Raici Ira na Tani ena Vanua e Rawa ni ra Yaco Kina
Sa dodonu veikeda meda dau raici ira na tamata sega ni me vaka ga na kedra ituvaki ena gauna oqo ia me vaka na ka era rawa ni na yacova yani.
Kemuni na taciqu, dau vakarua e veiyabaki me sinai vutuvutu na Vale ni Koniferedi mai vei ira na matabete ni Kalou ni da soqoni vata me da rogoca na itukutuku eso ni veivakauqeti. E dua na yalo vakasakiti e dau robota na soqoni raraba ni matabete ena Lotu. Na yalo oqori e dau cila yani mai na Vale ni Koniferedi ka curuma na veivale era soqoni kina na luvena tagane na Kalou. Eda sa vakila dina na yalo oqori ena bogi nikua.
Ena vica na yabaki sa oti, ni se bera ni tara na Vale ni Koniferedi totoka oqo, a tiko e dua na vulagi sarasara ena Lomanibai ni Valetabu e Salt Lake ena dua na soqoni ni Koniferedi Raraba ena Valecavu. A rogoca na nodra itukutuku na Veitacini iLiuliu. A vakarorogo ki na masu. A rogoca na ivakatagi kei na nodra sere totoka na Matasere ni Valecavu. E qoroqoro ena vakasakiti ni irogorogo ni oqani ni Valecavu. Ni sa tini na soqoni a rogoci na nona tukuna, “Au na solia na veika kece au taukena kevaka au kila ni dina na veika era tukuna na vosa nikua.” Ena dua tale na kena vosa, “e tukuna tiko o koya au diva ga me a dua na noqu ivakadinadina ni kosipeli.”
E sega tale ni dua na ka ena vuravura oqo me na solia vakalevu cake na vakacegu kei na marau mai na ivakadinadina ni ka dina. E dina ni duidui na kena ivakatagedegede, ia au vakabauta ni turaga kece se gonetagane e tiko oqo ena bogi nikua e tiko e dua na nona ivakadinadina. Kevaka o nanuma ni se bera ni tiko vei iko na titobu ni ivakadinadina o gadreva, au vakauqeti kemuni mo ni cakacaka mo ni rawata na ivakadinadina vaqori. Kevaka sa kaukauwa ka titobu tiko, cakacakataka me vaka tu ga kina. Sa dua na veivakalougatataki levu e noda ni da kila tu na dina.
Na noqu itukutuku ena bogi nikua kemuni na taciqu, oya ni ra sega ni wili rawa na tamata ka lailai se sega sara tu ga na nodra ivakadinadina ena gauna oqo, era na rawa ni ra rawata talega na ivakadinadina vakaoqori kevaka eda tu vakarau me da wasea na noda me vukei ira me ra veisau. Ena so na gauna e rawa ni da vakarautaka na vakasama ni veisau. Au a tukuna e liu o ira era sa lewenilotu tu ia era se bera ni soli ira taucoko sara ki na kosipeli ena gauna oqo.
Ena vuqa na yabaki sa oti, ena dua na koniferedi ni iwasewase ka a vakayacori mai Helsinki e Finland, au a rogoca e dua na itukutuku qaqa, sega ni guilecavi rawa ka a tukuni ena dua na soqoni ni tina kei na luvena yalewa. Au sega ni guilecava rawa na itukutuku oqori, e dina ni sa oti e 40 na yabaki mai na gauna au a rogoca kina. Ena maliwa ni dina e vuqa a cavuta o koya e vosa tiko, e kaya ni dau gadreva e dua na marama me tukuni vua ni marama totoka. E gadreva me dau tukuni vua na bibi ni kena yaga. Ena gadreva me tukuni vua ni da sa kalougata ni mai tiko vata kei keda.
Kemuni na taciqu, au kila ni o keda na turaga eda tautauvata sara ga kei ira na marama ena tikina oqo. Eda gadreva me dau tukuni vei keda ni tu na keda yaga bibi, ni da tamata nuitaki ka veivakalougatataki na noda tiko voli. Eda gadreva me soli vei keda na galala me da veiqaravi. Ena vukudra na lewenilotu era sa luluqa yani vakalotu se o ira era dau lokuyara ka lomalomarua voli, e rawa ni da vaqara na sala me da yacovi ira yani kina. Na nodra kerei me ra veiqaravi ena so na vanua e rawa ni o koya sara ga na veisureti era gadreva me ra bulabula tale mai kina vakalotu. Ia o ira na iliuliu e rawa ni ra veivuke ena gauna vaqo era dau vakataratutu ena so na gauna. E dodonu me da nanuma tiko ni rawa ni veisau na tamata. E rawa ni ra vakanadakuya na itovo ca. E rawa ni ra veivutuni mai na ivalavala ca. E rawa ni ra taura ena bula kilikili na matabete. Ka rawa ni ra qarava vagumatua na Turaga. Meu tukuna mada eso na kena ivakaraitaki.
Niu se qai lewena na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ena imatai ni gauna, a donumaki au na madigi meu tomani Peresitedi N. Eldon Tanner, e dua na daunivakasala nei Peresitedi David O. McKay, ki na dua na koniferedi ni iteki mai Alberta e Canada. Ena gauna ni soqoni, a wilika na peresitedi ni iteki na yacadra e va na turaga ka sa ganita me ra tabaki me italatala qase. E kilai iratou na turaga oqo o Peresitedi Tanner, ni a dau tu voli e kea ena dua na gauna. Ia e kilai iratou o Peresitedi Tanner ena ituvaki ni nodratou bula e liu ka sega ni kila ni ratou sa veisautaka na nodratou bula ka sa ganita kina me ratou italatala qase.
A wilika o peresitedi ni iteki na yacana na imatai ni turaga ka kerea me tucake. E vakasolokakana mai vei au o Peresitedi Tanner, “Raici koya. Au sega sara ni nanuma me na rawata.” E wilika o peresitedi ni iteki na yacana na ikarua, ka tucake. E cuqeni au tale o Peresitedi Tanner ka tukuna na nona kurabui. E vakakina vei iratou kece na turaga e va oqori.
Ni oti na soqoni, a donui keirau kei Peresitedi Tanner na madigi me keirau vakacaucautaki ira na le va na turaga oqo. Era a vakaraitaka ni rawa ni veisau na tamata.
Ena yabaki 1940 vakacaca kei na 1950 vakacaca, e dua na ivakatawa ni kaivesu mai Amerika, o Clinton Duffy, a kilai levu sara ena nona dau saga me vakacokotaki ira na turaga ena nona valeniveivesu. A kaya vaqo e dua na dauveivakadiloi, “O sega beka ni kila ni sega ni rawa vua na leopate me veisautaka na rokana?”
Sauma vaqo o iVakatawa Duffy, “E dodonu mo kila niu sega ni cakacaka vata kei ira na leopate. Au cakacaka vata kei ira na tamata, ka ra dau veisau e veisiga na tamata.”1
Ena vuqa na yabaki sa oti a noqu na madigi meu veiqaravi vakaperesitedi ni Tabana ni Kaulotu mai Kenada. E tiko e kea e dua na tabana ka lailai sara na kena matabete. E dau vakatulewa voli ga ena tabana oqo ena veigauna e dua na daukaulotu. Au a ciqoma e dua na veivakauqeti kaukauwa ni gadrevi me dua na lewenilotu me vakatulewa ena tabana oya.
E a tiko e dua na lewenilotu itabaqase dikoni ena Matabete i Eroni, ia a sega ni dau lako mai vakalevu se vakaitavi me rawa ni vakatorocaketaki kina na nona matabete. Au a vakauqeti meu kacivi koya me peresitedi ni tabana. Au na dau nanuma tu ga na siga au a vakatarogi koya kina. Au tukuna vua ni vakauqeti au na Turaga meu kacivi koya me peresitedi ni tabana. Ni oti na nona vosakudrukudru sara vakalevu, kei na nona veivakayaloqaqataki vakalevu na watina, sa qai tukuna ni sa na veiqaravi. Au mani tabaki koya me bete.
Sa itekivu ni dua na siga vou vua na turaga oya. A vakadodonutaki vakatotolo na nona bula, ka vakadeitaka vei au ni sa na bulataka na ivakaro me vaka e namaki vua. Ena loma ni vica na vula a tabaki me italatala qase. Mani yaco na gauna me rau lako ki na valetabu kei na watina kei na nona matavuvale ka ratou vauci vata. Eratou laki kaulotu na luvedrau ka vakamau ena vale ni Turaga.
Ena so na gauna na nodra kila na tacida ni ra gadrevi ka tu na kedra yaga e rawa ni vukei ira me ra kalawa yani ka soli ira ka ra bulabula vakalotu. E rawa ni dina oqo vei ira na matabete veitalia na nodra yabaki. Sa noda itavi me da solia vei ira na madigi me ra bula me vaka na kena ivakarau. E rawa ni da vukei ira me ra lako sivita na nodra malumalumu. Me da tara cake na taledi ni nodra raici na turaga, sega ena kedra ituvaki ena gauna oqo ia na kedra ituvaki ena vanua e rawa ni ra yacova yani ni ra sa rawata na nodra ivakadinadina ni kosipeli i Karisito.
Au a tiko ena dua na soqoni mai Leadville e Colorado. E tu o Leadville ena dua na vanua ka sivia ni 10,000 na fiti (3,000 m) mai delaniwai. Au nanuma toka na soqoni oya baleta na kena rewaicake, ia au nanuma talega na veika a yaco ena bogi oya. E vica walega na matabete era a tiko rawa. Me vaka na tabana ni Kaulotu e Kenada, e vakatulewa tiko ena tabana oya e dua na daukaulotu ka a dau vaka tu ga kina.
A dua na soqoni vinaka ena bogi oya, ia ni laga tiko na sere ni suka, a yaco mai vei au na veivakauqeti ni dodonu me dua ga na kai vanua oya me peresitedi ni tabana. Au vuki vei peresitedi ni daukaulotu ka taroga, “E sega beka ni dua eke e rawa ni vakatulewa—e dua na kai vanua qo?”
E sauma, “Au sega ni kila e dua.”
Ni lagati tiko na sere oya au a raici iratou matua toka na turaga eratou dabe toka ena imatai ni tolu na iyatu dabedabe e liu. E vaka me gole tiko na mataqu vua e dua vei iratou. Au kaya vua na peresitedi ni kaulotu, “E rawa ni veiqaravi o koya vakaperesitedi ni tabana?”
E sauma, “Au sega ni kila. De rawa beka.”
Au kaya “Peresitedi, au na kauti koya ki na rumu kadua ka vakatarogi koya. Mo vosa tiko ni oti na sere ni suka me yacova ni keirau lesu mai.”
A tinia o peresitedi ni kaulotu na nona ivakadinadina ni keirau a lesu tale yani ki na rumu. Au mani kacivaka na yacana na baraca oya me peresitedi vou ni tabana. Mai na siga oya, sa liutaka kina na tabanilotu mai Leadville e Colorado e dua ga na lewenilotu mai kea.
Na ivakavuvuli vata oqo, kemuni na taciqu, e baleti ira talega era se bera ni lewenilotu. Sa dodonu veikeda meda dau raici ira na tamata sega ni me vaka ga na kedra ituvaki ena gauna oqo ia me vaka na ka era rawa ni na yacova yani., ni ra sa lewe ni Lotu, ni sa dua na nodra ivakadinadina ni kosipeli, ka ra sa bulataka na kena ivakavuvuli.
Ena yabaki 1961 a vakayacori e dua na koniferedi ni vuravura raraba me baleti ira na peresitedi ni kaulotu, ka ra kau mai na peresitedi kece sara ni kaulotu ki Salt Lake City me baleta na soqoni oqori. Au a lako ki Salt Lake City mai na noqu tabana ni kaulotu e Toronto, Kenada.
Ena dua vei ira na soqoni oqori, se qai lesu wale mai kina ena nona vakatulewa voli ena veitabana ni kaulotu mai Peritania kei na ra kei Iurope o N. Eldon Tanner, ka iVukevuke ena Kuoramu ni Le Tinikarua ena gauna oya. A tukuna na veika me baleta e dua na daukaulotu qaqa duadua au a bau sotava ena gauna oya mai na veivakatarogi e dau vakayacora. E kaya ni ena gauna e vakataroga kina na daukaulotu oya, a kaya vua, “Au vakabauta ni o ira kece na tamata o papitaisotaka era a curu mai ki na Lotu ni a soli mai na yacadra.”
E sauma na cauravou, “Sega, keirau kunei ira ena neirau vaqaqara voli.”
E tarogi koya o Baraca Tanner se cava e duatani ena nona ivakarau ni golevi ira—na cava e rui qaqa kina vaqo ka sega o ira na kena vo. E kaya na cauravou ni dau tovolea me papitaisotaki ira kece na tamata e sotava. E kaya ni kevaka e tukituki ena dua na katuba ka raica e dua na turaga ni vakatavako ka vakaisulu makawa tu ka vaka me sega ni taleitaka e dua na ka—vakauasivi na lotu—ena raitayaloyalotaka ena nona vakasama na daukaulotu se na vakacava na kena irairai na turaga oqo ena dua tale na ituvaki ni bula duidui. Ena nona vakasama ena raici koya ni toro tu vakavinaka ka vakasote vulavula kei na tarausese vulavula. Ka rawa ni raici koya na daukaulotu ni sa tuberi yani na turaga oqori ki na wai ni veipapitaisotaki. E kaya, “Niu raica vaqori e dua na tamata, sa dau rawa vei au meu wasea vua na noqu ivakadinadina ena ivakarau ka rawa ni tara na yalona.”
Sa noda itavi me da raici ira na noda itokani, noda icaba, ira eda tiko veivolekati ena ivakarau oqo. Vakadua tale, sa noda itavi me da raici ira na tamata yadua sega ena kedra ituvaki ena gauna oqo ia ena kedra ituvaki era na rawa ni na yacova yani. Au vakatakekere vei kemuni mo ni vakasamataki ira ena rai oqo.
Kemuni na taciqu, sa tukuna vei keda na Turaga e dua na ka me baleta na bibi ni matabete eda taura tu oqo. E tukuna vei keda o Koya ni da a ciqoma vata kei na dua na bubului kei na veiyalayalati. Sa solia vei keda o Koya na ivakaro ni sa dodonu me da yalodina ka dinata na veika kece eda ciqoma, ka sa noda itavi me da rokova na veiyalayalati oqo me yacova na ivakataotioti. Ia na veika kecega e tu vei Tamada ena soli vei keda.2
Na yaloqaqa sa ikoya na vosa eda gadreva me da taura voleka ki utoda—na yaloqaqa me da vakanadakuya na veitemaki, na yaloqaqa me da laveta cake na domoda ena ivakadinadina vei ira kece eda sota kaya, ka nanuma tiko ni tamata kece sara e dodonu me dua na nona madigi ni rogoca na itukutuku. E sega ni dau rawarawa vei ira e lewevuqa me ra cakava oqo. Ia e rawa ni yaco me da vakabauta na vosa nei Paula vei Timoci:
“Ni sa sega ni solia mai vei keda na Kalou na yalo ni rere; a yalo ni kaukauwa ga, kei na yalololoma, kei na yalomatua.
“O koya mo qai kakua ni maduataka na kena itukutuku ni noda Turaga.”3
Ena Me ni 1974 au a tiko kei Baraca John H. Groberg mai na Yatu Yanuyanu e Toga. A dua na iloku me keirau sikova na tui Toga, keirau sota vata kei koya ena dua na soqoni vakamatanitu. Keitou veikidavaki me vaka na kena ivakarau. Ia, ni bera ni keirau biubiu, a tukuna o John Groberg e dua na ka ka a sega ni namaki. E kaya vaqo, “Kemuni na tui, e dodonu mo ni vaka na Momani vata kei ira talega na nomuni tamata, qori ena wali kina e dua na iwase levu ni nomuni leqa kei na nodra leqa.”
A matadredre na tui ka sauma, “John Groberg, o na rairai dina beka.”
Au nanuma na iApositolo o Paula e matai Akaripa. Au nanuma na veika a tukuna o Akaripa ena vuku ni ivakadinadina nei Paula: “Sa vo e lailai mo rawai au meu lotu Vakarisito.”4 A yaloqaqa o Baraca Groberg me wasea na nona ivakadinadina vua e dua na tui.
Ena bogi nikua e vica vata na udolu ni keda iwiliwili era qarava tudei tiko na Turaga vaka Nona Daukaulotu. Me isau ni dua na veikacivi, era sa biuta tu mai na vale, matavuvale, itokani, kei na koronivuli ka lako yani me veiqaravi. O ira era sega ni kila era na taroga: “Na cava era sa rui dau vakaio kina vakarawarawa ka lomasoli vakalevu?”
E rawa ni ra sauma na noda daukaulotu ena vosa nei Paula, na daukaulotu era tautauvata ena dua na gauna e liu: “Ia kevaka kau sa vunautaka na itukutuku vinaka, sa sega na ka meu dokai au kina: ni kau sa vakasaurarataki; io, sa ca sara vei au, kevaka kau sa sega ni vunautaka na itukutuku vinaka!”5
E sega tale ni dua na itukutuku e tautauvata cake ka tiko ena ivolanikalou, sega ni dua na itavi e veivauci cake, e sega ni dua na ivakaro e dodonu cake mai na idusidusi a solia na Turaga sa vakaturi cake tale ena Nona rairai mai Kaleli vei iratou na tisaipeli e tinikadua. E kaya o Koya:
“Sa soli mai vei au na lewa kecega mai lomalagi kei vuravura.
“O koya mo dou qai lako ka vakalotutaki ira na lewe ni veivanua kecega, ka papitaisotaki ira ena yaca ni Tamamudou, kei na Luvena, kei na Yalo Tabu:
“Vakavulici ira me ra vakabauta na ka kece kau a vosa kina vei kemudou: ka mo dou kila au sa tiko vata kei kemudou ena veisiga kecega, ka yacova na ivakataotioti kei vuravura.”6
Na ivakaro vakalou oqo, kei na kena yalayala lagilagi, sa noda ibole nikua, me vaka ena gauna ni nona bula vakayago. Na cakacaka ni kaulotu sa dua na ivakatakilakila ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai. A dau vaka-tu ga mai kina; ka na vaka-tu ga kina. Me vaka e tukuna na Parofita o Josefa Simici: “Mai na veika kece sara sa tukuni oti, sa itavi ka bibi duadua oya na kaburaki ni Kosipeli.”7
Ena loma ga ni rua na yabaki lekaleka, era sa na vakacavara kina o ira kece sara na daukaulotu tudei era veiqaravi tiko ena gauna oqo ena mataivalu vakaturaga ni Kalou oqo na nodra itavi ka ra sa na lesu ki na nodra veivale kei na nodra daulomani. Era sa kunei na kedra isosomi ena bogi nikua mai vei ira na Matabete i Eroni ni Lotu. Kemuni na cauravou, ko ni sa vakarau tu li mo ni rogoca? O ni sa tu vakarau mo ni cakacaka? O ni sa vakarau tu beka mo ni veiqaravi?
A tukuna o Peresitedi John Taylor na isoqoni ni veika e gadrevi: “Na mataqali tamata eda vinakata me ra kauta na itukutuku ni kosipeli oqo sai ira na tamata e tu vei ira na vakabauta na Kalou; na tamata era vakabauta na nodra lotu; na tamata era dau rokova na nodra matabete; … na tamata era vakasinaiti tu ena Yalo Tabu kei na kaukauwa ni Kalou … na tamata rokovi ka dokai, bula dodonu, ka savasava.”8
Kemuni na taciqu, sa noda yadua na ilesilesi me da wasea na kosipeli i Karisito. Ni sala vata na noda bula kei na Nona ivakatagedegede na Kalou vakataki Koya, o ira era vakarurugi ena noda veiqaravi era na sega ni cavuta na lele, “Sa oti yani na vula i matua, sa oti na vula i katakata, eda sa sega ni vakabulai.”9
O Koya na iVakatawa sa uasivi sara, na daukaulotu ka a sureta na kawatamata, sa solia vei keda na Nona veivakadeitaki vakalou:
“Ia kevaka drau sa vunau tiko ena nomudrau bula taucoko ka sa saumaki mai kina e dua na tamata, sa na vuabale sara na nomudrau marau ena matanitu i Tamaqu!
“Ia kevaka sa vuabale na nomudrau marau ni drau sa vakabula mai e dua ki na matanitu i Tamaqu, sa na uasivi sara na nomudrau marau kevaka drau sa vakabula rawa e lewevuqa!”10
Ena Vukuna o koya e cavuta na veimalanivosa oqo, au cavuta kina na noqu ivakadinadina. O Koya na luve ni Kalou, na noda Dauniveisereki, ka noda iVakabula.
Au masuta ni na tiko vei keda na yaloqaqa me da dodoka yani na liga ni veitokani, na yalodina me da tovolea ka tovolea tale, kei na yalomalumalumu e gadrevi me da kerea kina na Nona veituberi na Tamada ena noda vakayacora na noda ilesilesi me da wasea na kosipeli. E noda na itavi oqori, kemuni na taciqu. Ena yaca i Jisu Karisito, emeni.