O Iko o Dua na Ka Vua
Ia na Turaga e vakayagataka e dua na ivakarau ni bibi e duatani mai na kena e vuravura me vakarautaka kina na yaga ni dua na tamata.
O Mosese, e dua vei ira na parofita qaqa se bau kila vakadua o vuravura, a susugi koya na luvei Fero yalewa ka 40 na yabaki na nona bula voli ena itikotiko vakatui e Ijipita. A kila vakataki koya na lagilagi kei na cecere ni matanitu makawa o ya.
Ena veiyabaki e tarava, e laki tu o Mosese ena dua na dela ni ulunivanua vakayawa, yawa sara mai na totoka kei na lagilagi kei Ijipita qaqa, me sotava na Kalou ka vosa Vua e matanavotu me vaka sa vosa vua e dua na nona itokani.1 Ena gauna ni rairai oqo, a vakaraitaka kina na Kalou vei Mosese na cakacaka ni Ligana, ka solia vua me raica rawa na Nona cakacaka kei na lagilagi. Ni sa oti na raivotu oqo, a bale sobu ki na qele o Mosese ena vuqa na auwa. Ni sa lesu mai vua na nona kaukauwa, sa vakila e dua na ka sa yaco vua, ka sega mada vakadua me yaco vua ena nona bula taucoko ena itikotiko vakatui nei Fero.
“Au sa qai kila,” a kaya, “ni sa ka walega na tamata.”2
Eda sa Lailai Sobu mai na Ka Eda Nanuma
Na levu ga ni noda vulica na veika ni vuravura taucoko, na levu ni noda kila vakavinaka—ena so mada ga na ka—a kila o Mosese. Na vuravura taucoko oqo sa rui vakaitamera, tawakilai rawa, ka lagilagi ka sega ni kila rawa na vakanananu ni tamata. “Au sa bulia e vuqa na vuravura, ka sa sega ni wili rawa,” a kaya na Kalou vei Mosese.3 Na talei veivakurabuitaki ni lomalagi ena bogi sa ivakadinadina totoka ni dina o ya.
Au qoroqoro ka galu ena vica na ka au sa mai vakasinaiti kina niu vuka toka ena bogi buto sara ka vukabaleta yani na veiwasawasa kei na veivanua lelevu kau digova toka mai ena noqu katubaleka ni pailate na lagilagi tawa yalani ni milioni na kalokalo.
Era a tovolea na dauvakadidike ni lomalagi mera wilika rawa na levu ni kalokalo ena vuravura taucoko. E ratou nanuma e dua na ilawalawa dauvakadidike ni wiliwili ni kalokalo e laurai rawa ena vakadodorairai balavu ni vakatinitaki na levu ni matani nuku ni veibaravi kei na vanua liwa lala ni vuravura oqo.4
Na macala oqo e salavata sara ga kei na veika a kaya na parofita ni gauna makawa o Inoke: “Ia kevaka sa rawa vua na tamata me kila na veika sa buli kina na vuravura oqo, io, me vica vata na milioni na vuravura vakaoqo, e na sega ga ni kila rawa na levu ni veika ko ni sa bulia.”5
Me vaka na vakaitamera ni veika sa bulia na Kalou, e sega ni veivakurabuitaki na veika a vakasalataka o Tui Penijamini vei ira na nona tamata mera “daunanuma tiko ga na nona kaukauwa na Kalou kei na nomuni sa ka wale sara.”6
Eda sa Cecere Cake Mai na Ka Eda Nanuma
Ia e dina ga ni sa ka wale sara na tamata, au qoroqoro ka galu niu mai vakasamataka ni “sa ka talei e na mata ni Kalou na tamata kece ga.”7
Ia ni da sa mai raica na kena rabailevu na vuravura taucoko ka kaya, “Na cava na tamata me vakatautauvatataki rawa kei na lagilagi ni veika buli?” A kaya Vakataki Koya na Kalou ni sai keda na vuna a buli kina na vuravura taucoko! Na Nona cakacaka kei na lagilagi—na inaki ni vuravura taucoko lagilagi oqo—o ya me vakabulai ka bula vakalou na tamata.8 Sa kena ibalebale talega, ni ra sa buli taucoko na veigauna tawamudu, na lagilagi kei na tawa kilai ni maliwa lala kei na gauna tawayalani me yaga vei keda na tamata vakataki iko kei au. A bulia na vuravura taucoko na Tamada Vakalomalagi me da yacova rawa na keda ituvaki taucoko vaka-Luvena tagane kei na Luvena yalewa.
Oqo na veimayaki ni tamata: ni vakatauvatataki kei na Kalou, sa ka wale sara; ia eda sa nona na Kalou. Ia ni da vakatauvatataki kei na ituvaki ni veika buli tawayalani eda vaka meda sa ka wale sara, sa qai caudrevi na lomada ena dua na lidi bukawaqa tawamudu. Sa qai noda kina na yalayala ni bula vakalou sega ni vakamacalataki rawa—na veivuravura sa sega ni oti rawa—sa tu e matada. Ka sa gagadre cecere ni Kalou me vukei keda meda yacova rawa.
Na Lialia ni Dokadoka
E kila tu o daunilasu ni dua vei ira na nona iyaragi kaukauwa o ya mera muataki cala kina na luve ni Kalou o ya me vagasagasa ka vakacerecereya na veimayaki ni tamata. Vei ira eso, ena vagasagasa na veika era dokadoka kina, vakalevulevui ira ka vakayaloqaqataki ira mera vakabauta na tatadra ni nodra cecere vakai ira ka kaukauwa duadua. E tukuna vei ira ni ra sa uasivia na tamata ena vuku ga ni gugumatua, tutu vakaulumatua, se itutu vakavanua, era sa uasivi cake sara mai na ivakarau ni bula kecega e vakavoliti ira tu. E muataki ira mera vakadeitaka ni ra sa qai sega ni lewai mai na nona lawa e dua ka sega ni via kauwai ena nona leqa e dua tale.
E tukuni ni dau taleitaka o Abraham Lincoln na serekali oqo:
Isa mo dokadoka vakacava o iko yalo ni tamata?
Ko sa vaka na bukawaqa vuka, ka o totolo sara,
O sa dau tibi vaka na liva, kei na ua sa tawase,
Ko sa curuma mai na bula mo na cegu ena mate.9
Era kila vakavinaka na tisaipeli i Jisu Karisito ni da vakatauvatataki kei na veika tawamudu, na noda bula tiko ena loma ni vuravura oqo “sa lekaleka walega” ena maliwa lala kei na gauna.10 Era sa kila tu ni takiveiyaga sara na taucoko ni yaga ni dua na tamata ena veika sa dau vakacerecerea na vuravura oqo. Era kila tu ni ko sa rawa ni vakasokomuna na ilavo taucoko ni vuravura oqo ka sega ni rawa mo laki volia kina e dua na ibuli madrai ena matanitu mai lomalagi.
O ira era na “rawata na matanitu ni Kalou”11 sai ira era sa yaco “me vaka na gone lalai, talairawarawa, yalomalua, yalomalumalumu, dauvosota, [ka] dauloloma.”12 “Ni na vakamalumalumutaki ko koya yadua sa vakalevulevui koya; ia ko koya sa vakamalumalumutaki koya ena vakalevulevui.”13 Era kila vakavinaka talega na tisaipeli vakaoqo ni “ko ni sa qaravi Koya tiko na nomuni Kalou, ena nomuni qaravi ira tiko na wekamuni.”14
Eda sa Sega ni Guilecavi
E dua tale na sala ka dauveilawakitaki kina o Setani o ya ena veivakayalolailaitaki. E dau saga me vagolea na noda rai ki na noda malumalumu me yacova ni da sa tekivu lomatarotarotaka na taucoko ni keda yaga. E dau tukuna vei keda ni da sa ka lailai ka sega ni dua me kauwai mai, ni da sa guilecavi—vakabibi mai vua na Kalou.
Meu wasea mada vei kemuni e dua na ka au sotava ka rawa me vukei kemuni ko ni nanuma ni ko ni sega ni dua na ka, guilecavi, se tu duadua.
Ena vuqa na yabaki sa oti au a vuli pailate tiko ena Mataivalu ni Vuka ni Amerika. Au sa yawa sara mai na noqu vanua, kau sotia cauravou ni Ra kei Jamani, ka sucu mai Czechoslovakia, ka tubu cake ga ena Tokalau kei Jamani ka sega sara ga ni vinaka tu na noqu vosa Vakavalagi. Au nanuma vinaka tiko na noqu sa gole yani ki na itikotiko ni vuli mai Texas. Au a vodo waqavuka, ka dabe tikiva e dua na pasidia ka cameme vinaka toka mai Vakasauca na nona ivosavosa. Au sega sara ga ni kila na ka e tukuna tiko mai. Sa tekivu meu nanuma niu a vakavulici beka ena vosa cala. Au sa rere niu sa vakasamataka niu sa na veiqatitaka na itutu e cake ni vuli pailate vata kei ira na gonevuli ka nodra vosa dina na vosa Vakavalagi.
Niu yaco yani ena rara ni waqavuka ni taoni lailai o Big Spring, mai Texas, au sa vakasaqara ka raica sara na tabana ni Yalododonu Edaidai, ka ra vica toka ga na kena lewenilotu vinaka ka ra lotu tiko ena vica na rumu redetaki ena rara ni waqavuka o ya. Era sa vakarau tara tiko na lewenilotu e kea e dua na valenilotu lailai me na itikotiko tudei ni Lotu. Ena gauna o ya era dau cau vakalevu ga na lewenilotu ena kena tara na valenilotu vou.
Ena veisiga e tarava au vuli pailate ka vuli lesoni sara vakaukauwa ni oti au dau laki vakayagataka na vo ni noqu gauna ena tara valenilotu vou. E kea au a vulica mai kina ni tu-bai-fo e sega ni vukivuki ni danisi ia e dua na kauvaro. Au a vulica talega kina na kila-ka ni taqomaki ni qaqalo levu niu tuki ivako.
Au a vakayagataka sara e levu na gauna ena valenilotu ka sa lomaleqa kina o peresitedi ni tabana—e qasenivuli talega ni vuli pailate—meu sa na vakayagataka vakalevu na noqu gauna ena vuli.
Era a maqusa vakakina na noqu itokani kei ira talega na vuli pailate ena gauna lasa eso, dina ga niu rawa ni kaya vakadodonu ni so na lasa o ya era na sega beka ni sala vata kei na ivolalailai nikua Me iSakisaki ni iTabagone. Ia vei au, au a taleitaka na noqu itavi gugumatua sara ena tabana lailai oqo ena ra kei Texas, vakatovotovotaka tiko na kila vovou vakamatai au sa rawata, ka vakatorocaketaka na noqu vosa Vakavalagi niu vakayacora tiko na noqu veikacivi meu vakavulici ira na kuoramu ni italatala qase vakakina ena Matawilivola ni Siga Tabu.
Ena gauna o ya, o Big Spring, e veicalati na yacana, e dua na vanua lailai ga, sega ni kauwaitaki, ka tawakilai. Kau dau nanumi au vakaoqo—sega ni kauwaitaki, tawakilai, ka tu taudua ga. Ia, au sega mada ni bau vakanananutaka ni sa guilecavi au na Turaga se sega ni rawa me laki kunei au rawa e kea. Au kila ni sega ni dua na ka vua na Tamada Vakalomalagi na vanua au tiko kina, na itutu cava au rawata ena noqu lewe ni kalasi ni vuli pailate, se cava na noqu veikacivi ena Lotu. Na ka ga e bibi Vua niu sa cakava tiko na noqu vinaka taucoko, ka sa golevi Koya tiko na yaloqu, ka sa lomaqu dina meu vukei ira era tiko volivoliti au. Au kila ni kevaka meu cakava na noqu vinaka taucoko au rawata ena vinaka na veika kecega.
Ka qai vinaka na veika kecega.15
Era na Liu ko Ira sa Muri
E sega vakadua ni kauwaitaka na Turaga kevaka eda laki cakacaka tiko ena siga taucoko ena loma ni vale mavolo se vale ni manumanu. E kila tu o Koya na vanua eda tiko kina, se cava sara na keda ituvaki vakaloloma. Ena vakayagataka o Koya—ena Nona sala ga kei na Nona inaki savasava—ira era sa vagolea na yalodra Vua.
E kila tiko na Kalou ni so vei ira na tamata cecere era a mai bula voli ena sega ni volai na yacadra ena itukutuku ni veigauna. Era tamata vakalougatataki, yalomalua ka vakamuria na ivakaraitaki ni iVakabula ka vakayacora na veika sa vinaka ena veisiga ni nodra bula.16
E a vakaraitaki vakavinaka sara vei au na ivakavuvuli oqo mai vei rau e dua na veiwatini, ka rau itubutubu ni noqu itokani. O tagane e cakacaka tiko ena dua na iqaqi ni kaukamea e Utah. Ena gauna ni vakasigalevu e dau tara mai ka wilika na nona ivolanikalou se dua na mekesini ni Lotu. Ni ra raica oqo na tamata cakacaka, era vakadredrevaka ka bolea na veika e vakabauta. Ni ra dau vakayacora oqo, a dau vosa vei ira o koya ena loma vinaka kei na yalonuidei. A sega ni vakatara na nodra veibeci me cudru se yalo ca kina.
Ena veiyabaki e tarava a tauvimate bibi kina e dua vei ira a dau vakalialiai koya. Ni bera ni mate a kerea vua na turaga yalomalua oqo me laki vosa ena nona soqo ni veibulu—a cakava sara o koya.
Na lewe ni Lotu yalodina oqo e sega ni turaga cecere ena vanua se vutuniyau, ia na nona veivakayarayarataki e curuma sara ga na nodra bula o ira era kilai koya. A mate o koya ena dua na vakacala-ka vakacakacaka ena nona laki vukea e dua tale na tamata cakacaka sa tao tu ena ucacevata.
Ena loma ni dua na yabaki a sele na mona i watina yada, ka sa sega kina ni lako rawa. Ia era taleitaka tikoga na tamata mera mai tiko vata kei koya baleta ni dau vakarorogo o koya. E kila vakavinaka tiko. E veikauwaitaki. E sega ni volavola rawa, ka daucavuqaqataka tiko na nodratou naba ni talevoni na luvena kei na makubuna. E nanuma tiko vakavinaka na veisiga ni sucu kei na siga ni ivakananumi.
O ira era dau mai sikovi koya era lesu ena vakacegu baleta na nodra bula kei na veika baleti ira. Era vakila na nona loloma. Era kila ni dau veikauwaitaki. E sega ni vosa kudrukudru ia e vakayagataka na nona siga ena vakalougatataki ira eso. E kaya e dua na nona itokani ni marama oqo e dua vei ira na lewe vica ga e bau kila me bulataka dina na loloma kei na bula i Jisu Karisito.
Ena rawa me isevu ni veiwatini me rau kaya ni rau sega sara ni dua na ka ena vuravura oqo. Ia na Turaga e vakayagataka e dua na ivakarau ni bibi e duatani mai na kena e vuravura me vakarautaka kina na yaga ni dua na tamata. E kilai rau na veiwatini yalodina oqo; e lomani rau o Koya. Na nodrau ivalavala sa ivakadinadina bula ni kaukauwa ni nodrau vakabauti Koya.
O Iko o Dua na Ka Vua
Kemuni na taciqu kei na ganequ, ena rairai dina beka ni sa sega ni dua na ka na tamata ni vakatauvatataki ki na lagilagi ni vuravura taucoko. Eso na gauna eda dau nanuma ni da sa sega ni kauwaitaki, sega ni laurai, galili, se guilecavi. Ia, mo daunanuma tiko—o iko o dua na ka Vua! Kevaka o na lomatarotarotaka o ya, vakasamataka mada na va na ivakavuvuli vakalou oqo:
Matai, na Kalou sa lomani ira sa yalomalua ka yalomalumalumu, ni ra “sa levu cake ena matanitu vakalomalagi.”17
Karua, sa solia mai na Turaga me ra “na vunautaka yani na uto ni [Nona] ivakavuvuli dina ko ira sa malumalumu kei ira na tamata wale.”18 Sa digitaka o Koya “na veika malumalumu e vuravura e na vakamalumalumutaki na veika sa kaukauwa ka qaqa”19 me vakamaduataka kina “na veika sa kaukauwa.”20
Katolu, se vanua cava o tiko kina, se vakacava sara na kemu ituvaki vakaloloma, sega ni o cakacaka vinaka, lailai na nomu rawa-ka, se o sega ni rairai vinaka, se ka lailai ga na nomu ilesilesi ena Lotu, ko sega ni tabogo ena mata ni Tamada Vakalomalagi. E lomani iko o Koya. E kila vinaka tu ni ko sa yalomalua kei na nomu cakacaka ni loloma kei na yalovinaka. Era sa semati vata, mera bulia kina e dua na nomu ivakadinadina tawamudu ni nomu yalodina kei na vakabauta.
Kava ka iotioti, yalovinaka kila vakavinaka ni veika o sa raica oqo ka sotava ena sega ni veika me tawamudu. Ko na sega ni vakila na galili, rarawa, mosi, se yalolailai me ka tawamudu. Sa noda na yalayala yalodina ni Kalou ni na sega ni guilecava se biuti ira era sa vagolea na yalodra Vua.21 Mo nuitaka ka vakabauta tiko na yalayala o ya. Vulica mo lomana na Tamamu Vakalomalagi ka yaco mo Nona tisaipeli ena vosa kei na cakacaka.
Mo vakadeitaka ni kevaka mo tautauri matua tiko, ka vakabauti Koya, ka yalodina tikoga ena maroroya na vunau, ko na sotava ena dua na siga na yalayala eso a vakatakilai vei Paula na Apositolo: “Sa sega na mata sa kunea, se na daliga sa rogoca, ka sa sega ni curu ki na loma ni tamata, na veika sa vakarautaka na Kalou me nodra era sa lomani Koya.”22
Kemuni na taciqu kei na ganequ, na Tamata kaukauwa duadua e vuravura taucoko sai koya na Tamani yalomu. E kilai kemuni o Koya. E lomani iko ena loloma sa uasivi sara.
Na Kalou e sega ni raici iko me vaka e dua walega na ibulibuli vakayago ena dua na vuravura lailai me bula tiko ena dua ga na gauna lekaleka—e raici iko me vaka ko sa Luvena. E raici iko me vaka ni ko sa tamata gugumatua ka buli mo yaco vakakina. E vinakata o Koya mo kila ni o dua na ka Vua.
Me da sa qai vakabauta tudei, vakararavi, ka tuvanaka donu na noda bula me rawa ni da kila vakavinaka kina na keda yaga tawamudu ka rawa-ka. Sa noqu masu meda sa qai kilikili kaya ki na veivakalougatataki talei sa vakarautaka tu vei keda na Tamada Vakalomalagi, ena yaca ni Luvena, o Jisu Karisito, emeni.