“3 na iVakavuvuli Veidusimaki ni Kena Vakayagataki na Tekinolaji kei na iTukutuku Raraba,” Liaona, Maji 2024.
3 na iVakavuvuli Veidusimaki ni Kena Vakayagataki na Tekinolaji kei na iTukutuku Raraba
Ni toso tiko na cakacaka ni tekinolaji, na ivakarau oqo ki na itukutuku raraba ena vukei keda meda toso ki liu ena yalomatua.
Sa veisau tikoga vakawasoma na tekinolaji. Kei na toro cake yadua ni tekinolaji sa kauta mai na sala vovou me solega kina na itukutuku raraba. Sa veisau sara vakalevu na cakacaka ni tabaivola ka rawa ni raica na vosa volai. Sa veisau sara vakalevu na retio kei na televiseni ena sala eda na rogoca kina na itukutuku, ivakamacala, kei na veivakamarautaki. E veisautaka na initaneti na levu ni lewe ni itukutuku eda rawa ni raica kei koya ena cakava. Na veitukutuku vakavuravura sa veisautaka na noda rawa ni kunea, veivosaki vata, ka veisemati kei ira na tamata. Ni sa basika mai na vuku lasulasu, eda sa sotava kina na taro vovou.
Na tekinolaji vovou e sega ni vinaka taucoko se ca taucoko. Ia, e dau vaka e dua na matailoilo vakalevutaki ka rawa ni vakalevutaka na veimadigi vovou kei na kauwai vovou. Ni da saga meda va-Karisito vakalevu cake, na noda tara na tekinolaji vovou kei na itukutuku raraba e rawa ni kauta mai ki na noda bula na veika e bibi.
Na iTuvatuva Yavutaki-Vakaivuvuli
E dina sara, e sega ni dua na ituvatuva ni lawa me dusimaka na vakatulewa kece eda cakava me baleta na tekinolaji kei na itukutuku raraba. Ia, e rawa ni da vulica na ivakavuvuli me vukea na noda dusimaki ni da digidigi. E vakavulica kina o Elder Dieter F. Uchtdorf ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua: “Na ivakavuvuli era sa ka tawamudu ka cecere sara. Na veilawa vakatabakidua se na kena vakayagataki na ivakavuvuli oqori ena cakacaka vakavinaka ena so na vanua ka sega ena so tale. Na ka e umani keda vata sai Jisu Karisito kei na dina tawamudu e vakatavulica o Koya, kevaka mada ga e duidui na kena ivakavakayagataki ena toso ni gauna kei na itovo ena veimatatamata.”1
Na vakamuri ni ivakavuvuli e yavutaki ena dina ni kosipeli ena vukei keda meda tiko ga ena salatu ni veiyalayalati. Ena dusimaki keda na Yalotabu ni da segata me da digidigi ka yavutaki ena veivakavuvuli oqori. Na ivakavuvuli cava gona e rawa ni vukea me dusimaka noda digidigi me baleta na tekinolaji kei na itukutuku raraba?
1. Au rawa ni vakayagataka na noqu galala ni digidigi meu lewa vinaka kina na tekinolaji. E sega ni lewai au.
Ena so na gauna e vaka me sa uabaleta na nomu bula na tekinolaji. Sa ka bibi mo nanuma tiko ni sa rawa mo digidigi mo lewa kina na tekinolaji. E sega ni lewai iko. E rawa ni o nakita mo digitaka mo vakayagataka na tekinolaji kei na itukutuku raraba mo rawata kina na veika vinaka ka vakasaqara na veika e “savasava, na ka e totoka, se rogorogo vinaka, se daudokai” (Yavu ni Vakabauta 1:13).
E kaya na Turaga, “Raica koi Au na Turaga, au sa vakarautaka e dua na cakacaka levu mo cakava” (Vunau kei na Veiyalayalati 112:6). Vakasamataka na sala o rawa ni vakayagataka kina na tekinolaji mo rawata kina na cakacaka cecere o ya ka “gumatua ena cakacaka vinaka” (Vunau kei na Veiyalayalati 58:27). O na gadreva beka mo vakayagataka na tekinolaji ena nomu cakacaka. E rawa ni o vakayagataka mo kunea kina na veimataqali veivakamarautaki savasava. Ena rawa ni vukei iko mo sema vei ira eso tale. Ka na rawa ni vukei iko mo vuli, tubu, ka cakava rawa na cakacaka ni Turaga. Ia, na ivakavakayagataki tale eso e rawa ni veivagolei tani, sega ni veiganiti, se veivakamavoataki. Mo kakua ni vakatara na tekinolaji me lewai iko, vakayagataka na yalomatua kei na veidusimaki ni Yalotabu mo digidigi kina ka vakatara mo vakatulewa kina.
2. Niu vakayagataka na noqu galala ni digidigi savasava meu tuvana rawa, au vakila na vinaka ka digidigi vinaka cake.
E rairai o a sotava beka e dua na gauna o a digidigi kina me baleta na tekinolaji e sega ni dodonu. Ena rawa ni okati kina na itukutuku raraba o solegi kina se vakayagataki gauna kina ena dua na itaviqaravi. Me vaka ni sega ni gadrevi mo taura vakabibi na cala o sa cakava, ena bulabula cake mo vakanamata tikoga ki na tomani ni tubu. Kevaka o tuvatuva taumada, o na digidigi vinaka cake mai na kena o na cakava na nomu vakatulewa kece sara ena gauna oqo. E rawa ni o tuva nomu idusidusi yadua e salavata kei na ivakatagedegede vakosipeli me vukea nomu digidigi vinaka.
Kevaka o raica ni ko sa vakatanitaka se vakayagataka vakasivia na itukutuku raraba, mo yaloqaqa mo saga mo veisau. Me ivakaraitaki, kevaka eso na ituvaki ni itukutuku raraba e sega ni dau veivakauqeti se kauta mai e dua na yalo vinaka, moica na nomu itovo. Kevaka o vakayagataka tiko na tekinolaji mo solega kina na itukutuku raraba se vakaitavi ena itovo o kila ni sega ni dodonu, me tiko vei iko na yaloqaqa mo veisau—ka vosoti iko ena nomu segata mo vakayacora na veisau oqori. Vakasamataka eso na ka e rawa ni o cakava mo veisau kina. Me ivakaraitaki, kevaka o kunea ni dredre cake mo vakatauca na vakatulewa vinaka ena so na gauna ena dua na siga, sa rawa mo tuvanaka na gauna o na vakayagataka kina na tekinolaji kei na veigauna o na sega ni cakava kina.
Vakakina, kevaka o vakayagataka tiko na tekinolaji mo vaqaqacotaki iko kina, sema vei ira eso tale, ka mo cakava rawa na cakacaka ni Turaga, ka o vakila na Yalotabu, cakava tikoga na veika oqori. Ni ko sa dina tiko vei iko me baleta na nomu digidigi, na nomu vakabauta na Turaga ena rawa ni vukei iko mo vakayagataka na nomu galala ni digidigi ena sala ka na muataki iko mo lomavinaka cake ka tomana tiko mo digidigi vinaka cake.
3. Au sa rawa ni vakayagataka na noqu galala ni digidigi savasava meu cegu mada ka vakacagicagi vakalailai.
O na rairai vakila ni taro me baleta na tekinolaji kei na itukutuku raraba e dau yaco tikoga. E vakacava na kena levu ni sa sivia? E dodonu beka meu vakalevutaka se vakalailaitaka na noqu vakayagataka na itukutuku raraba kei na tekinolaji? Au sa vakayagataka tiko beka vakavuku na noqu gauna? Tovolea mo kakua ni vakatara na vakasama vakaoqo me uabaleti iko. Nanuma tiko ni DONU tiko mo cegu mada ka vakacagicagi vakalailai mai na itukutuku raraba. Na cegu vakalailai e rawa ni digitaki kina me caka e dua na itaviqaravi ka sega ni wanonovi tu na sikirini me vica na auwa se sega mada ga ni vakayagataka na tekinolaji, me vakataka na itukutuku raraba, ena dua na gauna balavu.
Sa vakarautaka na tekinolaji na veivakalougatataki cecere me vukei keda meda semati tikoga vei ira eso tale; ia, baleta ga ni rawa ni da semati ena dua ga na gauna e sega ni kena gadrevi meda semati ena dua ga na gauna sa rawa. E vakananumi keda kina na Turaga , “Dou tiko lo, mo dou kila Ni u sa Kalou ” (Vunau kei na Veiyalayalati 101:16). Vakadeitaka ni ko sa taura tiko na gauna mo sema kei Koya.
Mo Vuku Sara.
Ni sa toso tikoga na tekinolaji, eda na sotava kece e vuqa na vakatulewa. Ni da sega ni rai ki na Lotu me baleta na lawa matata kei na veika, e rawa ni da vuki vei Tamada Vakalomalagi, na iVakabula, na ivolanikalou, kei na nodra vosa na parofita ni gauna oqo me baleta na ivakavuvuli me vukea na dusimaki ni noda digidigi. Ena vukei keda na Yalotabu meda kila ke sa donu na noda digidigi. Na vosa i Jekope e yaga nikua me vaka ga ena imatai ni gauna a vakavulici ira kina: “Mo dou yalomatua sara; a cava tale meu kaya?” (Jekope 6:12).