Tai Atuana te Atua temanna i rarikiu
Iroun Unimwaane Dallin H. Oaks
Man te Koram n Abotoro ae te Tengaun ma Temanna
Ti atuan ake ti moanibwaiia ke atua i mwaain te Atua are ti taekinna bwa ti taromauria?
Tua ake Tebwina bon teuana oin mwakoron taekan te aro ni Kiritian ao n I-Iutaia. E anga te Atua nakoiia tibun Iteraera iroun Mote te burabeti, te moan uoua man tua aikai a anga te kaetieti ibukin ara taromauri ao ake ti moanibwai taekaia iroura. N te moan tua, e taetae te Uea, “Ko na tai atuana te atua temanna i rarikiu” (Te Otinako 20:3). Irabubua te ririki i mwina, ngke e titirakinaki Iesu, “Tera te tua ae korakora i buakon taian tua? E kaeka Iesu, “Ko na tangira Iehova ae Atuam n nanom ni kabanea, ao n tamneim ni kabanea ao ni wanawanam ni kabanea” (Mataio 22:36–37).
Te kauoua n tua man Tua ake Tebwina e karababa te kaetieti bwa e na aki atuanaki temanna ao e katerea bwa tera are e na riki bwa te moanibwai ae rang ni kakawaki ni maiura bwa natin te Atua. “Ko na tai karaoa am bwai te boua ae kaaraki, ae katotongan te bwai teuana” are i karawa i eta, ao ae i aon te aba (Te Otinako 20:4) E reitia te tua, “Ko na tai bobaraki nakoiia, ao ko na tai toro irouia” (Te Otinako 20:5). E korakora riki nakon are aki kariaiakan boua aika iai rabwataia, e taekina aei te bwai ae moaniban te kakawaki ibukin te tai ni kabane. E kabwarabwara Iehova, “Bwa te Atua ae I tauannen Ngai ae Iehova ae Atuam ... I akoia ngaa ... aika tangirai ma n tau au taeka”. (Te Otinako 20:5–6) Nanon tauanen e katereterea moan nanona n te taetae n Ebera “tauanibwai n namakin aika namakinaaba ma ni korakora nanona”. (Te Otinako 20:5,.. baika a na taraki i nano b) ) Ti kamaraka nanon te Atua ngkana “ti bobaraki” ke “n toro” irouia atua tabeman—ngkana iai riki aika a moanibwai iroura.1
I.
Baikara “bwai riki tabeua ake ti moanibwai” ake e “bobaraki te aba nakoiia” ke “a atuanaki imatan te Atua irouia aomata—ao bon aika a kaaina te aro naba—n ara bong? Iangoi aro aikai, e kabuta n ara aonaba aei:
-
Katein te aba ao te utu
-
Totokoan taeka ke mwakuri ake a kona n taraaki ni katikuia ke ni kaokoroia ke ni kauniia aomata aika akea aroia ke ni kaitarai kaokoroaia
-
Tangiran karaoan bwai ni karikirakean temanna n ana mwakuri
-
Te aro ni bwaibwai
-
Kakaaean aro ni kakukurei
-
Te mwaaka, te atongaki, ao te kakannato
Ngkana akea man katotoo aikai aika a taraa ni kaineti nakoira, ti kona tao n iangoiia tabemwang ake a reke irouia. E kakawaki riki te koaua nakon aia katoto n tatabemaniia nako. Te koaua tiaki are aongkoa iai iroura bwai ake ti moanibaia. Te titiraki are e kateaki n te kauouoa n tua bon “Tera ae ara kabanea ni moanibwai?” Ti moanibwaiia mwakuri ke atua i mwaain te Atua are ti taekinna bwa ti taromauria? (Tara Ioane 14:15). Ngkana e koaua anne, baike ti moanibwaiia a tia ni mangao man tamnein akean te namakin ao ten anon ae kairaki buaka are e a kabuta n ara bong.
II.
Ibukiia Aika Itiaki Ni Bong Aika Kaitira, ana tua te Atua a kateaki i aon ao n aki kona n raurenako ma ana baire te Atua ibukiia Natina—te babaire ni kamaiu ae kakannato. Te babaire aio, n tabetai e aranaki bwa te “babaire ni kakukurei ae korakora” (Aramwa 42:8), e kabwarabwara rikira ao tokin kawaira ngkai ngaira natin te Atua—ti roko mai ia, bukin tera ti roko ikai, ao ti na nakea. E kabwarabwara bukin te karikibwai ao aron te maiu ae mamate, n ikotaki ma ana tua te Atua, kainnanoakin te Tia Kamaiu, ao te tabe ae kakawaki n te maiu ae mamate ao te utu ae akea tokina. Ngkana ngaira Aika Itiaki Ni Bong Aika Kaitira, aika ti a tia n anganaki te rabakau aio, ti aki katei baike ti moanibwaiia ni kaineti ma te babaire aio, ti a reke ni kabuanibwain atuanakin atua tabeman riki.
Te atatai n ana babaire te Atua ibukiia Natina e karekea te taratara ae onoti irouia Aika Itiaki ni Bong Aika Kaitira n taekan te mare ao te utu. E eti kinaakira bwa te ekaretia ae kakawaki te utu iai. Ara reirei n taekan te aro e moanaki mai irouia ara karo i karawa, ao ara kantaninga ae rietata bwa ti na karekea bwaninin te karietataki ae akea tokina, are ti ataiai bwa e kona n reke ti i nanon te reitaki n te utu. Ti ataia bwa e kainnanoaki maren te mwaane ma te aine ni kakoroan bukin ana baire te Atua. Bon ti n te mare ae karekea te kariaiakaki ibukin te bung ae mamate ao ni kakatauraoaia membwa n te utu ibukin te maiu ae akea tokina. Ti iangoa te mare ao te kariki ao kaikawaakiia ataei bwa mwakoron ana babaire te Atua ao te tabe ae tabu nakoiia ake a anganaki te mwaaka ni karaoakina. Ti onimaki bwa bwai aika rang ni kakawaki i aon te aba ao i karawa bon natira ma kanoara rimwi.
III.
Ibukina bwa tera are ti ataa taekan iai te tabe n te utu ae akea tokina, ti nanokawaki n te kekerikaki ae korakora ni mwaitin te bung ao te mare n angiin mwaitin aomatan Maeao ake anuan rongorongoia bwa Kiritian ao I-Iutaia. A riboti i nano ikai tabo ni karekerongorongo aika onimakinaki:
-
Te United States ngkai ngaia te kabanea n rinano ni mwaitin te bung n rongorongona,2 ao ni mwaitiia botanaomata n te European Union ao tabeua aba aika rikirake, e bwaka rietan mwaitin te bung iai are e na kateimatoai aia botanaomata nako.3 Aei e kakamaaka kamaiuan taian katei ao bon te botanaomata naba.
-
I Amerika, mwaitiia kairake n ikawai 18 nakon 29 te ririki ake a iein e bwaka man 59 te katebubua n 1960 nakon 20 te katebubua n 2010.4. Te nuuka n ririki ibukin te moan mare ngkai e a roko ni kabanen rietatana n te rongorongo: 26 ibukiia aine ao e kaan 29 ibukiia mwaane.5
-
N aba ao katei aika mwaiti (1) te anua n utu iroun te tina n ainenumwa ao te tama ni mwaanenumwa ao nati e a riki bwa te bwai ae kanaokoro arona nakon are te tua, (2) kakaaean te mwakuri n oneani mwin te iein ao karikakiia ataei bon te rinerine ae ririkirake irouia angiia te roronrikirake n ataeinaine, ao (3) te tabe ao ae taraaki bwa e riai rekena irouia taama e a maunanako.
I nuukan taian mwaing aikai ake a karawawataira, ti namakinna bwa ana babaire te Atua bon ibukiia Natina ao bwa e tangiriia Natina ni kabane te Atua, n tabo nako.6. Moan mwakoron Ana Boki Moomon e katanoataa bwa te Atua ni “mwaakana, raoiroina, ma ana nanoanga a mena i aoia kaain aonaba ni kabane” (1 Nibwaai 1:14). Te mwakoro ane i mwina e katanoataa bwa “e a tia n anganako n akea bona nakoiia aomata ni kabane” ao bwa “a kona aomata ni kabane n akea ae kaokoroaki n taua, ao akea ae aki kariaiakaki” (2 Nibwaai 26: 27–28). N te kabomwi, a reirei koroboki aika tabu bwa ti a tau n onimakinaki n riki n nanoanga nakoiia aomata ni kabane (taraa 1 Tetaronike 3:12; ; 1 Ioane 3:17; ; D&C 121:45).
IV.
Ti kakarinerine naba n onimaki n taekan aia aro aomata ni kabane, ao naake e rikirake mwaitiia ake a kaota akean te onimaki iroun te Atua. Ti ataia bwa rinanon mwaakan te rinerine mai iroun te Atua, e bati aika a tau aia onimaki ake a kaaitara nakon ara onimaki, ma ti kakantaninga bwa a na titebo aroia n te kakarinerine n ara onimaki n taekan te aro ao n ota bwa ara onimaki e kairiira nakon tabeua rinerine aika kakaokoro ao ataakin te riai nakon wakiia ngaiia iai. N aron te kakairi, ae ti onimaki bwa, ngkai mwakoron Ana babaire ni kamaiu ae riai, e katea te kainibaire te Atua bwa te reitaki n taanga e riai ni karaoaki ti i marenan te mwaane ao te aine ake a mareaki.
Te mwaaka ni karika te maiu ae mamate bon te mwaaka ae karietataaki are e anga te Atua nakoiia Natina. Kamanenaana e baireaki n ana moan tua nakoiia Atam ao Ewa (taraKarikani Bwai 1:28), ma tua riki tabeua ake a kakawaki a karaoaki n tuuka kabonganaana-buaka (taraa Te Otinako 20:14; 1 I-Tetaronike 4:3). Te kamatata are ti katokaa i aon tuan te itiaki e kabwarabwaraaki n otara ni bukin mwaakara ni karikakiia ataei ni kakoroan bukin ana babaire te Atua. I tinanikun te kabaebae n te mare i marenan te mwaane ao te aine, ni kabane manenan mwaakara ni karikakiia ataei e rang ni bure ao e kaaitara nakon ana babaire te Atua ni karietataakiia Natina.
Te bwai are kakawaki are ti reitia nakon tuan te itiaki e kabwarabwaraa ara kakaonimaki nakon bannan te mare are moan karikaki nakoiia Atam ao Ewa ao e a reitinako rinanon karakin te aonaba bwa ana banna te Atua ibukin te reitaki ni karikakin te aomata i marenanaia Natina mwaane ao Natina aine ao ibukin karikirakeiia Natina. Te tekeraoi, bwa a mwaiti aomata ake a reitaki ma aro ke botaki a kariaia ma ngaira i aon aron ao kakawakin te mare, tabeua i aon te koaua n reirein taekan te aro ao ake tabeua i aon te koaua are tera are a iangoi bwa kabanean tamaroa ibukin te botanaomata.
Ara atatai n ana babaire te Atua ibukiia Natina7 e kabwarabwaraa bwa bukin tera ti karawawataaki bwa e bati ma ni bati riki ataei ake a bungiaki irouia karo ake a aki mareaki—n te tai aei 41 te katebubua ni kabane bung n te United States8—ao bwa mwaitiia taanga aika tekateka n aki mare e rikirake ni kakamaku mwaitina n te nimabwi n ririki are nako. Nimabwi te ririki n nako, e bon rang ni karako mwaitin moan mare ake a kaman taanga n aki mare. Ngkai taanga aika aki mare e rimoan 60 te katebubua ni mwaitin te mare.9 Ao aei e rikirake kakaraoana, riki i buakoia roro n ataei. Te rongorongo ni mwaitina ae tibwa nako tao 50 te katebubua te roro n ataei a taekinna bwa te kariki n aki mareaki bon “te katei ni maiu ae tikiraoi.”10
V.
A mwaiti karawawata n te tautaeka ma te botanaomata ni bibitakin te tautaeka ao te tua ni katei anua ni maiu aika kaaitara nakon ana tua te Atua n taekan tararaoin te taanga ao n anuan ao bukin te mare ma te kariki ae akea tokina. Karawawata aikai a tia ni kariaia mareakiia aika ti tebo aia tienta n tabo aika kakaokoro ao botanaomata. Karawawata tabeua a na kamangaoa te tienta ke te bitaki ni kaboraoi mwakorokoro akanne i marenaia mwaane ao aine ake a riai ibukin kakoroan bukin ana babaire ni kakukurei ae korakora te Atua.
Otara n ana babaire te Atua ao Ana reirei e anganira te taratara ae akea tokina are e aki kariaira n tarariaoi katei akanne ke ni kakaai karaunano n taian tua ake a kariaiakaki iai. Ao, n tiaki aron botaki tabeua ake a kona ni biti aia tua ma aia reirei naba, ara tua a baireaki ni koaua ake a katanoataaki iroun te Atua bwa a aki kona ni bibitaki.
Ara katebwi ma uoua n rongorongo n taekan te onimaki e taekina ara onimaki ae rekereke nakon te kairiiri n tautaeka ao “te ongeaba, te karinerine, ao kamatoaan te tua.” Ma ana tua te aomata e aki kona ni karaoa te bwai teuana bwa e na tamaroa are e a tia n taekinna te Atua bwa e aki tamaroa. Te kakaonimaki nakon are ti moanibwaia—n tangira ao n taromauria te Atua—e tangiria bwa ti na katang i aana. Ana tua ibukin ara kainibaire ni kateira. N aron te kakairi, ti tiku i aan ana baire te Uea bwa ti na aki wene ni bure ke ni kammaira e ngae ngke mwakuri akanne a aikoa kabureaki i aan tuan taian titeite ke aaba ake ti maeka iai. N ae ti te arona, tuua ake a kateituaaki n arana are “te mare irouia mwaine” aki bita ana tua te Atua n te mare ke Ana tua ao ara kainibaire ni kaineti ma ngaia. Ti mena i an te berita n tangira te Atua ao ni kawakin Ana tua ma ni kararoaira man te bobobaraki nakon ke atuanakin atua tabeman ma moanibwaian riki te bwai teuana—e ngae ma aomata ake a tatangiraki n ara tai ma ara tabo ake ti maeka iai.
Inanon te nanomatoa aei a kona n aki ota iroura, ao ti kona ni kariki bukinakira n inanonano, n reke n te kakaokoroaki, ke ni kaaitarai ekinakoakira n inaomatara n tataekinan taekan te aro. Ngkana ngaia anne, I taku bwa e riai bwa ti na uringa are ti moanibwaia—n taromauria te Atua—ao, n aroia ara bwaeonia ake mai mwaaira, ti teimatoa raoi n rinanon ara kaangaanga.
Ana reirei teuana Beretitenti Thomas S. Monson e ira raoi nanon te waki aei. N te maungatabu aei 27 te ririki n nako, e katanoataa ma te matoa: “Ti na karekea iroura te ninikoria ni kaaitaraa te rinerine ae tatangiraki te ninikoria ni kamanoa te reirei. Te ninikoria, tiaki te kaioki, e karekea te kariaia ae matangaren te Atua. E riki te ninikoria bwa te raoiroi ae maiu ao n anainano ngkana e aki taraaki bwa ti te tauraoi ni mate ni mwaane, ma te motinnano ni maiuakina te raoiroi.”11
I tataro bwa ti na aki kariaia kaangaanga aika aki teimatoa n te maiu ae mamate bwa e na kareka mwaningara n tua ake a kakannanto ao bwai ake ake ti moanibwai ake ti anganaki iroun ara Tia Karikibwai ao ara Tia Kamaiu. Ti na riai ni bon aki kabanei nanora i aon bwain te aonaba ao ni kakaaea karineakiia mwaane (taara D&C 121:35) bwa ti katoka arora ni kataia ni karekea tokin kawaira are akea tokina. Ngaira ake ti ataa ana babaire te Atua ibukiia Natina—ngaira ake ti karaoi ara berita aika tabu bwa tin a karaoia—iai iroura katabeara aika mataata. Ti aki riai ni mwaninga ara tangira ae rietata, are e na karekea te maiu ae akea tokin.12 Ti riai n aki kamamaraa te bwai are ti moanibwaia—n akea riki atua ao n taraomauri bwai ake a moanibwai taekaia i mwaain te Atua te Tama ao Natina, ara Tia Kamaiu, Iesu Kristo.
Ke e buokira te Atua n ota n te moanibwai aei ao n riki n ota raoi irouia tabemwang ngkai ti ukeuke ni kakaaea n te kawai ni wanawana ma n tangira, I tataro n aran Iesu Kristo, amen.