2010–2019
Babaire ibukin te maiu ae aki Totoki
Okitobwa 2013

Babaire ibukin te maiu ae aki Totoki

Iroun Unimwane Russell M. Nelson

Man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman

Kabonganan wanawanam ibukin inaomatam e bon nakon am babaire bwa e na riki bwa tamaroan rikirakem, ngkai ao n tai aika a na roko.

Tariu ao mwaneu, ni katoabong bon te bong ae ti riai ni karaoi iai babaire. Beretitenti Thomas S. Monson e a tia n reireiniira bwa “babaire ake ti karaoi ngaia are a na bairei arora n tokin kawaira.”1 Kabonganaan raoi inaomatam ni karaoi oin am babaire e kakaawaki ibukin rikirakem n te maiu n tamnei, n te maiu aei ao n aki totoki. Ko aki kona n raa n reiakina te ataibwai, aki rang maan ni bitaki. Nanom n reirei ao ni bitaki e roko mai karawa te nano nakon te tokanikai ae akea tokina.2 Te bong koraki e uotii tibwanga ni karaoi babaire are e na bitiko n aki totoki.

Ngaira bon aomata mai karawa—nati aika tamnei irouia kaaro aika kain karawa. Te Baibara e taekinna bwa “te Atua e karika te aomata ni katotongana, … te mwane ao te aine e karikiia.”3 I a tibwa ongo te kuna are a aneneia ataei te kuna ae tatangiraki “Ngai Natin te Atua.”4 I mimi iai, “Bukin tera ngkai I tuai n ongo te kuna aei n aneneaki n angin te tai irouia tina ke karo aika kakaonimaki?” Tiaki ngaira ni kabane natin te Atua? Ni koauana, akea mai ibuakora ae kona n aki natinaki iroun te Atua!

Ngkai ngaira natin te Atua, ti tangiria ma nanora ni kabane ao tamneira, n ae raka riki nakon ae ti tangiriia ara karo iaon te aba.5 Ti riai n tangiriia raora n aroia mwanera ao tarira. Akea riki tua tabeua aika korakora riki nakon aikai.6 Ao ti riai ni kabongana kakaawakin maiun te aomata, rinanon roro aika mwaiti.

Koroboki aika a tabu e reireinira bwa ti rabwata ao te tamnei bon tamnein te aomata.7 Ibukina bwa ti karikaki n rabwata aika uoua, ngkami n tatabemani ngkami nako kam kona ni kaitaua te Atua ibukin te bwaintangira ae akea boon n rabwatami ao tamneimi.

Rabwatan te Aomata

N au ririki ni kataneiai n taokita e anganai te karinerine ibukin rabwatan te aomata. E karikaki iroun te Atua bwa te bwaintangira nakoim, e bon rang n rianako arona! Iangoi matami n noraba, taningami ni kakauongo, ao tabonibaimi n namakini bwai ni kabane aika kamimi aika katobibiko. Kaburoromi e karekea te reirei, iango, ao ni katinea te iango. Buromi, e bwam n aki kua n e ngaina ma te bong, ao ko kuri n aki ataia.8

Rabwatam e katanna i bon irouna. Te maraki e roki ni kauring bwa iai te bwai ae aki nakoraoi ao e kainnanoa te tararua. Aoraki aika ewewe a roko n te tai teuana ma teuana, ao ngkana e riki, tautia n rabwatara a karaoaki ao a kamwaitaki ni kataniko man aoraki ake imwiina.

Rabwatam e bon karaoia i bon irouna. Taabo ake a mwakoro ao a buruuti a kamaoaki. Rii aika mwaoto a kona ni manga korakora. I a tia n taekin katoto aika uarereke man kamimi bwai aika mwaiti ni bwain nako rabwatami ake e anga te Atua.

Ai aron naba, tarakina bwa utu nako, ngkana akea irouia aomata n tatabemania, iai aro tabeua aika a kainnanoa te tararua ae onoti.9 Te baeten ni katoto ma kakaewenako n aron akanne e a tia n anga te Uea. E taku, “I anganiia aomata mamaraia bwa aonga n nanorinano; … ao ngkana a kananorinanoia … ma n onimakinai, ao ngkanne N na kakorakorai mamaaraia nakoia.”10

Tamnei aika onoti a maeka n tabetai n rabwata aika aki toamau.11 Te bwaintangira n te rabwata e kona n riki bwa kakorakoraan te utu ngkai karo ao nati a kukurei ni bita maiuia n tararua te ataei are e bungiaki ni kainnano aika onoti.

Bibitakin te ririki bon te bwaintangira naba mai iroun te Atua, n aron te mate. Korakoran te mate n te rabwata ae mamate e bon kakawaki n ana babaire ni kakukurei te Atua ae korakora. 12 Bukin tera? Ibukina bwa te mate e karekea tamneim n oki nakon Mwengana.13 Man te maiu are akea tokina, e rang waekoa te mate irouia naake a tuai n tauraoi ni kaitibo ma te Atua.

N rabwatam bon te mwakoro ae rang kakaawaki n ana babaire ae akea tokina, tiaki e aki kamimi bwa te Abotoro are Bauro e kabwarabwara bwa ana “tembora te Atua.”14 Ni katoatai ngkana ko nooriko n te tirotam, tara rabwatam bwa am tembora. Te koaua anne—ti riai ni kukurei ni katoabong—e kona ni bita am babaire ibukin tararuan rabwatam ao aron kabonganakina e kona n te aro ae tamaroa. Ao baibaire akanne a na bairea aron tokin kawaim. E na kanga n riki aei? Ibukina bwa rabwatam bon te tembora ibukin tamneim. Ao aron kabonganan rabwatam e kona n roota tamneim. Tabeua babaire ake a na bairea aron toki kawaim a raonaki ma:

  • Ko na kanga n tararua ao ni kabongana raoi rabwatam?

  • Baikara anua n tamnei ake ko na rinei ni karikirakei?

Tammein te Aomata

Tamneim bon rabwatam ae akea tokina. E taku te Uea nakon ana burabeti ae Aberaam: “Ko a kaman rineaki imwain ae ko bungiaki.”15 Te Uea e taekina naba anne nakon Ieremia16 ao tabeman riki.17 E taekina naba anne ibukim.18

Tamam are i Karawa e a kaman kinako n te tai ae rang maan. Ngkoe, ngkai Natina te mwane ke natina te aine, ko a tia rineaki Irouna bwa kona ruo nakon te aonaaba n te tai ae kakaawaki aei, n riki bwa te tia kairiri n Ana mwakuri ae korakora iaon te aba.19 Ko rineaki tiaki ibukin tein rabwatam ma ibukin arom n te maiu n tamnei, n ai aron te aomata ae ninikoria, ungannano, etieti n nano, tangiran te koaua, bwaruan te wanawana, ao te nano ni kani buokia tabeman.

Ko karikirakei tabeua mai buakon anua aikai n te maiu are imwain te maiu aei. Tabeman a kona ni karikirakei ikai iaon te aba20 ngkai ko teimatoa n ukoukoriia.21

Te anua ni maiu n tamnei ae moan te kakawaki bon mwataira i bon iroura—te korakora ni karaoi babaire iaon bukina ae riai nakon ae ti tangiria. Mwataira i bon iroura e katea te kantaninga ae matoatoa. Ao atakin ae raoiroi e bairea arom ni kaitarai kanganga, kariri, ao aro ni kataki. Te aki mamatam e buoka tamneim ni karikirakea arom n taobarai baika ko tangiri n te maiu n rabwata. Te aki mamatam e karikirakea naba waekoan reken te ibuobuoki mai karawa, ngkana ko kakorakora riki am tataro. Bukin tera ti kainnanoa ae ti na mwatai i bon iroura? Te Atua e katuka inanora te korakora n tangiran amwarake ao te tangira, e kakawaki ibukiia aomata nako bwa a na reitinako ni maiu.22 Ngkana ti kona n taobarai nanora aika ti tangirii n tianaki n ana tua te Atua, ti kona ni kimwareirei ni kabwabwaki maiura, kakorakora te tangira, ao ni kakororaoa te kukurei.23

E na bon aki kamimi, ngkanne, bwa mwaitin kariri n tionako man ana babaire ni kakukurei te Atua e roko man aki kabonganaan raoi nano ake e anga te Atua aika kakaawaki, amwarake ake e anga te Atua. Rabakaum n tiatianiko bon tiaki te bwai ae bebete n tainako. Akea temanna mai iroura ae e kona ni kororaoi ni karaoia.24 Ti bane ni kairua. Ao ti tibanako n taai nako. A karaoaki bure. Tera ngkanne ae ti kona ni karaoia? Ti kona n reiakinaki mai iai. Ao ti kona n rairi raoi nanora.25

Ti kona ni biti anuara. Ao n aron naba bwai aika ti kan karaoi a kona ni bitaki. Ni kanga? Bon iai te kawai teuana. Te bitaki ni koaua—te bitaki ae teimatoa—e kona n reke man te kamaiuaki, kaitiakaki, ao te mwaaka ni kona ni kamaiuaki n ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo.26 E tangiri ngkami—n tatabemani ngkami nako!27 E kariaia bwa e na reke iroum Mwakana ngkai ko kawakin Ana tua, bwaruia, ma te karinerine, ae koaua raoi. E bon bebete ao e koaua. Ana euangkerio Iesu Kristo bon te euangkerio ni bitaki!28

Te aomata ae korakora tamneina, e kona n tiatianna, e taobara ana namakin ao nanona ao e aki tautoronaki irouia. Anne te aekaki n inaomata ae kakawaki nakon te tamnei n aron te aokitition nakon te rabwata! Te inaomata man te tautoronaki bon te inaomata ni koaua!29

Ti “inaomata n rinea te inaomata ao te maiu ae akea tokina … ke n rinea te tautoronaki ao te mate.”30 Ngkana ti rinea te kawai ae rietata riki ni kaineta te inaomata ao te maiu ae akea tokina, anne bon te kawai are kaira te mare.31 Aomata aika Itiaki ni Bong Aika Kaitira a katanoata bwa “te mare imarenan te mwane ao te aine e katabuaki iroun te Atua ao te utu e kakawaki n ana baire te tia Karikibwai ibukin karekean te maiu ae akea tokina irouia Natina.” Ti riai naba n ataia bwa “te mwane ke te aine a na ataa aron kakaokoroia ni maiu n tamnei, maiu n rabwata, ao aron te maiu are akea tokina.”32

Te mareaki imarenan te mwane ao te aine bon aan ana reirei te Uea ao e kakawaki ana baire te Atua aio ae akea tokina. Te mare imarenan te mwane ao te aine bon ana baeten te Atua ibukin bwaninin te maiu iaon te aba ao i karawa. Ana beaten ni mare te Atua e aki kona ni bwainikirinaki, n aki matata, ke ni kabureaki teina.33 Tiaki ngkana ko tangira te kukurei ae koaua. Ana baeten ni mare te Atua e katana te mwaaka ae tabu ni kariki ao te kukurei ae koaua ni kakukurein te reitaki n taanga.34 Ti ataia bwa Atam ao Ewa a mareaki iroun te Atua imwain ae a rinanon te kukurei ni katiteuanaki bwa bumwane ao buaine.35

Inanon ara bong te tautaeka ni botannaomata iai raraomana ni katani mare ibukina bwa te utu ae korakora e katea te kawai ae tamaroa ni karekean te marurung, reirei, warebea, ao maiuraoin te roro ae rikirake.36 Ma tautaeka ni botannaomata a korakora bitakiia man rikiraken te reitaki ao rabakau n aonaaba ngkai ae a korei, manga korei, ao ni kaumakii tuua. N aki tarai tua ibukiia te botanaomata ngkai a kona ni karaoaki, ana reirei te Uea ni kaineti ma te mare ao aroaro aika raraoi a bon aki kona ni bitaki.37 Uringnga: bwa te bure, ngkana e kariaiakaki irouia aomata, bon te bure naba imatan te Atua!

Ngkai ti kakairi n ana akoi te Tia Kamaiu ao ana nanoanga, ngkai ti kabonganai inaomataia ao aia namakin natin te Atua ni kabane, ti aki kona ni biti Ana reirei. Bon tiaki ara bwai ni biti. Ana reirei bon ara bwai ni kamatebwai, bwa ti na ota iai, ao n taui.

Aron te Tia Kamaiu ni maiu e raoiroi. Ana kawai e ikotaki ma te itiaki imwain te mare ao te kokoaua inanon te mare.38 Ana kawai te Uea bon ti te kawai ibukira n rinanon te kukurei n uaa te toki. Ana kawai e uota te kamanoaki ae teimatoa nakon tamneira ao te rau ae teimatoa nakon mwengara. Ao ae tamaroa riki iaon bwai ni kabane, Ana kawai e kairira n oki nakoina nakon mwengara ao nakon Tamara are i Karawa, nakon te maiu are akea tokina ao te karietataki.39 Aio te mwakoro ae moan te kakawaki n ana mwakuri ao mimitongin te Atua.40

Tariu ao mwaneu aika kam tangiraki, te bong ae koraki bon te bong ni babaire, ao ara babaire e bairei tokin kawaira. N te bong teuana ngaira n tatabemaniira nako ti na tei imatan te Uea n te motikitaeka.41 Ti na maroro n tatabemaniira nako ma Iesu Kristo.42 E na baireaki taekara ibukin babaire ake ti karaoi ibukin rabwatara, anuara n te maiu n tamnei, ao arora ni karinea ana baeten te Atua ibukin te mare ao te utu. Bwa ti na rinerine ma te wanawana n ara babaire ni katoa bong ibukin te maiu ae akea tokina inanon ara onnon n tataro n arana ae tabu ae Iesu Kristo, amen.

Bwai aika a na taraaki

  1. Thomas S. Monson, “Decisions Determine Destiny” (Church Educational System fireside, Nobembwa. 6, 2005), 3; speeches.byu.edu.

  2. Te kantaninga n te rikirake n te maiu ae akea tokina e reke raoi n ana mwanewe W. W.Phelps n taekan ana anene “If You Could Hie to Kolob” (Hymns, no. 284). Kibu 4 e kangai: “Akea tokin te tamaroa; / Akea tokin te korakora; / Akea tokin te wanawana; / Akea tokin te ota. / Akea tokin te ikotaki; / Akea tokin te kairake; / Akea tokin te nakoanibonga; / Akea tokin te koaua.” Kibu 5 e kainaki: “Akea tokin te mimitong; / Akea tokin te tangira; / Akea tokin te maiu; / Akea te mate i karawa.”

  3. Karikanbwai 1:27; tara naba I-Korote 3:10; Aramwa 18:34; Ita 3:15; Moses 6:9.

  4. “Ngai Natin te Atua,” Anene n taromauri, nambwa. 301.

  5. Tara Mataio 10:37.

  6. Tara Mareko 12:30–31.

  7. Tara Doctrine ao Covenants 88:15.

  8. Bwai riki tabeua ake e anga te Atua a mwakuri naba n rabwatami. Eremente n ai aron tiotiam, botaetiam, ao kaotiam, ao kambwaun n aron te ran, kurukouti, ao burotiin a kakawaki ibukin te maiu. Te rabwata e mwakuri ma te kaeti n aron te okititin ao kabon taeokitiaite. E karaoi omoun n aron te inturin, aterinarin, ao tairokitin. Mwaitin aikai n tatabeua nako ao tabeua riki a kakawaki inanon te rabwata a mwakuri i bon irouia inanon tiaia aika kakaokoro.Te reitaki imarenaia kiraenti n te rabwata a tianaki ao a kabutaki n te aro ae karina. Te katoto, te bitiutari kiraen, i oin te kaburoro e kanakoa te omoun ni kamaiua te kotekiti n te aterino kiraen bwa e na karaoa te aterino kootiko omoun. Rakan mwaitin te kootiko omoun ni kakerikaaka ana mwakuri te omoun are e karaoaki ao ni manga kaokia. Kabuebuen rabwatam e tauaki n tiana ae tau man te 98.6˚F ke 37˚C, bwa ngkana tao ko mena n te ekuetoa ke n te Bora Meang.

  9. Aro tabeua a kakai otara; tabeua a raba. Tabeman a reke man rikiia; tabeman a aki. Tabeman aomata a kakai reke irouia te kaentia, tabeman a rabwarabwataki, ao a bati riki. Ngaira n tatabemaniira nako ti kona n tatauraoi nakon kabwakara ao n reiakinaki ma te nanorinano n te bwai are e na reireia te Uea, bwa te kabwaka e kona n riki bwa te korakora.

  10. Ita 12:27.

  11. Aro tabeua a bon aki kona ni kaetaki ni karokoa te Mangauti, ngkana “bwai ni kabane a na manga bane ni kaokaki nakon aroia ni kororaoi” (Aramwa 40:23).

  12. Tara Aramwa 42:8.

  13. E koreia te Tia Areru, “E kakawaki i matan Iehova Mateia ana aomata aika itiaki” ( Taian Areru 116:15). E kakawaki te mate ibukina bwa bon “okiran mwengaia” aika Itiaki ma te Uea.

  14. 1 I-Korinto 3:16; tara naba 6:19.

  15. Abraham 3:23.

  16. Tara Ieremia 1:5.

  17. Tara Aramwa 13:2–3.

  18. Tara Doctrine ao Covenants 138:55–56.

  19. Tara Aramwa 13:2–3; Doctrine ao Covenants 138:38–57.

  20. Anua n aekan te “onimaki, tamaroa, ataibwai, taubaang, taotaonannano, akoi n tari, aro n atua, tangira ae kororaoi, nanorinano, [ao] beku mwaaka” (Doctrine ao Covenants 4:6) a mena ibuakona te bwaintangira n te maiu n tamnei ake ti kona ni karikirakei ao n anganaki. Te kakaitau bon te anua naba teuana n tamnei are e kona ni karikirakeaki. Te kakaitau e katea aron nanom ao am karikibwai. Ao ngkana kam a tia “ni bungiaki n te tamnei mairoun te Atua,” kam na kukurei ni karekea tein Tarakina i moami (tara Aramwa 5:14).

  21. Tara 1 I-Korinto 12; 14:1–12; Moronai 10:8–19; Doctrine ao Covenants 46:10–29.

  22. Tabeman a kaririaki bwa a na buabeka. “Tebuabeka ngaia ae e a rangi n taona maina n te aonaaba aio, ma e nakon mwaitina ae tao 2.8 mirion aomata aika a mate ni katoa ririki mwin tokia raoi koraki ake a riaon rawawataia” (“10 Koaua iaon Tebuabeka, ” Bootakin te Aonaba ibukin Tuan te Mauri, Maati. 2013, www.who.int/features/factfiles/obesity/en). Tabeman a kaririaki bwa a na aki rang amwamwarake. Anorexia ao bulimia urui maiu aika mwaiti, mare, ao utu. Ao tabeman a kaririaki bwa a na bwarua te wenenibure are e katabuaki iroun Ara Tia Karikibwai. Te Kamatata e kuneaki n Aeniboki 2: Aron Kairan te Ekaretia, are taekinaki: “Ana Tua te Uea n tuan te Itiaki bon totokoam man te reitaki ni wenenibure itinanikun te mare ao te kakaonimaki inanon te mare. … Te wenenibure, karaobure, reitaki imarenan te mwane ma te mwane ao te aine ma te aine, ao tabeua riki bwai ake aki tabu, ao ake aki nako raoi, ke bure ake ko karaoi ko na ataia bwa a bane ni bure.” N taekina are e koreaki n te aeniboki: “Te mwane ma te mwane n aroia nako e urui ana tua te Uea, n aki kaitarai aron bwai aikai ma e na karaoaki raoi n angana ae riai, ao aomata ake a tannako mai iai a na bon kakabwaiaki ao a na kunea maiuia n aia utu ao ni kawakina ana otenanti te euangkerio. … Ngkana ko kaitarai aroaro ni wenenibure imarenan te mwane ma te mwane, e na ibuobuoki te Ekaretia ma te atatai ao te karinerine nakoia aomata ake a kaitataan imarenaia mwaine” ([2010], 21.4.5; 21.4.6).

  23. Tara 1 I-Korinto 6:9–20; Iakobo 1:25–27; Doctrine ao Covenants 130:20–21. Ao ti riai n uringnga n tainako bwa “a riki aomata bwa aonga ni karekea te kimwareirei” (2 Nibwaai 2:25).

  24. Te rabwata ae mamate bon te tai ni kataaki, are e kabwarabwaraaki ni koroboki aika a tabu: “Te Atua e taku bwa e na kataira n norira ngkana ti kona ni karaoi bwai ake e tuangiira bwa ti na karaoi” (Abraham 3:25).

  25. Tara Motiaea 4:10; Aramwa 39:9; Ereman 15:7. Aeniboki 2 e karina te rongorongo aei: “Te Wenenibure imarenaia mwane ma mwane a kona ni kabwaraki aia bure rinanon te rairannano ae nano” (21.4.6).

  26. Rinanon Ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo ao man te ongotaeka nakon ana reirei te euangkerio, aomata ni kabane a kona ni kamaiuaki (tara Doctrine ao Covenants 138:4; Taekan te Onimaki 1:3).

  27. Tara Ita 12:33–34; Moronai 8:17.

  28. Tara Motiaea 5:2; Aramwa 5:12–14.

  29. Tara I-Rom 8:13–17; I-Karatia 5:13–25; Doctrine ao Covenants 88:86.

  30. 2 Nibwaai 2:27.

  31. Tara Doctrine ao Covenants 131:1–4.

  32. “The Family: Te Katanoata nakon te Aonaba,” Ensign ke Liahona, Nobembwa. 2010, 129.

  33. Tara Mataio 19:4–6; Motiaea 29:26–27; Ereman 5:2.

  34. Aomata ni kabane a bungiaki ma kinakiia ae onoti, kuromotioun, ao DNA (deoxyribonucleic acid). DNA bon te morekiu are e kanikinaea te kaetieti are e kabonganaki ni karikirakean ao ana mwakuri te tiaero ae maiu. E riki ana DNA te aomata ngkana te DNA mai iroun te karo ao te tina a ikotaki ni karekea te DNA n te rabwata ae boou—te reitaki imarenan te karo, tina, ao te teei.

  35. Tara Karikanbwai 2:24–25; 3:20–21; 4:1–2, 25.

  36. Taokita. Patrick F. Fagan e koreia: “Te buriki ni kateitei ae kakawaki are e katan iaona te kabwaia [e] boboto iaon te maiuraoi bon te mwenga ae a mareaki iai kaaro—riki te ataei are e kaubwai ana utu are e tataromauri ni katoa wiiki. … Mare ni kabane a katea te mwenga ae boou, te iunite ae inaomata are e karikirakea te karekemwane, kabanemwane, kawakinmwane, ao te karinmwane” (“Te Utu GDP: Aron te Mare ao te Maiuraoi ni Karikirakea te Maiuraoi,” Te Utu i Amerika, waorium. 24, nambwa. 2 [Tiburing 2010], 136).

  37. Tara Te Otinako 20:14; Nakoaia Ibonga 18:22; 20:13; Tua Kaua 5:18; Mataio 5:27–28; Mareko 10:19; Ruka 18:20; I-Rom 1:26–27; 13:9; Motiaea 13:22; 3 Nibwaai 12:27–28; Doctrine ao Covenants 42:24; 59:6.

  38. Tara Gordon B. Hinckley, “This Thing Was Not Done in a Corner,” Ensign, Nobembwa. 1996, 49.

  39. Tara Doctrine ao Covenants 14:7.

  40. Tara Moses 1:39.

  41. Tara 2 Nibwaai 9:41, 46; Motiaea 16:10.

  42. E na baireaki taekara ni kaineti ma ara mwakuri ao nanora ae ti tangira (see Doctrine ao Covenants 137:9; tara naba Ebera 4:12; Aramwa 18:32; Doctrine ao Covenants 6:16; 88:109).