata a iangoia bwa a na karekea te bwai are a na kukurei iai.” E rokoraoi ma nanona ni booki aika tabu: “Kam na ukeuke, ao ane e na reke i roumi.”3
Ngkana ti tarai kabwakaia buura ke bwaai aika aki kakukurei n ara mare, ti na bon kunei, ibukina bane iai irouia aomata ni kabane. N iterana are teuana, ngkana ti ukoukora te raoiroi, ti na bon kunea, ibukina bwa aomata ni kabane iai naba kateia aika raraoi.
Naake a kawakin aia mare a tabe ma wiita ao tebokakin taian uee. A bukamarui mwakuri n akoi are a karika namakinan te tangira ae kororaoi. Naake a kamanoi aia mare a kamanoia rooro aika ana roko.
Tariu, uringnga bwa bukin tera ko a tangira.
Mwakuri ni katoa bong ni karaoa am mare bwa e na korakora ao ni kakukurei riki.
Raoraou aika tangiraki, ti na karaoa ara kabanea n tamaroa bwa ti na warekaki ibuakoia tamnei aika mimitong ma ni kakukurei ake a kamanoi aia mare.
Kamanoia Ara Utu
N te bong aei I kan taetae ni kamoamoaia naake a kamanoi aia reitaki ma aia utu. Utu ni kabane a tangiria bwa a na mano.
N aron tamaroana ae ngkai bwa e kinaki te Ekaretia aei ibukin ana utu aika korakora, ti kona n namakinna n tainako bwa e riai aei ni karaoaki nakoia ni kabane utu irouia Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira ma tiaki ara utu. Ma koauana e kangai bwa akea utu aika kororaoi.
Utu ni kabane iai aia tai ae aki nakoraoi.
N aron are ngke a tuangko am karo bwa ko na rawea “tamneia” n tii ngaiia, ke am koraki ae e taku bwa ko teimatoa n aki iein ibukina bwa ko rangin ni beberino, ke buun mwanem ae kakauiango e taku bwa ana iango a boni bane ni koaua ao n eti, ke ngkana tamam e baireia bwa e na rawea tamneia kaain te utu ma kunnikaia ae kanga aroia aekita n ana tamnei ae mamate nanona iai.
Ao i manonoakim ni kunnikainiko ni karaba ubum ni kaotia bwa antai ngkoe.
Utu bon aekakin anne.
Ti kona n ibuokanibwai n te tabo ae ti nako mai iai, ma iai kaokorora. Iai tamneira aika onoti. Ti kairoroaki ni kawai aika kakaokoro ni baike ti rinanona. Ao n tokina ngaira n tatabemaniira nako ti bane ni kaokoro.
Irarikin imanonoakiia aomata bwa a na riki n aron are ti tangiria ni kan riki iai, ti kona n rineia n neboi kaokoro aikai ao ni kakaitauia ibukin reitan bwaai aika kamimi ma ni kakukurei nakon maiura.
N tabetai, e ngae ngke, kaain ara utu a karaoi aia rinerine ke ni karaoi bwaai aika akea bonganaia, a kammaraki, ke n aki itiaki. Tera ae ti na karaoia ma kaangaanga aikai?
Akea teuana katokana ae kona ni kaitarai kaangaanga ni kabane. Naake a kamanoia aia utu a tokanikai ibukina bwa a rereitaki ma buuia ao aia utu, ni ukoukora ana kantaninga te Uea, ao ni kakauongo nakon ana wirikiriki te Tamnei ae Raoiroi. A ataia bwa tera te bwai ae raoiroi ibukin te utu teuana e na kona n aki raoiroi ibukin are teuana.
E ngae n anne, iai te bwai teuana ae koaua inanon kaangaanga ni kabane.
Inanon Ana Boki Moomon ti reirei taekaia aomata aika a tia ni kunea te bwai ae tabu ae kakukurei. Ibukia rooro, “bon akea te itabarara. … Ao e koaua riki bwa bon akea riki te botanaomata n ai aroia ae a kukurei ibuakoia aomata nako ake a karikaki ni bain te Atua.” A kanga ni karaoia? “Ibukin tangiran te Atua are e bon maeka inanoia aomata.”4
Baikara kaangaanga ake a kaitara ma ngaai am utu, baikara bwaai aika ko riai ni karaoi bwa a aonga n toki, moan ao tokin te kaangaanga bon te tangira, ana tangira Kristo ae itiaki. N akean te tangira aei, ao utu aika a nakoraoi a na kaitara naba ma te kaangaanga. Ma ngkana iai iroum, e ngae ngke iai utu ma aia kaangaanga ae korakora a na tokanikai naba iaona.
“E bon aki bwaka te tangira.”5
E bon koaua ibukin kamanoan te mare! E bon koaua ibukin kamanoaia utu!
Kararoa te Kainikatonga
Kaitaraan te tangira ae korakora bon te kainikatonga. Te kainikatonga bon teuana bukina ae bubura bwa aera maare ao utu aki boraoi. Te kainikatonga bon te kakai un, akea te tangira, ao e bakantang. E karekea oin korakorana te kainikatonga ao e kakeai bonganaia tabeman. Te kainikatonga e tii iaiangoia i bon irouna ao te tia kakaun. Te kainikatonga e butimwaai naano aika bubuaka ae bon akea ao ni karabai kabwakana n ana anga n niniwana. Te kainikatonga e nanououa, e raraoma, e un, ao n aki taotaona nanona. Ni koauana, ngkana te tangira bon ana tangira Kristo ae itiaki, ngkanne te kainikatonga bon katein Tatan.
Te kainikatonga bon kabwakan te aomata ae tataneiai te aba iai. Ma tiaki mwakoron kateira n tamnei ao akea ana tabo ibuakoia naake iai irouia ana nakoanibonga te Atua.
E kimototo te maiu, tariu. E kona te kabwarabure n te tai ae abwabwaki—tabeman a na karekea mwiina are e na teimatoa n rotiira nakon te maiu ae akea tokina.
Te kawai are ko kaira iai kainnabam ke natim ke am karo ke tarim ao mwanem e na iai mwiina nakoia rooro aika a na roko. Tera te bwaintangira ae ko tangiria ni katikui irouia am kariki? Teuana mai buakona te mwamwangaingai, te irantaanga ni karekekai, te un, te maaku, te raurenako? Ke teuana mai buakona te tangira, te nanorinano, te kabwarabure, te nanoanga, ao te rikirake n tamnei, ao te katiteuanaaki?
Ti riai ni bane n uringnga ae, “Te motikitaeka te aki nanoanga te aba, ao e na motikaki taekana n aki nanoangaaki.”6
Ibukin ana reitaki am utu, ibukin maiun tamneim, taiaoka bwaina te nanoanga, ibukina bwa “te nanoanga e kamoamoa bwa e raoiroi riki nakon te kareke-kai.”7
Kararoa te Kainikatonga
Te kabwarabure ma te tangira nakoia natim, kainnabam, ke raoraom tiaki kanikinaean te mamaara ma ibukin te korakora. Bwainakin te eti e kakawaki riki nakon tabeakinan te tabo ni kawakinaki, te kamaiuaki, ao te tangiraki?
Katei taian buriiti; tai kamamaaraa ke ni uruana am reitaki.
E ngae ngkana ko aki kairua—tao riki ngkana ko aki kairua—kariaia te tangira bwa e na tokanikai iaon te kainikatonga.
Ngkana ko karaoa aei, baikara kaangaanga ake ko kaitara ma ngaai a na bua, ao ibukin tangiran te Atua inanom, e na toki te itabarara. Reirei aikai ibukin kamanoan te reitaki e kaineti nakoira ni kabane, n aki tabe bwa ti a tia ni mare, ti raure, aine aika mate buuia, ke ti tuai n iein. Ti kona ni bane n riki bwa aia tia kamaiu utu aika matoatoa.
Te Kabanea ni Kakawaki n Tangira
Tariu, n ara mwakuri ni kamanoa ara mare ao ara utu, ni bwaai ni kabane ti ira ana katooto Temanna ae kamaiuira. Ngaia ti aranna bwa ara Tia Kamaiu e tokanikai n “tamneira ma ana tangira.”8 Iesu Kristo bon ara Mwatita. Ana mwakuri bon ara mwakuri. Bon te mwakuri ni kamaiu, ao e moanaki inanon mweengara.
Te kabanea ni korakora n tangira n te baire ni kamaiu bon kakeakim ao ukoukoran kainnanoia tabeman. Anne are bon ana tangira Tamara are i Karawa ibukira.
Ngkana ti katotonga aron ana tangira te Tia Kamaiu, E na bon kakabwaiako ao ni kaunga am kekeiaki aika raraoi ni kamanoa am mare ao ni kakorakora am utu.
E bia kakabwaiako te Uea n am kekeiaki ae teimatoa ao n raoiroi ibuakoia aika ko kamaiuia. Aio au tataro n aran Iesu Kristo, amen.