Wase 18

Keimami Vakabauta ni sa Kilikili Me Da Yalododonu

“Kevaka me na tiko vei keda na veitokani ni iVakavuvuli kei na Yalo ni Yalo Tabu, sa dodonu meda yalododonu vakaikeda, yalododonu vua na Kalou, kei ira na noda itokani.”

Mai na Bula nei Howard W. Hunter

Ni waraki voli me tauri e dua na veivakasarasarataki ena Kasela e Hearst, California, ratou a draiva ki na dua na sitoa lailai o Peresitedi kei Sisita Hunter kei na dua tale na veiwatini. Ni ratou vakararai voli ena loma ni sitoa, “a gole ki na vatavata o Elder Hunter, wilika tani eso na loli, [ka] sauma na vunivola e 10 na peni.” Ratou a qai lesu ki na motoka na veiwatini e rua ka tekivu draiva lesu ki na kasela me baleta na veivakasarasarataki. Ni ratou gole voli, “a solia wavoki o Elder Hunter na loli vakadua, ka dua tale, ka qai vakasauri na nona siqema ni a rairai wilika cala, baleta ni sa qai kilai oqo ni 11 na tikina ka sega ni 10 a sauma kina o koya.

“Sa rawa ni a raibaleta vakarawarawa o koya na cala. Me icavai, e dua ga na peni, ka keitou sa vakusakusa tiko oqo me donuya na veivakasarasarataki. O cei ena kila na duidui se kauwaitaka? Ia e sega ni vakasamataka vakarua o koya na ka oya. A vukica o koya na motoka ka goleva lesu cake na sala ki na sitoa. … A vakamacalataka o koya na leqa ki na dua tale na dauveiqaravi, kere veivosoti ena vakacalaka, ka sauma e dua tale na peni vua na vunivola kurabui.”¹

Kivei Howard W. Hunter, e sa ka bibi na nona yalodina ena veika lalai ka vakakina na ka lelevu.

A vakatavulici ira na luvena tagane o koya me baleta na itovo ni bula maucokona mai na nona ivakaraitaki. “Na ka au kila me baleta na yalodina kei na itovo ni bula maucokona e sa mai vakaibalebale vakalevu cake mai na ka era tukuna vei au na tamata me baleti tamaqu,” a kaya o Richard Hunter. Dua na gauna a lako vata kei tamana o Richard ki na dua na soqoni vakabisinisi ka a veivosakitaki kina e dua na cakacaka drakidrakita. Ni tiko e tautuba ena gauna ni vakacagicagi, a veivosaki voli a Richard vata kei na dua na turaga me baleta na soqoni. A tukuna o Richard ni na rairai balavu sara na wawa ena tekivutaki ni cakacaka baleta ni na gadrevi kina e levu sara na ivola vakalawa. A vakadodonutaki Richard na turaga oya, ena nona tukuna vua ni na rawa ni tomani na cakacaka ni bera ni vakacavari na veika vakaivola baleta ni ra kila na tamata ni na cakava o Howard W. Hunter na ka cava ga e tukuna o koya.²

Ena 1962, a vosa vei ira na itabagone ena Lotu o Peresitedi Hunter ka vakaraitaka na nona yalayala me baleta na bibi ni yalodina:

“Na bula marau ena lako mai vei keda yadua kevaka eda na yalodina—yalodina vei ira na tamada kei na tinada, se baleta na noda veigadivi, noda ka ni vuli, ira na gone eda qito vata, se tiko ena lotu; na yalodina vei ira na noda bisopi—na tauri ni nodra ivakasala, ni tukuni vei ira na dina me baleti keda, na saumi ni noda ikatini ena yalodina, na bulataki ni bula savasava ka dodonu vakaoti, yalodina e koronivuli—sega ni veicavilaki ena dua na tiki ni noda taviqaravi, vakalasi se wavolita na koronivuli, yalodina ena saumi ni noda ilakolako, ki na qito eso se yaloyalo, se ena cuqeni ni noda itavi ni veiqaravi ena dua na soqo ni marau, yalodina kivei ira na noda itokani tagane kei na yalewa—sega ni vakasaurarataki ira, sega ni lawakitaki ira, sega ni muataki ira ki na veitemaki, ka yalodina vakaoti kivua na Turaga.”³

O Mosese ni taura voli na vatu ni vunau — Na Vunau e Tini e oka kina na ivakaro oqo: “Mo kakua ni beitaka vakailasu na kainomu” (Lako Yani 20:16).

iVakavuvuli nei Howard W. Hunter

E vakaroti keda na Turaga meda yalodina.

Sa ra umani tu na ivolanikalou ena ivakaro eso meda yalodina, ka sa vuqa na ivunau e vakadreta ni sa dodonu meda yalodina. Eda vakasamataki ira vaka matailelevu: MO KAKUA NI—mo kakua ni butako; mo kakua ni veibeitaki vakailasu; mo kakua ni kocokoco [raica na Lako Yani 20:15–17]. …

Sa ikoya oqo eso vei ira na ivakaraitaki matau ni tawayalodina:

1 Butako. Dau tutuyadua me’u wilika e dua na niusipepa e sega ni raici kina na ripote eso ni butako, drotaki ni baosi, vunitaki ni yaya ena sitoa, butako motoka, kei na udolu tale na ka. Ena noda vale ni sokalou sara madaga e tiko kina eso na ripote lalai ni butako.

2 Lawaki. Era tukuni talega ena niusipepa na cakacaka veicavilaki eso ni tataqomaki, vaka-bisinisi, lawaki ena vakavureilavo, kei na ka tale eso e via vakatakilai raraba. E tiko eso era na lawakitaka na nodra sasaga e koronivuli ka so era na lawaki ena veitarogi.

3 Voroki ni ivakatagedegede ni Vosa ni Vuku. Sa ira oqo na ivakatagedegede ni Lotu. Era sega ni voroka na ivakatagedegede ni vuravura. Ia sa soli vei iko na vosa ni Turaga ena ulutaga oqo.

4 Voroki ni lawatu ni gaunisala. E sega ni rawa ni dua me na yalodina voli ka voroka na lawa eso e virikotori mai na lewenivanua kei na matanitu me baleta na tiko vinaka ni tamata tale eso.⁴

“Mo kakua ni beitaka vakailasu na kainomu” [Lako Yani 20:16]. E vakaibalebaletaki taumada na ivunau oqo ki na ivakadinadina lasu ena gauna ni veilewai, ia e sa vakatetei me robota taucoko na vosa eso era sa cala vakaoti. Dua na tawadina ka sagai me vakamavoataka na iyaya ni duatale, tamata, se itovo ni bula e sa veicalati vata na yalo kei na ivola ni lawa oqo. Na tarovi ni dina ka vakavu mai na mavoa vataga e sa voroka talega na ivunau oqo.

“Mo kakua ni kocova na nona vale na kainomu, mo kakua ni domona na watina na kainomu, se kocova na nona tagane dauveiqaravi se nona yalewa dauveiqaravi, se nona bulumakau se nona asa se dua na ka sa nona na kainomu” [Lako Yani 20:17]. Mo kocova sa kena ibalebale mo gadreva, mo diva voli, mo garova na ka e nona e dua tale na tamata. Na gadrevi ni kena rawati na ka vinaka eso e sega ni cala, ia na gagadre ni kena kau tani vakatawadodonu mai vua tale e dua e sa cala. Oqo na vuna ena daumaka kina vei keda meda kila vakamatata ni vinaka kei na ca e vakatekivu sega ena gauna e yaco kina na yavala, ia ena gauna e sa vakadeitaka kina e lomana e dua na tamata e dua na ka.⁵

Sa cata na Turaga na mata viavialevu, na yame daulasu, na yalo e veinanuyaka na ka ca, na yava ikoya sa kusarawa ni ciciva na ca, na dautukutuku vakailasu sa dau vosataka na ka lasu, [kei] koya sa kaburaka na veileti [raica na Ai Vola ni Vakaibalebale 6:16–19]. Me vaka na Yalododonu Edaidai, e rawa li ni da saga meda cakava e dua na ka e cata na Turaga? Sa vakavica na Nona dau vosa saqata voli na tawayalodina!⁶

Eda tauca na yalodina ena veika lalai, matau ni bula.

Kevaka eda sa vakila deivaki na noda veiwekani kei na iVakabula, sa dodonu meda yalodina ena veika lalai ka vakakina na ka lelevu.⁷

Ni da sasagataka na rawaka kei na tiko vinaka, sa dau vakayagataki e levu na noda gauna ena vakasama kei na vulici ni veika drakidrakita ka da sega ni vakayagataka rawa na gauna me baleta na ka rawarawa— na veika rawarawa wale, na veika vakaidina e sa itekitekivu ni noda taracake ka na sega ni tudei rawa kevaka e sega ni kaukauwa na kena yavu. E dua na ka buli ena rairai rewa ki lagi, ka da vaqoroqoroya me baleta na kena ituvaki kei na kena cere; ia ena sega ni duri rawa vakavo ni sa vakadeitaki na kena yavu ena vatu se sitila kei na simede.

Na ivakarau ni bula sa dodonu me yavutaki vakaoya. Au vakidavi kemuni ki na ivakavuvuli ni yalodina. Cava na vuna era vakadinata kina e vuqa sara na vakacerecerei ni ivakavuvuli ni yalodina, ia e lailai walega era sa douvaka mera yalodina vakaoti?

Ena [vica] na yabaki sa oti era a vakabiri tu ena neimami olo kei na icurucuru ni valenilotu eso na posita ena yaca “Mo Yalodina Tiko Vakaiiko.” E vuqa vei ira sa baleta tiko na veika lalai ka rawarawa ni bula oqo. Ena bucini eke na ivakavuvuli ni yalodina.

Eso era na vakadinadinataka ni sa ivalavala ca na lawaki ena veika lelevu ia era vakabauta ni sa rawa me vakaiulubaletaki kevaka era sega ni ka bibi na veika oqori. …

Au nanuma lesu e dua na cauravou ka a tiko ena neitou iteki ena gauna au a veiqaravi kina vaka peresitedi ni iteki. A wavoki voli o koya kei na dua na ilawalawa ka nanuma ni sa ka vinaka na caka ni ka eso e a sega ni dodonu. Ena vica na gauna e a tobo o koya ena so na cala lalai. Dua na siga au a ciqoma e dua na qiri mai na siteseni ni ovisa ka tukuni ni sa tauri tiko o koya ena dua na cala ni vakaulori. E a tobo o koya ni rui totolo sivia nona draiva, ka sa yaco voli ena vica na gauna ni bera na gauna oqo. Ni kilai na veika a cakava tiko ena rawa ni tarovi koya ena ilakolako vakaulotu, e a veisautaki koya sara, ka ciqoma na nona kaci, ni sa yabaki 19.

Au na sega ni guilecava na veivosaki keirau a vakayacora ena nona lesu mai. A tukuna vei au o koya ena nona gauna vakaulotu e a dau vakasamataka vakawasoma o koya na vakacaca a dau vakavuna mai na cala ni nanuma ni a sega ni bibi soti na vakacalai ni veika lalai. Ia e dua na veisau levu sa yaco ki na nona bula. Sa qai mai vakila tu o koya ni sa sega na bula marau se vakacegu ena voroki ni lawa, se mani lawa ni Kalou se na lawa era virikotora vei keda na tamata.⁸

Sa rawa ni da qarava na Kalou ena noda yalodina voli ka duavata ena noda veimaliwai vakaikeda se vakabisinisi.

Na lotu sa rawa ni tiki ni noda cakacaka e veisiga, noda bisinisi, noda veivoli kei na volivolitaki, taravale, sala ni veilakoyaki, cakaiyaya, noda cakacaka vakabisinisi, se na cava tale eda cakava. Sa rawa ni da qarava vakayalodina na Kalou ka duavata ena noda veimaliwai vakabisinisi me vakataka ga na noda sokalou ena Sigatabu. Na ivakavuvuli dina va-Karisito e sega ni rawa ni duidui ka tawase mai na bisinisi kei na noda itavi ni veisiga.⁹

Kevaka e vakaibalebale sara na lotu kivei keda, e sa dodonu me na veivakayarayarataki ki na noda bula. Au sega ni vakabauta ni rawa ni tosoisobu na lotu ki na ivunau ni dua na italatala me dua na aua ena Sigatabu ka vakaibalebale ki na noda bula. Kevaka e sega ni curuma na noda bula yadua—noda bula ni matavuvale—noda bula vakabisinisi—kei na ka taucoko eda cakava, sa na qai sega soti ni vakaibalebale vei keda na lotu ka sa yaco walega me dua na ivakatakarakara me biu toka ena dua na tikina cere ka sokalou kina vagauna.¹⁰

Sa na wacava na veisau levu ena kauta mai ki vuravura kevaka eda na rawa taucoko ni nuitaki ira tale eso me baleta na yalodina. Era na yalonuidei vakataucoko vakaiira na turaga ena nodra itavi kei na sasaga vakabisinisi. Ena sega na … tawaveivakabauti ena maliwa ni cakacaka kei na veiliutaki. Ena maucokona na ituvaki ni bula ena valenivolavola vakaitaukei kei na veika ni matanitu, ka ra na tiko sautu na veivanua mai na drakidrakita ni bula eda sa kila tu oqo e vuravura. …

Ena sasaga vakabisinisi ena tiko eso ka na via rawaka vakailoa kevaka e raica rawa e dua na kena sala. Era veidutaitaka ka vakaceguya na nodra itutu ni kainaki ni sa namaki vua e dua me taura vakailoa na cava ga e soli vua ena bula vakabisinisi. Na ka vakaivola vakaoya sa rawa ni yaco ki na iwiliwili ni lavo levu, ia ena kena ituvaki dodonu e sa sega ni duidui mai na tawavakalesui ni dua na peni ka sa saumi sivia mai vua na dautaurilavo kivua e dua e siqema na cala. E sa dua na ivakaraitaki ni veidabui.¹¹

Me’u vakatura mada e dua na ibalebale ni “cakacaka veidokai.” Na cakacaka veidokai e sa cakacaka yalodina. E vakatautauvata kece na ka e soli ka sa sega na veicavilaki, veidabui, se lawaki. Na kena vatuka se veiqaravi e sa ka vakasakiti sara, ka ra ciqoma e levu cake mai na ka era namaka na itaukei ni cakacaka, na dauveivoli, na veikilai, se tamata qaravi vakavuniwai. Na cakacaka veidokai e bula dodonu. E sega ni okati koya ena veika me na vakalolovirataka na tiko vinaka se bula dodonu. Me ivakaraitaki, e sega ni okati koya ena vakau gunu butako, waigaga vakatabui, se veimau ilavo. Na cakacaka veidokai e ka yaga. E vakarautaka na iyaya se veiqaravi eso e mai vakavinakataka na vuravura me vanua eda bula kina.¹²

Masu tiko o Jope — A cauraka o Jope, “Au na sega ni biuta tani vei au na noqu yalododonu” (Jope27:5).

Na yalododonu e taqomaki keda mai na vunica, vukei keda meda rawaka, ka na vakabula na yaloda.

Na veitemaki ni vunica e wavoliti keda ena yasana taucoko. Ke sega na veitaqomaki ni yalododonu, eda sa na rawai vakarawarawa ki na veimataqali valavala ca kei na cakacala kecega.

A sega ni sotava o Jope na dredre ena veileqa oqo. A taqomaki o koya mai na nona yalododonu. Oqo na ka a vakila o koya:

“Ni sa tiko e lomaqu na noqu icegu, kei na yalo ni Kalou ena qara ni ucuqu;

“Ena sega dina ni vosataka na ka ca na tebenigusuqu, se cavuta na veivakaisini na yamequ. …

“A noqu yalododonu ka’u sa taura matua, ka’u na sega ni biuta: ena sega ni beitaki au na lomaqu ena veisiga kece ni noqu bula” (Jope 27:3–4, 6).

Sa veivakauqeti dina. Baleta na nona yaloqaqa, a sega ni kauwaitaka o koya na veitemaki eso era dau lutu vakarawarawa kina na tamata. A sa tara ki na nona bula o Jope e dua na yaloqaqa kei na yalovakacegu ka sega ni botea rawa vakaikoya o Setani. E taleitaki talega me raici na sala a marautaki koya kina na Kalou: “Ni sa sega e dua e tautauvata kaya e vuravura, a tamata yalododonu ka daucaka dodonu, a sa rerevaka na Kalou, ka sega ni torova na ca[,] ia sa taura matua tikoga ko koya na nona yalododonu” (Jope 2:3).

Na ivakaraitaki levu oqo ni yalododonu e sa tiko taucoko vakarawarawa kivei keda. Ke vakayagataki vakadodonu sara, ena vakameautaka na noda leqa taucoko ena matanitu, lotu, cakacaka, kei na noda bula yadua. Ena quata tani na veivakacacani vakatuburarawa ni vakacaca, veisere, bula vakaloloma, kei na lomaleqa. Ena vakavuna meda rawaka eke ka vakabula na yaloda ni sa oti eke.

Dua na rawaka levu duadua ena noda bula oya meda tosoya cake e dua na igu ni yalododonu yalodina ena noda bula. Sa kena ibalebale oqo meda na bula tudei vakayalo, yalomalua vakataucoko, yalodina vakaoti, ka dau vakatautaki bula voli kivua na Kalou. Na yalododonu sa idola koula oya ka na tadolava na katuba ki na rawaka cava ga.¹³

Na marau dina e rawa mai na noda yalodina vakaikeda, vei ira tale eso, vata kei na Kalou.

Eda dau vosataka vakavuqa na tiki ni volanikalou oya, “Ia sa sucu na tamata me rawata na marau” [2 Nifai 2:25]. Na marau e sa basika kivua e dua ena nona yalodina. Me’u tukuna mada vei kemuni na kena iwalewale. O na rawata mai na ivalavala oqo na veitokani ni iVakavuvuli ka sa rawa ni tiko vei iko na Yalo ni Yalo Tabu. Na voroki ni ivakatakilakila ni yalodina ena vakuwai iko mai na veivakalougatataki e rua oqo. E rawa ni o vakadinata ni dua ka na lasu se lawaki … e rawa ni tiko vua na veitokani ni iVakavuvuli se rawata na Yalo ni Yalo Tabu?

… Sa dodonu meda nanuma dei tiko ni da sa sega ni tu duadua. Sa sega na cakacaka me sega ni dikevi, sa sega na vosa tukuni me sega ni rogoci, sa sega na nanuma e bucini ena vakasama ni tamata me sega ni kila na Kalou. Sa sega na butobuto e rawa ni vunitaka na veika eda cakava. Sa dodonu meda vakasama rawa ni bera ni da cakacaka.

Ko nanuma li ni ko rawa ni na tu duadua ni o vakayacora e dua na cakacaka tawadodonu? Ko nanuma li ni ko rawa ni na tawadikevi ni o lawaki ena veitarogi, veitalia kevaka o tiko duadua ga ena rumu? Sa dodonu meda yalodina vakaikeda. Kevaka meda na rawata na veitokani ni iVakavuvuli kei na Yalo ni Yalo Tabu, sa dodonu meda yalodina vakaikeda, yalodina vua na Kalou, ka vakakina vei ira na wekada. Oqo na usutu ni marau dina.¹⁴

Sa kila na Turaga na inaki ni lomada [raica na V&V 6:16]. Sa kila o Koya na ka yadua eda cakava. Eda na sotavi Koya ena dua na siga, ka da na raici Koya ena matana votu. Eda na dokadokataka li na ivolatukutuku ni noda bula?

Eda cakava na ivolatukutuku oya ena veisiga. Na cakacaka yadua, na nanuma yadua e sa dua na tikina. Eda na dokadokataka li? Ena vakakina kevaka eda sa cakava na noda vinaka taucoko—kevaka eda sa yalodina voli vakaikeda, vata kei ira na noda daulomani, vata kei ira na noda itokani, vata kei na tamata kecega. …

Sa kalougata o ira sa yalododonu. …

Sa kalougata o ira sa talairawarawa kivua na Turaga.

Sai ira na sa vakagalalataki—sa marau voli—ka rawa ni lako vakateqateqa tu. Sa tiko vei ira na nodra yalo-veidokai. E dokai ira na tamata era kilai ira vakavinaka.

Ka kena isoqoni, e dokai ira ka vakalougatataki ira na Tamada Vakalomalagi. E sureti keda o Jisu Karisito meda muri koya. Sa dodonu ka savasava na Nona salatu ka sa tudonu ka yalodina. Meda sa muri koya ki na bula vakaiyanaqa ni mamarau. Sa ikoya duadua ga na sala.¹⁵

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taro

Railesuva na ivakaraitaki eso ni yalodina e vakatakila voli o Peresitedi Hunter ena iwasewase e 1. Na cava eso na vatuka ni vakavuvuli tawadodonu oya? Na cava e rawa ni ra vakatavulica vei keda na vatuka oya me baleta na vuna e sa rui vakabibitaka kina na Turaga na yalodina?
Vakasamataka vagumatua na ivakavuvuli nei Peresitedi Hunter me baleta na yalodina voli ena veika lalai kei na yalodina voli vakaikeda ( raica na iwasewase e 2). Cava na vuna e gadrevi kina meda yalodina ena “veika lalai”? Na cava na kena ibalebale meda yalodina vakaikeda? E rawa vakacava ni da ulabaleta na veitemaki me vakaseva na cakacaka lalai saraga eso ni tawadodonu?
E vakadreta o Peresitedi Hunter na gagadre ni kena caka na lotu me tiki ni veika kece eda cakava ena noda bula ni veisiga (raica na iwasewase e 3). E rawa vakacava ni da bulataka vakavinaka cake na ivakavuvuli eso ena wase oqo? E rawa vakacava ni da vakatavulica vaqaqaco sara na yalodina ena noda itikotiko?
Ena iwasewase e 4, e tukuna kina o Peresitedi Hunter e vica na veivakalougatataki e yaco mai ena bulataki ni yalododonu. E taracake vakacava e dua na tamata na yalododonu? O sa bau vakalougatataki vakacava ena nomu bulataka vakaidina na ivakatagedegede ni Turaga?
E vakavu reki vakacava kivei keda na noda yalodina voli? (Raica na iwasewase e 5.) Cava na vuna e gadrevi kina meda yalodina voli me rawati kina na veitokani ni Yalo Tabu? E vakagalalataki keda vakacava na yalodina voli?

iVolanikalou Veisemati

Jope 27:5; 31:5–6; Same 15; Vosa Vakaibalebale 20:7; Alama 53:20–21; V&V 10:25–28; 42:20–21, 27; 51:9; 124:15; 136:20, 25–26; Na Yavu ni Vakabauta 1:13

Veivuke ni Veivakavulici

Ni ko wiliwili, “toqa na rukudra se makataki ira na vosa se malanivosa me rawa ni o veidutaitaka na nanuma eso ena dua na [itukutuku]. … E sau, vola e so tale na veitikina ka vakamatatataka na tikina ko vulica tiko” (Vunautaka na Noqu Kosipeli [2004], 25).