Wase 24

“Me Caudre Vakakina na Nomudou Rarama”

Me tudei na Yalo ni Turaga e lomamudou, kei na nomudou vuvale, me rawa kina vei ira na tamata ka ra vakaivotavota ena serau ni nomu yalodina, dina, dodonu, kei na vakabauta na noda Turaga o Jisu Karisito era na tuberi me ra vakalagilagia na Tamada sa tiko mai lomalagi.¹

iVakamacala Taumada

E a taura ko Peresitedi David O. McKay e dua na ivola mai vei Harold L. Gregory, ka a kacivi me peresitedi ni East German Mission ena itekitekivu ni 1950:

“Kivei Peresitedi McKay:

“Ko na vinakata mo rogoca e dua na ka au a sotava ena macawa oqo. E rua na tagane rauta na yabaki vasagavulu na yabaki ni nodrau bula, sulusulu ca, erau a mai raici au ena macawa oqo. Erau tukuna vei au ni sa yali na nodrau vakabauta, ka sega ni rau raica rawa e dua na isoqosoqo se matalotu erau kila me rau vuki kina. Ko Mr. Braun (na yacana e dua) e a vakaukauwataki Mr. Fascher, na nona itau, me rau mai raici au. E a tukuna vei Mr. Fascher ni kila na noda Lotu ka da na vukei rau. E a vakabesebese mada vakaukauwa me rua na siga ko Fascher, sa qai lako mai.

“E a tekivu ko Mr. Braun ena nona kaya ni a duri tu ena dua na tutu ni sala ena dua na siga ka raica ni vica na drau na tamata era lako siviti koya. E a taroga e dua se lako tiko ki vei, ka qai kaya mai, ‘Meu laki raica na Parofita.’ E a mani muri yani ko Mr. Braun. O ya na vakatabui ni valenisoqoni mai Berlin-Charlottenburg, na Parofita o Baraca McKay.

“E a kaya (kau na tukuna vakacaca na ka e a kaya): ‘Au se sega vakadua ni bau vakila na kaukauwa ni yalo ni loloma kei na inuinui vinaka me vaka au a vakila ena kedra maliwa na tamata ena siga ko ya. Sa qai tucake na Parofita, e dua na turaga balavu yabaki walusagavulu, drauniulu kece—vulavula—me vosa vei ira na lewevuqa. Au se sega vakadua ni bau raica e dua na mata gonegone ena dua na tamata ka vaka ko ya na nona yabaki ni bula. Ni sa vosa mai, e dua na ka e curumi au. E muri ni sa vodo tiko ki na nona motoka, au qai raica ni lululu tiko kei ira na lewe ni Lotu, e dina ga niu sega ni dua vei ira au a toso ga yani ki liu ka lululu talega kei koya. E dua na ka katakata ka totoka e curuma na yagoqu taucoko, kau qoroya tale na kena irairai gonegone. Ena vuku ni ogaoga vakavuravura kei na dredre vakaitamera ni bula vakailavo e vaka me buwawa na vakanananu, ia au kila ga niu na lesu tale mai meu mai kunea tale e vuqa na ka.’

“E a tukuna vei au ko Mr. Fascher ni sega sara ga ni tukuna rawa e dua na ka ko Mr. Braun ena nona kurabui kei na qoroqoro ena tamata e a raica. Erau a dabe ena noqu valenivolavola ka vakarorogo sara vakavinaka ki na itukutuku ni veivakalesui mai kau a solia vei rau, me vaka ni veivosa kece e bibi. Erau liga lala ka vakaloloma, ia erau yalo malumalumu ka sega ni duavata kei na lotu ni tamata. Au a solia vei rau e dua na iVola i Momani, ka rau yalataka ni rau na laki lotu ena Sigatabu. Au vakabauta ni koi rau na tamata oqo (erau kaivesu ruarua ni ivalu ni Rusia) erau sa vakarau tu ki na kosipeli.

“Me vakalougatataki iko na Turaga, Bacara McKay. Ko iko kei ira kece na veitacini ena ulu ni noda Lotu ko ni ivakaraitaki serau ni veika kece e savasava ka vinaka.”²

E levu na tamata era raica vei David O. McKay na ka erau a raica oi rau na tamata oqo—e dua na ivakaraitaki ni tisaipeli dina i Karisito. Na italanoa oqo e tukuni baleta e dua na dauveitaba ni niusipepa ka se qai raici Peresitedi McKay ena imatai ni gauna:

“Sa vakarautaki oti na veika ni veitaba ka na caka, ia na dauveitaba e sa mani sega ni rawa ni lako, ena nodratou taqaya e sa mani digitaka kina na United Press na nodratou dauveitaba ni veika vakarerevaki me vaka na butako, laba—e dua ka buta vinaka ena mataqali cakacaka kaukauwa duadua mai New York. E a lako ki na rara ni waqavuka, tiko mai kea me rua na auwa na kena dede, ka qai lesu mai, mai [na] rumu buto ena dua na gauna sara e muri kei na ibinibini iyaloyalo. E dodonu me a tabaka walega e rua. E a cudruvi koya na nona boso, “Na cava o vakaoti gauna taka tu ka kauta tu mai na ibinibini itaba oqori me ka ni cava?”

“E a sauma vakaukauwa na dauveitaba, ka kaya ni na marau me sauma na vo ni iyaya, ka rawa talega me ratou musuka na kena isau me baleta na levu ni gauna e taura. … Ni oti e vica na auwa e a kacivi koya na ivukevuke ni peresitedi ki na nona valenivolavola, ni via kila se cava e a yaco. E a tukuna na dauveitaba, ‘Niu a se gonetagane lailai, e dau wilika vei au na iVolatabu Makawa ko tinaqu, kau dau vaqaqa voli ena noqu bula taucoko se vakacava mada na irairai dina ni dua na parofita ni Kalou. Ia, edaidai au sa kunea e dua.’ ”³

iVakavuvuli nei David O. McKay

Eda vakaukauwataki ira na tani ena ka eda tukuna, na ka eda kitaka, ka vakakina o cei koi keda.

Na tamata kece ka bula tu ena vuravura oqo e biuta mai e dua na kaukauwa, se me ka ni vinaka se ka ni ca. E sega ni ka duadua ga e kaya, e sega ni ka duadua ga e kitaka. Sa ikoya sara ga na cava o koya. Na tamata kece e taura na katakata ni serau ko ya. E vakila na ka ko ya na iVakabula. Ena gauna erau sota kina kei na dua, e vakila na katakata—se o koya na yalewa ni Samaria kei na veika e a vakayacora ena nona bula; se ko koya na yalewa ka virilaki ena vatu se ko ira na tagane ka virilaki koya, se ko koya na turaga, ko Nikotimo, se dua vei iratou na vukavuka. E vakila na katakata mai vei ira yadua. Ena dua na ivakatagedegede ko iko talega, ka vakakina koi au. Sai keda sara ga kei na veika eda serauna yani ena tarai ira ka ra tu vakavolivoliti keda.

… Koi keda vakataki keda, me da vakasamataka na vakanananu dokai. Me kua ni da cuqena na vakanananu vakasisila se gagadre lolovira. Eda na serauna kevaka eda kitaka. Kevaka eda vakasamataka na vakanananu dokai, kevaka eda cuqena ka taqomaka na gagadre dokai, ena yaco na serau katakataka oqo ni da sota kei ira na tamata, vakauasivi ni da veikilai kei ira.⁴

Na vua ni noda vosa kei na cakacaka e ka vakaitamera ena vuravura oqo. Ena tiki ni gauna kece ni nomu bula ko veisautaka tiko e dua na ivakatagedegede ni bula ni vuravura taucoko. … Eda raica ni sega ni veika e vakavolivoliti keda, e sega ni itutu’ na ka ena vakaukauwataki [ira na tani] ena vuravura oqo, sa ikoya na itovo. Veitalia se cava ko iko era na vakila na tamata ka raica talega. Ko na serau, ka na sega ni vunitaka rawa. E rawa beka ni ko vakalasulasutaka e dua tale na ka, ia oqori ena sega ni tatara vei ira na tamata.⁵

E ka bibi … me da qara, ena bula kei na ivola, na veitokani kei na turaga kei na marama vinaka ka dokai. Ko Thomas Carlyle, e dua na kai Igiladi dauvolaivola rogo, e a kaya ni “Veikilai kei ira na tamata rogolevu ena dua ga na sala e veikilai yaga. E sega ni rawa ni da raica veitalia ke sega ni vinaka vakaoti e dua na tamata rogo ka kilai, ka sega ni rawata e dua na ka ena vukuna. Sa ikoya na ‘ivurevure ni rarama’ bula, ka da vinakata ka taleitaka me da volekata.”

Ke ko vulica na nodra bula ko ira na “ivurevure ni rarama” levu oqo kei vuravura, ko na vulica e dua mada ga na ka ka vakavuna me gugumatua tikoga na yacadra. Sa ikoya oqo: Ko ira yadudua era a sa solia e dua na tiki ni nodra bula me vakavinakataka cake na vuravura. Era sega ni vakayagataka na nodra gauna kece ena vaqara na marau kei na vakacegu, kei na “gauna vinaka” me nodra taudua ga, ia era kunea na nodra marau levu duadua ena nodra vakamarautaki kei na vakatikovinakataki na tani. Na veicakacaka vinaka kece vakaoqo e bula tu ga, kevaka sara ma da ga me na sega ni rogoci ira ko vuravura.⁶

E sega ni dua na cakacaka vinaka, se dua na vosa vinaka me tukuni me sega ni vakilai na wena vei ira kece. So na gauna ena lailai beka na vinaka, ia me vaka e dua na vatu ka viritaki ki na dua na tobu ka tekivutaka e dua na ua mai loma ka toso tiko me levu me yacova ni sa tara na veibati ni baravi, sa vakakina na nomu cakacaka, vakanomodi, e vuqa vei ira, sega ni kilai, sega ni tukuni, sega ni kaburaki, toso tiko na kena serau ka tara e vuqa na yalo.⁷

Me vakalougatataki kemuni, na noqu itokani vakacakacaka na Kalou, kemuni na Vakaitutu Raraba, peresitedi ni iteki, matabisopi, kemuni kece na vakailesilesi kei na qasenivuli ena vanua taucoko, lewe ni Lotu kece. Au sureta na Yalo ni Turaga me mai tiko e yalomuni, kei na nomuni vale, me rawa kina vei ira era vakaivotavota ena nomuni veiserauni ni yalodina, na dina, dodonu, kei na vakabauta na noda Turaga, ko Jisu Karisito era na tuberi ena vakalagilagi ni Tamada mai lomalagi.⁸

Na vuvale ni Yalododonu Edaidai e rawa ni ivakaraitaki ni lomavata kei na veilomani.

Na noda vuvale e serautaki keda yani, ia na serau ko ya e lako mai ena ka eda kaya kei na noda ivukivuki ena vuvale. … E dodonu me da ivakaraitaki ni dua na vuvale totoka duadua mai na noda ivakarau, tarovi ni noda dodomo, noda cudru, qarauna na noda vosa, baleta ni ko ira na veika oqori era na kitaka na nomu vuvale me sa ikoya sara ga ka na serautaka kivei ira ka tu vakavolivoliti iko. …

E a sikova e dua na tama na vale vou nei luvena tagane. E a marautaka na luvena me vakaraitaka vei tamana na rumu ni moce vou, na veika vovou ena valenikuro. Ni sa oti na nodrau siko wavoki, e a kaya ko tamana, “Io, e sa totoka vakaoti, ia au sega ni bau raica e dua na ivakaraitaki ni Kalou ena nomu vale.” E a qai kaya na luvena, “Au a qai lesu tale, ia ena noqu curuma na veirumu yadua, au raica ni sega na ka me vakaraitaka na nona tiko na Dauveivueti se iVakabula.”

Na ka au tukuna tiko sa ikoya, ni sa [tu vei keda e dua] na itavi bibi ka sega ni tautauvata e liu, me vaka ni da turaga matabete, se marama ena Lotu, me da kitaka na noda vuvale me serauna yani kivei ira era tu wavoliti keda na duavata, veilomani, na veiqaravi vakaitikotiko, dina. Me ra raica ka rogoca na wekada. Me kakua ni vakaraitaki ena dua na vuvale ni Yalododonu Edaidai e dua na vosa ca, se dua na vosa ni veivakacacani, e dua na vosa ni cudru se vuvu se veisevaki. Lewai koya! Kakua ni cavuta!…

E biuta ena ivakaraitaki na iVakabula, e dau malumu, e dau lewa, serauna tiko e dua na ka era rawa ni vakila na tamata ni ra siviti Koya. … E vukei keda na Kalou me da serautaka na kaukauwa, lewa, veilomani, loloma cecere, ka dua tale na yaca ni loloma, veinanumi, vakanuinui vinaka vei ira kece na tamata.⁹

Me vakalougatataki kemuni na Kalou, oi kemuni na veiqaravi vata kei au. Mo ni vakalougatataki ena nomuni vuvale. Me laurai na nomuni vakabauta ena nomuni cakacaka ena nomuni vuvale. Oi kemuni na turaga, mo ni dina vei ira na watimuni, e sega walega ena veiqaravi, ia ena vakanananu; oi kemuni na marama, mo ni dina vei ira watimuni. Ra gone, mo ni dina vei ira na nomuni itubutubu, kakua ni ko ni [nanuma] ni ra sa rui ivakarau makawa ena nodra vakabauta ka levu cake na ka ko ni kila mai vei ira. Kemuni na goneyalewa, muria na tinamuni talei ko ya kei na nodra ivakavuvuli. Kemuni na gonetagane, mo ni dina vei ira na tamamuni, ka ra vinakata na tiko marau kei na sautu me nomuni, ka na rawa ga ena kena bulataki na ivakavuvuli ni kosipeli. Ko ira na vulagi, ni ra raica na vuvale vakaoqo, era na kaya, “Ia, kevaka sa ikoya oqo na vu ni Lotu Momani, au nanuma ni sa vinaka dina.” Ko na vakaraitaka mai na nomu vakabauta kei na veiitavi ni veisiga na veika ka vakaraitaki iko dina.¹⁰

Laivi ira ka via vakadikeva dina na Lotu ka vakabauta vakalevu na ka era raica mai na ka era rogoca, kunea, ena nodra vakadidike, ni ko ira na “Momani” era sa vakadinadinataka ena ivakaraitaki ena vuvale, ena gumatua, kei na nodra veiqaravi Vua na Kalou, ka ra sa vakabauta ka kila ni Tamadra na Kalou.¹¹

Kevaka eda bula me vaka na noda vakabauta, na noda ivakaraitaki vinaka sa ikelekele ni Lotu ka na rarama yani ki vuravura.

E vukei keda na Kalou me da toso ki liu … vakasinaiti ena Yalo ni Turaga, me ko ira kece na tagane kei na yalewa ka soli vei ira na galala me ra vakaitavi ena Lotu—ka kena ibalebale o ya na taucoko— me ra nakita me ra bulataka na bula dodonu kei na savasava ka na vinakata me lewa na kaukauwa ni vuravura, kei na nona isakisaki. Me vakalekalekataki, me da vakarautaka na veika e dina ena matadra na tamata. Kevaka me rawa, ena noda rawata, ko ya me da bula veimaliwai vinaka kei na tamata kecega—sega ni vakamalumalumutaka na ca ena ca, se me da vakamalumalumutaki ena ca, ia me da vakamalumalumutaka na ca ena vinaka. Ko ya walega ena qai tu na Lotu me rarama ki na vuravura. Ko ya na nona ilesilesi.¹²

Me caudre vakakina na nomudou rarama e matadra na tamata me ra raica na nomudou ivalavala vinaka, ka vakarokorokotaka na Tamamudou sa tiko mai lomalagi [raica Maciu 5:16; 3 Nifai 12:16]. E sega tale beka ni dua na gaunisala vinaka me rawa ni vakadinadinataki kina na dina vei ira na tamata me vaka ni ko ira kece na Yalododonu Edaidai me ra taura tiko ka susuga na yalodei ni noda itokani ka ra sega ni lewe ni Lotu kivei ira na lewe ni Lotu yalodina ni Lotu i Karisito.

Me rawa ni da vakayacora oqori e dodonu me da dina ena veika kece. Kevaka eda dau tara vale, ka yalataka me da biuta na veiiyaya cava ga ki na vale ko ya, me da biuta sara na veiiyaya cava ga ko ya. Kevaka eda veiyalayalati ena veika matailalai ni dua na konitaraki, me biu e dua na drau limasagavulu na fiti. Oqori na tikina lalai, se sega, ia oqori na tikina lalai ka ra na lewa kina na nomu cakacaka ko ira na tamata ko ni veivolivoli kaya. Kevaka eda kauta ki na makete na pateta ka duatani na kedra itutu, ka da vakamacalataka na itutu oqori, me da kila tiko ni na dua na vakadidike me na vakadinadinataka ni dina na itukutuku oqori. Au a rarawa sara ga niu rogoca ni dua na dauveivoli e a kaya ni sa dau dolava na taga iusana, ka kau mai na iteitei, ka kunea e so na iyaya vulagi, me vaka na vatu, kei na duka ka biu mai me vakalevutaka na bibi. Au a sega ni taroga vua se ra Lotu cava ko ira na tamata ko ya; au sega ni taroga e dua na yaca; ia na veika vaka ko ya e sega ni ka dokai, e sega ni rawa ni dua na lewe ni Lotu dina ni Lotu i Karisito me rawa ni lolovira sara me kitaka na ilawaki vaka ko ya. Me caudre vakakina na nomudou rarama e matadra na tamata. Ena vuravura edaidai e dodonu me dua na drotini, e dua na mata tamata laurai levu me ivakaraitaki ni yalodina kei na cakacaka vakadodonu ki na vuravura.¹³

Kevaka walega me da taura dei na ivakatagedegede ni kosipeli i Jisu Karisito, na gauna sa bera mai ni Lotu sa maroroi. E dina, era na raica na tagane kei na yalewa na rarama sa sega ni tabonaki e ruku ni vakarau ni sila, ia ko koya ga sa tara toka ena ulunivanua, ka na vakayarayarataki ira mai kina, ka na tuberi ira me ra qara na dina mai na noda cakacaka kei na itavi kei na veika eda serautaka ena bula dodonu kei na dina, ka sega mai na veika eda tukuna.¹⁴

Me da vakarautaka e dua na ivakaraitaki ni duavata kei na veisaututaki ki na vuravura. Me da vakadinadinataka se da tiko mai Aferika, Sauca Amerika, Niu Siladi se Ositerelia eda duavata ga ena vuku i Karisito. E dua ga na inaki eda raica: me vunautaki ki vuravura ni sa vakalesui tale mai ena kena cecere na kosipeli i Jisu Karisito, ka sa ikoya na kosipeli i Jisu Karisito na yavu duadua ka soli vua na tamata me rawa kina na vakacegu ena veikoro, na vakacegu ni veimatanitu ena qai yaco mai.¹⁵

Me lako mai ki na veiyalo kece, ka vakakina ena noda vuvale kece, na yalo dina i Karisito, na noda Dauveivueti, ko koya vakaidina, ena nona veituberi veivakauqeti kau kila ni ka dina.

Na kosipeli sa noda ikelekele. Eda kila na cava e tutaka. Kevaka eda bulataka, vakila, ka vakadinadinataka ki vuravura ena sala eda bula kina, eda sa na vakaitavi ena kena tubu kei na taraicake. Vosavinakataka, na matabete, ko ira na Vakatulewa; me serauna na noda bula na ivakatagedegede ni kosipeli.¹⁶

Vakatutu ni Vuli kei na Veivosaki

Na cava e sa rui bibi kina me da nanuma ni “na kaukauwa ni noda vosa kei na cakacaka e vakaitamera ena vuravura oqo”? (Raica tabana 261–63.) Ko sa raica vakacava ni veiitavi lalai ni bula dodonu e rawa ni yawa sara na veika e rawata?
E vakaukauwataka vakacava na keda iserau vei ira na tani na noda vakanananu kei na veika eda cakava?
Na cava e rawa ni da kitaka ena noda vakawati kei na noda vuvale me vakaraitaka ni da tisaipeli i Karisito? (Raica tabana 263–65.)
O cei e so na tamata ka vakauqeti iko na nodra ivakaraitaki? Na cava era sa rui kaukauwa kina na nodra ivakaraitaki ki na nomu bula?
Ena sala cava e rawa ni vakaduiduitaka kina na noda lomanivale, vanua ni cakacaka, kei na itikotiko na noda ivakaraitaki? (Raica tabana 265–66.) Na cava e rawa ni ko kitaka edaidai mo serautaka na rarama i Karisito ki na nomu bula?
Na cava e dua kina na tikina bibi ni kaulotu na ivakaraitaki? Na cava mada o sa bau sotava mo raica kina na nodra ivakaraitaki vinaka na Yalododonu Edaidai ka vakauqeti ira kina na tani me ra vakadikeva na Lotu?

iVolanikalou e Veisemati: Maciu 5:14–16; Alama 5:14; 17:11; 3 Nifai 12:14–16; 18:16, 24.

President McKay — E vakamuria na ivakadre ni iVakabula ko Peresitedi McKay: “Me caudre vakakina na nomudou rarama e matadra na tamata, me ra raica na nomudou ivalavala vinaka, ka vakarokorokotaka na Tamamudou sa tiko mai lomalagi” (Maciu 5:16).

woman touching Jesus’ robe — Ni da muria na ivakaraitaki ni iVakabula, eda na “serautaka na kaukauwa, lewa, veilomani, loloma cecere, … dau veinanumi, vakanuinui vinaka vei ira kece na tamata.”