2008
Ngaahi Fakakaukau Makehe ki he Taimi Fe‘inasi‘akí, Fēpueli 2008
Fēpueli 2008


Ngaahi Fakakaukau Makehe ki he Taimi Fe‘inasi‘akí, Fēpueli 2008

Ko ha ngaahi fakakaukau makehe ʻeni ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau taki ʻo e Palaimelí fakataha mo e Taimi Feʻinasiʻaki ʻoku paaki atu ʻi he Liahona ʻo Fēpueli 2008. Ke maʻu ʻa e lēsoni, ngaahi fakahinohino, mo e ngaahi ʻekitivitī fekauʻaki mo e ngaahi fakakaukau ko ʻení, vakai ki he “Ko e Mālohi ʻOku Ou Maʻu ʻi he Taimi Kotoa Pē ʻOku Ou Laukonga Aí” ʻi he peesi K4 mo e K5 ʻi he konga ʻa e fānaú ʻi he makasini ko ʻení.

1. Fakamatalaʻi ange ʻoku tau moʻuiʻaki e ongoongoleleí ʻi he meʻa ʻoku tau faí mo ia ʻoku tau leaʻakí. Tohiʻi he palakipoé ʻa e Moʻuiʻaki e Ongoongoleleí. ʻAi ha ʻotu ʻe ua ʻi lalo he Moʻuiʻaki e Ongoongoleleí. Tohiʻi he tafaʻaki ki ʻolunga ʻo e ʻotu ʻe taha ʻa e foʻi lea ko e Fai. Tohiʻi ʻi ʻolunga he ʻotu hono uá ʻa e foʻi lea ko e Leaʻaki.

Vahevahe ange ha ngaahi talanoa mei he Tohi Tapú (kia Tāniela, Mōsese, Noa, Sione Papitaiso, mo hai fua). Kole ki he fānaú ke nau fakafanongo angé ki he founga naʻe moʻuiʻaki ai ʻe he kakai ʻi he folofolá ʻa e ongoongoleleí ʻi he meʻa naʻa nau fai mo leaʻakí. Hiki e ngaahi talí he palakipoé.

Mou toe vakaiʻi e ngaahi tali ʻa e fānaú. Faʻu ha ngaahi talanoa ʻe lava ke fakatātaaʻi ai ʻe he fānaú e founga ʻe lava ke nau moʻuiʻaki ai ʻa e ongoongoleleí (vakai, ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó, [1999], 198–99). Vahevahe fakakulupu e Palaimelí, pea ʻoange ki he kulupu takitaha ha talanoa ke ako mei ai. ʻOange ha taimi feʻunga ke aleaʻi ai ʻe he kulupu takitaha ʻa e talanoá mo nau fakapapauʻi e meʻa te nau fai mo leaʻakí. Hili ko iá pea nau vahevahe mo e Palaimelí ʻenau ngaahi fakakaukaú. Hiki ʻenau ngaahi fakakaukaú he palakipoé. Toe fakamamafaʻi ange ʻoku tau moʻuiʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi he meʻa ʻoku tau fai mo leaʻakí. Hivaʻi ʻa e “Te u Moʻuiʻaki e Kosipelí” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 72). Fakamoʻoni ange ʻoku akoʻi kitautolu ʻe he ngaahi talanoa mei he Tohi Tapú ʻi he founga ke tau moʻuiʻaki ʻa e ongoongoleleí.

2. Ngāueʻaki ʻa e “Muimui he Palōfitá” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 58) pe ko e ngaahi veesi fili ʻo e “Ngaahi Talanoa ʻo e Tohi ʻa Molomoná” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 62), ke faʻu ha foʻi vaʻinga pea ʻai ha fanga kiʻi meʻa ke tokoni ki he fānaú ke nau lava ʻo mateʻi atu pea ʻiloʻi ʻa e kakai ʻi he folofolá mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ia ʻo e ongoongoleleí ne nau moʻuiʻaki mo akonakiʻakí (vakai, ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó, 207–08). (Maʻá e fānau iiki angé, ʻe lava ke ke ʻomi ha ngaahi fakatātā mei he Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí ke tokoni ke nau lava ʻo tala ʻa e tokotaha ko ʻeni ʻi he folofolá.)

Mou fai e kiʻi vaʻingá ʻo mateʻi pe ko hai e kakaí. ʻI hono ʻiloʻi ko ia ʻe he fānaú e kakai ko ʻeni mei he folofolá peá ke fai fakanounouʻi pē ʻa e talanoá pea mou aleaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí naʻe moʻuiʻaki ʻe he tokotaha takitaha. Hivaʻi e veesi ʻo e foʻi hivá ʻoku fekauʻaki mo e tokotaha ko iá, pea mou talanoa ki he ngaahi founga ʻe lava ke moʻuʻaki ai ʻe he fānaú ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ia. Hokohoko atu pē ʻa e kiʻi vaʻingá kae ʻoua kuo ʻiloʻi kotoa ʻa e kakai ko ʻeni mei he folofolá pea hivaʻi mo e veesi ʻoku fekauʻaki mo kinautolú. Fakamoʻoni ange ʻoku akoʻi kitautolu ʻe he folofolá ʻi he founga ke tau moʻuiʻaki ʻa e ongoongoleleí.

3. Ko hono akoʻi ʻo e hivá: “Talamai ʻa e Ngaahi Talanoa ʻo Sīsū” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 36). ʻOmai ha fakatātā ʻo ha kiʻi tamasiʻi pe taʻahine, pea kole ki he fānaú ke nau vahevahe mai angé ʻenau fakakaukau ki he meʻa ʻe kole ange ʻe he kiʻi tamasiʻí pe taʻahiné ke fai ʻe heʻene mātuʻá maʻaná. Hivaʻi e laine fakaʻosi ʻo e veesi ʻuluakí ki he fānaú pea fehuʻi ange, “Ko e hā e meʻa ʻoku kole ʻe he kiʻi tamasiʻí/taʻahiné?” Tuku ke tali atu ʻe he fānaú. Fakaafeʻi kinautolu ke mou hivaʻi fakataha ʻa e laine ko iá. Talaange ʻa e hingoa ʻo e foʻi hivá, pea fakamatalaʻi ange ko ha kole ia ke ne fai ange muʻa e ngaahi talanoa kau kia Sīsuú.

Fakaʻaliʻali e fakalea ʻo e foʻi hivá ʻi he laʻi saati lahi. Hivaʻi ki he fānaú ʻa e laine ʻuluaki ʻo e veesi ʻuluakí, pea kole ange ke nau fakafanongo ki he kupuʻi lea ko ia ko e [“Oku ou manako ke fanongo.]” Mou aleaʻi hono ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke tau fakafanongoʻaki hotau telingá pea mo hotau lotó.

Hivaʻi e laine hono uá ki he fānaú, hili iá pea mou hivaʻi fakataha e laine ko iá. Fakaafeʻi e fānaú ke nau fakamatala ki ha ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo ha meʻa te nau kole kia Sīsū “ʻo kapau naʻá Ne ʻi heni.”

Hivaʻi e laine hono tolú ki he fānaú. Fakaʻaliʻali ange ha ngaahi fakatātā ʻo ha ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he Fuakava Motuʻá mei he Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí ke ʻiloʻi ai ʻe he fānaú ʻa e ngaahi meʻa hono hoko ʻe fakamatala ki ai ʻi he laine tolú. Hivaʻi fakataha ʻa e laine tolú. Tokoni ki he fānaú ke mahino kiate kinautolu hono ʻuhinga ʻo e ngaahi foʻi leá.

Mou hivaʻi fakataha ʻa e veesi ʻuluakí. Fakamanatu ange ki he fānaú ʻoku maʻu ʻi he folofolá ʻa e ngaahi talanoa kau kia Sīsuú. Fai hoʻo fakamoʻoní ki hono tāpuekina hoʻo moʻuí ʻe he ngaahi talanoa kau kia Sīsuú.

Paaki