Sere ni Lomaqu

Mai vei Elder Quentin L. Cook

Ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua

Ena gauna vata eda sega tiko kina ni kila na isau ni taro kece oqori, eda kila na veivakavuvuli bibi ka rawa kina vei keda me da sotava na veika rerevaki ena vakabauta kei na yalodei.

E vuqa na tamata era sotava na veileqa bibi se na veileqa rerevaki beka ena ilakolako ni bula oqo. Eda raica e vuravura raraba na ivakaraitaki eso ni veivakatovolei kei na rarawa.¹ Sa yavalati na yaloda mai na iyaloyalo ni mate ena retioyaloyalo, na veivakararawataki lelevu, kei na yaluma. Eda raici ira mai Japani ena nodra vorata ena yaloqaqa na veivakarusai mai na uneune kei na sunami. Na iyaloyalo veivakarerei mai na kena vakarusai na vale cecere ni World Trade Center, eda se qai railesuva wale toka ga, sa mosi dina ni da nanuma lesu. E dua na ka e dau yavalati keda ena noda vakila na veileqa rerevaki, vakauasivi ni yaco vei ira e sega ni dua na nodra cala.

Ena so na gauna na veika rerevaki vakaoqori e dau yacovi keda vakayadua na tamata. E dua beka na luveda tagane se yalewa e mate gone se tauva e dua na mate dau veivakarusai. E kau tani na nona bula e dua na itubutubu dau loloma ena vuku ni dua na ivalavala sega ni veinanumi se dua na vakacala-ka. Ni dau yaco na veika rerevaki, eda dau tagi ka segata me da veivuketaka na noda dui colacola.² Eda osivaka na veika ena sega ni vakaoti rawa kei na sere ni lomaqu.

E dua vei ira na taro dau tarogi wasoma vei ira na iliuliu ni Lotu e vaqo, Na cava na vuna e dau vakatara kina e dua na Kalou dodonu me yaco na veika ca, vakauasivi vei ira na tamata vinaka?” “Na cava era sega ni dau taqomaki kina mai na veika rerevaki vakaoqo na tamata buladodonu ka ra qarava tiko na nona cakacaka na Turaga?”

Ena gauna vata eda sega tiko kina ni kila na isau ni taro kece oqori, eda kila na veivakavuvuli bibi ka rawa kina vei keda me da sotava na veika rerevaki ena vakabauta kei na yalodei ni sa tuvai tu me baleti keda yadua e dua na vunilagi serau. Eso na ivakavuvuli bibi oya na:

Taumada, e dua tiko na Tamada mai Lomalagi, o Koya ka kilai keda ka lomani keda yadua ka kila vakavinaka tu na veika rarawa eda dui sotava tiko.

Karua, sa noda iVakabula, ka Dauveisereki na Luvena, o Jisu Karisito, na nona Veisorovaki e sega walega ni na vakarautaka na veivakabulai kei na bula vakacerecerei ia ena sauma na veika sega ni dodonu kece ni bula.

Katolu, na nona yavu ni marau na Tamada me baleti keda na Luvena e sega ni okati walega kina e dua na bula taumada kei na bula oqo ia e dua talega na bula tawamudu, ka okati vakakina e dua na veivakaduavatataki cecere ka lagilagi vata kei ira era sa yali yani. Ena vakadodonutaki na veika kece a cala, ka da na raica vakamatata sara ka sega ni cala na matada kei na noda kila ka.

Mai na nodra ivakarau ni rai yalani o ira e sega tu vei ira na kila-ka, na veiciqomi, se vakabauta na nona yavu na Tamada—ka ra raica na vuravura ena iloilo ga ni bula oqo kei na kena veivaluvaluti, na ivalavala kaukauwa, na tauvimate, kei na ca—e rawa kina ni ka ni rarawa, yakusurasura, sega ni dodonu, ka sega ni vakaibalebale na bula oqo. Era dau vakatauvatana na iliuliu ni Lotu na mataqali rai vakaoqo vua e dua na tamata ka curu yani ena lomadonu ni dua na vakatasuasua e tolu na kena iwasewase.³ O ira era sega tu ni kila na nona yavu na Tamada era na sega ni kila na veika a yaco ena imatai ni iwasewase, se na bula taumada, kei na inaki a tauyavutaki mai kina; era sega talega ni kila na kena qai vakamatatataki kei na kena iwali ena qai yaco mai ena ikatolu ni wasewase, oya na kena vakataucokotaki na nona yavu na Tamada.

E vuqa era sega tu ni marautaka ni ena ruku ni Nona yavu loloma ka rabailevu, o ira ka tauvi ira na isamu ni dawa ni sega na nodra cala era na sega ni totogitaki.⁴

Ena loma ni vica na vula mai oqo sa na yabaki 100 kina na luvu vakarerevaki ni waqa ni saravanua na Titanic. Na leqa vakaitamera ka a yaco ena gauna vakadomobula oqo e tarai ira vakalevu sara na tamata ena loma ni 100 na yabaki mai na gauna a yaco kina. O ira era dau vakacerecerea na waqa vakasakiti oqo, ka taba 11 ka voleka ni vaka e tolu na rara ni veicaqe na kena balavu,⁵ era kacivaka vakasivia na itukutuku sega na kena ivakadinadina ni a sega ni taqomaki vinaka na Titanic mai na wasawasa ni vulaibatabata ka sinai tu ena tikitiki ni waicevata. A nanumi ni sega ni rawa ni luvu na waqa oqo; ia ni sa lutudromu yani mai na dela ni Wasa Atalanitika batabata, era sa vakayalia kina e sivia ni 1,500 na tamata na nodra bula oqo.⁶

E vuqa sara na sala e vakaibalebaletaki kina na luvu ni Titanic ki na noda bula kei na vuqa na ivakavuvuli ni kosipeli. Sa ivakaraitaki uasivi sara ni noda rai tikoga ena iloilo ni bula oqo. E vakasauri ka vakadomobula na kena yali na bula ia e yaco ena vakacala-ka. Ena levu ni mate ni rua na ivalu levu kei na noda se qai vakanadakuya na ivakananumi ni ika 10 ni yabaki ni kena vakarusai na vale cecere e rua ni World Trade Center, sa dolavi kina ena noda gauna e dua na katuba ena kena kidacalataki, na yaluma, kei na veika tawasavasava e kovuti ena veika e yaco mai ena kena vakayagataki cala na galala ni digidigi. E yaco na revurevu rerevaki ki na matavuvale, vei ira na itokani, kei na veimatanitu ka vu mai na veileqa lelevu oqo, se cava ga na vuna.

Me baleta na Titanic, e vulici kina na veilesoni ena rerevaki ni qaciqacia kei na noda sokota na veiwasawasa e tu kina na leqa ka vakakina “ni sa sega ni dau digitaki ira vakailoa na tamata na Kalou.”⁷ O ira era vakaleqai kina era lako mai ena veiyasa ni bula kecega. Eso na vutuniyau ka rogolevu, me vakataki John Jacob Astor; ia era oka talega na dau cakacaka e tautuba, o ira na dau curuvanua, na marama, gone, kei ira na kaimua.⁸

E rua na isema ni Yalododonu Edaidai ki na Titanic. E ivakaraitaki ruarua ni noda bolebole ena kena ciqomi na veivakatovolei, na dredre, kei na vakacala-ka rerevaki ka basika kina na vakasama ni ivakarau me da na sotavi ira kina. Taumada e dua na ivakaraitaki ni noda vakavinavinaka ena vuku ni veivakalougatataki eda sotava kei na bolebole eda levea. E baleti Alma Sonne, ka a qai Vakaitutu Raraba e muri.⁹ A noqu peresitedi ni iteki ena gauna au a sucu kina mai Logan e Utah. Au a laki vakatarogi me baleta na noqu kaulotu vei Elder Sonne. Ena gauna oya keimami dau vakatarogi na laki kaulotu vua e dua na Vakaitutu Raraba. E dua o koya na dau veivakauqeti cecere ena noqu bula.

Ni se cauravou o Alama, a dua tiko na nona itokani ka a luluqa tu ena Lotu, na yacana o Fred. Erau dau veitalanoataka vakalevu na laki kaulotu, e muri a qai rawai Fred o Alma Sonne me vakarau ka laki veiqaravi. Erau a kacivi ruarua me rau laki veiqaravi ki na Tabana ni Kaulotu e Peritania. Ni oti na nodrau kaulotu, a vakarautaka o Elder Sonne, na sekeriteri ni tabana ni kaulotu, na ilakolako lesu ki Amerika. A veivosakitaka me ratou vodo ena Titanic o koya, o Fred, kei na le va tale na daukaulotu sa oti talega na nodra kaulotu.¹⁰

Ni yaco mai na gauna ni lako, a bera o Fred ena vuku ni dua na leqa. A vakasuka o Elder Sonne na ono na idabedabe ni soko ena waqa vou oqo ena imatai ni kena soko ka laki sauma na nodratou idabedabe na dua tale na waqa me na soko ena siga ka tarava.¹¹ Eratou a vakaraitaka na le va na daukaulotu ka ratou sa nanamaki tiko ena vodo ena Titanic na nodratou rarawa. Na vosa nei Elder Sonne vei iratou e moici kina vakalailai na kedratou itukutuku o Josefa kei iratou na tuakana mai Ijipita me vaka e volai ena iVakatekivu: “Niu na lako cake vakacava vei tamaqu, ni sa sega ni tiko kei au na gone?”¹² E vakamacalataka vei iratou na nona itokani ni ratou a lako vata mai Igiladi sa dodonu me ratou lesu vata tale. A qai rogoca e muri o Elder Sonne na luvu ni Titanic ka kaya ena vakavinavinaka vua na nona itokani o Fred, “O iko o vakabulai au.” E sauma o Fred, “Sega, na nomu vakavuna na noqu lako mai ki kaulotu, o sa vakabulai au.”¹³ E ratou a vakavinavinaka kece vua na Turaga na daukaulotu ena Nona a maroroi iratou.¹⁴

Ena so na gauna, me vakataki Elder Sonne kei iratou na nona itokani daukaulotu, e dau yaco mai na veivakalougatataki cecere vei ira era dau yalodina. Sa dodonu me da dau vakavinavinaka ena vuku ni loloma cecere e dau yaco mai ki na noda bula.¹⁵ Eda sega tu ni dau vakila na levu ni veivakalougatataki e dau yaco mai ki na noda bula e veisiga yadua. Sa ka bibi sara kina me dau tikoga vei keda na yalo ni vakavinavinaka.¹⁶

E matata vinaka tu na ivolanikalou; o ira era sa yalododonu, dau muria na iVakabula, ka talairawarawa ki na Nona ivunau era na tiko sautu ena vanua.¹⁷ E dua na ka eda na vinakata vakaidina kevaka me da bula sautu oya me tiko ena noda bula na Yalotabu.

Ia, ena sega ni dau laki tini ena marau ena veigauna kece ni bula oqo na buladodonu, na masu, kei na yalodina. E vuqa era na sotava na veivakatovolei dredre. Ni yaco oqori, sa vakadonuya tu na Kalou na noda vakabauta ka vakasaqara na veivakalougatataki ni matabete. Sa kaya na Turaga, “Me rau qai kacivi … na italatala qase, me rau masulaki ira ka tabaki ira e ligadrau ena yacaqu; ia kevaka era qai mate era na mate vei au, kevaka era bula, era sa na bula talega vei au.”¹⁸

Sa ka ni vuli kina na nona sega ni laki tini ena marau na ikarua ni isema ni Yalododonu Edaidai ki na Titanic. Sa yabaki 30 o Irene Corbett. O koya e dua na marama gone vakawati ka tina mai Provo e Utah. E vakasakiti na nona taledi vakadaudroini ka dauvakatagi; e qasenivuli talega ka nasi. Ena nodra veivakauqeti na kenadau ena veiqaravi vakavuniwai mai Provo, a laki tiko kina ena dua na vuli vula ono me baleta na vakasucu gone mai Lodoni. Na nona gagadre levu duadua me vakayacora e dua na veisau e vuravura. E dau qaqarauni, dau vakasama vakamalua, ka dau yaloqaqa o koya. E dua na vuna e digitaka kina na Titanic me lesu kina ki Amerika baleta ni nanuma ni ratou na vodo vata kina kei iratou na daukaulotu ka na ikuri ni nona taqomaki oqori. O Irene e dua vei iratou na lewe vica na marama eratou a sega ni bula mai na vakacala-ka rerevaki oqo. E vuqa vei ira na marama kei na gone era a biu ki na velovelo ka ra qai vueti e muri. E sega ni rauti ira kece na velovelo. Ia e vakabauti ni a sega ni vodo ena dua na velovelo baleta ena vuku ni veika e kila tu, a veiqaravi voli vei ira na lewe vuqa na pasidia era a mavoa ena kena laucoqa na tiki ni ucacevata.¹⁹

E vuqa tu na veimataqali dredre. Eso e soli kina vei keda na kila-ka e veiganiti. Na veika ca ni bula oqo e sega ni ivakadinadina ni lailai ni vakabauta se ni sega ni taucoko tu na Nona yavu na Tamada Vakalomalagi. E ka dina na nona bukawaqa na dauveivakasavasavataki, ia na ivakarau ni bula kei na buladodonu e rawati mai na lovo ni veivakararawataki ena vakavinakataki keda ka vakasavasavataki keda ka vakarautaki keda me da sota kei na Kalou.

Ni tauri voli vakavesu na Parofita o Josefa Simici ena Valeniveivesu mai Liberty, a tukuna kina vua na Turaga ni rawa ni yaco vua na tamata na veika rarawa e vuqa. E kaya kina vakatikina na iVakabula, “Kevaka ko sa biu ki na wasaliwa titobu ka ubi iko na biau lelevu, se kevaka sa liwa na cagi kaukauwa mo leqa kina; … ia kevaka sa kumukumuni vata na o loaloa ni lomalagi kei na veivu ni ka me latia na nomu sala; … ni ko na kalougata vakalevu, kevaka ko sa vosota rawa na veika oqo.”²⁰ A tinia na Nona ivakasala na Turaga: “Sa lewai tu na veisiga ni nomu bula ka na sega ni tini dole na nomu veiyabaki; ia mo kakua ni rere … , ni sa tiko vata kei iko na Kalou me tawamudu.”²¹

Eso na veika dredre e vua ni nodra galala ni digidigi na tani. E yaga na galala ni digidigi me baleta na tubu kei na noda vakatorocaketaki vakayalo. Na ivakarau ni bula ca e tiki ni galala ni digidigi. E vakamacalataka o kavetani Moronai na vunau bibi sara oqo: “Raica sa laiva na Turga mera mate yani na tamata yalododonu, me qai tau na nona cudru vei ira na tamata ivalavala ca.” E vakamatatataka o Koya ni ra sega ni lakosese na bula dodonu, ia “era sa curu ki na Nona ivakavakacegu na Turaga na nodra Kalou.”²² Ena tarogi vei ira na dau caka ca na veika era vakavuna.²³

Eso na dredre e yaco mai ena vuku ni talaidredre ki na lawa ni Kalou. E veivakidacalataki na leqa ni bula ka vu mai na vakatavako, na alakaolo, kei na vakaveitaliataki ni waigaga. Sa tu talega e cake na kisi ni valeniveivesu ka vu mai na alakaolo kei na basulawa e dau salamuria mai na waigaga.²⁴

Sa levu talega na veisere e vu mai na kena sega ni dinati na veiyalayalati. E vuqa na veidredre kei na veika rarawa oqo e rawa ni levei kevaka eda talairawarawa ki na lawa ni Kalou.²⁵

Na noqu peresitedi lomani ni kaulotu, o Elder Marion D. Hanks (ka sa mai takali ena Okosita), a kerei keimami na daukaulotu me keimami rawa ni cavuqaqataka e dua na malanivosa me keimami vorata kina na bolebole ni bula oqo: “E sega ni dua na madigi, sega ni dua na leqa, sega ni dua na ka e yaco e rawa ni virikovuta se vakacacana se lewa na nona yalodina e dua na tamata.”²⁶

E vakadinadinataka ni sega ni vakakina ki na veibolebole kece eda dau sotava ia e dina ena veika vakayalo. Au dau taleitaka tu ena noqu bula na ivakasala oqo.

E dua na vuna sa rui levu kina na mate ena Titanic ni lailai na velovelo. Se vakacava na levu ni veivakatovolei eda sotava ena bula oqo, sa vakarautaki tu ena Nona Veisorovaki na iVakabula na velovelo me rauti keda kece. Vei ira era nanuma ni sega ni dodonu na veivakatovolei era sotava, na Veisorovaki sa bonata na veika sega ni dodonu kece ni bula.²⁷

E dua na bolebole vakatabakidua vei ira sa yali eso na nodra daulomani oya me ra lako tani mai na kena nanumi tiko na madigi ni bula oqo sa yali. E vakavuqa ni o ira era dau mate dole era sa dau vakaraitaka na veika cecere era sa rawata, na gagadre ni lomadra, kei na taledi. Ena lailai ni noda kila, eda dau osivaka na veika ena sega ni caka rawa kei na sere ni lomada. E vakamacalataki oqo me mate ni tu e lomamu na nomu ivakatagi. Na ivakatagi eke e vakaibalebaletaki ki na veika kecega a sega ni qaravi rawa. Ena so na gauna era sa dau vakavakarau tu vakalevu eso na tamata ia mani sega ni basika na madigi me vakayacori kina ena bula oqo.²⁸ E dua vei ira na serekali taleitaki dau cavuti vakavuqa, na Elegy Written in a Country Church-Yard mai vei Thomas Gray, e tukuni kina na veimadigi calati vakaoqori:

Vuqa na senikau seraka mai sega ni laurai,

Ka maumau na kena kamica ena cagi ni dravuisiga.²⁹

Na madigi e vakayali e rawa ni vuna na matavuvale, cakacaka, taledi, veika e kilai tu, se na veika tale eso. Na veika kece oqo era mai tamusuki koso vei Sisita Corbett. Eso na sere a sega ni lagata kei na veika a rawa ni cakava a sega ni rawa ena bula oqo. Ia ni laurai yani ena iloilo rabailevu ka makare ni kosipeli, ka sega ena iloilo vakaiyalayala ni bula ga oqo, eda kila na icocovi tawayalani sa yalataka na Tamada dau loloma ena Nona yavu. Me vaka a vakatavulica o Paula na Apositolo, “Sa sega na mata sa kunea, se na daliga sa rogoca, ka sa sega ni curu ki na loma ni tamata, na veika sa vakarautaka na Kalou me nodra sa lomani Koya.”³⁰ Na qaqani dua na serenilotu taleitaki e solia na vakacegu, sautu, kei na iloilo makare: “Ena rogoca ko Jisu, [na] sere ni lomaqu.”³¹

E kaya na iVakabula: “Ia mo dou yalo vakacegu… mo dou tiko lo, mo dou kila niu sa Kalou.”³² Sa noda na Nona yalayala ni da lagata vata kei ira na luveda “era na sere lako ena reki tawamudu.”³³ Ena yaca i Jisu Karisito, na noda iVakabula, emeni.