Nanuma Tiko na Veiyalayalati
Ni da sa vakabauti Karisito ka nanuma tiko na noda veiyalayalati, eda na ciqoma na reki e tukuni tiko ena ivolanikalou tabu ka ra sa yalataka tu o ira na noda parofita ena gauna edaidai.
“Laveta cake na yalomu ka reki, ka kukuva toka na veiyalayalati o sa vakayacora.”1 Au sega ni rawa ni wilika na ivolanikalou oqo ka sega ni vakila na reki. E dau reki na yaloqu niu vakasamataka na levu ni yalayala kei na kalougata ka sa mai tiki tu ni noqu bula niu dau nanuma tiko na veiyalayalati keirau sa vakayacora kei Tamaqu Vakalomalagi.
Me vaka ga ni rau sa mai takali ruarua na noqu itubutubu, sa gadrevi kina me samaki na nodrau itikotiko ena yabaki oqo me sa vakarau volitaki. Ena vica na vula sa oti, ena neitou samaka ka tuvanaka vou na veitacini na nodrau itikotiko na neitou itubutubu, keitou a raica kina eso na itukutuku makawa ni vuvale kei na vuqa na itukutuku kei na ivola bibi. Sa dua na ka talei na kena wiliki na kedratou itukutuku makawa yadua kei na veivakalougatataki vakapeteriaki na noqu itubutubu kei na tubuqu. E vakavotui vei au na nodrau maroroya na veiyalayalati rau a cakava.
A se marama tina goneyalewa tiko o Ellen Hanks Rymer na buqu ena 1912 ena gauna a taura kina na nona veivakalougatataki vakapeteriaki. Na gauna au wilika kina na nona veivakalougatataki oqo, era a lalade sara ga mai na ivola na veiyatuvosa oqo ka ra mai tugani sara ena noqu vakasama: “Ko sa digitaki ni se bera ni tauyavu ko vuravura, ka dua na yalo digitaki mo tadu mai ki vuravura ena gauna oqo … Ena vakarabailevutaki na nomu ivakadinadina ka na rawa vei iko mo vakadinadinataka. … Sa saga kina o koya na dauveivakarusai me vakarusai iko, ia kevaka mo na nanuma tiko na nomu Kalou, ena sega na kaukauwa vua [na dauveivakarusai] me vakacacani iko. Ia mai na nomu yalodina ko na vakaukauwataki kina vakalevu ka na drotani mai vei iko na dauveivakarusai ena vuku ni nomu sa ivalavala dodonu. … Ni sa dau yaco mai vei iko na rere kei na veivakatovolei ia kevaka mo na laki tiko ena loqi vuni ka masu ena vakacegui na yalomu ka na takali mai vei iko na veika dredre.”2
A yalataki vei buqu ni kevaka me na maroroya tiko na nona veiyalayalati ka tiko volekata ga na Kalou, ena sega ni rawai koya rawa o Setani. Ena kunea o buqu na vakacegu kei na veivuke ena gauna ni nona vakatovolei. A yaco dina na ka a yalataki oqo ena nona bula.
Au na via vosa tiko nikua baleta (1) na bibi ni noda nanuma tiko na veiyalayalati kei (2) na reki kei na veitaqomaki e yaco mai ena noda maroroya tiko na veiyalayalati.
Au na vakayagataka kina eso na kena ivakaraitaki mai na Luvequ Yalewa ena Noqu Matanitu: Na iTukutuku kei na Cakacaka ni iSoqosoqo ni Veivukei. Na ivola oqo era umani tu kina na nodra ivakaraitaki na marama era sa kunea na reki cecere ena nodra maroroya tiko na veiyalayalati.
Na Bibi ni Nanuma Tiko na Veiyalayalati
E tukuna vei keda na iVolavosa ni iVolatabu ni veiyalayalati sai koya na veidinadinati e vakayacora na Kalou vata kei na tamata. “Me vaka ga ni sa gadreva sara na Kalou sa vakayacora kina na kena ituvatuva, ka sa vakadonuya kina na tamata. … Sa tuvalaki tu na kosipeli me ra ciqomi na ivakavuvuli kei na cakacaka vakalotu ena veiyalayalati sa nona icolacola kina ka nona itavi o koya e ciqoma me rokova na nona yalayala.”3 Ena malanivosa na “nanuma tiko na veiyalayalati,” na vosa nanuma e kena ibalebale “me da muria vakavinaka ka vakavoleka sara” e dua na ka.4
Eda vulica mai na ivolanikalou na nodra vakayacora na tagane kei na yalewa na veiyalayalati kei na Kalou. Sa solia kina na Kalou na ivakaro ni veika me vakayacori me rokovi tiko kina na veiyalayalati oqo, sa vakakina ni gauna ena maroroi tiko kina na veiyalayalati oqo, ena yaco mai na veivakalougatataki a yalataki tu mai.
Me kena ivakaraitaki, o ya ena cakacaka vakalotu ni papitaiso, eda sa vakayacora kina e dua na veiyalayalati kei Tamada Vakalomalagi. Eda vakarautaki keda ki na noda papitaiso ena noda vakabauta na Turaga o Jisu Karisito, noda sa veivutunitaka na noda ivalavala ca, ka sa lomada dina meda taura na yaca i Karisito. Eda sa vakayacora e dua na veiyalayalati meda muria tiko na ivunau ni Kalou ka dau nanuma tiko na iVakabula ena veigauna. Eda sa veiyalayalatitaka meda “veivuketaka na [noda] icolacola me mamada kina.” Sa qai lomada dina meda tagi vata kei ira sa tagi ka vakacegui ira sa rarawa.5
Ena valetabu savasava, era ciqomi kina na cakacaka vakalotu tale eso ka vakayacori kina na veiyalayalati tale eso. Ena siga taumada ni Vakalesuimai, a maqusa sara o Parofita Josefa Simici mera na ciqoma na Yalododonu na veivakalougatataki ni valetabu sa yalataki tu. A kaya kina na Turaga, “Dou tara na vale oqo me noqu, raica au na qai vakatakila kina vei ira na noqu tamata na noqu ivakaro kece ga.”6
“E dua na nona inaki na Turaga ena kena tauyavutaki na iSoqosoqo ni Veivukei sai koya me ra vakarautaki kina na Luvena yalewa me baleta na veivakalougatataki cecere cake ni matabete ka kunei ena cakacaka vakalotu kei na veiyalayalati ni valetabu. Era nanamaki na marama … mai Nauvoo ena kena vakacavari na valetabu, ni ra kila, me vaka sa yalataka o Parofita Josefa Simici vei Mercy Fielding Thompson, ni na kauti ‘ira tani mai na butobuto ki na rarama vakasakiti’ na edaumeni.’”7
“E sivia ni 5,000 na Yalododonu era osota yani na Valetabu e Nauvoo ni oti na kena vakatabui me rawa ni ra ciqoma na cakacaka vakalotu ni edaumeni kei na veivauci ni bera ni ra gole yani ena ilakolako” ki na Buca o Salt Lake.8 Era a vakayagataka o Peresitedi Brigham Young kei na vuqa na iliuliu ni Lotu kei ira na dauveiqaravi e valetabu na nodra gauna, ena siga kei na bogi, mera veiqaravi ena valetabu me rawa kina ni vakayacori na cakacaka bibi oqo ena vukudra na Yalododonu.
Ena dau tokoni keda na noda veiyalayalati ena gauna vinaka se ena gauna dredre. E vakavotuya kina vei keda o Peresitedi Boyd K. Packer ni da “sa tamata ni veiyalayalati. Eda sa yalataka meda solia na noda ivurevure, gauna kei na ilavo kei na taledi—oi keda sara mada ga vakaikeda, kei na veika kece eda taukena—me tubu kina na matanitu ni Kalou ena vuravura oqo. Sa kena ibalebale ga o ya, meda yalataka meda caka vinaka. Eda sa tamata ni veiyalayalati, ka sa iusutu ni noda veiyalayalati na valetabu. Sai koya na yavu ni veiyalayalati.”9
Na ivolanikalou e vakavotuya vei keda, “Raica oqo na ka me da bubului ka yalayala kina—me da muria na ivakaro kece ga ni Turaga.”10
Eda na ciqoma na veivakalougatataki cecere ni da nanuma tiko na noda veiyalayalati.
Eda na Reki ka Taqomaki Ni da Maroroya na Noda Veiyalayalati
Eda wilika ena iVola i Momani na vunau nei Tui Penijamini. A vakavulici ira na tamata me baleti Jisu Karisito, ni na gole mai o Koya ki vuravura me mai sotava na veimataqali veivakararawataki kecega. A vakavulici ira na tamata ni na sorovaka na Karisito na nodra ivalavala ca na kawatamata kecega ni yacana duadua ga ena rawata kina na tamata me vakabulai.11
Ni ra sa rogoca oti na ivakavuvuli totoka oqo, era sa vakamalumalumutaki ira na tamata ka ra sa gadreva sara ena yalodra taucoko mera vagalalataki ira mai na ivalavala ca ka mera vakasavasavataki kina. Era sa qai veivutuni ka tukuna ni ra sa vakabauti Jisu Karisito. Era sa vakayacora na veiyalayalati kei na Kalou ka mera na maroroya tiko kina na Nona ivunau.12
“Sa sobuti ira na Yalo ni Turaga, era sa vakasinaiti ena marau, ka vakacegu na yalodra, ni sa bokoci na nodra ivalavala ca, ena vuku ni nodra sa vakabauti Jisu Karisito.”13
E dua tale na ivakaraitaki ni reki ka yaco mai ena vuku ni yalodina ena kena maroroi tiko na vunau ni Kalou kei na wasei ni Nona kosipeli vei ira na tamata sai koya a cakava o Amoni. A gugumatua sara o Amoni kei iratou na tacina ena nodra vukei e udolu na tamata mera lako mai vei Karisito. Oqo eso na malanivosa a cavuta o Amoni me cauraka kina na lomana ena vuku ni nodra sa papitaiso ka vakayacora na nodra veiyalayalati kei na Kalou e lewe levu:
“Sa kilikili me datou marau.”14
“Sa vuabale na noqu marau, ka sa reki vakalevu na yaloqu, ia au na vakacaucautaka tikoga na noqu Kalou.”15
“Sa sega mada ga ni rawa vei au meu vakamacalataka vakavinaka na levu ni noqu vakacaucautaki Koya.”16
“Sa sega na tamata mai na vakatekivu kei vuravura, sa kilikili me marau vakalevu cake me vakataki kedatou.”17
Ni da vakayacora ka maroroya na veiyalayalati tabu ena yaco me tiko vata kei keda na Yalo Tabu. Na Yalotabu oqo ena “vakasinaiti iko ena marau.”18
A veivakararawataki sara vakalevu vei ira e vuqa na tamata e vuravura taucoko na iKarua ni Valu Levu. Era vosota na Yalododonu mai Jamani e vuqa sara na veivakatovolei. E dua na peresitedi yalodina ni iSoqosoqo ni Veivukei mai Stuttgart, e Jamani, o Sisita Maria Speidel. Ena nona tukuna tiko na nodra vakatovolei, a kaya kina: “Sa yaco me duru ni neimami kaukauwa na neimami vakararavi vua na Turaga kei na neimami ivakadinadina ni Nona Lotu. … Ena marau keimami lagata tiko na sere kei Saioni ka vakabauta na Turaga. Sa vakavinakataka o Koya na ka kecega.”19
Vakadua tale, ni ra maroroya na nodra veiyalayalati na lewenilotu, era na vakila na reki ena gauna talega era sotava kina na bolebole vakaitamera.
E dua na marama yalododonu o Sarah Rich a bula voli mai Nauvoo ka a kacivi me laki veiqaravi ena valetabu ni bera ni ra cemuri na Yalododonu mai na siti o ya. Oqo na ka a kaya me baleta na veivakalougatataki ni veiyalayalati ni valetabu: “E vuqa na veivakalougatataki keimami sa ciqoma ena vale ni Turaga, ka sa vakavuna na neimami reki kei na vakacegu ena maliwa ni neimami rarawa ka rawa kina ni keimami vakabauta na Kalou, ka kila kina ni na tuberi keimami ko Koya ka tokoni keimami ena ilakolako tawakilai sa tu e matai keimami.”20
Taumada era a vakacavara na Yalododonu na Valetabu e Kirtland, ka vuqa era a vakaitavi ena kena vakatabui. Ni oti na kena vakatabui, sa ciqoma na Turaga na valetabu. A kaya vei ira na Turaga “ni ra sa rawata na veivakalougatataki kei na isolisoli e vuqa sa sovaraki vei ira … na [Nona] tamata.”21
Ena kena sa tara tikoga vakalevu na valetabu savasava e vuravura taucoko, au sa raica na veivakalougatataki sa yaco ki na nodra bula na lewenilotu. Ena 2008 au a vakadinadinataka na nodrau matamamarau e dua na veiwatini mai Ukraine ena nodrau tukuna ni rau sa na gole tiko ki Freiberg, Germany, me rau laki ciqoma kina na nodrau cakacaka vakalotu ni valetabu. E taura e 27 na auwa vei ira na lewenilotu yalodina oqo mera vodo basi yani ka vakakina na lesu mai ena ilakolako oqo ki valetabu, ka sega kina ni rawa mera dau gole kina vakawasoma. Era sa marautaka tiko vakalevu ni sa vakarau vakacavari na Valetabu e Kyiv Ukraine ka sa na rawa mera lako wasoma kina. Sa mai dola na valetabu oqo, ka ra sa marautaka tiko e udolu na kena veivakalougatataki.
Mai na veika au wilika ena itukutuku ni bula nei buqu, au kila kina na nona dau marautaka na nona veiyalayalati. E dau taleitaka na gole ki valetabu ka vakayacora na cakacaka vakalotu me baleti ira na udolu era sa mate. Oqori na nona ilesilesi ni bula oqo. E sivia na 20 na yabaki na nona veiqaravi tu ena Valetabu e Manti Utah. A vola ni sotava e vuqa sara na cakamana ni veivakabulai me rawa ni susugi iratou cake kina na luvena ka qaravi ira na tamata eso ena nona vakayacora na nodra cakacaka ena valetabu. Vei keitou na makubuna, kevaka me dua na ka keitou kila baleti Bu Rymer, o ya ni o koya e dua na marama yalododonu e maroroya na nona veiyalayalati ka vinakata sai koya me keitou vakayacora talega vakakina. Ena gauna era sa na mai samaka kina o ira na tamata na noda iyaya ni da sa mate, era na kunea beka na ivakadinadina ni da a maroroya tu na noda veiyalayalati?
Ena koniferedi raraba sa oti, a kaya kina vei keda na noda parofita lomani, o Peresitedi Thomas S. Monson: “Ni daru lako yani ki na veivale savasava ni Kalou, ni da nanuma na veiyalayalati eda cakava e lomana, sa na rawarawa cake kina vei keda meda sotava na veivakatovolei ka da vakamalumalumutaka na veitemaki yadua. Ena veivanua tabu oqori eda na kunea kina na vakacegu; eda na vakavoui ka vakadeitaki.”22
Vakadua tale: “Mo reki ka marau, ia mo nanuma tiko na veiyalayalati ko sa cakava.”23 Na reki kei na marau dina sai koya na noda nanuma tiko na veiyalayalati. Oqo na veivakacegui kei na sautu. Oqo na veitaqomaki mai na veika butobuto ni vuravura oqo. Ni da maroroya na noda veiyalayalati eda na vukei ena gauna ni vakatovolei.
Au vakadinadinataka ni da sa vakabauti Karisito ka nanuma tiko na noda veiyalayalati, eda na ciqoma na reki e tukuni tiko ena ivolanikalou tabu ka ra sa yalataka tu o ira na noda parofita ena gauna edaidai.
Kemuni na marama lomani, au lomani kemuni kau nuitaka mo ni na sotava na reki cecere oqo ena nomuni dui bula. Ena yaca i Jisu Karisito, emeni.