2009
Ngaahi Fehuʻi mo e Talí
ʻOkatopa 2009


Ngaahi Fehuʻi mo e Talí

“ ʻI homau fāmilí ko e siʻisiʻi taha au ʻi he fānaú ʻaki ha ngaahi taʻu lahi. ʻOku ou ongoʻi ʻoku liʻekina au ʻe hoku ngaahi taʻoketé mei heʻenau ngaahi ʻekitivitií mo e fepōtalanoaʻakí. Ko e hā nai ha meʻa te u lava ʻo fai ke fakaleleiʻi ʻaki homau vā fetuʻutakí?”

ʻE lava ke hoko ʻa e faingataʻa ko ʻení ko ha faingamālie ke ʻai ai ke ʻiloʻi ʻe ho ngaahi tokouá mo e tuofāfiné ʻokú ke fie ongoʻi ʻokú ke kau atu ʻi heʻenau moʻuí. Mahalo ʻoku ʻikai ke nau ʻilo ʻokú ke ongoʻi tuēnoa. ʻE lava ke ke toe talanoa ki hoʻo ongo mātuʻá fekauʻaki mo e meʻá ni. ʻE ʻi ai haʻana ngaahi fakakaukau lelei.

Fokotuʻu ange ki ho ngaahi tokouá mo e tuofāfiné ha ngaahi ʻekitivitī ʻe lava ke ke fakahoko mo kinautolu pea fakakaukauʻi ha ngaahi tefito ʻe lava ke mou talanoa ki ai. Manatuʻi ʻa ʻenau ngaahi taimitēpilé mo e ngaahi meʻa ʻoku nau manako ki aí ʻi hoʻo palani ʻa e ngaahi founga ke ke feohi ai mo kinautolú. ʻE ikai ngata ʻi he toe lelei ange ho vā fetuʻutaki mo kinautolú ka ʻe tokoni ke ke ako ʻi hoʻo fakafanongo kiate kinautolú mo fakahaaʻi ha tokanga ki heʻenau ngaahi ʻekitivitií. ʻOku nau lolotonga foua ha ngaahi meʻa mahalo te ke foua ʻi ha ngaahi taʻu siʻi mei heni.

Manatuʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e fāmilí ʻi he palani ʻa e Tamai Hēvaní. Kapau te ke lotu ke maʻu ʻEne tokoní, ʻe lava ke Ne ueʻi fakalaumālie koe ʻaki ha ngaahi fakakaukau ke fakaleleiʻi ʻaki ho vā fetuʻutaki mo ho ngaahi tokouá pe tuofāfiné. Maʻu ha loto toʻa ke ke fai ʻa e ngaahi meʻa kuo ueʻi koe ke ke faí.

Talanoa mo Kinautolu

Ko e siʻisiʻi taha foki mo au ʻi he fāmilí ʻaki ha ngaahi taʻu lahi, ka ko e meʻa ne u ʻiló ʻoku toe fie maʻu pē ʻe hoku ngaahi tokouá mo e tuongaʻané ke mau feohi ʻo hangē ko ia ko ʻeku loto ke feohi mo kinautolú. Mahalo ʻe fiefia ho ngaahi tokouá mo e tuongaʻané ʻo kapau te ke telefoni ange ha taimi ke mou talanoa pe fakaafeʻi kinautolu ki ha houa maʻumeʻatokoni hoʻatā. Fakamatala ange kiate kinautolu ʻa e ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻi hoʻo moʻuí. ʻE mahuʻinga moʻoni kiate kinautolu ke ke ongoʻi fiemālie ke vahevahe ange hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi meʻa ʻokú ke ongoʻí mo kinautolu. Talanoa foki mo kinautolu fekauʻaki mo ha ngaahi meʻa fakalaumālie. ʻE ʻikai ngata ʻi heʻene tokoni ia ke ke vāofi ange mo kinautolú ka te ke vāofi ange ai mo hoʻo Tamai Hēvaní.

Kelsey H., 16, ʻAlapeta, Kānata

Hoko Ko ha Faʻifaʻitakiʻanga Lelei

Kuó u ʻosi aʻusia ʻa e tūkunga faingataʻa ko ʻení. ʻOku ou pehē ko e meʻa lelei taha ʻe lava ke tau faí ko ʻetau hoko ko ha faifaʻitakiʻanga ki hotau ngaahi tokoua mo e tuofāfine lalahi angé. ʻI he foungá ni, ʻe nofoʻia leva kitautolu ʻe he ʻofá mo e nongá. ʻOku totonu ke tau fakahā ange ʻa ʻetau ʻofa ʻiate kinautolú pea ʻoku totonu ke tau feinga ke tau faaitaha ko ha fāmili. ʻE faifai pē pea nau ʻiloʻi ʻa e lahi ʻo ʻetau ʻofa ʻiate kinautolú. ʻOku ou ʻiloʻi ʻe ola lelei ʻeni ʻo ka fakahoko ʻi he sitepu ki he sitepu.

Ádám B., 16, Koia-Mōsoni-Sopoloni, Hungali

Tuku Taimi ke Mou Feohi Ai

ʻOku faʻa faingataʻa he taimi ʻe niʻihi ke feohi mo e ngaahi tokoua pe tuofāfine lalahí koeʻuhí ko e akó mo e ngaahi ʻekitivitī kehe fakaʻahó. Ka ko e taimi ko ia ʻokú ke lava aí, ʻalu pē ʻo talanoa mo kinautolu, fakamatala ange ʻa e ngaahi meʻa ʻoku hoko he ʻahó pea vakai pe ʻoku nau fēfē. Kapau ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻokú ke faingataʻaʻia ai, te ke lava ʻo ʻeke ange pe ko e hā ʻenau fakakaukaú koeʻuhí ke nau ʻilo ʻokú ke mahuʻingaʻia ʻi heʻenau ngaahi fakakaukaú. Fai kiate kinautolu ʻa e meʻa ʻokú ke loto ke fai kiate koé. ʻE lava ke mou vaʻinga pea mou feohi—ʻoku tokoni ʻaupito ia. ʻOku totonu foki ke ke fakahā ange kiate kinautolu ʻa hoʻo ʻofa ʻiate kinautolú. Ka ko e meʻa mahuʻinga tahá, ko e lotú. ʻE tokoniʻi maʻu pē koe ʻe he Tamai Hēvaní.

Katherine M., 14, ʻAitahō, ʻAmelika

Angaʻofa Kiate Kinautolu

ʻI heʻeku hoko ko e siʻisiʻi taha ʻi he fāmilí, ʻoku ou faʻa ongoʻi tuēnoa ʻi he ʻikai fakakau atu au ʻe hoku ngaahi tokouá mo e tuofāfiné ʻi heʻenau ngaahi ʻekitivitií mo e talanoá pea ʻoku faʻa fakamamahi ʻeni kiate au. Ka ʻi heʻeku fakakaukau kia Sīsū Kalaisí, ne u ʻilo ko e taimi ʻoku ou vahevahe ai mo hoku fāmilí ʻa e ngaahi tuʻunga moʻui mahuʻingá, ʻe lava ke mau fefakamālohiaʻaki mo fepoupouaki. Angaʻofa mo fakaʻapaʻapaʻi ʻa e tokotaha kotoa pē. Fakahā ʻa hoʻo fakaʻapaʻapa kiate kinautolú pea ʻai ke nau ʻilo ʻokú ke tokanga kiate kinautolu.

Joseph M., 16, Leyte, ʻOtu Filipainí

Fiefia ʻi he Momeniti Kotoa ʻOku Mou Feohi Aí

ʻOku ʻi ai e taimi ʻoku ou faʻa ongoʻi kuo ngalo au he ʻoku ʻi ai pē ʻa e ngaahi ʻekitivitī ia maʻa hoku tuofāfiné ʻo hangē pē ko ʻeku ongo mātuʻá. ʻI he ʻalu ko ia ʻa e taimí, kuo mahino kiate au ʻoku nau ʻofa ʻiate au pea ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ʻoku ʻikai ke nau fie feohi mo au ka ʻoku ʻi ai e taimi ki he meʻa kotoa pē. ʻOku mahuʻinga ke fiefia ʻi he momeniti kotoa pē ʻoku mou lava ke feohi aí, ke kata, angaʻofa, angafakakaumeʻa pea mahuʻinga tahá ke ke fakahaaʻi ange kiate kinautolu hoʻo ʻofá. ʻOku mahuʻinga ke ke lotu ʻo kole ki heʻetau Tamaí ke tokoni atu ke ke vāofi mo ho ngaahi tokouá mo e tuofāfiné. Te Ne fanongo atu pea tokoniʻi koe.

Roberto S., 18, Sanitiako, Silei

Tuku ha Taimi Ke Pōtalanoa

Ko e siʻisiʻi taha au ʻi ha fānau ʻe toko fitu. ʻI heʻeku kei siʻí, ne u ongoʻi tuēnoa ka naʻá ku ʻilo foki ʻoku nau ʻofa ʻiate au ʻo lahi ange ʻi he meʻa ʻoku ou fakakaukau ki aí. Mahalo he ʻikai te ke lava ʻo fehokotaki lelei mo kinautolu he taimí ni, ka ko e taimi fakafiefia taha ne u maʻu mo hoku ngaahi tokouá mo e tuongaʻané ko e taimi ne mau pōtalanoa aí. Ne u ʻilo ʻoku nau falala lahi mai kiate au pea ʻoku kei pehē pē. Ne u faʻa feinga ke u tokoni kiate kinautolu ʻi heʻenau ngaahi ngāué kae lava ke mau pōtalanoa, ne u feinga ke angaʻofa kiate kinautolu, fakaʻehiʻehi mei he ʻita kiate kinautolú pea ngāue fakataha mo kinautolu kae lava ke nau tokoni mai. Ne tokoni ia ke u ongoʻi ʻoku ou kau atu pea ʻofaʻi au.

Maria H., 19, Mekisikou Siti, Mekisikou

Paaki