Veivukei ena Sala ni Turaga
Era sa sega walega ni vakasama vinaka na ivakavuvuli ni welefea ni Lotu; era sa dina talega sa vakatakilai mai vua na Kalou—ka sai koya na Nona sala ni nodra vukei na vakaleqai.
Ena ono sagavulu ka lima na yabaki sa oti, ni oti toka ga na iKarua ni Valu Levu, au raica sara ga vakataki au na veivakalougatataki ni parokaramu ni welefea ni Lotu. E dina ga niu a se gone lailai kina, au se nanuma tikoga oqo na kamica vinaka ni piji tawai-tini kei na poreti vata kei na boi vinaka ni isulu era lolomataka mai o ira na lewe ni Lotu veikauwaitaki mai Amerika ka a vakau yani vei ira na Yalododonu mai Jamani ni oti na ivalu. Au na sega ni guilecava ka dau vakamareqeta tu na cakacaka ni loloma kei na lomavinaka oqo kivei keimami a gadreva tu ga vakalevu na veivuke.
Na veika au sotava oqo vata kei na ika 75 ni yabaki ivakananumi ni ituvatuva ni welefea vakauqeti vakayalo oqo e solia vei au e dua na inaki meu raica tale kina na ivakavuvuli taumada ni nodra kauwaitaki na dravudravua kei na vakaleqai, na bula rawati keda, ka qaravi ira na wekada.
Ena Waka ni Noda Vakabauta
Eso na gauna eda raica na welefea ni sa dua ga na ulutaga ni kosipeli—oqo e dua vei ira na vuqa na tabana ena vunikau ni kosipeli. Ia au vakabauta ena ituvatuva ni Turaga, e dodonu meda yalodinataka tiko na ivakavuvuli ni welefea ena wakani noda vakabauta ka yalodina tiko Vua.
Mai na ivakatekivu ni gauna, a vosa mai kina na Tamada Vakalomalagi ena kena e matata sara baleta na ulutaga oqo: mai na kerekere malumu: “Kevaka ko sa lomani au … mo lomani ira na dravudravua, ka vota na nomu iyau me yaga vei ira”;1 ki na veivakaroti dodonu: “Ia mo dau nanumi ira tiko na dravudravua kei na luveniyali, na tauvimate kei ira sa vakaleqai, ia ko koya sa sega ni kitaka vakakina, sa sega ni noqu tisaipeli”;2 ki na ivakaro kaukauwa: “Ia kevaka e dua sa rawata vakalevu mai na veika au sa vakarautaka tu, ka sega ni wasea na nona ivotavota vei ira na dravudravua kei na vakaloloma me vaka na ivakaro ni noqu ivakavuvuli, e na kau sobu vei ira na tamata ivalavala ca, ia ena qai tucake mai etesi, ni sa vakararawataki tu.”3
Rau sa Semati Vata na Veika Vakayago kei na Veika Vakayalo
Na vunau levu e rua—mo lomana na Kalou kei ira na wekada—sa semati vata kina na veika vakayago kei na veika vakayalo. Sa ka bibi meda kila tiko ni rau sa vakatokai na vunau oqo me “levu” baleta ni ra vu mai vei rau na vunau kece eso.4 Kena ibalebale, me na tekivu eke na veika eda vakaliuca ena noda bula yadudua, matavuvale, kei na Lotu. Na lalawa kei na cakacaka tale eso e dodonu me tovure mai na mataniwai ni rua na vunau levu oqo—mai na noda lomana na Kalou kei ira na wekada.
Me vaka ga na yasani koini ruarua, rau sega ni tawase na veika vakayago kei na veika vakayalo.
Sa vakaraitaka kina o koya sa Dausolia na bula kecega, “Au sa okata na ka kecega me ka vakayalo, io au sa sega mada ni vakarota vei kemudou ena dua na gauna e dua na ka vakayago ga.”5 Sa kena ibalebale vei au ni “bula vakayalo sa dua taumada na bula. E sega ni dua na ka walega me kilai ka vulici, me sa bulataki sara ga.”6
E ka ni rarawa, ni tiko eso era vakawalena na veika vakayago baleta ni ra nanuma ni sega ni bibi. Era vakamareqeta na veika vakayalo ka vakawalena na veika vakayago. Me vaka ni sa bibi sara meda vagolea na noda vakanananu ki lomalagi, eda sa calata na inaki bibi ni lotu kevaka sa sega talega ni vagolei na ligada kivei ira na wekada.
Me vakataka, na nona taracake o Inoke na itikotiko o Saioni ena ituvatuva vakayalo ni nodra tauyavutaki e dua na mataqali tamata era yalovata ka vakanananu vata kei na cakacaka ni veika vakayago me vakadeitaka ni “sa sega ni dua e dravudravua vei ira.”7
Ni sa kena ivakarau, sa rawa meda raica yani e dua na ivakarau vua na noda ivakaraitaki uasivi sara, o Jisu Karisito. Me vaka a vakavulica o Peresitedi J. Reuben Clark Jr, “E a rua na ilesilesi cecere ni iVakabula ena nona a lako mai ki vuravura; e dua me mai cakacakataka na Nona bula Vakamesaia, na veisorovaki me baleta na lutu, kei na vakayacori ni lawa; na kena ikarua na cakacaka a vakayacora vei ira na tacina kei na ganena bula vakayago ena nona vakacegui ira mai na nodra rarawa.”8
Ena salavata oqo, sa semati vata ka sega ni tawase na noda torocake vakayalo kei na veiqaravi vakayago eda vakayacora vei ira eso.
E rau sa lomavata na rua oqo. Ni dua e yali vei rau oqo sa vakalasuya na veika sa navuca tu na Kalou me rawati kina na bula.
Na Sala ni Turaga
Era vuqa tu na tamata vinaka kei na mataisoqosoqo e vuravura era sa saga tiko mera sotava na nodra gagadre totolo na dravudravua kei na vakaleqai ena veivanua kecega. Eda sa vakavinavinaka vakalevu kina, ia na sala ni veivuke ni Turaga baleti ira na vakaleqai e duidui sara mai na sala ni vuravura oqo. E kaya kina na Turaga, “Ia me na vakayagataki e na sala sa dodonu vei au.”9 E sega walega ni kauwai mai o Koya ena noda gagadre totolo; sa kauwai vakalevu ena noda torocake tawamudu. Ena vuku ni ka oqo, sa okati talega ena sala ni Turaga na bula rawati koya kei na veiqaravi vei ira na wekada me ikuri ni nodra vukei na dravudravua.
Ena 1941 a waluvu kina na Uciwai o Gila ka luvuca yani na Buca o Duncan mai Arizona. A bose vata kei rau na nona daunivakasala e dua na peresitedi gone ni iteki o Spencer W. Kimball, laurai na vakacaca sa yaco, ka vakauta e dua na teleqaramu ki Salt Lake City ka kerea kina e dua na ilavo levu.
A sega ni vakau mai na ilavo, ia a vakauta mai o Peresitedi Heber J. Grant e tolu na turaga: o Henry D. Moyle, Marion G. Romney, kei Harold B. Lee. Ratou sa laki sota sara kei Peresitedi Kimball ka vakavulica vua e dua na lesoni bibi: “Oqo e sega ni parokaramu ni ‘solia mai,’” e ratou kaya.“Oqo na parokaramu ni ‘vukei koya vakai-koya.’”
Ni oti e vuqa na yabaki, a kaya kina o Peresitedi Kimball: “E a dodonu sara ga me rawarawa, au nanuma, me ratou sa vakauta ga mai [na ilavo] na Veitacini ka na sega sara ni ka dredre meu dabe ga ena noqu valenivolavola ka wasea yani; ia sa dua na ka vinaka a yaco vei keimami na drau [vakai keimami] me gole ki Duncan ka biri bai ka yarataka laivi na co ka vakatautauvatataki na qele ka vakayacori na veika kece e gadrevi me caka. Oqori sara ga na vukei koya vakai-koya.”10
Ena kena vakamuri na sala ni Turaga, a sega walega ni sotavi na nodra gagadre totolo na lewe ni iteki nei Peresitedi Kimball, ia a vakatorocaketaki talega na nodra bula rawati ira, vagalalataki na leqa, ka tubu na veilomani kei na duavata ni ra veiqaravi vakai-ira.
Eda sa Lesi Kece Sara
Ena gauna sara ga oqo era vakaleqai tiko e vuqa na lewe ni Lotu. Era via kana, luluqa vakailavo, ka dredre tiko na kedra ituvaki vakayago, vakasama, kei na lomaocaoca vakayalo. Era masu mai na vu ni yalodra taucoko me ra vukei, mera vakacegui.
Kemuni na taciqu, yalovinaka ni kakua ni nanuma ni ilesilesi oqo e nona e duatani tale. E noqu, ka nomu talega. Eda sa lesi kece sara. “Kece” e kena ibalebale taucoko—na lewe yadua ni Matabete i Eroni kei na Melikiseteki, vutuniyau kei na dravudravua, ena veimatanitu kecega. Ena ituvatuva ni Turaga, sa tiko e dua na ka me cau kina na tamata yadua.11
Na ivakavuvuli eda vulica rawa ena itabatamata veitaravi o ya ni o ira na tamata vutuniyau kei na dravudravua era sa okati kece ena ruku ni ilesilesi tabu vata ga o ya mera vukei ira na wekadra. Ena tauri keda kece na noda cakacaka vata me mana kina na ivakavuvuli ni welefea kei na bula rawati koya.
E vakavuqa na noda raica na gagadre e yasada ka nuitaka me dua e lako mai vakayawa ka basika ena cakamana me sotava na gagadre o ya. E rairai eda waraki ira tiko na kenadau ni wali ni leqa yadua. Ni da vakayacora oqo, eda sa tarova kina vei ira na wekada na veiqaravi eda a rawa ni vakayacora, ka da tarovi keda mai na madigi meda veiqaravi. E sega ni ca o ira na dauvakadidike, e ka dina: ena sega ni veirauti na kedra iwiliwili mera walia kina na leqa kecega. Ia, sa vakatikora kina na Turaga na Nona matabete kei na kena mataisoqosoqo ena mata ni noda katuba e vuravura taucoko sa tauyavutaki tu kina na Lotu. Ia, sa toka sara ga e yasana, na iSoqosoqo ni Veivukei. Me vaka eda sa kila tu na lewe ni matabete, ena sega ni mana na sasaga ni welefea kevaka e sega ni o vakayagataka na nodra isolisoli talei kei na taledi ni noda marama.
Na sala ni Turaga e sega ni mai dabe tiko e bati ni wai ni dredre ka waraka me di-maca meda qai takoso. Sai koya meda lako vata mai, coki na liga ni sote, ka laki cakacaka, ka tara e dua na wavu se dua na waqa me takosovi na uciwai ni noda bolebole. Sai kemuni na tagane i Saioni, na lewe ni matabete, ko ni na rawa ni veiliutaki yani ka veivakacegui yani vei ira na Yalododonu ena nomuni vakayagataka na ivakavuvuli vakauqeti vakayalo ni parokaramu ni welefea! Sa nomuni ilesilesi mo ni dolava na matamuni, vakayagataka na nomuni matabete, ka gole yani ki cakacaka ena sala ni Turaga.
Na Mataisoqosoqo Cecere Duadua e Vuravura
Ena gauna ni Vakaloloma Levu, a kerei kina o Harold B. Lee mai vei iratou na Veitacini me vakasaqara na iwali ni dravudravua veivakasaurarataki, rarawa, kei na via kana ka a robota na vuravura raraba ena gauna o ya. A sasagataka me kunea e dua na kena iwali ka mani vakarogoya cake na ka oqo vua na Turaga ka taroga, “Na mataqali mataisoqosoqo cava keimami gadreva, me vakayacora na ka oqo?”
Ka “me vaka e kaya [vua] na Turaga: ‘Raica, luvequ. E sega ni gadrevi e dua tale na mataisoqosoqo. Au sa solia vei iko na mataisoqosoqo cecere duadua e delai vuravura. E sega ni dua na ka e uasivia na mataisoqosoqo ni matabete. Na ka duadua ga e vuravura e gadrevi mo cakava o ya mo cakacakataka na matabete. Sai koya o ya.’”12
Oqori na kena itekitekivu ni noda gauna talega oqo. Sa tu oti vei keda na mataisoqosoqo ni Turaga. Sa noda bolebole meda raica na kena vakayagataki yani.
Na vanua meda tekivu kina o ya meda vakavulici keda ki na veika sa vakatakila oti na Turaga. Meda kakua ni nanuma ni da sa kila. E dodonu meda raica na ulutaga oqo ena yalomalumalumu vaka na gone. Me na vulica vou tale na itabatamata yadua na vunau e vakayavutaki tu ena sala ni Turaga ni nodra vukei na vakaleqai. Me vaka era sa vakasalataki keda e vuqa na parofita ena veiyabaki, era sa sega walega ni vakasama vinaka na ivakavuvuli ni welefea ni Lotu; era sa dina talega sa vakatakilai mai vua na Kalou—ka sai koya na Nona sala ni nodra vukei na vakaleqai.
Kemuni na veitacini, ni vulica mada e liu na ivakavuvuli kei na vunau sa vakatakilai mai. Ni wilika na ivoladusidusi me baleta na welefea ni Lotu;13 vakayagataka na mataveilawa ni Initaneti providentliving.org; wilika tale na itukutuku ni ituvatuva ni welefea ni Lotu ena Liahona ni June 2011. Raica na veika baleta na sala ni Turaga ena nodra vukei ena sala ni Turaga na Nona Yalododonu. Vulica na nodra cakacaka vata na ivakavuvuli ni veivuke vei ira na vakaleqai, veiqaravi vei ira na wekada, kei na bula rawati koya. Na sala ni Turaga baleta na bula rawati koya ena sala veiraurau e oka kina e vuqa na ituvaki ni bula, me vakataka na vuli, tiko savasava, cakacaka, ilavo ni matavuvale, kei na kaukauwa vakayalo. Vakavulici iko ena parokaramu vou ni welefea ni Lotu.14
Ni ko sa vulica rawa na vunau kei na ivakavuvuli ni welefea ni Lotu, vakasaqara mo vakayacora na veika ko sa vulica ni ra sa gadreva o ira ko ni qarava. Sa kena ibalebale, ni sa levu, mo na vakatulewa sara ga o iko. Na matavuvale yadudua, ivavakoso taucoko, na veivanua yadudua e vuravura e duidui. E sega ni tiko e dua na iwali vakatautauvata ni welefea ni Lotu. Oqo e dua na parokaramu ni sa nona itavi me bularawati koya na tamata yadua. Na noda ivurevure era oka kina na masu ni tamata yadua, na noda taledi kei na gugumatua sa solia mai na Kalou, na iyau sa vakarautaki me noda mai vei ira na noda matavuvale kei ira na wekada, ivurevure eso ni itikotiko raraba, ka vakakina na nodra veitokoni loloma na kuoramu ni matabete kei na iSoqosoqo ni Veivukei. Na ka oqo ena muataki keda ki na ituvatuva vakauqeti ni bula rawati koya.
Sa gadrevi kina mo tuvanaka e dua na ivakarau e salavata kei na vunau ni Turaga e veiraurau kei na ituvaki ni nomu vanua. Ena kena vakayacori na ivakavuvuli vakalou ni welefea, e sega ni gadrevi mo vakararavi tiko ga i Salt Lake City. Mo raica ga na ivoladusidusi, na yalomu, kei lomalagi. Vakararavi ki na veivakauqeti ni Turaga ka muria na Nona sala.
Ni sa oti sa qai rawa mo vakayacora ena nomu vanua na veika era a cakava na tisaipeli i Karisito ena itabagauna yadudua: o ya na veirogorogoci, vakayagataka na ivurevure kece sara sa tu, vakasaqara na veivakauqeti ni Yalo Tabu, kerea na veivakadeitaki ni Turaga, ka cokia na liga ni nomu sote ka laki cakacaka yani.
Au sa solia vei kemuni e dua na yalayala, kevaka mo ni muria na ivakarau oqo, ko ni na ciqoma na veidusimaki digitaki me baleti cei, na cava, gauna cava, kei na vanua cava mo veivuke ena sala ni Turaga.
Na Veivakalougatataki ni Veivukei ena Sala ni Turaga
Na yalayala kei na veivakalougatataki vakaparofita ni welefea ni Lotu, ena veivuke ena sala ni Turaga, sai koya eso vei ira na kena e totoka ka qoroi sa vakatakila mai na Turaga vei ira na Luvena. A kaya o Koya, “Ia kevaka dou daulomasoli vua sa viakana, ka sa vakamamautaka na yaloi koya sa rarawa; ena qai cadra na nomu rarama e na butobuto, kei na nomu bogi loaloa me vaka na siga levu: ia ko Jiova ena tuberi iko tikoga.”15
Se da vutuniyau se dravudravua, se vanua cava ga eda tiko kina, meda sa veivukei vakai keda, ni noda solia na noda gauna, taledi, kei na ivurevure ena yaco me da yalomatua ka tamata sa vakasavasavataki.
Na cakacaka oqo ni veivukei ena sala ni Turaga e sega ni dua walega na cakacaka ena ituvatuva ni parokaramu ni Lotu. Ena sega ni rawa me vakawaleni se biu vakatikitiki. Sa iusutu ki na noda vunau; sai koya na gacagaca ni noda lotu. Kemuni na taciqu, sa noda madigi cecere ka digitaki na lewe ni matabete meda cakacakataka yani na matabete. Me kakua ni gole tani na yaloda se na noda vakasama mai na noda rawa ni bula rawati keda, karoni vakavinaka o ira na vakaleqai, ka vakayacora na veiqaravi ni yalololoma.
Rau sa umanaki vata na veika vakayago kei na veika vakayalo. Sa solia vei keda na Kalou meda bula sotava na vuravura oqo kei na bolebole vakayago e cakacakataki ena volau meda tubu cake mai kina ena ituvaki sa gadreva vei keda na Tamada Vakalomalagi meda yacova. Meda sa kila vakavinaka na itavi cecere ka veivakalougatataki e yaco mai ena noda muria ka veivuke ena sala ni Turaga, ka sa noqu masu oqo ena yaca i Jisu Karisito, emeni.