Mwichenapen Mwichefen
Niwinsefanito Iteiten Ran
October 2021 mwichenap


Niwinsefanito Iteiten Ran

Mi auchea ngenikich epwe wor, kaworen saramen nang iteiten ran. Mi auchea ngeni kich “fansoun apochokun sefan.” Fansoun niwinsefanito.

Sia chufengen non ei ningochun sosoren Sabbath ach sipwe kapas usun Kraist, pwapwa non An kapas allim, me anisi me etiwa emon me emon nupwen sia fetan non “ewe aan” an ach Chon Amanau.1

Kich chon Ewe Mwichefenin Jises Kraist ren Aramas mi Pin non Fansoun Soponon, sia chufengen ren ei popun iteiten Sabbath unusen ewe ier. Ika esap en emon chon ewe Mwichefen, sia unusen etiwaochuk me kinisou ngonuk ren om fiti kem ne fen ngeni ewe Chon Amanau me kaeo usun I. Usun en, am oua achocho—inamo ika am ousap unusoch—ne winiti chienom mi murino, chon orum me aramas,2 me am oua kutta ne fori ei ren am tapweno mwirin ach Chon Appiru, Jises Krasit.

Sasing
Ewe Chon Amanau Jises Kraist

Sia anean kopwe mefi ennetin am kapasen pwarata. Jises Kraist mi manau! I ewe Noun ewe Kot mi manau, me I a emweni soufos won fonufan non ach fansoun. Sia etiwa meinisin pwe repwe feito, ausening ngeni ewe Kapasen Kot, me angei An kirekiroch! Ua pwisin pwarata pwe Kot mi nom neich me I epwe ennetin arap ngeni ir meinisin mi arap ngeni I.3

Am oua ekieki pwe ew osufonoch ach fituk ne fetan non an ewe mi Nap ewe an mi oukukkun me chokisikis, anen chon tapweno mwirin.

Ewe Tufichin Fetan non ew Aan mi Wenechar

Mi wor ew ekiek mi soun fifis pwe aramas ra rukino ra chok rokopwan fetan. Esamo tameno mwirin, scientist ren ewe Max Planck Institute for Biological Cybernetics ra tesini ena ekiek. Ra uwei kewe chon fiti ngeni nein ew potowon mi manun me ra ngenir ourour mi mecheres: “fetan non ew aan mi wenechar.” Ese wor esissinen fonu mi pwa Ekkewe chon tesini kewe meettoch repwe chok pusisn anongonong won ar pusin memefin emwen.

Ifa ussun om ekieki met ra fori?

Ekkewe scientist ra osopwano, “Aramas ra ennetin [fori] ne rokopwan fetan nupwen ese wor och esissin repwe anongonong won ngeni anen ar fetan.”4 Nupwen ra kapaseis mwirin, ekkoch ekkewe chon tes ra wesen nuku pwe rese mwo nge mokutuno ekis. Me nukun ar watten apinukunuk, GPS a pwari pwe ra fetan non morokukun non 20 meter tamanon.

Pwata a weires ngeni kich sipwe fetan non ew aan mi wenechar? Ekkoch chon kutta porousen mettoch ra nuku pwe ena ekis mwo kukkunun mwokut seni ewe kinikinin neni a forata sokofesenin. Ekkoch ra affata ewe pungun pwe kich meinisin efoch pechech mi ekis pochokun seni ewe efoch. “Meni epwe,” nge, sia tinisuk ne fetan weneweneno“[pokiten] wattenon tipemwaramar usun ifa wenewenenon.”5

Met chok ewe popun, ina ususun urusoun aramas: ika ese wor esissinen fonu mi fatoch, sia tokono seni ewe aan.

Rikino seni ewe Aan

Ese ma amwarar ifa usun ekis mwo kukkunun popun ra tongeni fori watten sokkonon non manauach?

Ua pwisin sinei ei nupwen ua emon pilot. Iteiten ua poputa ne arapakan ngeni ew airport, ua sinei pwe napengeni nussun ai angang epwe nap ai upwe awena ochu ewe sepenin ngeni ian ewe sia mochen sotiw ian.

Meni epwe pwan ina usum nupwen ka uwei efoch taraku. Asapwan, fitikokon aan, taia ese wenewen, tumunungaw—sisap fen pano won okutukutun kewe chon uou—meinisin ra tongeni pusekou seni anom ewe. Ika kose nenengonochu ekkei mettoch iwe epwe toruk osukosuk non ewe ran.6

Sasing
Taxi non konik

Ei mi fis ngeni kich ren pekin inis.

Ei mi pwan fis ngeni kich ren pekin ngun.

Napengeni ekkewe ekesiwin non manauach non pekin ngun—ir me ruu mi och me mi pwan ngaw—ra fis ekis me eksi, eipw me eipw fan ew. Usun ekkewe chon fiti ewe tes non ewe Max Planck, meni sisap apareni nupwen sia takono seni ewe aan. Meni epwe watte ach apinukunuk pwe sia fetan won aan wenechar. Nge ennetin pwe me nukun ewe aninnisin esissinen fonu an epwe emweni kich, sia mwokut seni ewe aan me tori neni sise ekieki pwe sipwe tori.

Ei mi pung ren emon me emon. Mi pwan pung ren mwichen aramas me muu. Ekkewe pukefel mi ur ren kapasen awewe.

Ewe puken Sou Apung a rekotuni pwe mwirin an Joshua mano, “ewe tappin aramas a pwata … minne rese sinei ewe Samon, me kewe angang minne a fen fori fan iten Israel.”7

Nge inamo ika a amwarar an nang aninis, churi, angasa, me amwararen win kewe noun Israel ra kuna fansoun manauen Moses me Joshua, non chok ew tappin aramas kewe aramas ra nikitano ewe Aan me poputa ne fetan anongonong won pwisin ar mochen. Iwe, ennetin, ese tam me mwen ra angei niwinin ar napanap.

Fan ekkoch ei turutiw mi tori fitu chommong tappin aramas. Fan ekkoch a fis non chok ukukun fitu ier ika fen maram.8 Nge kich mi tongeni fis ngeni kich meinisin. Ese nifinifin ifa pochokunen ach sinei ren pekin ngun me nom, kich aramas sia soun mwonuch fetan. A fen iei usun seni ekkewe ranin Adam tori iei.

Iei ewe Porous Murino

Nge meinisin resapw poutmwanino. Esap usun ekkewe chon tes mi feinfetan, mi wor ach esissinen fonu mi nongonongoch, pwaoch kich mi tongeni aea ne atonaochu ach fetan.

Me met ekkei esissin?

Ennetin ir mi apachenong iotekin iteiten ran me ekipwichi ekkewe pukefel me aea pisekin aninis usun Feito, Tapweto Mwiri. Iteitan ran, sia tongeni arapakan ngeni Kot non tekison me wenechar. Sia tongeni ekipwichi ach foffor me attona sefani ekkewe fansoun ach we ran—ekieki ach tongeni me mochen non An saram. Ika sa fen pasano, sia sio ngeni Kot epwe aniwinsefani kich, me sia pwon sipiwe murino.

Sasing
Ewe Chon Amanau a emweni

Ei fansoun attonachu inisich ew tufichin siwin sefan. A ew tannipin ekiek ikewe sia tongeni fiti ewe Samon ne fetan me kaeo, emurinono, nimenimochuno me ren kapasen Samach non Nang mi makkeno me pwano seni Ngun. A ew fansoun mi pin nupwen sia chechemeni ach ennetin pwon ne tapweno mwirin ewe Kraist mi kirekiroch, nupwen sia chekiochu ach fefeita me awena kich ngeni esissin non pekin ngun Kot a fen awora fan iten Noun kewe.

Ekieki pwe om pwisin, niwinsefanito iteiten ran. Won ach sai usun pilgrim won ewe aanen ning, kich mi sinei ifa usun mecheresin ach sipwe turutiw. Nge usun chok kukkun mettoch ra amarkich seni Aanen ewe Chon Amanau, iwe pwan kukkun me mecheresin fofforun awenewen ra emweni sefani kich. Nupwen rochopwak a anifenong non manauach, usun mi fen fifis, ach niwinsefanito iteiten ran a suki netipach ngeni saramen nang, minne a asarama ngunuch, a asueno kiroch, nuokus, me tipemwaramar.

Kukkun Achen Mwirimwirin Wa, Watten Sipw

Ika sia kutta, ennetin “Kot epwe ngeni [kich] mirit me ren noun Ngun mi Fel, ewer, me ren ewe niffangen ewe Ngun mi Fel ese wor awewen”9 Ren ukukun chommongun ach eis, I epwe aiti kich ewe Aan me anisi kich ne tapweno mwirin.

Ei, ewer, epwe tufich soposoponon achocho won ach kinikin. Sisap menemen ren met a fis non pekin ngun minen nom. Mi namwot sipwe soposopweno.

Sise tongeni anongonong won an ekkoch aramas kapasen pwarata fansoun meinisin. Mi auchea sipwe pwisin forata ach.

Mi auchea ngenikich epwe wor, kaworen saramen nang iteiten ran.

Mi auchea ngeni kich “fansoun apochokun sefan.”10 Fansoun niwinsefanito.

“Chonupupu” ese tongeni nangatam “an epwe nimengaw.”11 Ach sipwe annomu ach ekiek me foffor repwe nimoch, sipwe chok omorokunu!

Mwirin meinisin, ewe Niwinsefaniton ewe kapas allim me ewe Mwichefen esap ew mettoch e chok fis fan ew pwan wesino A ew foffor mi soposopono—ew me ew ran, ew me ew netip.

Usun ranich kewe ra fisino, a pwan ina usun manauach. Emon chon mak a makkei: “Ew ran a usun unusen manau. Ka poputa ne fori ew mettoch, nge mwirin chok ka fori pwan och, ota om kopwe fori angang ka okuno ngeni , nge kose tikeri ikewe. … Nesoponon manauom, unusen om manau a ren wor ena sokkun osukosuk, pwan. Unusen manauom a chok ew napanapan usun ew chok ran.”12

En mi mochen siwini napanapen manauom?

Siwini napanapen ranum.

En mi mochen siwini ranum?

Siwini ei awa.

Siwini met ka ekieki, mefi, me fori non chok ei fansoun.

Efoch kukkun fotunen awenewen a tongeni erikifetanei efoch watten sipw.13

Kukkunun foun simen ra tongeni winiti amwararen watten imw.

Kukkunun foun ira ra tongeni winiti watten sequoia.

Minich me awa ir mi nounouoch ir ekkewe kauutan ew manau mi manau murino. Ra tongeni pesei kirekiroch, chunakicheta seni ach sise unusoch, me emweni kich sefan ngeni ewe aanen ngaseno ren omusomus me enimenimochuno.

Ewe Koten Minafon Nepoputan

Reom, ua sachetai netipei non kinisou fan iten ewe amwararen niffangen minafon tufich, minafon manau, minafon apinukunuk.

Sia sachetai neuwach no mwareiti ach Kot mi pisekisek me umoumoch. Pun ennetin I emon Koten minafon nepoputan. Ewe echipwerun omuchun An angang meinisin pwe epwe anisi kich, Noun semirit, sipwe fetanoch non ach sai ren manau fochofoch me manau esemuch.14

Sia tongeni winiti minafon aramas non Kraist, pun Kot a pwonei,“Fan chommongun an nei kewe aramas repwe aier upwe omusano ar kewe atai annuk ngeniei”15me “usap chiwen chechemenir.”16

Achengicheng pwi me fefinei, achenicheng chiechieich, kich meinisin sia papas non fansoun me fansoun.

Nge sia tongeni niwin sefan. Sia tongeni kasini aanach we me non ewe rochopwak me sossotun ei manau me kuna sefani ewe aan ngeni Samach non Nang mi tong ika sia kutta ekkewe esissinen pekin ngun I a awora, kamwochuno ach pwisin pwarata, me achocho ngeni niwinsefanito iteiten ran Iei usun sia winiti chon kuno mi ennet noun ach achengicheng Chon Amanau, Jises Kraist.

Nupwen sia fori, Kot epwe pwapwaiti kich. “Ewe Samon epwe … afeiochu kemi non ewe fonu a ngeni kemi. Ewe Samon epwe fori kemi pwe oupwe aramas pin ngeni I pwisin.17

Pwe siwpe kutta niwisefanito iteiten ran me soposopono ne fetan won ewe Aanen Jises Kraist ina ai iotek. Non iten Jises Kraist, amen.

Esinesin

  1. Jises a afanafana “Ngang ewe aan, ewe ennet, o ewe manaw” (John 14:6). Ewe NIV First-Century Study Bible a masouweni ei awewe: “Ewe niosun ewe aan non ewe Paipel non Hebrew a fis pwe wewen apwonueta ekkewe annukun ika asukunen Kot [nengeni Konupin 1:1; 16:11; 86:11]. Ei ew awewen kapas mi itefouno me nom fan iten chon fiti ew pinuken nuku, asukun ika kaeo. Chon ewe Dead Sea Scrolls ra eita ngenir pwe chon tapweno mwirin ‘ewe aan,’ ren minne wewen pwe ir chon tapweno mwirin ar awewen ewe aan mi apwapwai Kot. Paul me ekkewe akkomwen Souneng ra pwan eita ngenir ‘chon tapaweno mwirin ewe Aan’ [nengeni Foffor 24:14]” (non “Met ewe Paipen a Apasa ussun ewe Aan, ewe Ennet, me ewe Manau,” Bible Gateway, biblegateway.com/topics/the-way-the-truth-and-the-life).

    Non 1873, ew puken nom itenapap ewe Didache a pwa non ewe imwen nenien puken samonun Jerusalem non Constantinople. Chommong mi sinenap ra nuku pwa mak me nounou me nesopunon ewe aewin ipuku ier (AD 80–100). Ewe Didache a poputa ren ekkei kapas: “Ru aan mi wor, ew aanen manau me ew aanen mano, nge mi wor ew watten sokofesenin ekkewe ru aan. Ewe aanen manau, iwe, iei: Aewin, kopwe tongei ewe Kot a foruk; aruwan, chon orum ussun chok en” (An ekkewe Engon me Ruemon Aposel Afanafan, trans. Roswell D. Hitchcock and Francis Brown [1884], 3).

    Ekkoch puk, usun The Expositor’s Bible Commentary, a affatau pwe “fansoun nepoputan fisitan ewe mwichefen, ekkewe ra etiwa wisan Jises me etiwa I pwe ar Samon ra eita ngenir ekkewe seni ‘ewe Aan’ [nengeni Foffor 19:9, 23; 22:4; 24:14, 22]” (ed. Frank E. Gaebelein and others [1981], 9:370).

  2. Nengeni Mosaia 2:17.

  3. Nengeni Doctrine and Covenants 88:63.

  4. “Walking in Circles,” Aug. 20, 2009, Max-Planck-Gesellschaft, mpg.de.

  5. “Walking in Circles,” mpg.de. Ewe nios a pwari ewe GPS attapwa fomon chon fiti ewe keao. Unumon me neir ra fetan non ran ew mi kuchuchu. Emon me neir (SM) a poputa fetan nupwen ewe akkar mi pwonuno ren kuchu, nge mwirin 15 minich ekkewe kuchu ra mworono, iwe ewe chon tes a tongeni kuna ewe akkar. Apareni ifa usun, nupwen ewe akkar a pwano, ewe chon fetan a fetanoch ne fetan non ew aan mi wenechar.

  6. Ren ew awewe mi anuokus ren ifa usun ew kos mi muan ren chok ew kukkunun ru degree a efisata an efoch jet sein uou aramas epwe purenong won Mount Erebus non Antarctica, a nieno 257 aramas, nengeni Dieter F. Uchtdorf, “A Matter of a Few Degrees,” Liahona, May 2008, 57–60.

  7. Sou-apung 2:10.

  8. Mwirin an Kraist churi Merika, ekkewe aramas ra ennetin aier seni ar tipis, ra papatais, me angei ewe Ngun mi Fel. Ikewe ir ew mwichen aramas akkom ra soun anini me namanam tekia fengen, iei “ese wor anini fengen me fitikoko me neir, ir meinisin ra angang non pungoch emon ngeni pwan emon” (4 Nifai 1:2). Ei fansoun wenechar a fis non ru ukukun ipuku ier me mwen namanam tekia a pwan poputa sefan ne efisi ekkewe aramas repwe kun seni ewe Aan. Nge, pasano non pekin ngun mi tongeni mwitir epwe fis. Usun ew awewe, chommong ier akkom, non ewe 50 en ierin muun ekkewe sou apung non ewe Puken Mormon, a wor “soposoponon kinamwe me ennetin pwapwa” nein ekkewe aramas. Nge pokiten namanam tekia a tonong netipen chon ewe Mwichefen, mwirin ruanu ier “mi wor chommong etinepat me non ewe mwichefen, me mi pwan wor ew anini fengen me nein ekkewe aramas, ina popun pwe a wor watten assuku cha” (nengeni Ilaman 3:32–4:1).

  9. Doctrine and Covenants 121:26

  10. Foffor 3:19

  11. Doctrine and Covenants 121:33

  12. Michael Crichton, Jurassic Park2015), 190.

  13. “Oupwe ekieki ussun sip pwe ew kapasen awewe. Inamo ika ra watte o asepwan pochokun a efetena, nge ewe sip a tongeni fetan wenechar ren chok efoch kukkun fotunen awenewen iwe a tongeni feinno ekis meinisin ikewe ie ewe kepin a mochen epwe feinno ie” (James 3:4; New International Version).

  14. Nengeni Moses 1:39

  15. Mosaia 26:30

  16. Doctrine and Covenants 58:42

  17. Deuteronomy 28:8–9nengeni pwan uwokisin 1–7

Printini