2010
Kilisimasi ʻi he Ngoue Vainé
Tīsema 2010


Kae ʻOua ke Tau Toe Feʻiloaki

Kilisimasi ʻi he Ngoue Vainé

Ko e hā e meʻa ʻokú ne fakaʻaiʻai ha kulupu ʻo e Kāingalotú ke tuku honau ngaahi ʻapí ʻi he Kilisimasí ka nau fai ha ngāue lahi ʻi ha ʻaho ʻe taha? Ko e holi ʻoku ʻi honau lotó ke ngāue maʻana ʻoku tau fakafiefiaʻi Hono ʻaho ʻaloʻí.

ʻI he konga ki mui ʻo Tīsemá ʻoku kāpui ʻa e vaine ʻoku ʻikai hano laú ʻe ha kakapu momoko ʻi he kiʻi vahaʻataimi fakapoʻuli ki muʻa pea toki mafoa e atá. ʻOku lōngonoa ʻa e ngoue vainé tuku kehe pē ʻa hono konga ʻe taha, ʻa ia ʻoku fonu ʻi he ngaahi leʻo pea kakaha mo ha afi kuo tafu. Ko e pongipongi Kilisimasí ʻeni, pea ʻi he ngaahi feituʻu kehe ʻi he teleʻa ko ʻení, ʻoku kei māfana pē e kakaí ʻi honau ngaahi mohengá, pe ʻoku nau haʻohaʻo takai ʻi he ʻū ʻakau Kilisimasí ʻo sio ki he fiefia ʻa e fānaú. Ka ʻoku ʻikai kau ai e kiʻi kulupu ʻi he ngoue vainé. Kuo nau ō mai ke foaki ha meʻaʻofa.

Kuo pau ke ke ʻiloʻi ko e ngoue vaine ko ʻení ʻoku ʻi Matela, ʻi Kalefōnia, ʻi he USA, ko e konga ʻo e ngāueʻanga fakauelofea ʻa e Siasí kae toki mahino kiate koe hono ʻuhinga ʻo e meʻaʻofá. ʻOku maʻu mei heni ha pāuni fuamelie ʻe 400,000 (kilo ʻe 180,000) ʻi he taʻu takitaha. ʻOku ʻave hono vaeua ki he ngaahi fale tukuʻanga koloa ʻa e kau pīsopé. ʻOku fakaʻaongaʻi leva e toengá ki he ngaahi taumuʻa tokoni ʻofa fakaetangata ʻi māmani kātoa. ʻOku vahe ki he ngaahi uooti mo e ngaahi kolo mei he siteiki ʻe valu ʻa e ngaahi ngāue pau mo e ngaahi ʻotu vaine ke nau tokangaʻí.

Ko e ngāue mahuʻinga ʻe taha ko hono ʻauhani ʻo e vainé. Kuo pau ke tutuʻu ʻo toʻo ʻa e ngaahi vaʻa mei he fua kuo ʻosí ʻa ia kuo totolo ʻo fihifihí, ke tuku pē ha ngaahi vaʻa siʻi ʻe tupu ʻo maʻu mei ai ʻa e fua hono hokó. Kapau he ʻikai ʻauhani peheni ʻi he taimi ʻoku ʻikai fua aí, ʻe tupu lahi e vainé mo fihifihi. Ka fuʻu lahi e ngaahi vaʻá he ʻikai lava ʻe he ngaahi aká ke fafanga kinautolu. ʻE siʻisiʻi ʻaupito ʻa e fuá pea holo lahi e meʻa ʻe maʻu mei aí.

Ko e hā e meʻa ʻoku fai ai e ngāue ko ʻení ʻi he ʻaho Kilisimasí? Koeʻuhí ko e tokolahi ʻo e kāingalotu ʻo e uōtí ʻoku nau ngāue ʻi he ngoueʻangá, pea ko ʻenau maʻuʻanga moʻuí ia ko e ʻauhani ʻo e ngoue vainé. ʻOku fuʻu lahi ʻenau ngāué he taimi pehení, pea ko e ʻaho pē ʻeni ʻe taha ʻoku nau mālōlo ai ʻi he ngaahi uike lahi. Ko e Kilisimasí ʻeni—pea ʻoku nau nofo ai pē heni ʻi he ngoue vaine ʻa e Siasí. Ko hono moʻoní, ko e Kilisimasi ʻeni hono 8 mei he ngaahi Kilisimasi ʻe 15 ʻi he kuo hilí kuo nau ʻi heni ai. Ki he kāingalotu lea faka-Sipeini ko ʻeni ʻo e Uooti Matela Tolú, ko ʻenau meʻaʻofa ia ki he El Niño—ki he valevale ko Kalaisí.

ʻOku fakamatala ʻe he tokotaha ngāue ko Mikaele Sāvesi ʻo pehē, ko ha founga ia ke foaki fakafoki ai ha faʻahinga meʻa koeʻuhi ko e ngaahi tāpuaki kotoa ko ia ʻoku nau maʻu mei he Eikí. “ʻOku mau foaki ha meʻa ki he ngaahi fāmili ʻoku faingataʻaʻiá. ʻOku hoko e fanga kiʻi tokoni ʻoku mau faí ko ha tāpuaki lahi ia ki ha kakai kehe.” ʻOku pehē ʻe ha mēmipa ia ʻe taha ʻo e uōtí, “Ko e ngāue lelei taha ʻeni ʻe lava ke mau faí he ko e ngoue vaine ʻeni ʻa e ʻOtuá.”

Ko ia ai, ko ʻene ʻosi pē e ʻauhani, pelu, mo hono nonoʻo ʻe he kāingalotu ko ʻeni ʻo e Uooti Matela Tolú e ngaahi vaʻa vaine kuo vahe ke nau ngāue ki aí ʻi he ʻaho Kilisimasi ko ʻení, ʻoku nau ʻosiki ai e konga ʻo e ngaahi ʻotu ʻoku ngāue ki ai ʻa e ongo uooti ʻe ua. Ko ha meʻaʻofa ia ʻoku taau mo ha Tuʻi.

Faitā ʻa Howard Collett

Paaki