Te Korakora n Teimatoa
Iroun Unimwane Richard J. Maynes
Man te Beretitentii n te Itingaun
Ara konabwai n teimatoa ni karokoa te toki inanon te raoiroi e na titebo ma korakoran ara kakoaua ao nanon ara rairaki.
Ni katoa ingabong ngkana ti uti, ti kaitara te bong ae boou ma ni kaonaki ma taian kakaewenako n te maiu. Kakaewenako aikai a roko n aroia aika bati: kakaewenako aika iai rabwataia, kanganga ma te mwane, kanganga ma reitakim ma aomata, kataitai n te iango, ao bon te kaiangatoa ma am onimaki.
A bati kakaewenako aika ti kaitarai n te maiu a kona ni katokaki ao n tokanikai iai; e ngae n anne, tabeua e kanganga bwa kona ota iai ao n aki konai ao a na tiku iroura ni karokoa ti mate. Ngkana te tai ae uarereke ti teimatoa ni kaitarai kakaewenako are ti kona ni katoki ao ngkana ti reitinako n teimatoa ni kaitarai ao ti aki kona ni katoki, e rangi ni kakawaki bwa tina uringnga bwa te korakora n tamnei are tina karikirakea e na buokiira n teimatoa n tokanikai ni kaitarai kakaewenako ni kabane n te maiu.
Tariu ma mwaneu, iai Tamara are i Karawa ae tangira, are e a tia ni katea aron rikira n te aonaaba n te aro bwa ti na kona n tatabemaniira n reiakina te reirei are ti kainnanoia n reirei bwa ti na tau ibukin te maiu are akea tokina i mataNa.
Ni karakinan maiun te Burabeti Iotebwa Timiti e kaota te koaua aio. Te Burabeti ma raona tabeman a tia n riki bwa bure n te Liberty, Missouri, inanon tabeua namwakaina. I nanon korakaina n te karabuti, te Burabeti Iotebwa e tataro ma te nanorinano nakon te Uea bwa Aomata aika Itiaki a na kona ni kamaiuaki man aia kanganga are a mena i nanona. Te Uea e kaeka n anga reirei nakon Iotebwa Timiti, ao ni kabane ngaira, bon te kakaewenako nakoira bwa tina kakorakoraira ni kaitara te kanganga, bwa ti aonga tokanikai n teimatoa, ibukin ara kabanea n tamaroa. Aio bon ana kaeka te Uea nakon ana bubuti Iotebwa:
“Natiu, e na rau tamneim; am kanganga ma rawawatam tii inanon te tai ae uarereke;
“Ao ngkanne, ngkana ko a tia n tokanikai i aoia, te Atua e na karietatako.”1
Te Tama are i Karawa e a tia ni baronga mwanangara rinanon te maiu bwa e na riki bwa kataakin arora. E kaotaki nakoira aron ara mwakuri ni kauoua aika tamaroa ao aika buakaka ao ngkanne n anganaki te inaomata n rinerine n rinea ibukira bwa te kawai ra ae ti na toua. N aron are e anga reirei iai te burabeti ngkoa n ana Boki Moomon ae Tamuera, “Kam bon inaomata ni mwakuri i bon ibukimi; bwa noria, e a tia n angani ngkami te atatai te Atua ao e a tia ni kainaomatai ngkami.”2
Te Tama are i Karawa e ota raoi ibukin maiura ae mamate ti na aki n tainako ni karaoa te rinerine ae eti ke n tamaroa. Ibukina bwa ti aki kororaoi ao ti kakaraoi kairua, ti kainnanoa te buoka i bukin okira nakoIna. Te buoka aei e riai ni bon katauraoaki ao man rinanon te anga reirei, te katoto, ao ana angakarea ni mwakuri ni kamaiu Iesu Kristo. Ana angakarea ni kamaiu te Tia Kamaiu e karika angaraoin kamaiuakira nakon tai aika a na roko ao te karietaaki rinanon te koaua n rairannano. Ngkana ti bon kokoaua ao ni karaoa raoi te rairannano, te Mwakuri ni Kamaiu e na kona ni buokiira n riki n itiaki, ni bitii arora, ao n tokanikai n teimatoa iaon katakira.
Te teimatoa bon te reirei ae kakawaki are e kuneaki i nanon ana reirei Iesu Kristo. E bon kakawaki ibukina bwa tamaroan ara bong nakon tai aika a na roko e irekereke ma ara kona n teimatoa i nanon te raoiroi.
N 2 Nibwaai 31 te burabeti Nibwaai e reireiniira bwa imwin are ti karekea te otenanti ni bwabetito ae titebo ma are e karekea Iesu Kristo ao imwiina e karekea ana bwaintituaraoi te Tamnei ae Raoiroi, ti riai ni “waaki nako ao n teimatoa ni karokoa te toki, [ao ngkanne] ao taraia, e kangai ana taeka te Tama: [Ti] na karekea te maiu ae akea tokina.”3
Ai ngaia are, bwa ti aonga ni karekea te kabanea ni kakannato ibuakon ni kabane ana kakabwaia te Tama are i Karawa, are bon te maiu ae akea tokina, ti riai ni katabwanina te mwakuri n otenanti ae riai ao imwiina n reitinako ni kawakin berita aika tabu aika iai reitakiia. N taekana teuana ti riai n tokanikai n teimatoa.
Ara konabwai n teimatoa ni ua te toki i nanon te raoiroi e na kaineti ma korakoran ara kakoaua ao korakoran ara rairaki. Ngkana ara kakoaua a korakora ao ti a bon rairaki raoi nakon ana euangkerio Iesu Kristo, ara rinerine a na kairaki iroun te Tamnei ae Raoiroi, e na boboto iroun Kristo, ao a na boutoka nanora n teimatoa i nanon te raoiroi. Ngkana ara kakoaua a mamara ao rairakira a aki korakora, reken te kangaanga e na korakora riki n te aro are ti na kaririaki man katein te aonaaba ni karaoi rinerine aika aki tamaroa.
I tangiria n tibwaua te bwai are e na kaota aron te kekeiaki ao teimatoan te rabwata ao ngkanne ko kabotaua nakon te kekeiaki are e kainnanoa te teimatoa n te tamnei. N okiu man au mition, I karekea au tai n takakaro n te bwatiketiboro iroun te kouti ae karineaki ao te tia korokaraki naba ngaia n te kaoreti i California. Te kouti aio e bon taua ma nanona ibukiia ana taan takakaro bwa a na rokoraoi imwain ae wakina te kabo n te bwatiketiboro. Teuana mai buakon ana moan kamarurung ae e riai ni karaoaki imwain ae temanna mai ibuakora e na kona taua te boro iaon te tabo ni bwatiketiboro ko na riai moa ni biri n te tabo ae e aobuaka ao ae tabukibuki irarikin te reirei i nanon te tai ae uarereke riki nakon are e katauaki. I uringa n te tai anne bwa ai bon tibwa au moan tai ni biri n te aekaki aio n te tai ae tawe man okiu man au mition: I taku bwa N nang mate.
E bane wiki aika bati ibukin te kamarurung ae koro matoatoana bwa e aonga n taketena te tai are e a tia ni kateia te kouti bwa ara kouru. Bon te namakin ae tamaroa are tiaki ti na tii kona ni kabanea te kooti ma ni karakai birira n te tabo arei ma ni kabirimwakaira n roko n te tia.
N nakoraoin am takakaro n te bwatiketiboro, e riai n nakoraoi tein rabwatam. Te riki n tau n te rabwata e na riai ni iai boona ao boona anne bon te kakaonimaki, te botumwaka, ao te konabwai ni kaeta arom. Te teimatoa n te tamnei e roko naba boona. Bon ti te arona naba boona: n aron te kakaonimaki, te botumwaaka, ao te konabwai ni kaeta arom.
Te kakoaua, n ai aron rabwatam, e kainnanoa te kamarurung ngkana ko tangiria n teimatoa. Ai ngaia are ti na kanga ni kawakina ara kakoaua bwa e na tau? Ti aki kona n taku bwa rabwatara aikai a tau n te bwatiketibooro man tii matakuakinan te bwatiketibooro n te terewition. N aekakin, ae ti aki kona ni karekei ara kakoaua bwa a na tau man tii matakuakinan te maungatabu ni kabuta n te terewition. Ti kainnanoia ni kamatebwaia ao n reirei aan koauan ana euangkerio Iesu Kristo, ao imwiina ti riai ni karaoa ara kabanea n tamaroa ni maiuakin. Anne arora ni kona n riki bwa ana reirei Iesu Kristo, ao anne arora ni katea te kakoaua ae teimatoa.
Ngkana ti kaitarai kataaki ni maiura ao nanora ni katotonga aron Iesu Kristo, e bon kakawaaki bwa ti na tauraoi n te tamnei. Te tauraoi n te tamnei nanona bwa ti a tia ni karikirakea te titaemina ke te korakora—ti na riki n tau n te tamnei. Ti na riki n tau n te tamnei ngkana ti na rinea n tainako te tamaroa. Ti na riki n aki mwaingiing n nanora ao ara konabwai ni maiuakina te euangkerio. N aron te tia kario ae akea arana are e taku n te taina, “Ko na riai n riki bwa te bwa are e aki kona ni uotia nako te karanga.”
Ibukina bwa ti kaitarai kakaewenako ni katoabong, e kakawaki bwa ti na mwakuria ara titamina n tamnei ni katoabong. Ngkana ti karikirakea te korakora n tamnei, katein te aonaaba aika kewe, n ikotaki ma oin ara kakaewenako ni katoabong, e na uarereke buakakaia iaon ara konabwai n teimatoa inanon te raoiroi.
Katoto aika korakora man te titamina n tamnei a roko man oin ara rongorongo n utu. Mai buakon karaki aika bati mai irouia ara bakatibu, ti na kona ni kunei katoto are a kaota te anua ae tamaroa n teimatoa.
Te karaki aio bon rongorongoia au utu e kaota te koaua aio. Tibun au karo te unimwane ae Joseph Watson Maynes e bungiaki n 1856 i Hull, Yorkshire, England. Ana utu a kaina te Ekaretia i England ao imwina a mwananga nako Salt Lake City. E mare ma Emily inanon 1883, ao a riki bwa aia karo ataei aika waniman. Joseph e weteaki bwa e na mwakuri bwa te mitinare ae bwanin ana tai n Tuun n 1910, ngke ai 53 ana ririki. Ma ana boutoka buuna ao natina aika waniman, e okira oin abaia ae England ni karaoa ana mwakuri ni mitinare.
Imwin ana mwakuri ni kakaonimaki inanon tao uoua te ririki, e bwatika n ana bwatika ma toana nakon te Reirei n Tabati i Gloucester, England, ngkanne rabwan ana bwatika e a raeuaki. E ruo man ana bwatika n taraa te uruaki. Ngke e nooria bwa e korakora ao e a kabanea ana tai ni karaoia, e tuanga toana bwa e na rimoa nako n ibuobuoki n te Tabati bwa e aonga n roko ikekei. Ngke e tia n taekinan aio, e bwaka nako aontano. E karina ni mate man tokin burona.
Joseph Watson Maynes e aki manga noria buuna ao natina ake waniman. A kona ni manga kaoka rabwatana nako Salt Lake City ao ni karaoa te taunimate n te tabo ae arana Waterloo Assembly Hall. Te taeka are e taekinaki n te taunimate iroun Unimwane Anthony W. Ivins man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman e anganiira te reirei ae kakawaki ibukin te maiu, te mate, ao te teimatoa: “Aio are e anganiira te euangkerio—akea katanaara man te mate, ma te tokanikai iaona rinanon te kantaninga are iai iroura inanon te mangauti ae mimitong. … E kaineti nakon [Joseph Maynes]. … E anganiira te kukurei, ao te raunnano ao te kimwareirei n ataia bwa mwaane a na anga maiuia inanon te raoiroi, inanon te onimaki, ni kokoaua nakon te onimaki.”4
Te karaki n te utu aio e kaungaai bwa N na kata au kabanea n tamaroa n ira te katoto ao n teimatoa te titamina n tamnei n aron are e kaotaki iroun tibun tamau te unimwane. I bon katitebooaki naba ni kaungaaki man ana onimaki buuna, Emily, are maiuna imwin maten Joseph bon te rawawata ae tinebu uotakina. Ana kakoaua e bon matoatoa ao rairakina e a bwanin ngke e a kabanea nikiran maiuna ni koaua nakon te onimaki n aron boutokaia natina ake waniman n ti ngaia.
Te Abotoro Bwauro e taekinna, “Ti na kaki rawawatara ni kabane man te bure ae e kai nimtira, ao ti na botumwaaka ni biribiri n te kabo birimwaka ae kateaki imwaira.”5 Te kabo birimwaka are e kateaki imwaira iaon te aonaaba aio bon te teimatoa ni kabo birimwaka, ma bwai aika a na tutuki. Bwaai aika a na tukiko n te kabo birimwaka aio bon kakaewenako are ti kaitarai ngke ti uti ni katoa ingabong. Ti mena ikai i aon te aonaaba ni biri n te kabo birimwaka, ni kammwakura inaomatara n rinerine, ao n rinea imarenan te raoiroi ao te kairua. Bwa ti aonga ni kabanea te kabo birimwaka n te aro ae rine man tokanikai ao n okira Tamara are i Karawa, ti kainnanoia ni kabwaka boon te kakaonimaki, te botumwaka ao te karaoi bwaai aika riai. Ti kainnanoia n tau nakon te maiu n tamnei. Ti kainnanoia ni karikirakea titamina n tamnei. Ti kainnanoi kakoaua aika korakora are a na kairiira nakon te rairaki ae koaua, ao n tokina ti na kunea i bon nanora te rau ao te korakora are e kainnanoaki n teimatoa ni kaitarai aekan nako kakaewenako are ti na kona ni kaitarai.
Ai ngaia are te aekaki ni kakaewenako ra ngkana ko uti ni katoa ingabong, uringnga—ma te korakora n tamnei are ko karikirakea, n raonaki ma a na ibuobuoki te Uea, ni banen te kabo birimwaka ko na kona ni kimwareireina te aki nanououa are te Abotoro Bauro are e kaotia ngke e taku:
“Bwa I kumeaki n nuakinaki, ao e a kaan au bong n nako.
“I a tia ni buaka n te buaka ae raoiroi, I a tia ni biribiri, I a tia ni kawakina te onimaki:
“Ao imwin ngkai ao e kamenaki i mwaiu baun te raoiroi, are E nang anganai te Uea, are te tia motikitaeka ae raoiroi, n te bong arei.”6
I kaota au kakoaua ibukin koauan te Tama are i Karawa ae tangira ao Ana babaire ni kukurei ae korakora ao man akea tokina, are e a tia ni karokoira nakon te aonaaba aio n te tai aio. E bia Tamnein te Uea ni kairiira ni kabane ni karikirakea i nanora te korakora n teimatoa, n aran Iesu Kristo, amen.