“O Fafine Na Mulimuli ia Iesu mai Kalilaia,” Liahona,, Mat. 2022.
O Fafine Na Mulimuli ia Iesu mai Kalilaia
O lesona e tolu mai tamaitai faamaoni o e na mulimuli ia Iesu Keriso.
Fafine Patino, saunia e Walter Rane
I le 1883, na tusia ai e Helen Mar Whitney e faapea “i le soifuaga o Keriso, [e mafai ona tatou] vaai ai i le tuuto sa faaalia e se tamaitai. O ia le tagata sa i ai i le Satauro, ma o le foi na muamua i le Tuugamau.1 E ui e lei faamaoti mai e Sister Whitney po o le fea tamaitai sa ia faamatalaina, ae o loo aofia ai ma i latou ia tamaitai na mulimuli ia Keriso mai Kalilaia. Ua faamatala e Luka nei fafine, na tusia faapea o Iesu “sa maliu atu o ia i aai uma ma nuu, ma talai atu … : ona faatasi lea o le toasefululua ma ia, o fafine toatele foi ua faamaloloina … , o Maria ua igoa ia Makatala, … ma Ioana le ava a Chuza Herota, ma Susana, ma le toatele o isi, o e na auauna atu ia te ia ia latou mea totino” (Luka 8:1–3; ua faaopoopo le faamamafa).
O le fasifuaitau “e toatele isi” o loo ta‘u mai ai se vaega toatele naua. E toatele tamaitai faatuatua sa faatasi ma Keriso. Ua aoaoina i tatou e nei tamaitai ina ia fausia le malo o le Atua ma ia i ai faatasi ma i latou o loo mafatia. Ua latou aoaoina i tatou ia lototetele ma ia tumau latalata ia Keriso tusa lava pe faigata mea uma. Atonu o le mea e sili ona taua, ua aoao i tatou faapea, e ala ia Keriso e mafai ai ona tatou tuua le pogisa ae o mai i le malamalama.
O Maria le Makatala, Ioana, Susana,2 ma le toatele o isi fafine o e na mulimuli ia Keriso sa lei taulau; ae, sa latou lagolagoina malosi o Ia i mea faaletino i Lana galuega (tagai Luka 8:2–3). O Ioana o loo ta‘ua patino lava sa faaipoipo atu i le tausimea a Herota, atonu o lona uiga o lana tane sa i ai i se tulaga o mea ma le pule mo le Tupu o Herota Anetipa, o le pule i Kalilaia.
A o malaga faatasi atu nei fafine ma Keriso i Kalilaia, atonu sa latou faalogo i le tele o Ana lauga, faalogo i Ana faataoto, ma molimauina vavega e pei o le faamaloloina o le fafine i se puna toto ma le fafine sa i ai se vaivaiga mo le 18 tausaga (tagai i le Luka 8:43–48; 13:11–13). Atonu sa latou i ai i le fafagaina o le 5,000 ma le tele o isi vavega (tagai i le Luka 9:12–17; 14:1–4). A o faaiuina le galuega a Keriso i Kalilaia, sa mulimuli atu nisi o nei fafine ia te Ia i se malaga i le vaiaso atoa i Ierusalema (tagai i le Mataio 27:55–56).
O loo faaigoa mai e Evagelia nisi o tamaitai o e na mulimuli ma fesoasoani ia Iesu, e aofia ai Maria, Ioana, ma Susana. Sa latou faalogo “ma le toatele o isi” i le Faaola o aoao atu ma atonu na molimauina vavega.
Ata na tusia e Dan Burr
Faanoanoa Faatasi ma i Latou o E Faanoanoa
Mafaufau mo sina taimi i le mea moni e faapea, o nei fafine na o mai faatasi ma Keriso mai Kalilaia ma sa i ai i Lona Faasatauroga. E ui e le o talanoa patino mai tusitusiga paia e uiga i lo latou auai i isi mea na tutupu i le toe vaiaso o le soifuaga o le Faaola, ae foliga mai sa latou i ai i le malaga faatupu, faalogo i Ana aoaoga i le malumalu, ma atonu sa auai i isi mea na tutupu.
Ua tusia e Luka e faapea o lenei vaega o fafine sa i ai i Kalevaria: “O i latou uma o e masani ia Keriso, ma fafine na mulimuli atu ia te ia mai Kalilaia, sa tutu mamao ese, ua vaai atu [i le Faasatauroga]” (Luka 23:49). O loo faasino Mataio i lenei lava vaega o fafine, o loo tusia i le satauro, “e toatele fafine sa i ai iina ua vaai mamao atu, lea na mulimuli atu ia Iesu mai Kalilaia, ma auauna atu ia te ia: o i latou ia o Maria le Makatala, ma Maria le tina o Iakopo ma Iose, ma le tina o fanau a Sepetaio” (Mataio 27:55–56).3
Mafaufau i le faanoanoa loloto na lagonaina e nei fafine i le satauro a o latou vaavaai atu o mafatia le Faaola. E tofu i tatou uma ma taimi e oo ai i latou tatou te alolofa i ai i faalavelave ma e leai so tatou malosi e faia i ai se mea. E ui ina sa le mafai e fafine sa i ai i le satauro ona suia le tulaga, ae sa latou tumau pea i le faatasi ai ma le Faaola i Lona tiga ogaoga. O a latou faataitaiga ua faaali mai ai ia i tatou o se tasi o auala “e faanoanoa faatasi ma e faanoanoa” (Mosaea 18:9) o le na o le faatasi lava ma i latou o e mafatia.
Ia Lototele ma Tumau le Vavalalata
Ua tuuina mai foi e nei tamaitai se faataitaiga o le lototoa. Mo i latou e nonofo ai pea i le satauro atonu na lamatia ai i latou, pe a faapea latou te fegalegaleai ma se tagata na fasiotia e Roma. O le mea na tusia e Kamilla Fronk Olson e uiga ia Maria, le tina o Iesu (o le sa i ai foi i le satauro), e moni foi e uiga i nei fafine: “O le tu atu ia Iesu i mea na iloa e isi o se tulaga maasiasi, sa ta‘u atu foi e Maria o lona fefe i le Atua sa sili atu nai lo lona fefe i tagata. Po o le a lava le tuuaiga sa mafai ona lafo atu ma le ita ia te ia, o le tulaga filemu o Maria e fesootai ai e le pei o isi o ona soo, o le a ia le faafitia lava lana mafutaga ma Iesu.”4
O lenei vaega o le toatele o fafine sa le gata ina i ai i le maliu o Keriso ae sa “vaai foi i le tuugamau, ma le ala na faataatia ai lona tino. Ma sa latou toe foi mai, ma saunia mea manogi ma ufiufi; ona malolo ai lea i le aso sapati e tusa ma le poloaiga” (Luka 23:55–56). Ona o le matautia na latou feagai ai mai taitai Iutaia po o tagata Roma, semanu e saunia nei tamaitai e tuua vave le taulaga. Nai lo lena, sa latou saunia mea manogi mo le tino o Keriso (tagai i le Luka 24:1). E ui lava sa le mautonu lo latou lumanai, ae sa tumau lo latou latalata i le mea sa i ai Iesu. E faatatau i le Aso Toonai ina ua mavae le Faasatauroga, na fesili ai le tusitala Kerisiano o Max Lucado: “Pe a oo i le Aso Toonai i lou olaga, e faapefea ona e tali atu? Pe a e i ai i se mea i le va o le faalavelave ananafi ma le manumalo o taeao, o le a lau mea e fai? E te tuua le Atua—pe e te nofo latalata pea ia te ia?”5 Ua aoaoina i tatou e nei tamaitai ina ia faalatalata atu ia Iesu, e oo lava i taimi faigata.
O Mai i le Malamalama
O Maria e Toatolu i le Tuugamau, saunia e William Adolphe Bouguereau
E le o se mea e ofo ai, o lenei lava vaega o tamaitai sa muamua i le tuugamau i le taeao o le Eseta (tagai i le Luka 24:1–10).6 Na folafola atu e le agelu ia i latou le tala fiafia:
“Se a le mea tou te saili ai le ua soifua i e ua oti?
“E le o iinei o ia, a ua tu; ia outou manatu i lona fetalai atu ia te outou, ina o i Kalilaia o ia” (Luka 24:5–6).
Sa “manatua e fafine ana upu,” sa toe foi mai, ma “tau atu nei mea uma i le toasefulutasi, ma isi mea uma” (Luka 24:8–9).
Ua ta‘u mai e le Aposetolo o Ioane ia i tatou o Maria le Makatala o le tagata muamua lea na vaai i le Faaola toetu (tagai i le Ioane 20:11–17). Atonu e faapitoa le ofoofogia o lenei mea ina ua tatou manatua sa tusia e Luka faapea i le amataga o le soifuaga o Maria, sa uluitinoina o ia e “temoni e toafitu” (Luka 8:2). Atonu i lenei mea e mafai ona tatou iloa ai sa alu atu Maria mai se tulaga faigata tele i le avea ai ma uluai molimau faaletagata o le Toetu o Keriso. Ua fautuaina mai e lenei mea a tatou fesootai ma Iesu Keriso, e mafai ona Ia fesoasoani ia i tatou e tuua le pogisa ma o mai i le malamalama. Po o a lava luitau na tatou oo i ai i le taimi ua tuanai, e mafai ona tatou maua le olioli i le o mai nei ia Keriso.
O Maria le Makatala, Ioana, Susana, ma isi fafine o e na mulimuli ia Keriso mai Kalilaia o ni faataitaiga mamana o soo o e fesoasoani i le fausiaina o le malo o le Atua. Ua latou aoaoina i tatou ina ia i ai faatasi ma i latou o loo mafatia, ia lototoa, ma aua le tuua Iesu—e tusa lava pe luitauina taimi. O nei tamaitai, o molimau o le Keriso toetu, ua aoaoina i tatou e ala mai ia te Ia, e mafai ai ona tatou tuua le pouliuli ae o mai i le malamalama.
I le 1893, na tusia ai e Lu Dalton o le Au Paia o Aso e Gata Ai laina nei e pueina ai le malosi o nei tamaitai o e na mulimuli ia Iesu Keriso:
Muamua e faafeiloai atu i le tagata alofa i lona fanau mai,
Mulimuli ane e lafoai o ia pe a oti,
Muamua ina ia faasusulu atu le la i lona loto,
Mulimuli ane ua leai se loto ma tuu le taumafai.
Mulimuli i le satauro o lona Alii na faasatauroina,
Muamua e vaai ia te ia pe a toetu,
Muamua e folafola atu o ia ua toefuatai mai le ola,
O le pa mai le falepuipui faanoanoa o le oti.7