Katantan man te Angibuaka
Te tai aei e aki taekiniia taan birinako, ma ara kaeka e na ibuobuoki n taekiniira.
“Ba I baki, ao kam kaamarakeai: I kanimoi, ao kam kamoai: te iruwa Ngai, ao kam akoai:
“Akea kunnikaiu ao kam kunnikaiai. …
“… E koaua ae I a tuangngkami, ba ngke kam karaoi baikai nakon temanna ae moan te mangori i buakoia tariu aikai, ao kam karaoi naba nakoiu.”1
Mwaitia taan birinako mai abaia e katautauaki bwa 60 te mirion n te aonaaba n te bong aei, are e nanonaki bwa “1 ni katoa 122 aomata … a tia ni kairoroakii ni kitan mweengaia,”2 ao iteran te mwaiti aei bon ataei.3 E bon karika te kuba iangoan te mwaiti ao ni kaotia tera ae nanonaki n aei ni maiuia n tatabemaniia nako. Au mwakuri n te tai aei bon iaon Eurobe, ike teuana ao te kuata te mirion mai ibuakoia taan birinako aikai a tia n roko n te ririki ae nako man mwakoron Nuka Maeo ae urubekebeke ao Aberika.4 Ti nooria aika mwaiti aika roko ma tii kunnikaia ake iaoia ao are a kona ni uoti inanon te baeki teuana ae uarereke. Te mwaiti ae bubura a bon reireiaki raoi, ao ngaiia n tatabemaniia nako a bon tia ni kairoroaki ni kitan mweengaia, aia reirei, ao aia mwakuri.
I aan ana kairi te Moan Beretitentii, te Ekaretia e mwakuri ma 75 bootaki n aban Eurobe aika 17. Bootaki aikai a karinanaki man bootaki aika bubura ni katobibia te aonaaba nakon aia bootaki baronga aika uarereke, man mwaangan nako te tautaeka nakon taian aro ao bootaki n ibuobuoki aika a aki mena iaan te aro. Ti kukurei n raoniia ao n reirei mairouia tabeman aika a tia ni mwakuri ma aomata aika birinako ni katobibia te aonaaba inanon ririki aika mwaiti.
Ngkai kaain te Ekaretia, aika aomata, ti na tai tanrikaki nakon rongorongora n noori taai ngke ti riki bwa taan birinako, are ti aki karauaki ni kanakoaki man mweengara ao abara n okiokiraki n ae bati. N te wiikente ae nako ngke e taekiniia taan birinako, Titita Linda Burton e titirakiniia aine n te Ekaretia n iango, “Tera ngkana aia rongorongo e riki bwa au rongorongo?”5 Aia rongorongo bon ara rongorongo, tiaki n ririki aika mwaiti n nako.
Iai taian ngurengure aika a kaangaanga inanon tautaeka, ao nakoia botanaomata ni kaineti ma kabwarabwaraia taan birinako ao tera ae e riai ni karaoaki ni buokiia iai taan birinako. Au taeka e aki nanonaki n te anga are e na riki bwa mwakoron te maroroo n taekinan te tua ibukin te kamaeka, ma e tii boboto ibukiia aomata ake a tia ni kanakoaki man mweengaia ao mai abaia ibukin te buaka i abaia are ngaiia a aki buotokaia mai moana.
Te Tia Kamaiu e ataa te namakina n riki bwa te tia birinako—Boni ngaia temanna. Ngke te ataei, Iesu ao ana utu a birinako nako Aikubita bwa a rawa n tiringaki man ana oota Erote. Ao n taabo aika kakaokoro n Ana tai ni mwakuri, Iesu e kunea Ngaia ni kakamaakaki ao Maiuna e mena inanon te kaangaanga, n tokina n aia iango aomata aika bubuaka are a iangoa Kamateana. Tao, ngkanne, e bon kamiimi nakoira bwa e aki toki ni kaokiokia n reireiniira bwa ti na itangitangiri; n ai arona ngke E tangiriira, n tangiriia raora n ai aron tangirara i bon iroura. Ni koauana, “te aro ae itiaki, te kakawaria akana a mate tamaia ma aine aika a mate buia ngkai a rawawata”6 ao n “taraia aika raarikin ma ni kainnano, ao ni buokiia ni kainnanoia bwa a na aki karawawataaki.”7
E rangi n anainano kakoauakina ni baike a angabwai iai kaain te Ekaretia ma te akoi ni buokia utu are a bon rootaki. Iaon tii Eurobe, I a tia n nooria mwaitiia kaain te Ekaretia ake a tia n tataneiai n karikirakea namakinan te kukurei ao ngke a tia ni kaeka n anga nanoia n nako ao ni buokiia ake a bon rangi ni kainnano ake i rarikiia. E a tia te Ekaretia ni katauraoi taabo ni kamanomano ao bwaai n aoraki. Taian Titeiki ao mition a bobotii bwaai n ibuobuoki aika tengaa tabun mwaitiia ibukin kawakinan te mauri. Titeiki tabeua a katauraoa te amwarake ao te ran, kunnikai, taian bwai ni karau, taian bwatika, booki, taian baeki ake a toka iaon te nuuka, kiraati ni wareware, ao a mwaiti riki.
Aomata mai Scotland nako Sicily a bane ni kakoroi nanon katabeaia aika kakaokoro. Taokita ao neeti a bon anganano n ibuobuoki n tabo ake a roko iai taan birinako ao n rotoroto, a ruru ni mariri ao n rootaki man mwanangaia rinanon te ran. Ao ngkai taan birinako a moanna ni karaoa maekaia, kaain te tabo anne a reiakiniia taetaen abaia ake a karaoa te butimwaai, ao tabeman a anga kaungakiia ataei ao kaaro man katauraoan taian taore, bwaai ni korotamnei, katangitang ao a takakaro. Tabeman a kamanenai karai, neiran n raranga, ao bwaai n rarangan te kunnikai, ao a reirei rabakau aikai nakoia taan birinako aika a kara ao aika a ataei.
Kaain te Ekaretia aika a mwaiti aia atatai ake a tia ni mwakuri n ririki aika bati ao ni kairiiri e kakoauaki bwa aron tabeakinaia aomata aikai n te tai ae waekoa inanon kainnanoia e karekea, te taneiai ae kakukurei ma ni katoki nano man aia mwakuri.
Koauan kaangaanga aika riki aikai a riai n nooraki ma ni kakoauaki. N tain te kamwaitoro I kaitibo, ibuakoia aomata riki aika mwaiti, te aine ae bikoukou mai Syria n aia kaembwa n tataninga taan birinako ngke e kakaea buokana bwa e aki kan bungia natina iaon te timanti ae mwaitorotoro n te auti ae bubura ae a maeka iai. Nakoana iaon Syria bon te burobetia ngaia n te Iuniwetiri. Ao i Erene I taetae ma te utu ae a mwaimwai, a rurubenebene, ao a maaku mai mwiin mwanangaia iaon te booti te rabwa mai Turkey. Imwiin taraakin mataia ao ongoraau n aia rongorongo, te kakamaaku are a birinako mai iai ao ibukin kamaamaten mwanangaia ibukin kakaean kamanoaia, N na bon aki reke n te aekaki naba anne.
Te tararua ae taabangaki ao te buobuoki bon mairouia taani mwakuri aika a anga aia tai ma korakoraia, angiina bon taan anga nano. I noora ana kakamwakuri temanna kaain te Ekaretia are, inanon namwakaina aika bati, e mwakuri inanon auan te tairiki, ni katauraoi baika moan te kainnanoaki ibukiia aika tibwa roko mai Turkey nako Erene. Ibuakon kakatai riki tabeua, e karaoa ana moan ibuobuoki nakoia ake a rang korakai ni kainnanoi bwain aoraki; e nooria bwa aine ao ataei ake a mwananga n tii ngaiia a tabeakinaki moa; e tauia ake a nanokawaki inanon kawaia, ao ni karaoa ana kabanea n tamaroa n anganiia are e kona ni kabonganaakin bwaai ni ibuobuoki ake irouna ni buokiia aomata aika mwaiti. Neiei ma tabeman aika mwaiti, a riki bwa anera n ibuobuoki ni koaua, ake a tia ni mwiokoaki are a aki kona ni mwanuokinaki aia mwakuri irouia ake a tabeakiniia, are tiaki te Uea, ma a karaoa ana mwakuri.
Te koraki ni kabane ake a tia n anga ngaiia ni buokiia ake a karawawataaki ake irarikiia bon tii te aekakina ma ana aomata Aramwa: “Ao ngkanne n tain nakoraoin aroia, a aki kanakoia aika akea karabaia, ke ake a baki, ke ake a taka, ke ake aoraki, ke ake a tuai n amwarake man mooi; … a bon akoi nakoia aomata ni kabane, ake a kara ao ake a ataei, ake a kabureaki ao ake a inaomata, te mwaane ao te aine, mai tinanikun te ekaretia ke mai nanon te ekaretia, n akea te inanonano nakoia aomata n aron kainnanoia.”8
Ti riai ni karaurau bwa rongorongoia taan birinako ni mweengabuaka’ e aki riki bwa te tabo ae bebete ngke korakoran te maaku e bebete ao taian buaka a na bon waaki nako ao utu a na teimatoa ni kitan abaia ni ukorii taabo ni katantan. Mirion mwaitiia taan birinako n te aonaaba ni kabuta, are karakinaia e aki riki bwa buburan te kaongora inanon te kanako rongorongo, a korakai ni kan buokaki.
Ngkana ko titiraki, “Tera ae I kona ni karaoia?” ti na uringnga moa bwa ti na aki mwakuri n aia kabane mwane ara utu ao tabeia riki tabeua,9 ao n aki kantaningaia ara tia kairiiri ni karekea te mwakuri ae katauaki i bukira. Ma ngkai kairake, mwaane, aine, ao utu, ti kona n ira korakoran te mwakuri n ibuobuoki aei.
Ni kaekaan te kakao mairouia kaain te Moan Beretitentii ni karaoa katotongan Kristo n ana mwakuri nakoia taan birinako n te aonaaba,10 te beretitentii ni kabuta n te Bootaki n Aine, Ataeinaine, ao te Buraimwari a tia ni katea te mwakuri ni kateiwae ae aranaki “Te Irua Ngai.” E kabwarabwara Titita Burton nakoia ainen te Ekaretia ni banen te wiiki n aia tetere ni kabuta aine. A bon rangi mwaiti iango ni buobuoki, bwaai aika tauraoi, ao katautau ibukin mwakuri iaon IWasAStranger.lds.org.
Waaki moa ni katorobubua n tataro. Imwiina iangoa karaoan te bwai teuana ae kaan ma mweengam, n oin am baronga, ike ko na kuneia aomata ake a kainnanoa te buoka. Oin te kouru bon nakon te karaobwai ao te maiu n toronibwai.
Ara anga ae ti na kona ni karaoia ti na ibuobuoki ao n riki bwa raao n aki toki. Ko kona ni buoka kamaekakiia taan birinako n reireiniko taetaen abaia, reiakina aia mwakuri ma rabakauia, ke kataneiai n reiakinan te mwakuri. Ko kona ni karekea te aomata ae tau ana ataibwai ibukin te utu ke te tina n tii ngaia ngkai iai bitaki nakon te katei ae aki taneiai iai, riki ni bwaai aika bebete n aron raonakiia nakon te titoa ke te reirei. Uoote tabeua ao titeiki iai aia itabon aika a onimakinaki. Ao, ni kaineti nakon ami anga nako, kam kona n angan te Ekaretia te mwakuri n ibuobuoki ae koro arona.
N raonaki ma anne, ngaira n tatabemaniira nako ti kona ni karikirakea ara atatai ni baika a riki n te aonaaba are a karika mwaingiia utu aikai mai abaia. Ti riai ni kaitarai iango n totoko ao ni boutoka ao n ataakin te katei ao anua aika kakaokoro. Kaitiboou ma utu aika taan birinako ao n ongoraau n oin aia karaki, ao tiaki man te tamnei ke te nutibeebwa, a kona ni bitiko. Te iraorao ni koaua e na rikirake ao n namakinaki te nanoanga ma te koaua ae kororaoi.
E rereiniira te Uea bwa taian titeiki ibukin Tion a na riki bwa “otanga” ao taabo ni katantan man te angibuaka.”11 Ti a tia ni kunea te tabo ni katantan. Ti na otinako man ara tabo aika a mano ao n tibwauai nakoia, kaubwaira, kantaninga ibukin boong aika a tamaroa riki, onimakinan te Atua ao raora, ao te tangira are noora kakaokoron ara katei ao ara iango ni mimitongin te koaua are ngaira ni kabane bon natin Tamara are i Karawa.
“Ba E aki anganiira te Atua te nano ae mamaku; ma E anganira te nano ae korakora, ae tatangira te aba.”12
Ngkana ko riki bwa te tia birinako e na atongaki bwa te tai ae tamaroa ni maiuia ake bon taan birinako, ma n riki bwa te tia birinako e aki kabwarabwarai taekaia. N aron ae te ngaa aomata aika a aki kona ni warekaki ake i mwaaia, aei e na riki bwa te tai—ti kataua bwa te tai ae kimototo—inanon maiuia. Tabeman mai buakoia a na riki bwa aomata aika karekei kanuwanga aika ririeta, taani mwakuri ibukiia aomata, taokita, taan rabakau, taan katangitang, taan korotamnei, taan kairiiri n te aro, ao taan uarokoia n rabakau tabeua, Ni koauana, angiina mai iai bon bwaai aikai imwaain ae a kabuai bwaai ni kabane. Te tai aei e aki taekinii aroia, ma ara kaeka e na ibuobuoki n taekinii arora.
“E koaua ae I a tuangngkami, ba ngke kam karaoi baikai nakon temanna ae moan te mangori ibuakoia tariu aikai, ao kam karaoi naba nakoiu.”13 N aran Iesu Kristo, amen.
Ibukin rongorongona riki ni booki tabeua, taraa IWasAStranger.lds.org ao mormonchannel.org/blog/post/40-ways-to-help-refugees-in-your-community.