Ururingan Iowa

Iroun Caroline H. Benzley

Aenika ao bwaeoniia ake a nakonako nako Tion a tia n riki bwa te banna ibukin mwanangaia Aomata Aika Itiaki ao katean te Ekaretia.

Nte Ingabong teuana n tain te kabuebue n te ririki 1856, Janetta McBride ae 16 ana ririki e moana nakonakona mai Iowa nako Salt Lake Valley.

Mwanangan neiei e moanaki namwakaina imwaaina ngke e kitana England ma ana utu ni ieie iaon te Atlantic Ocean. Ngke a roko n te United States, a reita kawaia n te tureen nako Iowa City, Iowa, ike e a toki iai kawain te tureen nako maeao.

N te Kaawa ae Iowa ana utu Janetta a iriia Aomata Aika Itiaki ngke a kaoka korakoraia ao ao a boboti bwaai ake a kainnanoi ibukin kabanean iteran kawaia—te nakonako ma aenika n te raroa ae 1,300 te maire (2,090-kiromiita). Janetta McBride e ira ana kambwana n aenika Martin, teuana mai ibuakon itiua kambwana n aenika ake a kitana te Kaawa ae Iowa imarenan 1856 ao 1857.

Taraakin Maeao

Ngkai 150 te ririki imwiina, n te bong ae Tuun 9, 2006. Teuana riki te kambwana n aenika ae na kitana te Kaawa ae Iowa.

N te tai aio e kaainaki te kambwana irouia ae kania 70 ataeinimwaane ao ataeinaine man te Kaawa ae Iowa ao te Titeiki ae Iowa. A kunnikaia ni kunnikaia bwaeoniia, ma aia aenika ae a onrake ni bwaai ae a kainnaoi, kairake aikai a ikotaki n te Mormon Handcart Park i tinanikun Iowa City—bon te tabo naba are a mwananga mai iai te moan aenika 150 te ririki n nako n Tuun 9, 1856. Ngkai a tara maeao, aki kona n taona iangoaia tenaan moan bwaeoniia ake a tei ikekei n te tai are e a maan n nako.

Kameron Hansen man te Moan Uoote n te Kaawa ae Iowa e iangoa ana kaaman n tibutoru ae, Janetta McBride. Kameron, 14, e kaan titebo rorona ma Janetta ngke e moana mwanangana nako Tion.

“I tangiria ni iangoa kukureina n noorai ni karaoa aei,” e taku Kameron. “Au kaantaninga bwa e bon kukurei ngkai a kakaonimaki ana utu n te Ekaretia.” Kameron e ataia bwa e bon kimototo ao ni beebete riki mwanangana nakon Janetta, ma e bon kakaitau ibukin reken te tai n uringia ao ni karineia ana bakatibu.

Anna Shaner man te Mwaanga ae Fairfield e bon kakaitau naba ni karineia bwaeoniia. E rangi ni mimi neiei ngkai a nakonako nakon taabo are a tuai ni maekanaki n akea ataakina bwa a na maiu ngkana a rinanona. Anna e karekea korakorana mai irouia aomata ake, n aron are e taekinna, “iai aia onimaki ibukin te bwai ae a riai ni karaoia ao te ninikoria ni karaoia.”

Te mwananga e karekea te tai ae kakaawaki ibukia ni kabane kairake n te Kaawa ae Iowa bwa a na karineia aia bakatibu. E ngae ngke iai ke akea aia utu ibuakoia bwaeoniia ma aia aenika, ma kairake aikai bon kaain te Ekaretia, ngaia are bwaeoniia ma aia aenika bon aia bakatibu n te tamnei.

E aera ngkai Iowa?

N te bong aei n te Kaawa ae Iowa , i Iowa, bon nukan te itera maeao n te United States, ma 150 te ririki n nako ao e bon mena n te tia are maekanaki—are bon tokin kawain te tureen mai maeao. Angia taan moan rairaki are a kaembwa i tinanikun te Kaawa ae Iowa n te ririki 1856 bon tan roko ni maeka mai Europe. A bon tia ni mwananga n ae raroa ao ti teutana aia mwane ibukin kaboan aenika ao bwaai ake a kainnanoi. Aomata n te Kaawa ae Iowa a bon butimwaaia Aomata aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira, ao taan korea rongorongoia bwaeoniia a taekina aia mwakuri n akoi kaain Iowa.

Ngke e katanoata Beretitenti Brigham Young bwa te mwananga n te aenika e bon booraoi riki ao e baiti ibukin te mwananga nako Tion, ao Aomata Aika Itiaki aikai a ingainga nanoia ni kan kataia. Te moan kambwana n aenika e kitana te Kaawa ae Iowa n Tuun 9, 1856.

Angiin kambwana n aenika a karaoa te mwananga ae kakua nakon te Salt Lake Valley n akea te kangaanga, ma e bon rangi ni kangaanga ibukia ana kurubu Janetta McBride, are ana kambwana Martin, ao ana kambwana Willie. Kambwana aika uoua aikai a taonaki ni moan angibuakan te tinoo, ao e riaon 200 aomata aika mate. Aia mwananga e bon kainnanoa te anga nano ae korakora, are e ti kona n teimatoa rinanon te onimaki iroun Tamara are i Karawa ao Ana babaire. Te onimaki naba aei ae kamwakuria kambwana n aenika ake a kokoki ao a katikitiki iaon kawaiaa nako Tion.

N te ririki 2006 te mwananga n te aenika bon iteran te bukamaru ibukin te ka tebubua ma nimabwi n ririki ni karinea te onimaki aio. Kaain te Kawa ae Iowa titeiki a katauraoi waaki n aron te maungatabu ibukin te reirei, aia bukamaru bwaeoniia, ao te taromauri irouia aro aika kakaokoro. Waaki aikai aki ti karineia bwaeoniia ma aia aenika ma bon kaain Iowa naba are a buokia.

Iriira te Burabeti

I mwiin teuana te bong n nakonako riaon tabuki i Iowa, kairake a bon reke aia tai ni iangoi bwaai are a tia n rinanoi. Emma Pauley e a manga wareka Ita 12, te mwakoro iaon te onimaki are uringnga ngke e reirei n te tieminari.

“I aki ataia bwa N na kona n nakonako ni karokoa Utah,” e taku Emma, “ma a kona ni karaoia bwaeoniia, ao I ataia bwa ibukin aia onimaki. Bwaai ni kabane aika korakora a karaoaki n te onimaki.”

Aia onimaki bwaeoniia ma aia aenika e karekea irouia te kona n ira nanon ana wewete Beretitenti Young bwa a na ikotaki i Salt Lake Valley. Aia banna ni katooto e karekea bebeten irakin ana reirei te burabeti ni boong aikai irouia kairake man te Kaawa ae Iowa.

Teuana te kawai ae a kona iai ataeinimwaane n aron Kameron Hansen n ira te burabeti bon man kabobongaan te buroukuraem are Mwiokoam iroun te Atua. N aron are kabwarabwara teuaei, “Ngkana I iangoia bwaeoniia ao aia anga nano, e reke irou tangiran katiaan bwaai aika kainnanoaki mai irou bwa I aonga ni kona ni ira te burabeti naba.”

Irakin te burabeti e rangi ni kakaawaki irouia kairake aikai, ao a kaantaningaia bwa a na manga nooria n te Taabati are imwiina n tain te marooro ni kauring. Reken aia tai n ongo bwanaan te burabeti bon ngaia te kabanea ni kakaawaki n tain te kauring.

Bwaeoniia ake ngkoa a bon namakina naba te kukurei aei ngke a nakonako nako Salt Lake Valley, ma ataakin ae ni katoa mwanekaia a bon kaan riki nakon aia tia kairiiri ao n ongo bwanana.

“Bon titebo ma te kaubwai ae kaantaningaia n te toki,” e taku Skylar Hansen man te Moan Uoote ni Kaawan Iowa.

N tokin mwanangaia, ao kairake man te Kaawa ae Iowa a bon kaan riki ma kaubwaia, ma a tuai roko iai. Te bong are imwiina bon te Kaonobong, ao e bon mwaiti te mwakuri ae na karaoaki.

A Taekina Ko Rabwa

Inanon 2006 ao kaain te Ekaretia n te Kaawa ae Iowa n te Titeiki ae Iowa a bon rangi n tabetabe ni buokia ake a kainnano n te aono arei. Bon aio aia kawai kaain te Ekaretia ni karabwarabwa nakoia te botanaomata are aanga aia mwakuri ni ibuobuoki nakoia Aomata aika Itiaki ngkoa.

E reke aia tai kairake ni ibuobuoki n te bong arei. E ngae ngke e moantaai 6.30 n te ingabong, ma e taku Marc Humbert man te Moan Uoote n te Kaawa ae Iowa bwa te mwananga n te bong are mai mwaaina e a tia ni kabebeteaki iai ni kona n uti ao ni moana ana mwakuri ni ibuobuoki. “Irakin te mwananga e a tia ni buokai ni uringnga bwa tera ae e kakaawaki,” e taku teuaei, “ao e bon bebeete te mwakuri ni ibuobuoki.”

Bon tiaki ti Marc ni ingainga ni kan mwakuri ni ibuobuoki. E ngae ngke e bwaka te karau, ma e kona n nooraki kukureia kairake ngke a ikaruoruo ni kawari aia tabo kaara ao mwauku, a kaitiaki aia kaa bureitiman, a kanoai kabwate n amwarake ao tabo ni katantan ibukia ake akea mweengaia, ao ni kaitiaka te tabo ni kakakibotu.

Karaon te mwakuri ni ibuobuoki aio bon te kabanea ni uarereke are a kona ni karaoia ni karabwa te kaawa are buokia Aomata aika Itiaki ngkoa.

Rongorongon Ngkoa ibukin Aenika Bon Rongorongou

Imwiin nakonakoia n te Kanimabong ao n anga te mwakuri ni ibuobuoki n te Kaonobong, a bon kukurei kairake ngkai e a Taabati—te tai ni kakauongo nakon te burabeti are a bon nooria. Ngkai a tekateka ma aia utu n tain te marooro ni kauring, ataeinimwaane ao ataeinaine a namakina te kakaitau ibukin aia atatai ae boou ibukin te bwai are a rinanona kaain te mwananga n te aenika. Ana taeka Beretitenti Gordon B. Hinckely e kairiia bwa ana reitanako aia bwaibwai n te onimaki are a katukaki irouia bwaeoniia ma aia aenika. E tuangiia, “Ti riai n tanrikaaki n taraia naake a tia ni karaoa te anga nano ae korakora ibukin katean aan te mwakuri ae korakora ni boong aika kaitira.”

Bwaeonia are a kitana te Kaawa ae Iowa n te 1856 a na bon kimwareirei n ongo taekaia bwaeoniia ni boong aikai aika maeka n te Titeiki ni Kaawan Iowa. Tao a na bon rootaki n aia ninikoria kairake ni boong aikai ake a kataia ni maiuakina te euangkerio n te aonaaba ae kamino nano.

Anna Shaner, bon temanna, ae mwakuri korakora n riki bwa te banna ni katooto ae raoiroi nakoia raraona ao ana utu. Ana onimaki e anganna te korakora are e kainnanoia n teimatoa iaon kawaina. E taku neiei, “E rangi ni kakaawaki irou te bwai are a rinanona bwaeoniia ibukina bwa a karaoia ibukiu. Bon rongorongou.”

Rongorongon ngkoa aenika

Aio teutana karakinaia bwaeoniia ma aia aenika:

Beretitenti Brigham Young e kairiia Aomata aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira bwa a na mwananga nako Tion n te aenika ibukina bwa e boraoi riki nakon kaa are iai rabunaia, ao a mwaiti riki Aomata aika Itiaki ae a kona ni mwananga iai.
Mwaitin botaia kambwana n aenika bon 10, man te1856 nakon 1860.
A mwananga n te tureen Aomata aika Itiaki nakon te Kaawa ae Iowa. Ngke a tauraoi aia bwai ni mwananga, 7 mai ibuakon kambwana n aenika ake 10 a mwananga man te Kaawa ae Iowa. Nikiraia a mwananga mai Florence, Nebraska.
Angia bwaeoniia ma aia aenika bon taan roko ni maeka mai Europe. A roko mai England, Wales, Scotland, Ireland, Denmark, Sweden, Norway, Switzerland, ao Italy.
Ti ana kambwana n aenika Willie ao Martin (are a mwananga ngke ea kaan moanaki tain te kamwaitoro a bon taonaki n angibuakan bwakan te tino), nikiraia kambwana n aenika a karako aia mate ni mwanangaia.
E ngae ngke a rinanon karawawata bwaeoniia ma aia aenika, ma a teimatoa aia onimaki aika a mwaiti. Priscilla M. Evans man te kambwana ae Bunker e taku, “A kaenaenaira aomata ngke ti nakonako, ni katikitiki ara ka, ma e bon raoi kanoan te bong ao kawai a rangi n tamaroa ao e ngae ngke I aoraki ao ti rangi ni kua ngke e a tairiki, ti bon teimatoa ni iangoia bwa te kabanea ni kakukurei ni kawai te nako Tion.”

Mai irouia LeRoy R. Hafen ao Ann W. Hafen, Handcarts to Zion (1960).