“Aio Bon Au Euangkerio”—“Aio Au Ekaretia”
Aio bon Ana euangkerio te Tia Kamaiu, ao aio bon Ana Ekaretia (taraa 3 Nibwaai 27:21; Motiaea 26:22; 27:13). Renganaiia ni kauoua e korakora ao ni karika te bitaki ae abwabwaki nakon temanna.
N tienture aika bwakanako, te bwauta ae roro bon te kabanea ni mwakaroiroi ni bwauta ae tauraoi. E kona ni kanakoi bwaura ni karebwei, ma e aki rangi n nakoraoi ibukin angiin te keniken ao karikirake ni karaoan kawai. E aki tau korakorana n urua te bwaa.
N te 1846 te tia rabakau iaon te kemikoro ae kaain Itare ae arana Ascanio Sobrero e karaoa te bwai ae kona n rebwetaua ae te, nitroglycerin. Te ran ae e oera aei e raka bwa tao tengaa korakorana iaon te bwauta are e roro. E kona ni kamaenakoa te bwaa. Kananokawakina, bwa e kai rebwetaua te nitroglycerin. Ngkana ko kabwaka man te tabo ae e aki rangi n rietaata, ao e na rebwetaua. Ngkana e rangi n kabuebue, e na rebwetaua. Ngkana e rangi n mwaitorotoro, e na rebwetaua. Riki ngkana a katukaki n te tabo ae mwaitoro, n te ruu ae roo ao ni katukaki n aki riringaki, e na bon rebwetaua naba. Angiia aaba a katoka uouotakina, ao a mwaiti aika a katoka naba karaoakina.
N te 1860 ao te tia rabakau n te tiaienti ae Alfred Nobel ae kaain Sweden e kataia n totokoa rebwen te nitroglycerin. Imwiin ana kakatai inanon te maan ae itiua te ririki, ao e kakoroa bukin ana takete bwa e rengana te nitroglycerin nakon te bwai ae aranaki bwa te diatomaceous earth ke te kieselgur. Te kieselguhr bon te atibu are e kona ni karaoaki bwa te bwauta. Ngkana e renganaki ma te nitroglycerin, te kieselguhr e na tooma te nitroglycerin, ao e riki te bwauta ae kanimnim ae kona ni kateaki bwa kanga tein “kaai.” N teina aei, ao e a aki kona te nitroglycerin n rebwetaua n te tai ae aki kaantanigaaki. E kona ni kawakinaki raoi, n uotaki, ao ni kabonganaki ibukin korakoran rebwena ae aki kerikaaki. E arana bootakin te nitroglycerin ao kieselguh Nobel bwa te “bwaura.”
E korakora ana urubwai te bwaura n te aonaaba. E bon kaubwai naba mai iai Nobel. Ngke akea te bwai ae kakeea korakorana, ao e na bon rangi ni kangaanga aron kabonganakin te nitroglycerin, n aron ae ataia Ascanio Sobrero. N ti ngaia, n aron are I taekinna, e na aki tau konabwain te kieselguhr. Ma renganan bwaai aika uoua aikanne e na kona ni karika te bwaura ni bita te bwai teuana ao ni kakawaki.
Ai aekakina naba, reitakin ana euangkerio Iesu Kristo ao Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira e karekei kabwaia n te bitaki ae korakora ibukira. E rang n nakoraoi te euangkerio, ma e kainanoaki te ekaretia ae katabuaki n tataekinna, kateimatoa itiakina, ao ni karaoi ana otenanti aika tabu ma mwaakan ao ana kariaia te Tia Kamaiu.
Iangoa ana euangkerio ao Ana Ekaretia te Tia Kamaiu ae e ikotaki are e kateaki iroun te burabeti ae Aramwa n ana Boki Moomon. Taben te Ekaretia bwa e na taetaekina “akea ma ti taekan te rairannano ao onimakinan te Uea, are [e na kabooia] ana aomata.” Kabonganakin ana kariaia te Atua, taben te Ekaretia bwa e na tabeakina karaoan te otenanti n te bwabetito “inanon aran te Uea, n riki bwa te tia kakoaua [n rin] ni karaoa te berita ae tabu ma ngaia [n] toro irouna ao ni kaawakin ana tua.” Aomata ake a tia ni bwabetitoaki a katoka iaoia aran Iesu Kristo, a kaaina Ana Ekaretia, ao a beritanaki ma te mwaaka ae korakora rinanon anganakiia te Tamnei ae Raoiroi.
A roko ni mwaiti aomata nakon Nein Moomon bwa ana ongora n ana kabwarabwara Aramwa iaon te euangkerio. E ngae ngke a karinei neei aikanne ao buakonikai ake a katobibiia, ana Ekaretia te Uea tiaki te tabo ke te kateitei ngkoa, ke n te bong aei. Te Ekaretia bon aomata, taan iriira Iesu Kristo, a ikotaki ao a barongaaki inanon bootaki aika kairaki n te tamnei are e buoka te Uea ni kakoroa nanon Ana kaantaninga. Te Ekaretia bon te bwai ni mwakuri are ti reiakina iai taben Iesu Kristo n ana babaire Tamara are i Karawa. Te Ekaretia e anga te kariaia ibukiia aomata bwa ana irii otenanti ao ni karaoi berita aika akea tokiia ma te Atua. Kawakinan berita aika a tabu aikai e na kaniira riki nakon te Atua, n anganiira te kona ni karekea Mwaakana, ao ni bitiira nakon are E tangiria bwa ti na riki nako iai.
N aron te bwaura ae akea iai te nitroglycerin e kee korakorana, Ana Ekaretia te Tia Kamaiu e bon ti okoro ngkana e kateaki iaon Ana euangkerio. N akean ana euangkerio te Tia Kamaiu ao te kariaia ni karaoi otenanti aikanne, te Ekaretia e na akea okorona.
Man akean mwiin ana ibuobuok te kieselguhr, ao e na tianaki kabonganakin te nitroglycerin bwa te bwaura. N aron ae oti n te rongorongo, n akean ana Ekaretia te Uea, otaia te botanaomata n Ana euangkerio e na aki matoa—ni kai rotaki ni bibitakin reirei ao ni kabaeaki nakon taian kairoro man aaro aika kakaokoro, katei, ao rabakau aika kakaokoro. Ikotan taian kairoro akanne e a tia ni kaotaki inanon nako mwioko n tararua n reitinako nakon ae te kabanea aei. E ngae ngke e moan kaokaki te euangkerio ni itiakina ni kabane, rairan ao kabonganaan te euangkerio anne e a rikirake ni katea aekan te anua n atua are akea te mwaaka iai ibukina bwa akea te rabwata ae kariaiakaki mairoun te Atua iai.
Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira e karekea te kona ni karekea mwakan te Atua ibukina bwa e kariaiakaki Irouna n reireia ana reirei Kristo ao n anga ana kamaiu te euangkerio ao otenanti ni karietaata. E korakora nanon te Tia Kamaiu ni kan kabwarai ara bure, ni buokiira ni karekea Mwaakana, ao ni bitiira. E karawawataaki ibukin ara bure ao n tangiria ni kainaomataira man te katuaa are ti na bon riai ni karekea. E tangiriira bwa ti na riki n tabu ma ni kakororaoaki Irouna.
Iai mwaakan Iesu Kristo ni karaoa aei. E aki ti nanoangaira ibukin aki kororaoira ao n tang ibukin kabuakakakira ae akea tokina aika riki man ara bure. Tiaki, E karaoa riki ae iaon anne, n ae akea tokina, ao ni kaoka Ana Ekaretia bwa ti na karekea Mwaakana.
Te bwai ae kakawaki n te euangkerio are e reirei iaona te Ekaretia e kangai bwa Iesu Kristo e anai “rawawatara, ao e uouoti nanokawakira.” E a tia “ni katokaa ara bure, ni kabaneira, i aona.” E “taona nanona nakon te kaibangaki,” motiki “ana kabaebae te mate,” nako karawa, ao … n tekateka n angatain te Atua, bwa e na anaa mai iroun te Tama te nanoanga.” E karaoa aei te Tia Kamaiu bukina bwa E tangira Tamana ao E tangiriira. E a tia n kabwara te tarau ae akea tokina bwa e aonga n “anai[a] ni kabane ake a onimakinna [ao] e te[i]” ibukiia—ibukira. Akea te bwai ae tangiria riki Iesu Kristo ibukira ma ti na rairinanora ao n Nakoina bwa E aonga ni kona ni kakoraoira ao ni katabuira. N te nano aei, E teimatoa n aki kerikaaki ao n aki bitaki.
Karekean mwaakan ana berita te Atua ao Ana tangira n te berita ae tabu bon rinanon Ana Ekaretia. Reitakin ana euaungkerio te Tia Kamaiu ao Ana Ekaretia e bitii maiura. E bitii aroia ana karo tinau. Tibu te mwaane, Oskar Andersson, e mwakuri n te tabo ni karao kaibuke iaon Högmarsö, te aba teuana i Stockholm. Kainabana, ae Albertina, ma natiia a maeka n atuun kaawan Sweden. Te taina ni katoa uoua te wiiki, n te Kaonobong, e bwennarinaa ana booti Oskar nakon mweengana n wiikin te motirawa imwain okina nako Högmarsö n tairikin te Tabati. N te bong teuana, ngke e mena i Högmarsö, e ongo bwanaia uoman mitinare aika kaain Amerika n taetaekina ana euangkerio Iesu Kristo ae kaokaki. E namakinna Oskar bwa te bwai are e ongo bon te koaua ae itiaki, ao e onrake n te kimwareirei are e aki kona ni kabwarabwaraaki.
Imwiin te tai are e okira iai mweengana, Oskar e tuanga Albertina taekaia mitinare. E kabwarabwara bwa e kakoaua te bwai are anga reirei iaona. E tuangnga bwa e na wareka te boki are a tia n anganna, ao e tuangnga naba bwa a nang akea manga bwabetitoakiia aia ataei ni uarerekeia nakon taai aika a na roko. E rangi n un Albertina ao e karenakoi booki nako matan te tabo ni maange. Aki kakataetae imarenaia imwain ae e oki Oskar ni mwakuri n tairikin te Tabati.
E aki maan imwiin nakona, ao e aanai tenaan boki Albertina. E karaua ni kabotau aia reirei ma reirei n ana Baibara are e a mane. E rangi ni miimi ngke e namakina te bwai are e warekia bwa e bon koaua. Imwiina ngke e oki Oskar nakon mweengana, e rangi ni butimwaeaki raoi, n aron naba kaobiin Ana Boki Moomon are e uotia. Albertina e a manga warekia riki, ao ni kabotaua te reirei ma are n ana Baibara. N aron Oskar, e a ataa te koaua ae itiaki ao n onrake n te kimwareirei ae aki kona n taekinaki.
Oskar, Albertina, ao natiia a mwaing nako Högmarsö ni kaniia tabeman kaain te Ekaretia ikekei. Teuana te wiiki imwiin bwabetitoakin Oskar ao Albertina n 1916, e weteaki Oskar bwa te tia kairiiri n te kurubu ibukiia Aika Itiaki i Högmarsö. N aroia aika tibwa rairaki, a kaitara Oskar ao Albertina ma taian kakaitara ibukin aia koaua ae boou. Taan maniman n te tabo a rawa ni kabooa aia miriki nakoia, e bwennarina Oskar rinanon te ran ae fjord ni katoa bong bwa e na kaboa aia miriki mai iroun te tia maniman ae nako raoi riki.
E ngae n anne ririki ake imwiina, ao e a rikirake kaain te Ekaretia iaon Högmarsö, ibukin ana koaua Albertina ae korakora ao ibukin nakoraoin aia mwakuri mitinare. Ngke e a tei aia mwaanga, ao e a weteaki Oskar bwa te beretitenti n te mwaanga.
A karinea te aba anne kaain te mwaanga ae te Högmarsö. Aio bon Nein Moomon irouia. Aio te tabo are a karekea iai ataakin te tia Kabooi Maiuia.
Inanon ririki aika mwaiti, ngkai a teimatoa ni kawakin aia berita n te bwabetito, a kakorakoraaki nanoia Oskar ao Albertina ni mwaakan Iesu Kristo. A ingainga nanoia ni kan karaoi riki berita aika tabu ao ni karekei aia kakabwaia n te tembora. Ni karekean kakabwaia aikanne, a mwaing man mweengaia i Sweden nako Salt Lake City n 1949. E a tia Oskar ni beku bwa aia tia kairiiri kaain Högmarsö n te maan ae 33 te ririki.
Ikotakin te nitroglycerin ao te kieselguhr e karika te bwaura bwa te bwai ae kakawaki; reitakin ana euangkerio Iesu Kristo ao Ana Ekaretia e bon rangi n kakawaki. Oskar ao Albertina a ongo taekan te euangkerio ae kaokaki ibukina bwa e a tia ana burabeti te Atua ni weteiia, ni mwiokoia, ao ni kanakoia mitinare nako Sweden. Rinanon te wewete mai iroun te Atua, a reirei ana tua Kristo mitinare ao man te kariaia n te nakoanibonga ao a bwabetitoaki Oskar ao Albertina. Ngkai membwa ngaiia, Oskar ao Albertina a reitanako aia kamatebwai, rikirakeia, ao ni beku ibukiia tabeman. A riki bwa aomata Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira ibukina bwa a kawakin aia berita aika tabu ake a tia ni karaoi.
E nanona Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira te Tia Kamaiu bwa “au Ekaretia” bukina bwa E kariaia bwa e na kakoroa nanon Ana kaantaninga—e na tataekina Ana euangkerio, n anga Ana otenanti ao Ana berita aika tabu, bwa e aonga Mwaakana ni kaoauaira ao ni katabuira. N akean Ana Ekaretia, a na bon akea te kariaiakaki, a na akea tataekinan te koaua ae kaokaki n Arana, a na akea otenanti ke berita aika tabu, a na akea kaotin te maaka n te anua n atua, a na akea te bitaki nakon are e tangiria te Atua bwa ti na riki nako iai, ao a na akea manen Ana babaire te Atua are e kateia ibukiia Natina. Te Ekaretia inanon mwioko n tararua ni boong aikai e bon riai nakon Ana babaire.
I kaoi ngkami bwa kam na kabanea riki ami tai ma te Tia Kamaiu, Ana euangkerio, ao Ana Ekaretia. Ngkana kam karaoia, kam na kunea bwa ikotakin ana euangkerio te Tia Kamaiu ao Ana Ekaretia e na uota te mwaaka nakon maiumi. Te mwaaka aei e rangi n korakora riki nakon te bwaura. E na urubekei atiibu ake a tutuka kawaim, ao ni kairiko bwa te tia bwaibwai n abanuean te Atua. Ao ko na “kaonaki ma te kimwareirei anne are e aki kona ni kabwarabwaraki ao n on n te mimitong.” N aran Iesu Kristo, amen.