Kapitulo 32
Mga Kaigsoonan
Sa usa ka mabugnaw nga Dominggo sa gabii sa 1946, si Ezra Taft Benson ug duha ka mga kauban sa biyahe nagmaneho og usa ka militar nga jeep subay sa awaaw hilom nga mga kadalanan sa Zelwagi, Poland. Gansangon nga mga dalan ug kusog nga ulan mihasol sa mga tigbiyahe sa tibuok adlaw, apan ang ngil-ad nga panahon sa katapusan mihayag samtang nagkaduol ang mga lalaki sa ilang padolngan.
Ang Zelwagi sa makausa kabahin sa Germany ug nailhan isip Selbongen. Nasudnong mga utlanan nabalhin human sa gubat, bisan pa niana, ug kadaghanan sa sentral ug silangang Europe nahimutang ubos sa impluwensiya sa Soviet Union. Sa 1929, ang naglambo nga Selbongen Branch nakatukod sa unang meetinghouse sa Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Germany. Apan human sa unom ka tuig nga gubat, ang mga Santos nga diha sa balangay nagkalisod nga mabuhi.1
Si Elder Benson miabot gikan sa Estados Unidos sayo niana nga tuig sa pagdumala sa pagpang-apud-apod sa kahupayan sa tibuok European Mission. Siya nahimong sakop sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles sulod sa wala pay tulo ka tuig, apan siya adunay taas nga kasinatian sa pagpangulo sa Simbahan ug sa gobyerno. Sa kwarenta y siyete, batan-on ug himsog siya igo sa pagdumala og usa ka iskedyol sa makapoy nga biyahe ngadto sa daghang mga nasod nga European.2
Apan walay kasinatian ang miandam kaniya alang sa mga kuyaw nga karon naglibot kaniya. Sukad sa pag-adto ngadto sa Europe, nasaksihan niya ang mga naguba sa gubat gikan sa London ngadto sa Frankfurt ug gikan sa Vienna ngadto sa Stockholm.3 Sa samang panahon, nakakita siya sa mga Santos nga European nga nag-uban sa pagtinabangay sa usag usa ug sa pagtukod og balik sa Simbahan diha sa ilang mga nasod. Sa usa ka pagbisita ngadto sa mission home sa Berlin, nadani siya sa mga nagbungdo nga mga rekord sa genealogy nga nakuha ni Paul Langheinrich ug sa uban, bisan og sila mitrabaho sa paghatag og mga pagkaon, mga sapot, igsusugnod, ug kapasilongan alang sa labaw sa liboan ka mga Santos ubos sa ilang pag-atiman.4
Nakita usab niya kon sa unsang paagi ang tabang gikan sa Simbahan mihimo og kalainan sa tibuok kasadpang Europe. Ubos ni Belle Spafford, ang bag-ong natawag nga kinatibuk-ang presidente sa Relief Society, ang mga babaye sa mga ward ug mga stake sa Estados Unidos, Canada, ug Mexico nagtakdoay sa dagko nga mga paningkamot sa pagpundok og mga sapot, hapin sa katre, ug sabon alang sa mga Santos nga European.5 Usa ka Relief Society sa Hamilton, Ontario, mihatag og usa ka bantal sa mga sweater sa mga bata, mga terno, ginansilyo nga pang-ilawom nga sapot hinimo sa linabay nga materyal gikan sa pabrika sa panapton. Usa ka Relief Society sa Los Angeles, sa laing bahin, miamot ngadto sa paningkamot pinaagi sa paghimo og labaw sa dose ka gatos nga mga igsusul-ob nga tabon sa lawas [articles of clothing] ug sa pagboluntaryo og hapit moduol sa upat ka libo ka oras alang sa Red Cross.6
Apan kadaghanan sa Germany ug sa silangang mga nasod nga European sama sa Poland, diin ang mga gobyerno na-impluwensiya sa Soviet misupak sa tabang, ang mga Santos mipadayon nga wala ang mga kinahanglanon.7 Ang katinuod nga si Elder Benson diha gayod sa Poland sama og usa ka milagro. Tungod kay walay linya sa telepono nga naglihok, siya ug ang iyang mga kauban nanlimbasog sa pagkontak sa mga opisyal kinsa makatabang kanila sa pagkuha og papeles sa pagsulod sa nasod. Ang kanunay lamang nga pag-ampo ug ang balilk-balik nga pagkontak sa gobyerno nga Polish nga ang apostol nakakuha sa gikinahanglan nga mga visa.8
Samtang nagkaduol ang jeep sa karaang meetinghouse sa Zelwagi, kadaghanan sa mga tawo diha sa kadalanan mipatibulaag ug mitago. Gipahunong ang sakyanan ni Elder Benson ug sa iyang mga kauban sa atubangan sa gambalay ug migawas. Gipaila nila ang ilang mga kaugalingon ngadto sa usa ka babaye nga diha sa duol ug nangutana kon kahibalo ba sila asa ang chapel sa Santos sa Ulahing mga Adlaw. Ang mga mata sa babaye napuno sa mga luha sa kahupay. “Ang mga kaigsoonan ania!” misinggit siya sa pinulongang German.
Diha dayon ang mga tawo migawas gikan sa luyo sa siradong mga pultahan, naghilak ug nagkatawa sa hingpit nga kalipay. Ang mga Santos nga Zelwagi wala nay kontak sa kinatibuk-ang mga lider sa Simbahan sulod sa tulo ka tuig, ug niana nga buntag daghan kanila ang nagpuasa ug nag-ampo alang sa usa ka pagduaw gikan sa misyonaryo o lider sa Simbahan.9 Sulod sa pipila ka oras, mga gatosan ka mga Santos mipundok sa pagpaminaw sa apostol nga namulong.
Daghan sa mga lalaki diha sa branch gipatay o gipapahawa sa nasod [deported] isip mga binilanggo sa gubat, ug ang mga Santos kinsa nahabilin mga masulub-on. Sukad natapos ang gubat, pipila sa mga sundalong Soviet ug Polish nanghulga sa lungsod, nanglungkab sa mga panimalay ug nangdagmal sa mga lumulupyo. Ang mga pagkaon girasyon, ug kasagaran ang mga tawo mibayad og nanobra kamahal nga mga presyo alang sa bisan unsa nga sobrang masustansyang pagkaon nga ilang makuha diha sa lapas sa balaod nga pamaligya [black market].10
Nianang pagkagabii, samtang si Elder Benson namulong ngadto sa mga Santos, duha ka armadong mga sundalo nga Polish misulod sa chapel. Ang kongregasyon nanggahi sa kahadlok, apan ang apostol misenyas sa mga sundalo sa paglingkod duol sa atubangan sa kwarto. Sa iyang pakigpulong, gihatagan niya og gibug-aton ang kagawasan ug katungod sa tawo. Ang mga sundalo naminaw pag-ayo, mipabilin diha sa ilang mga lingkoranan alang sa panapos nga himno, ug mibiya nga walay nahitabo. Pagkahuman, si Elder Benson nakigkita sa presidente sa branch ug mibilin og mga pagkaon ug kwarta alang sa mga Santos, nagsiguro kanila og mas daghang tabang nga umaabot.11
Wala madugay, misulat si Elder Benson ngadto sa Unang Kapangulohan. Nadasig siya sa pagtan-aw sa tabang sa Simbahan nga miabot sa mga miyembro sa Simbahan sa Europe apan naguol mahitungod sa mga kalisod nga giatubang gihapon sa mga Santos.
“Tingali ang daghang mga kaayohan sa dakong programa sa welfare sa Simbahan ngadto niini ug sa atong ubang mga Santos sa Europe dili gayud mahibaloan,” siya misulat, “apan daghang mga kinabuhi sa walay pagduda ang naluwas, ug ang hugot nga pagtuo ug kaisog sa daghan sa atong matinud-anong mga miyembro nalig-on sa dakong paagi.”12
Sa ingon niini nga panahon sa Austria, ang dyesiotso anyos nga Emmy Cziep nahigmata sa alas singko y medya sa buntag, mikaon og usa ka pirasong pan alang sa pamahaw, ug misugod sa iyang usa ka oras nga lakaw ngadto sa Vienna General Hospital. Pito na kini ka tuig sukad sa iyang makuyaw nga pagbiyahe sa tren pagawas sa Czechoslovakia, ug karon siya nagtuon nga mahimong technician sa X-ray. Tungod kay ang Vienna, sama sa Berlin, usa ka gi-okupar nga siyudad, kasagaran malabyan ni Emmy ang mga sundalong mga Soviet diha sa dalan padulong sa ospital. Apan ang medikal nga mga trabahador gitahod, ug siya mituo nga ang iyang Red Cross nga bangan sa bukton mihatag kaniya og pipila ka panalipod gikan sa pangsamok.13
Ang Vienna nahimong luna sa kapintas ug kalisang atol sa gubat, apan ang mga ginikanan ni Emmy, si Alois ug Hermine, mipadayon sa pagpangulo sa mga miting sa branch ug sa Relief Society. Si Alois karon miserbisyo isip presidente sa district sa tibuok lima ka branch sa Simbahan sa Austria, ug siya ug si Hermine mitrabaho og maayo sa pagtabang sa ilang isig ka mga Santos. Kasagaran sa mga tawo sa Vienna, lakip ni Emmy, nagawas gikan sa gubat nga nalisang ug nag-ungaw sa kamatayon sa kagutom. Ang igsoong lalaki ni Emmy, si Josef, miserbisyo sa makadiyot sa kasundalohan nga German, naluwas nga madakpan ug mapasakitan sa mga sundalong Soviet human sa gubat.14
Ang training ni Emmy sa ospital usa sa pipila ka mga butang sa iyang kinabuhi nga makahatag kaniya og paglaom. Ang lain mao ang bag-ohay nga pagbisita ngadto sa Vienna ni Elder Benson, kinsa midala og daghang gikinahanglan nga kalipay diha sa mga Santos sa Austria. Ang pamilya ni Emmy mibati nga napasidonggan nga siya [Elder Benson] miistar sa ilang panimalay. Sa gabii, ang apostol mihangyo ni Emmy sa pagtogtog og mga himno alang kaniya diha sa piano, ug gibati niya [ni Emmy] nga gibayaw sa iyang presensiya.15
Pipila ka bulan human mibisita si Elder Benson, ang pinadala nga tabang sa Simbahan miabot sa Austria, ug sa mga 1947, si Alois nagdumala sa pag-apud-apod sa gatosan ka mga kahon sa sapot, linubo nga trigo, beans, mga gisantes, asukar, mantika, mga bitamina, ug ubang mga kinahanglanon. Si Emmy mismo nakadawat og daghang nindot nga mga butang, lakip ang nindot nga mga sinina uban sa mubong sulat gikan sa naghatag nga gialpirel diha niini.16
Ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa laing dapit sa Europe nagtinabangay usab sa usag usa. Ang Nordic nga nasod sa Finland, nga bag-ohay nga gipahinungod ni Elder Benson alang sa misyonaryong buhat, panimalay ngadto sa tulo ka branch sa mga Santos. Sa dihang ang mga miyembro sa Simbahan sa kasilinganang Sweden nakahibalo nga kini nga mga branch may panginahanglan, mipadala sila og mga kinahon nga pagkaon, sapot, ug hapin sa katre.17
Sa Vienna, pipila ka adlaw sa wala pa ang kataposang mga eksamen ni Emmy diha sa ospital, ang iyang amahan nangayo kaniya og tabang. Daghang mga bata sa Austria kulang sa sustansiya ug nanginahanglan og medikal nga pagtagad nga dili nila makuha sa Vienna. Tungod kay ang Switzerland mipabiling walay gilabanan sa gubat, ang mga miyembro sa Simbahan didto adunay mas daghang mga kapanguhaan, ug sila mitanyag sa pagkuha og mga bata nga Santos sa Ulahing mga Adlaw gikan sa Austria ngadto sa ilang mga panimalay sulod sa tulo ka bulan sa pag-amuma kanila balik sa kahimsog.
Si Alois adunay usa ka grupo sa baynte uno ka bata kinsa nagkinahanglan og pag-amuma, ug gusto niya nga si Emmy motabang kaniya sa pagdala kanila ngadto sa Swirzerland. Miuyon si Emmy sa pag-adto, nahibalo nga siya mobalik ngadto sa Vienna sulod sa pipila ka adlaw sa pagkuha sa iyang kataposang mga eksamen.
Sa panahon sa biyahe ngadto sa Switzerland, ang tren hilabihan sa kapuno nga pipila sa mga bata kinahanglang molingkod sa sawog o sa luna sa bagahe ibabao sa mga lingkoranan. Sa dihang kini misugod sa pag-ulan, ang kartolina nga nagtabon sa mga bintana gamay ang nahimo sa pagpugong sa tubig nga makasulod. Daghan sa mga bata ang dili komportable ug gimingaw sa ilang mga ginikanan, busa si Emmy mihimo sa iyang labing maayo sa paghupay kanila.
Human sa taas nga kagabhion nga gamay ang kinatolgan, si Emmy, ang iyang amahan, ug ang mga bata miabot sa Basel, Switzerland. Giabi-abi sila sa presidente sa misyon ug sa iyang asawa, si Scott ug si Nida Taggart, uban sa mga miyembro sa lokal nga Relief Society, kinsa mihatag sa batang mga lalaki ug batang mga babaye og mga kahil ug mga saging.
Sa sunod nga adlaw ang mga pamilya nga Swiss midala sa mga bata ngadto sa ilang mga panimalay, ug si Emmy nanamilit kanila.18 Sa wala pa siya makabalik ngadto sa Vienna, hinoon, si Presidente Taggart midapit kaniya sa pagpabilin sa Basel sa pagserbisyo isip usa ka misyonaryo. “Ang Ginoo nagkinahanglan kanimo,” miingon siya.
Nahingangha si Emmy. Wala gayud siya maghunahuna sa pagserbisyo og usa ka misyon kaniadto. Ug unsa ang mahitungod sa iyang mga eksamen didto sa institute sa X-ray? Kon siya magpabilin, dili siya makahuman sa iyang training, ni makakuha siya og higayon sa pagpanamilit sa iyang mga minahal didto sa panimalay. Sa Switzerland, siya mapalibotan sa mga estranghero kinsa wala makalahotay sa mga pagbomba, kagutom, kaguol, ug kamatayon. Makasabot kaha sila kaniya?
Bisan pa niini nga mga kabalaka, gibati ni Emmy ang tubag sa pangutana ni Presidente Taggart diha sa iyang kasingkasing. “Kon pagbuot sa Ginoo nga ako magpabilin,” mitubag siya, “ako magpabilin.”
Nianang gabii, mga usa ka bulan sa dili pa ang iyang ika-disinwebe nga adlawng natawhan, si Emmy Cziep gi-set apart sa pagserbisyo diha sa Swiss-Austrian Mission.19
Sa tingpamulak sa 1947, usa ka tuig ug tunga human nahiusa sa iyang amahan, si Helga Birth dili na usa ka misyonaryo sa Berlin. Ni siya nailhan nga Helga Birth. Karon siya si Helga Meyer, naminyo ngadto sa usa ka German nga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga ginganlan og Kurt Meyer. Mipuyo sila sa Cammin, usa ka banikanhong lungsod mga sinto traynta ka kilometro amihanan sa Berlin, ug adunay anak nga batang lalaki, si Siegfried, ginganlan sunod sa igsoong manghod nga lalaki ni Helga kinsa namatay sa gubat.
Nahimamat og una ni Helga si Kurt sa dihang siya mibisita sa East German Mission home sayo sa 1946. Usa ka sundalo diha sa militar nga German, mipauli siya sa panimalay sa kataposan sa gubat aron mahibaloan lamang nga sa dihang ang kasundalohang Soviet kalit kaayong milabay sa iyang lungsod nga natawhan, ang iyang mga ginikanan naglumos sa ilang mga kaugalingon sa paglikay nga madala nga mga bilanggo o patyon.20
Sa panahon nga si Kurt miadto sa mission home, dili siya aktibo nga Santos sa Ulahing mga Adlaw, apan interesado siya sa pagbalik sa simbahan. Wala madugay human magkakita og si Helga, misukna siya og kaminyoon kaniya.
Wala makahibalo si Helga kon unsaon pagtubag. Sukad gayud sa pagkamatay sa iyang unang bana, si Gerhard, ang mga tawo nagsige og awhag kaniya sa pagminyo pag-usab. Wala siya magtinguha sa pagdali ngadto sa laing kaminyoon, hinoon. Wala siya mahigugma ni Kurt, ug dili siya gusto nga mobalhin ngadto sa iyang [Kurt] lungsod nga natawhan sa Cammin, diin ang labing duol nga branch sa Simbahan usa ka sakay sa tren ang gilay-on. Ang laing bahin kaniya gustong molangyaw ngadto sa Utah.
Apan dili pa siya andam sa pagbiya sa Germany––hangtod dili sa labing minos makaplagan niya ug sa iyang amahan ang iyang inahan. Ang pagminyo ni Helga kang Kurt motugot ni Helga sa pagpabilin sa Germany ug makabaton og pagkalig-on sa kinabuhi. Si Kurt aduna nay balay sa Cammin, dili layo gikan sa usa ka lawa nga puno sa isda. Kon maminyo siya kaniya [ni Kurt], ni siya [si Helga] ni ang iyang amahan mawad-an og kapasilongan o pagkaon.21
Adunay pipila ka mga kapilian, mihukom si Helga sa pagdawat sa sukna sa kaminyoon ni Kurt ug sa seguridad nga gitanyag niini. Nagminyo sila sa Abril 1946, ug hapit usa ka tuig ang milabay ang ilang anak nga lalaki natawo.
Dayon, hinapos sa tingpamulak sa 1947, si Helga ug ang iyang amahan nakadawat og balita nga ang iyang inahan buhi. Human giabog sa Tilsit, si Bertha Meiszus milikay nga madakpan sa nagsingabot nga mga pwersa sa Soviet ug milakaw sulod sa mga adlaw, nagkurog sa hilabihang katugnaw, hangtod nga miabot siya sa usa ka bapor nga midala kaniya ngadto sa usa ka kampo sa mga refugee sa Denmark. Siya didto sulod sa duha ka tuig sa wala pa siya sa kataposan makahimo og kontak sa iyang pamilya. Sa wala madugay siya usab mipuyo uban kanila sa Cammin.22
Usa ka adlaw niana, mga ingon niini nga panahon, pipila ka mga pundok sa mga sundalong Soviet nanuktok sa pultahan ni Helga. Tungod sa lawa nga anaa sa duol, ang mga sundalo mohunong sa balay ni Helga kausa o kaduha sa usa ka semana sa pagpangayo og isda gikan kaniya. Ang pundok sa mga sundalo nabantog sa ilang pagkabangis, ug nadungog ni Helga ang mga istorya kabahin kanila nga nanglugos ug ubang mga mapintas nga mga buhat diha sa Cammin. Ang dahunog sa sakyanan sa mga sundalo nga nagsingabot sa iyang balay kanunay nga naghadlok kaniya.23
Gipasulod ni Helga ang pundok sa mga sundalo, ingon sa naandan. Diha silay vodka, ug ang komandante klaro nga hubog. Milingkod siya [ang komandante] sa iyang lamesa [ni Helga] ug miingon,”Frau––dali, lingkod.” Gimandoan sa mga sundalo si Kurt sa pag-apil kanila, apan sa kinatibuk-an gibale wala siya kanila.
Milingkod si Helga tupad sa komandante, ug gihangyo niya siya [si Helga] sa pag-inom.
“Dili ako moinom,” miingon si Helga.
“Ihatag ngadto kaniya, ihatag ngadto kaniya,” paghulhog sa drayber sa mga sundalo, usa ka maldito og hitsura nga German.
Si Helga nahadlok. Ang mga hubog nga tawo dili matagna. Apan siya [si Helga] miingon, “Dili, dili ako moinom.”
“Kon dili ka moinom,” namugos ang komandante, “pusilon ko ikaw!”
“Maayo, dayon,” miingon si Helga, gituy-od ang iyang mga bukton, “kinahanglan nga imo akong pusilon.”
Milabay ang pipila ka mga gutlo. “Sakop ka ba og usa ka relihiyon?” ang komandante nangutana.
“Ako usa ka Mormon,” miingon si Helga.
Ang komandante ug ang iyang mga sundalo mihunong sa pagpanghulga kaniya human niana. Sa sunod nga higayon nga siya [ang komandante] mianha sa iyang balay [ni Helga], ang komandante mipikpik kaniya diha sa abaga ug gitawag siya og usa ka “maayo nga Frau,” apan wala siya mohangyo kaniya [ni Helga] sa paglingkod tupad kaniya. Ingon og siya [ang komandante] nagdayeg sa iyang [ni Helga] kalig-on ug nagtahod kaniya alang sa pagdepensa sa iyang mga tinuohan.
Sa kadugayan, siya ug ang mga sundalo nagkaamigo.24
Pila ka bulan ang milabay, sa Hulyo 1947, ang mga Santos gikan sa tibuok Austria nag-abot sa Haag am Hausruck, usa ka lungsod mga 225 ka kilometro kasadpan sa Vienna. Tungod kay ang Hulyo mitimaan sa ika-usaka gatos nga anibersaryo sa pag-abot sa mga pioneer diha sa Salt Lake Valley, ang presidente sa district nga si Alois Cziep gusto nga ang mga Santos nga Austrian magpundok alang sa pagsaulog, ingon sa gibuhat sa daghang mga miyembro sa Simbahan sa tibuok kalibotan. Ang Haag am Hausruck duol diin ang unang branch sa Simbahan sa Austria natukod sa 1902, ug kini mihatag og nindot nga dapit nga kasaulogan.
Sobra sa 180 ka mga Santos ang mianha sa hitabo––daghan ra kaayo alang sa lokal nga meetinghouse sa branch nga mapahimutangan––busa ang mga lider sa Simbahan miabang og dako nga kwarto sa usa ka duol nga hotel ug mitukod og usa ka temporaryong entablado. Ang tulo ka adlaw nga pagsaulog mipakita og mga pakigpulong, mga pasundayag nga may musika, ug usa ka dula nga nagpakita og mga talan-awon sa kasaysayan sa unang Simbahan ug sa pagsulod sa mga pioneer ngadto sa Salt Lake Valley.
Sa pagka-Dominggo ang mga Santos nag-abot sa usa ka dakong kinubkoban sa graba, diin ilang gipahimutang ang plataporma alang sa mga mamumulong ug gikarga ang usa ka organo sa pagduyog sa ilang pagkanta. Nagtindog sa usa ka batoon nga pangpang luyo sa plataforma mao ang usa ka mga 2.3 ka metros nga hulad sa Templo sa Salt Lake. Si Kurt Hirschmann, usa ka sakop sa Frankenburg Branch, migahin og mga bulan sa paghulma sa makuti nga hulad gikan sa mga karton nga kanhi gisudlan og mga sangkap sa welfare gikan sa Siyudad sa Salt Lake.
Ni si Alois ni ang kadaghanan sa mga Santos diha sa kasaulogan ang nakaadto sa templo. Tungod kay ang Europe samok pa ug ang labing duol nga temple liboan ka kilometro ang gilay-on, ang tanan nilang mahimo mao ang paghanduraw kon sama sa unsa ang kasinatian nga ma-endow ug ma-seal ngadto sa ilang mga pamilya. Apan kana wala mopugong ni Alois gikan sa pag-ila sa importansya sa mga pakigsaad sa templo o sa pagbati sa Espiritu samtang ang mga Santos namulong, miawit, ug mipamatuod.25
Samtang misugod na sa pagkangitngit, ang grupo nagdaob nga ang kahayag misanag sa karton nga mga taluktokan sa templo sa mainiton, nagkipat-kipat nga kahayag. Gitapos ni Alois ang miting pinaagi sa pagpamulong sa hugot nga pagtuo sa unang mga misyonaryo sa Austria, gipakisama sila ngadto sa mga pioneer sa 1847. “Unsa kita kinahanglang nga magpasalamat alang sa ebanghelyo, sa pagkapari, ug sa tanang nindot nga mga oportunidad nga gihatag kanato niini nga Simbahan sa pagbuhat sa atong kaugalingong kaluwasan ug bisan gani sa kahimayaan,” miingon siya.
Sa pagkahuman sa miting, ang kahayag gikan sa daub naawop, busa ang usa ka sundalo gikan sa Estados Unidos milukso ngadto sa iyang jeep, gipasiga ang pangunahang mga suga, ug mibalik pagkahayag ang templo batok sa mangitngit nga langit.
Ang mga Santos nga Austrian mipataas og dungan sa ilang mga tingog, sa mga pulong sa himno sa pioneer “Mga Santos Dali Na” naglanog paingon sa langit:
Sa kaisog bakos hugton.
Sa Dios dili ta pasagdan;
Kita may ikaistorya—
Maayo ang tanan! Maayo ang tanan!
Giliyokan sa iyang mga kaigsoonan sa ebanghelyo, nakasiguro si Alois nga ang himno wala gayod sukad makanta uban ang dugang nga kalig-on sa pagtuo.26
Samtang ang mga Santos sa tibuok kalibotan misaulog sa ikagatosang kasaulogan sa mga pioneer, ang kanhing binilanggo sa gubat nga si Pieter Vlam nagserbisyo isip usa ka full-time nga misyonaryo didto sa Netherlands Mission. Isip kabahin sa iyang bag-ong calling, si Pieter mibalhin og mga singkwenta ka kilometro kalayo gikan sa iyang panimalay sa pagpangulo sa branch sa Simbahan sa Amsterdam. Ang iyang asawa, si Hanna, ug ang ilang tulo ka anak mipabilin sa panimalay.
Ang Amsterdam Branch grabe ang pag-antos ubos sa okupasyon sa Nazi. Ang siyudad diha sa hapit mamatay sa kagutom sa wala pa ang pagkaluwas niini. Kon dili pa tungod ni Ruurd Hut, ang nag-una ni Pieter, daghang mga miyembro sa branch mamatay unta sa kagutom. Nanumpa si Ruurd sa pagbuhat sa tanan diha sa iyang gahom sa pagpalayo sa mga Santos ubos sa iyang pag-amuma nga dili mamatay gikan sa kagutom. Nakakolekta siya og kwarta gikan sa mga miyembro sa branch ug mipalit og mga pagkaon, nga giluto ug giapud-apod sa Relief Society sa mga gigutom nga mga Santos.27
Sa gihapon, ang Netherlands anaa sa makalolooy nga kahimtang human sa lima ka tuig nga okupasyon. Labaw sa duha ka libo nga mga katawhang Dutch ang namatay sa panahon sa gubat, ug gatosan ka libo ka panimalay ang nangadaot o nangaguba. Daghang mga Santos sa Amsterdam ug ubang mga siyudad sa Netherlands ang naligutgot ngadto sa mga German––ug ngadto sa isig ka mga Santos kinsa mitambayayong sa mga miokupar.28
Sa pagtabang nga mahiusa ang mga Santos, ang presidente sa misyon, si Cornelius Zappey, miawhag sa mga branch sa pagdugang sa ilang mga sangkap sa pagkaon pinaagi sa pagsugod og mga proyekto sa pagtanom og patatas naggamit og mga liso sa patatas nga gikan sa gobyerno nga Dutch.29 Si Pieter ug ang iyang branch sa wala madugay miabang og usa ka lote sa Amsterdam, ug mga lalaki, ug mga babaye, ug mga bata nagtinabangay sa pagtanom og mga patatas ug ubang mga utanon. Ang ubang mga branch sa Netherlands misugod usab og mga gagmay nga luna [plot] sa patatas bisan asa sila makakita og usa ka luna, nagtanom og mga patatas sa mga luyo sa balay, mga tanaman sa bulak, bakante nga mga lote, ug sa mga yuta taliwala sa dalan.30
Hapit na sa ting-ani, si Cornelius mihimo og komperensiya sa misyon diha sa siyudad sa Rotterdam. Nahimamat si Walter Stover, ang presidente sa East German Mission, si Cornelius nahibalo nga daghang mga Santos sa Germany ang miantos gikan sa grabeng kakulang sa pagkaon. Siya gustong mobuhat og usa ka butang, busa mihangyo siya sa lokal nga mga lider kon sila andam ba sa paghatag og bahin sa ilang ani sa patatas ngadto sa mga Santos sa Germany.
“Ang pipila sa labing pait nga mga kaaway nga inyong nasugatan isip usa ka resulta niini nga gubat mao ang German nga mga tawo,” siya miangkon. “Apan kadto nga mga tawo sa karon mas grabe pa ang sitwasyon kay kaninyo.”
Sa una, ang mga Santos nga Dutch misupak sa plano. Nganong makigbahin sila sa ilang mga patatas ngadto sa mga German? Wala sila maghunahuna nga si Cornelius nakasabot unsa ka mapintas ang mga German ngadto kanila sa gubat. Bisan og siya natawo didto sa Netherlands, ang presidente sa misyon migahin kadaghanan sa iyang kinabuhi didto sa Estados Unidos. Wala siya makahibalo kon sama sa unsa ang mawad-an siya og balay tungod sa mga bomba sa German o nagtan-aw sa iyang mga minahal nga namatay sa kagutom tungod kay ang mga nag-okupar nga German mikuha sa ilang mga pagkaon.31
Sa gihapon si Cornelius mituo nga gusto sa Ginoo nga ang mga Santos nga Dutch motabang sa mga German, busa iyang gihangyo si Pieter sa pagbisita sa mga branch sa tibuok Netherlands ug sa pag-awhag kanila sa pagsuporta sa plano. Si Pieter usa ka may kasinatian nga lider sa Simbahan kansang walay hustisya nga pagkabilanggo sa usa ka kampo nga German nabantog. Kon ang mga Santos nga Dutch may gimahal ug gisaligan nga usa ka tawo diha sa misyon, kini mao si Pieter Vlam.
Miuyon si Pieter sa pagtabang sa presidente sa misyon, ug samtang siya nakighimamat sa mga branch, siya mipasumbingay sa iyang mga kalisod sa bilanggoan. “Ako miaagi na niini,” miingon siya. “Kamo nakahibalo nga ako nakaagi na.” Siya miaghat kanila sa pagpasaylo sa mga tawo nga German. “Nahibalo ako unsa kalisod ang paghigugma kanila,” miingon siya. “Kon kadto atong mga kaigsoonan, nan kita kinahanglang motagad kanila isip atong mga kaigsoonan.”
Ang iyang mga pulong ug ang mga pulong sa ubang mga presidente sa branch mitandog sa mga Santos, ug ang kasuko sa kadaghanan nawagtang samtang giani nila ang mga patatas alang sa mga Santos nga German. Ang mga panagbangi sulod sa mga branch wala mawagtang, apan sa labing minos ang mga Santos nahibalo nga sila magkatinabangay ngadto sa pag-uswag.32
Si Cornelius, sa laing bahin, mitrabaho sa pagkuha og pagtugot sa pagpadala sa mga patatas ngadto sa Germany. Sa una, ang gobyerno sa Dutch dili buot nga mopadala ngadto sa langyaw og bisan unsa nga pagkaon gikan sa nasod. Apan si Cornelius kanunay nga nangamuyo kanila hangtod sila mitugot. Sa dihang pipila ka mga opisyal misulay sa pagsanta sa mga plano sa pagpasakay sa bapor, misulti si Cornelius kanila, “Kini nga mga patatas iya sa Ginoo, ug kon kini Iyang kabubut-on, ang Ginoo mosiguro nga kini moabot sa Germany.”
Sa kataposan, sa Nobyembre 1947, ang mga Santos ug mga misyonaryo nga Dutch nag-abot sa The Hague sa pagkarga sa napulo ka trak nga adunay sobra sa setenta ka tonelada nga mga patatas. Wala madugay, ang mga patatas miabot sa Germny alang sa pag-apud-apod ngadto sa mga Santos. Ang presidente sa East German Mission nga si Walter Stover mipalit usab og puno sa trak nga mga patatas sa pagdugang sa mga sangkap.33
Ang balita kabahin sa patatas wala madugay miabot sa Unang Kapangulohan. Natingala, ang ikaduhang magtatambag nga si David O. Mckay miingon, “Kini ang usa sa labing dako nga mga buhat sa tinuod nga Kristiyano nga pamatasan sukad nga mikuha sa akong pagtagad.”34