Man aki toki n Ururingnga
Man te maroro are taekinaki i Brigham Young University–Idaho n Tianuare 27, 2009. Ibukin te ongora n taetae ni Imatang, kawara web.byui.edu/devotionalsandspeeches/default.aspx.
Ngkana ti aki toki n ururingnga te Tia Kamaiu, ti kona ni “kukurei ni karaoi bwai ni kabane ake a mena inanon mwakara,” n aki nanokokoraki bwa Mwakana ao ana tangira ibukira e na uotira nako iai.
Te tataro n toa e kamatoa bwa teuana raoi kakawakin te toa are reireinira te Uea ae Iesu Kristo bwa ti na “aki toki n ururingnga.” (D&C 20:77, 79). Ururingan te tia Kamaiu e irekereke naba ma uringan Ana Mwakuri ni Kamaiu, are e kanikinaeaki iai n te kariki ao te ran are kaota iai korakaina ao matena. Ti na riai n aki toki n uringnga bwa tera ae E a tia ni karaoia nakoira, bwa ngkana akea ana Mwakuri niKamaiu ao Mangautina, te maiu aei e na bon akea nanona. Ma ibukin Ana Mwakuri ni Kamaiu ao Mangautina, e ngae n anne, e na reke ni maiura te mwioko mai karawa are akea tokina.
I tangiria ni karababa teniua bwai ake a kaineti ma nanon “man aki toki n ururingnga”: te moan, ukoukora ataakina ao iriran Nanona; te kauoua, kinakiina ao butimaean katabeara ni kaeka te tia Kamaiu ibukin ara iango ni kabane, taeka, ao mwakuri; ao te katenuia, mauiakinan te onimaki n akean te maaku ike ti kona iai ni ukoukora te Tia Kamaiu ibukin buokara ake ti kainnanoi.
1. Ukoukora moa ataakin ao iriran nanon Kristo n arona naba ngke E karaoa nanon Tamana.
Te kakabwaia n te toa iaon te Kariki e kamatoaira ni butimaea katokaan aran te Nati “ma n aki toki n ururingnga, ma ni kaakawakin ana tua nako ake e a tia n anga [niira]” (D&C 20:77). E na nang tamaroa ni warekaki te tua aei n aron “n aki toki n ururingnga nakon kaawakinan Ana tua.” Aio arona n aki toki n ururingnga iai Tamana. N aron are E taku, “I aki kona ni karaoa te b’ai teuana i Rou: I motiki-taeka n ai aron ae I ongo: ba I aki ukoukoura tauan au taeka, ma I ukoukoura tauan ana taeka Teuare kanakomaiai” (Ioane 5:30).
Iesu e kakoroa raoi aron te kati teuanaki ma Tamana n anga Ngaia, n rabwatana ao tamneina,nako nanon Tamana. Ni kaineti nakon Tamana, Iesu e taku, “ba I aki toki ni karaoi baike E kakatonga iai” (Ioane 8:29). Bukina bwa bon nanon Tamana, Iesu e anga ngaia nakon te mate, “e na anaaki ana baire te Nati nakon nanon ana baire te Tama” (Motiaea 15:7). Ana boto ni iango ibukin Tamana bon teuana mai ibuakon ana mwakuri Iesu ae itiaki man korakora.
N te aro ae ti teuana, ngke ao Ngai ti kona ni katuka Kristo inukan maiura ao riki n ti teuana ma ngaia n arona ngkai E mena i nanon te Tama, (taraa Ioane 17:20–23). Ti kona ni moanna man uruakan nako bwain rabwatara ni kabane ao ni manga kaokia ma karimoaan te tia Kamaiu i nuukan maiura. Ti kona ni moani bwai bwaai ake ana kakororaoa aron Ururingakina—te tataro ao warekan booki aika tabu n aki toki, kamatebwaian aia reirei abotoro, te katauraoi ae itiaki ibukin te toa, te taromauri n te Taabati, koreana n te boki ao urungana bwa tera te Tamnei ae raoiroi ao mwakuri ake ana reireinira ibukin te mwakuri ni Kristian.
Iai tabeua bwaai aika a kona n roko nakon ara iango aika a bon kaineti raoi nakon maiu ngkai. Ngke e reke naba ara tai ae tau ao ni kainetii bwai nako ao Iesu inukan maiura, ti kona ni ikoti tabeua mwioko ao bwaai aika kakawaki, n aron te reirei ao katabeara ibukin te utu. N te kawai aio ao e na bon aki onrake maiura ni bwaai aika aki bati ni kakawaki, ao riki aika bon akea manenaia ana bon bua man maiura.
I ataia bwa reitakin ara kantaninga ma Iesu Kristo ngkai ngaia e reitaki ana kantaninga ma Tamana bwa ngaia bon te bwai ae kanganga karekeana. Beretitenti Brigham Young (1801–77) e taetae ma te nanorinano ibukin kakaewenakoara ngke e taku:
“N aron are e a tia n taekinaki ao ni karaoaki, imwiin te Atua ngke e a tia ni kairia aomata n te tai ae maan, ko aki nooria bwa e karako te onimakinaki iroun Atuara? Kam kona n noora anne i bon iroumi? Kona bae n titiraki, ‘[Tari] Brigham, ko nooria naba inanom?’ E ang, I kona nooria are akea naba te onimakinaki nakon are iaona, ngkai ngaia ae i onimakinna.-Bukin tera? Ibukina bwa akea Irou te mwaaka, ngaia are korakoran te bwaka e a kamamarai. …
“… Iai bwaai tabeua ae a kona n roko irou, n taai tabetai[,] ake a nooraki ni korea te rain imarenan te bwai are I tangiria ao tangiran Tamau are i Karawa; te bwai are I tangiria ao tangirian Tamau are i Karawa aikoa katiteuanaki.
“I ataia ae ti na namakina ao n oota, n aron ae mwaiti, aron te bwaka ae ti rinanona, ike ti na kona iai ni karekea te onimaki ao te wanawana n ataakira i boun iroura, bwa tangiran te Atua are ti toro irouna bon ngaia ae ti tangiria, bwa akea riki ara tai n tangiria ngkai ao n aki toki.”1
E na bon taraa ni kanganga, ma ti bon kona ni waaki man teimatoa ma onimakinan te Uea. I kona ni kamatoa are inanon taina ao ara tangira ma arora ibukin ururingana ao iriran te tia Kamaiu e na rikirake. Ti na riai ni mwakuri ma te taotao nakinano ni karokoa te toki ao n tataro n taai nako ibukin te motiki taeka ae tamaroa ao buokara mai karawa are ti kainanoia. E reireinira Nibwaai, “Ma taraia, I tuangkami bwa kam na teimatoa n tataro, ao n aki mamaara iai; ao akea te bwai ae kam na karaoia imatan te Uea ma ti ngkana kam a tia n rimoa n tataro nakon te Tama n aran Kristo, bwa e na katabua am mwakuri, ao e na reke maurin tamneim man te mwakuri are ko karaoia” (2 Nibwaai 32:9).
I kakoaua te katoto ae mangori aei n te tataro ngke Unimwaane Elder Dallin H. Oaks man te Kooram n Abotoro are Tengaun ma Uoman ao Ngai ngke ti rineaki bwa ti na kaira te maroro n te witeo ni intawiuniia te tangana n te aba teuana. N te tai ae uarereke imwaain rinra n te tabo n rawerawe, I a manga bon rinanoa riki rongorongoia are ti a tia ni karekei ao I namakinna ae I a tauraoi nakon te intawiu. Tabeua te miniti imwaain te tai are e a tia n rineaki, I noora Unimwaane Oaks n tekateka n ti ngaia ni bobaraaki n tataro. N te tai naba arei ao e utaa atuna ao e taku, “I a tibwa tia n tataro ni katauraoai ibukin te intawiu. Ti na bon kainnanoa te bwai n tangira ibukin te motiki taeka ae tamaroa.” E aki totokoa te bwai ae nang kakawaki n te katauraoi, te tataro ni katabua ara mwakuri i bon ibukira ao mimitongin te Uea.
2. Tauraoi ni kaeka nakon Kristo ibukin iango, taeka, ao mwakuri.
Koroboki aika tabu a kamatata are e na roko te bong ae kakanato ibukin te motikitaeka ike e na tei iai te Uea ni motikii taekaia aba nako (taraa 3 Nibwaai 27:16) ao ane a na bane bubuaniwae ni katorobubua nako Iu, ao a na bane newe ni karaoiroa te Atua (taraa I-Rom 14:11; Motiaea 27:31; D&C 76:110). Aron tein ao taraan te motikitaeka e kabwarabwaraaki iroun Aramwa n ana Boki Moomon:
“Bwa ara taeka a na kabuakakaira, eng ara mwakuri ni kabane a na kabuakakaira; ti na bon aki kuneaki ni baareka; ao ara iango a na kabuakakaira naba; ao n arora ae buakaka aio ti na bon aki kona n tararake n kukurei ngkana ti kona n tuangiia taian bwa ma maunga bwa a na bwaka iaora ni karabaira mai matana.
“Ma e aki kona n riki aio; ti na riai n roko man tei i matana ma mimitongina, ma mwaakana, ma korakorana, ueana ao ana bwai kabane, ma ni kakoaua ma te maama ae aki totoki bwa a bane ni motiraoi n ana mwakuri ni kabane, ao e nanoanga nakoia natiia aomata, ao bon iai mwaakana bwa e na kamaiuia aomata ni kabane ake a kakoaua arana ma ni kairki uaa aika a riai ibukin te rairannano” (Aramwa 12:14–15).
Ngke e kabwarabwaraa ana eungkerio te Tia Kamaiu, te motikitaeka aio bon ngaia raoi oina. E taku:
“Nooria I a tia n angani ngkami au euangkerio, ao aio te euangkerio are I a tia n angani ngkami-bwa I roko nakon te aonnaba ni karaoa nanon tamau, ibukina bwa e kanakomaiai Tamau.
“Ao e kanakomaiai Tamau bwa I aonga n taekaki rake iaon te kaibangaki; ao imwiina ngkana I tabekaki rake irouia aomata ao aomata a na manga tabekaki rake iroun te Tama, bwa a na tei imatau, ni motikaki taekaia man aia mwakuri, bwa a raoiroi ke a buakaka—
“Ao aio bukin ae I tabekaki rake iai; ngaia are, ibukin mwaakan te Taama ao N na burimaunia aomata nakoiu, bwa a na motikaki taekaia n aron aia mwakuri” (3 Nibwaai 27:13–15).
N aron te “tabekaki rake iaon te kaibangaki”bon, ngaia raoi, katotongan ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo are E kakoroa bukin te moti are e bane n toka iaora. N taekana teuana, bwa man korakaina ao matena i Ketetemwane ao i Korokota, E kabooi ni kabane aron te moti are ti tuangaki ibukin ara bure. Ngaia are e tei ibukin te moti raoi ao te tia motikitaeka. N aron te Atua ngkai e tangira, ao te Atua boni ngaia naba te moti. Ara tarau ao katabeara ngkai a nakon Iesu Kristo. Ngaia are, iai irouna te eti ni motiki taekara.
Te motiki taeka, E katerea, e boboto iaon ara mwakuri. Aimoarara riki “rongorongo ae tamaroa” man Ana eungkerio are E anga bwa kabwaran bure are kaineti ma ara rairanano. Ma, ngkana ara mwakuri e reitaki ma te rairanano, E na kabwarai ara bure ma ara kairua. Ma ngkana ti aki butimaea te bwai n tangira ni kabwara bure, rawara n rairanano, te rekenikai ibukin te moti are E tei iai e nang kabonganai. E taku, “E kurakai ibukin bwaai ni kabane bwa aoria n aki korakai ngkana a rairananoia, ma ngkana aki raira nanoia, ana korakai n airona Ngke e kainano” (D&C 19:16–17).
Man aki toki n ururingnga, are, nanona bwa ti na uringnga bwa akea te bwai ae raba mai Irouna. Bon akea naba man rabwatara, ara mwakuri, ke taeka, ke bon te iango, are reke man te wanawana are mai iroun te Tama ao te Nati. Akea te tarabwai n tain te ukeuke, akea naba kimoan bwai n te titoa, akean iango aika buakaka ke te karietata, akean te kewe, tarariaoia, te karaba, ke te mwaninga. Ma tera are “ti birinako mai iai” man te maiu ke ara kona ni karabai bwai mai irouia tabemang, ti na riai ni kaitarai ngkana e roko te bong are kariariaki ike ti na tabekakirake imatan Iesu Kristo, Atuan te itiaki ao te motiki taeka ae kororaoi.
E a tia ni buokai te koaua aei ni kaumakai n tai aika kakaokoro n rairanano ke kararaoan te bure ni kabane. N teuana te tai ni irekereke ma kabonakoan te auti, boni iai te kairua iaon aron te mwakuri, ao I kunea bwa I a mena n te tabo are e tii ian te tua bwa e na korakora riki reken au mwane mai iroun te tia kaboa te auti. Au tia kaboa nako te auti e titirakinai ngkana I tangiria n taua te mwane ngkai bon au riai bwa nna karekea. I angoa aron tarakin te Uea, ngaia are e rabwatana te moti, ao ni kataia ni kabwarabwara are e bon eti ngkana I aonikaia te tia kabooa te auti bwa are bon ana bure. I bon aki norai bwa nna karaoia, riki ngke ngai ae nna bubuti te akoaki ibukiu n te tai naba anne. I ataia ae I aki kona ni maiu ngkana I a bwaka ti ibuin te mwane. I kaeka au tia kaboa te auti bwa ti na bon tiku nakon te boraraoi are ti otaa iai. E na nang korakora riki nakoiu ae na reke nakon karekean te mwane bwa I aki kona raira nanou nako iai
Inanon au tai ni kairake ao I a tia ni kakaomatai n te aro are e a karekea te ikoaki ae uarereke nakon temanna tariu. I bon aki kaota au bure n te tai anne, ao bon akea naba ae ataia ae iai rekerekeu nakon te bwai are e riki. Tabeua te ririki ao I a tataro nakon te Atua bwa e na kaoti nakoiu ni maiu bwaai ake tangira te kaetieti n te aro are I kona ni butimwaeaki iai Irouna, ao aio te bwai ae roko irou. I a bon tia ni mwaninga, ma te Tamnei ae raoiroi e wirikiriki ni kaotia bwa aio te kairua ae I tangiria ni kaotibure iai. I wetea tariu, I kabwara au bure, ao ni butiia kabwarakin au bure, ike e butimwaia ma te nanonrinano. E nang uarereke mamau ao au kairua ngke I a kaman kabwara bure ibukin te bwai are e riki.
Bon te bwai ae kakaongora man kakawaki nakoiu ngkai te Uea e a tia ni mwanuokina te bwai are riki n taai aika bwaka nako are I a tia n rinanona. Bure aki kona n eti ke ni mauna nako. Bure aki kona ni karabaki nakon te toki. Buure a kona ni kaitaraki, ma te bwai ae kakawaki bon ana mwakuri ni kamaiu te tia Kamaiu, ngaia are a kona ni kaitaraki ma te kukurei ma uarereken te maraki are kaineti nakon ae ti na bon manga kaunira nakon ara moti.
Ti na bon riai n taua ma nanora ngkana ti a iangoa te motikitaeka ike akea te bwai ae na tarariaoaki ibukina bwa a na akea te aki ongotaeka, akea te akoi, ao akea te mwakuri n akoi ae uarereke ae naki uringaki, ma taian kakabwaia ae na kona n tauaki.
3. Tai maaku ao kakaea ana ibuobuoki te Tia Kamaiu.
Ni moan bongin Kaokan Bwaai, Iesu e reireina ao ni karaua nanon Iotebwa Timiti ao Oliver Cowdery, ake a mwakuri n raira ana Boki Momoon are e nang reke irouia te nakoanibonga n te tai ae waekoa. Iotebwa bon 23 ana ririki ni maiu n te tai anne, ao Oliver bon 22. Te bwainikirinaki ao taian kanganga a kaoti n taai tabetai. Ibukin bwai aikai, n Eberi 1829 ao te Uea e taekini taeka aikai nakoia:
“E taku nakoia bwa ngkana a karaoa ae raoiroi ao ana aki maku, bwa aonaaba ao mone ana ikotaki ni kaitaraiia, ma ngkana a kateitei iaon ana Bwa, a na aki bwaka.
“E taku bwa e aki kabuakakaiia. E tuangia bwa ana nakon kawaia ao n aki manga bure ao ni karaoi mwakuri ma te koaua n aron are E a tia n tuangiia.
“E tuangia bwa ana taraia n te iango ni kabane; n aki raoraoma ao n aki maaku.
E tuangiia bwa ana ringa ikoakina are e waraki irarikina, ni ikotaki naba ma mwiin te nera iaon baina ma waena; ni kakaonimaki, ni kawakina ana tua, bwa a onga n abana mimitongin karawa. Amen (taraa D&C 6:34–37).
N taraakin te tia Kamaiu n te iango ni kabane, e bon eti, bwa anne aron taekinana “man aki toki ni ururinga.” Ngkana ti karaoia, ti tangiria bwa ti na aki raoraoma ao ni maaku. Te tia Kamaiu e kauringa Iotebwa ao Oliver n arona naba ngkai E kauringiira bwa man ana Mwakuri ni Kamaiu E a tia n anga te mwaaka i karawa ao iaon te aonaaba (taraa Mataio 28:18) ma iai uoua bwaai iai n aron kawakinara ao tobwaan kainanora. Ti bon kainnanoa te kakaonimaki, ao ti kona n aanira raoi Irouna.
Uarokoan raoi te kaotioti nakon Iotebwa ao Oliver, te Burabeti e rinanon te korakai, te mwakuri ae kamaraki are e reireinaki iai arona n taara te tia Kamaiu man makui iango, karawawata, ao taiani kakamaku mai irouia aomata.
N Tuun 1828 Iotebwa e kariaia Martin Harris bwa e na anai moan 116 iteranbaan Ana Boki Moomon mai Harmony, Pennsylvania, ni kaotia nakoia ana utu ake I Palmyra, New York. Ngke e aki oki Martin n aron te berita, e a mwananga Iotebwa ma raoraomana iaon te uaekon ae tangoaki nakon mweengaia ana karo i Manchester Township, New York. Te Burabeti e waekoa ni kawara Martin. Ngke e a roko Martin, e butimwaea bukinana are e kabuai taian koroboki ao e aki ataia naba bwa a mena ia.
Iotebwa e taku: “O! Atuau, Atuau. … Ni kabane, a bane ni bua. Tera ae Nna karaoia? I a tia ni bure. Boni Ngai are I kataa unin te Atua ngke I titirakinna n akean te kariaia bwa nna titiraki. … Tera are e katuaeai iai te anera are te kabanea n rietata, Nna butimwaia.”
Te bong are imwina te Burabeti e oki rikaki nako Harmony. Ngke e roko ikekei, e taku, “I tataro ma te nanorinano n te tataro ae korakora nakon te Uea … ngkana e riai bwa Nna anganaki te nanoangaki man baina ao te kabwara bure ibukin bwai ake I a tia ni karaoi ake aki botau ma nanona.”2
Imwin reireinan Iotebwa bwa e na maaka riki te Atua nakon te aomata, te Uea e taku nakoina:
Ngkoe ae Iotebwa, ao ngkoe ae ko rineaki bwa kona beku ibukin te Uea, ma ibukin burem, ngkana ko aki ataia ao kona bwaka.
Ma uringnga, e nanoanga te Atua; ngaia are rairananom man bwaai ake ko a tia ni karaoi are e kaitara ma tuua ake I anganiko, ao ko bon rineaki naba, ao kona manga weteaki nakon te mwakuri (taraa D&C 3:9–10).
“Ibukin te tai anne, te Uea e anaa te Urin Tamin ao bwaatua mai iroun Iotebwa. Ma bwaai aikai a manga waekoa ni kaokaki nakoina. E kukurei te anera ngke e kaokii nakoiu te Urin Tamin, e kauringnga te Burabeti, ‘man taku bwa te Atua e kukurei ibukin au kakaonimaki ao au nanorinano, ao e tangirai ibukin au rairannano ao au kakaonimaki n tataro, ake Ia tia ni kakaraoi iai tabeu n aron naba … ao ni manga waakina te mwakuri n raitaeka. Ngke e wakinako ana mwakuri ae korakora imatana, e a kaonaki n te namakin ae kareke ni karekan kabwaraan ana bure mai iroun te Uea ao kaboouan nanomwaakana ni karaoa Nanona.3
Nanomatoan te Burabeti ni katan iroun te Atua ao n aki maaka te bwai are a kona ni karaoia aomata e a matoa imwiin rinanoan te namakin aei. Ai ngaia are maiuna e riki bwa te banna ni katooto ae ota mwaaka n te bwai ae e kananonaaki n uringa Kristo ni katan ni mwaakana ao ana nanoanaga. Iotebwa e kaota otana n tain te kanganga ao te kataaki ni kabureana i Liberty, Missouri, e taekinna:
E taekinna bwa te kaibuke ae rangi ni bubura e rangi ni mano man buaka aika uarereke n tain te buaka, man kawaina n te ang ma nao.
E taekinna bwa e riai n rangi ni kukurei ni karaoi bwaai ni kabane ake a mena ni mwaakara; ao imwiina ti na kona n tei n aki kakamwakuri, ma te nano ae kakoaua, n noora ana mwakuri ni kamaiu te Atua, ao ibukin baina bwa e na kaotii (taraa D&C 123:16–17).
Ni kauarerekea, n “teimatoa n uringnga n tainako” nanona bwa tina aki maiuakina te maaku. Ti ataia bwa kakaewenako, itabaraaraa, ao nanobuaka ana roko iroura n tatabemaniia ni kawai aika a kakaokoro, ma ti ataia naba bwa n tokina, ibukina Kinaakira mai karawa, bwaai ni kabane ana nakoraoi (taraa D&C 90:24; 98:3). Aio te onimaki are e kaotaki n te aro ae beebete iroun Beretitenti Gordon B. Hinckley (1910–2008) ngke e taekinna, “Ana nakoraoi bwaai 4 Ngkana ti uringa te Tia Kamaiu n tainako, ti kona ni “kukurei ni karaoi bwaai ni kabane ake a mena inanon mwaakara, n ataia raoi bwa Mwaakana ao ana tangira ibukira e na taraia bwa ti na tokanikai iaoia ni kabane.”
Man aki toki n ururingnga—bwa [e] aonga ni memena Tamneina iroura n taai nako [iroura] (D&C 20:77). I kaota au kakoaua ni mwaakan ana Mwakuri ni kamaiu Iesu Kristo. I kaota au koaua ni koauan te maiu, te Uea ae e a tia ni mangauti. I kaota au koaua n te maiu ae akea tokina ao ana tangira te Tama ao te Nati ibukira n tatabemaniira nako, ao I tataro bwa ti na maiu n teimatoa n ururinga ana tangira n arona ni kabane.
I Katuka te Rau Iroumi, iroun Walter Rane, anganano man te Church History Museum; Tabeutai Berena, iroun Walter Rane
KRISTO I KEKETMWANE IROUN HENPICH HOPMANN, C. HARRISON CONROY CO.
Te Kauaoki, iroun Harry Anderson © IRI
E Kanorabai Matan te Mataki, iroun Walter Rane, te bwai n tangira man Church History Museum