Na Rekitaki ni Matabete
Meda sa qai karona ka kila vakavinaka na veivakurabuitaki kei na kalougata ni matabete. Meda sa qai ciqoma ka taleitaka na ilesilesi eda sa kerei meda vakayacora.
Na Rekitaki ni Vuka
Ena vuqa na yabaki sa oti keimami a lomavata eso na kavetani ni waqavuka me keimami vakavotukanataka e dua na neimami tatadra vakacauravou lalai me keimami vakavinakataka e dua na waqavuka makawa taleitaki. Keimami a volia vata sara e dua na 1938 Piper Cub makawa ka tekivu cakacakataka na kena vakalesuimai ki na kena ituvaki taumada. A taleitaki sara tiko na cakacaka oqo. E vakaibalebale vakalevu cake vei au baleta niu a vulica na vuka ena mataqali waqavuka vata ga oqo niu a se cauravou.
A caka na waqavuka oqo ni oti toka e 35 na yabaki ni isevu ni nodratou vuka kilai levu na veitacini na Wright. E dau vaqaseni au niu vakasamataka.
Na idini e sega ni livaliva na kena itabataba; ni ko sa yavalata tiko na idini mai na idabedabe ni pailate, e dua me na tiko e ra me taura matua na paropela ka cowiritaka vakaukauwa me yacova ni sa yavala ga vakataki koya na idini. Na kena yavala vakayadua na idini e dau gauna ni mamarau kei na qaqa.
Ni sa tubu na waqavuka, e kilai vakavinaka ni a sega ni buli na Piper Cub me totolo. Na kena dina, ni dau robadonu mai e dua na cagi kaukauwa, sa vaka me keitou sa sega tu ni toso. Au nanuma na neirau a vuka baleta tiko kei Guido na luvequ tagane lailai na gaunisala levu mai Jamani, ka dina sara, ni ra totolo cake mai vei keirau na motoka era!
Ia, e dina, au taleitaka vakalevu na waqavuka lailai oqo! A sala vinaka duadua me kilai kina na veivakurabuitaki kei na totoka ni vuka. Ko na rawa ni rogoca, vakila, boica, tovolea, ka raica na veika e baleta na vuka. E ratou a vakaraitaka vakaoqo na veitacini na Wright: “E [sega ni dua na ka ] e vakatauvatataki rawa ki na nodra rekitaka na dauvuka na nodra vukataki tu e maliwa lala ena rua na ivukavuka vulavula levu.”1
Ena kena e duatani toka, a noqu madigi ena itekivu ni yabaki oqo meu vuka ena dua na waqavuka ni valu F-18 kei iratou na Blue Angels kilai levu, na timi vakaraitaki vuka ni Navy ni Amerika. Sa vaka na vuka yani e cake vata kei na kena balolo ni vakanananu baleta ni 50 donu na yabaki sa oti, volekata na siga nikua, au a vakacavara kina na vuli pailate ni waqavuka ni valu.
Na ka au sotava ena F-18 oqo, e ka dina, e duatani sara mai na Piper Cub. E vakaraitaka vei au e dua na totoka veivakurabuitaki ni vuka. Sa vaka me vakayagataki na lawa ni vuka ena gauna oqo ena dua na sala e uasivi sara. Ia, na vuka vata kei iratou na Blue Angels e vakavotuya totolo vei au ni pailate ni waqavuka ni valu e ganiti ira ga na cauravou. Meu cavuta tale na nodratou vosa na veitacini na Wright, “E uasivia na ka kecega na ue [ni vuka] ni sa dua na vakacegu uasivi, e oka vata kei na marau e vakaukauwataka na nave taucoko ki na kena icavacava.”2 Me ikuri, na vuka vata kei iratou na Blue Angels e tukuna tiko e duatani na sala era vakavolivoliti iko ka laveti iko cake kina na “agilosi.”
Kevaka mo ni tarogi au o cei vei rau na vuka oqo au rekitaka vakalevu cake, au na sega ni tukuna rawa vei kemuni. E kilai eso na ka, e rau duidui sara kina, me ivakaraitaki mada ga. Ia ena so tale na sala, rau tautauvata sara ga.
Vei rau ruarua oqo na Piper Cub kei na F-18, au vakila kina na marau, totoka, kei na rekitaki ni vuka. Vei rau au kila kina na vosa nei daunivucu meu “[cawadru laivi] mai na ivesu ca kei Vuravura ka [meketa] yani na lomalagi ena ivukavuka marautaki siliva.”3
Na Matabete Vata ga ena Veivanua
Ia, ko ni na taroga li, na cava beka e rau kauta mai na duidui vuka oqo ki na noda soqoni nikua, se ki na matabete sa noda madigi meda lewena, se na veiqaravi ni matabete eda taleitaka taucoko vakalevu?
Kemuni na taciqu, e sega beka ni dina ni noda veiqaravi kece ena matabete ena rawa ni duidui? E rawa ni da tukuna, ni so vei kemuni sa vuka tiko ena waqavuka F-18, ka so e vuka tiko ena Piper Cubs. Eso vei kemuni ko ni tiko ena tabanalevu kei na iteki ka ra sa tawani kece tu na kena itutu mai vua e dua na lewe ni matabete gugumatua, mai na ivukevuke ni iliuliu ni ilawalawa ni bete levu ki na sekeriteri ni kuoramu ni dikoni. Sa nomu madigi mo vakaitavi ena dua na mataisoqosoqo ni tabanalevu e vakailesilesi vinaka tu.
Eso vei kemuni o ni tiko ena veivanua e vuravura era le vica wale na kena lewe ni Lotu kei ira na lewe ni matabete. Ko ni na galili beka ka vakacolati ena bibi ni veika e gadrevi me vakayacori. Ko ni na cakava beka vakataki kemuni e vuqa na cakacaka me yavala rawa kina na idini ni veiqaravi ni matabete. Eso na gauna ena vaka me sega tu ni toso na nomuni tabana se tabanalevu.
Ia, se cava ga na nomuni dui ilesilesi se ituvaki ni bula, o iko vata kei au daru sa kila tu na reki duatani e dau yaco mai ena veiqaravi yalodina ni matabete.
Au dau taleitaka na vuka, ena Piper Cub, ena F-18, se dua tale na waqavuka. Niu vuka ena Piper Cub, au sega ni kudruvaka na kena berabera; ia ena F-18 au sega ni vosataka na kaukauwa ni veimoiyaki ni vuka ka dau vakaraitaka vakatawaloloma na kequ ituvaki niu sa tamata qase.
Io, ena dau tikoga na veika veicalati ena ituvaki cava ga. Io, e dau rawarawa sara meda kudruvaka na veika eso.
Ia kemuni na taciqu, eda sa lewe ni Matabete Tabu, ena iLesilesi ni Luve ni Kalou! Oi keda yadua sa tabaki oti na buradelada, ka da sa ciqoma na matabete ni Kalou. Sa soli tu vei keda na kena lewa kei na kena ilesilesi meda cakacaka ena Yacana ka Nona italai ena vuravura oqo. Se o lewe tiko ni dua na tabanalevu se tabana lailai, eda sa kacivi meda veiqaravi, meda veivakalougatataki, ka meda cakava na veika taucoko meda vinaka kina vei ira na tamata kecega kei na veika kecega eda sa nuitaki kina meda taqomaka. E dua beka na ka me na marautaki vakalevu cake?
Meda kila vakavinaka mada, taleitaka, ka vakila na kena rekitaki na veiqaravi ena matabete.
Na Rekitaki ni Matabete
Na noqu taleitaka na vuka e vakauqeta na kena muataki na noqu bula taucoko. Ia me vaka na kaukauwa kei na noqu marautaka vakalevu na noqu gauna ni pailate, e kilai vakalevu cake sara na noqu gauna vaka-lewe ni Lotu ni titobu, ka rekitaki vakalevu. Niu sa mai dromuci au ena veiqaravi vaka-Lotu, au sa vakila na kaukauwa cecere ni Kalou kei na Nona loloma veivueti.
Vaka e dua na pailate, au sa yacova na lomalagi. Vaka e dua na lewe ni Lotu, au sa vakila na veiciqomi vakalomalagi.
Eso na gauna, au dau diva lesu na idabedabe ni pailate. Ia niu veiqaravi vata kei ira na taciqu kei na ganequ ena Lotu e dau vakaisosomitaki sara kina. Kau rawa ni vakila na vakacegu kei na reki cecere duadua a buroro mai ena dua na tiki lailai ni inaki kei na cakacaka cecere oqo, kau sega ni vinakata meu diva e dua tale na ka ena vuravura oqo.
Nikua eda sa mai soqoni vata vaka-ilawalawa vakaitamera ni matabete. Sa noda na marau tabu kei na madigi meda qarava na Turaga kei ira na wekada, meda sa vakadeitaka na vinaka taucoko sa tu e lomada ki na inaki dokai ni nodra laveti na tamata kei na tarai cake ni matanitu ni Kalou.
Eda vakadinata ka kila vakavinaka ni matabete sa ikoya na kaukauwa kei na lewa tawamudu ni Kalou. E rawarawa sara meda cavuqaqataka na malanivosa oqo ena noda vakasama. Ia, eda sa kila vakaidina tiko beka na ibalebale bibi ni vosa eda cavuta tiko? Meu tokaruataka: na matabete sa ikoya na kaukauwa kei na lewa tawamudu ni Kalou.
Vakasamataka mada. Mai na matabete, a bulia ka liutaka kina na Kalou na lomalagi kei na vuravura.
Mai na kaukauwa oqo, a vueta ka vakacerecerei ira kina na Luvena, me yaco mera “tucake tale mai na mate na tamata kecega, ka rawata na bula tawamudu.”4
Na matabete me vaka a vakamacalataka o Parofita Josefa Simici, ni “sa ikoya na sala ka tomani tiko kina na vakatakilai ni Nona lagilagi o Koya sa cecere sara … ni tauyavutaki na vuravura oqo, ka sai koya na sala ka sa tomana tiko kina o Koya na nona vakatakilai Koya ki na luve ni tamata ena gauna sara ga oqo, ka sai koya talega ena vakatakila kina o Koya na Nona inaki me yacova na ivakataotioti ni gauna.”5
Na Tamada mai Lomalagi ka kaukauwa duadua sa lesia na lewa ni matabete kivei keda—na tamata, e kilai tu, ni da sa dukadukali ka sega ni dodonu. Sa solia vei keda o Koya na lewa meda cakacaka ena Yacana mera vakabulai kina na Luvena. Ena kaukauwa cecere oqo eda sa vakadonui kina meda vunautaka na kosipeli, qarava na cakacakatabu vakalotu ni veivakabulai, vukea na tarai cake ni matanitu ni Kalou ena vuravura oqo, ka vakalougatataka ka qaravi ira noda matavuvale kei ira na wekada.
E Soli ki na Tamata Kecega
Oqo na matabete tabu sa tu vei keda.
Na matabete, se na itavi e tiko kina, e sega ni rawa me voli se vakaroti. Na vakayagataki ni kaukauwa ni matabete e sega ni rawa me vakauqeti, vakayarayarataki, se vakasaurarataki ena itutu, ena iyau, se ena irogorogo. Sa ikoya na kaukauwa vakayalo e cakacaka ena lawa vakalomalagi. A yavutaki mai vua na Tamada Vakalomalagi cecere. Sa rawa me lewai ka dusimaki na kena kaukauwa ena ivakavuvuli ga ni ivalavala dodonu,6 sega ena vakadonui koya vakai koya.
O Karisito sa ivurevure ni lewa dina taucoko ni matabete kei na kaukauwa e vuravura.7 Oqo na Nona cakacaka, eda kalougata ni da veivuke kina. “Ia sa rawa walega mera vakaitavi kina ko ira era sa yalomalumalumu ka dauloloma, ko ira sa tu vei ira na vakabauta, na inuinui kei na loloma, io ko ira sa yalomatua ena ka kecega era sa vakaitavi kina.”8
Eda sega ni cakacaka meda rawa-ka kina vakatamata, ia eda qa-ra meda veiqaravi ka laveti ira cake kina na tamata. Eda sega ni veiliutaki ena veivakasaurarataki ia ena “veivakauqeti, … na vosota vakadede, … na yalomalua kei na yalomalumalumu, kei na loloma e sega ni veivakaisini.”9
Sa vakarautaki tu na matabete ni Kalou Cecere Duadua kivei ira na turaga bula kilikili ena vanua cava ga era tiko kina—se ra kawa cava ga, se cava ga na vakaloloma ni kedra ituvaki, era tiko voleka se ena iyalayala kei vuravura. E sega ni voli ena ilavo se dua tale ena isau vakavuravura. Meu moica mada na vosa nei Aisea na parofita ni gauna makawa, ni ko ira yadudua era sa via gunu mera gole mai ki na wai, ka sega ni gadrevi na ilavo mo lako ga mai ka kana!10
Ena vuku ni Veisorovaki tawamudu ka sega ni taqei rawa ni noda iVakabula, o Jisu Karisito, sa na vakarautaki tu na Matabete ni Kalou kevaka mada ga o a butusevata se o bula tawakilikili tu e liu. Mai na veivakadodonutaki vakayalo kei na veivakasavasavataki ni veivutuni, sa rawa mo na “tucake ka rarama mai”!11 Ena vuku ga ni loloma tawayalani veivosoti ni noda iVakabula ka Dauveivueti, sa rawa mo na tacake, vakasavasavataki ka bula kilikili, ka tubucake mo gonetagane valavala dodonu ka dokai ni Kalou—mo lewe kilikili ni matabete tabu cecere duadua ni Kalou Kaukauwa.
Na Veivakurabuitaki kei na Kalougata ni Matabete
E luluvu na lomaqu vei ira era sega ni kila vakavinaka ka taleitaka na veivakurabuitaki kei na kalougata ni matabete. Era sa vaka na pasidia ena dua na waqavuka ka vaogai ira mera vosakudrukudrutaka na levu ni pakete pinati ena gauna era tubu tu kina e maliwa lala, ena dela ni veio—e dua na ka era na solia taucoko kina na veika era taukena o ira na tui ena gauna makawa mera bau tovolea ka yaco mada ga vakadua vei ira!
Kemuni na taciqu, eda sa kalougata ni da sa votai ena yalomalumalumu ni lewa kei na kaukauwa ni matabete cecere oqo. Meda sa lamata mai ka rai yani, kila sara, ka ciqoma na madigi oqo ni sa ka dina.
Mai na noda bula dodonu, dauloloma kei na veiqaravi yalodina vakamatabete, eda na rawa ni kila na ibalebale dina ni ivakatakila: “Niu sa lako vata tiko kei kemudou. Au na tiko e yasamudou imatau ka tiko talega ena yasamudou imawi, ia na noqu YaloTabu e na tiko e yalomudou, era na vakavolivoliti kemudou na noqu agilosi ka laveti kemudou cake.”12
Meda sa qai karona ka kila vakavinaka na veivakurabuitaki kei na kalougata ni matabete. Meda sa qai ciqoma ka taleitaka na ilesilesi eda sa kerei meda vakayacora—na noda itavi ena noda itikotiko kei na noda taba ni Lotu, se vakacava na kena levu se lailai. Meda sa qai tubu cake tikoga ena ivalavala dodonu, yalodina, kei na veiqaravi ni matabete. Meda sa qai kunea na marau ena noda veiqaravi ena matabete!
Eda na cakava vakavinaka sara oqo ena noda bulataka na ivakavuvuli ni kila-ka, talairawarawa, kei na vakabauta.
Sa kena ibalebale, imatai, e gadrevi meda kila ka semati keda ki na vunau ni matabete e tiko ena vosa vakatakilai ni Kalou. Sa ka bibi kina vei keda meda kila vakavinaka na veiyalayalati kei na ivakaro e cakacaka kina na matabete.13
Tarava, meda sa qai yalomatua ka cakacakataka tikoga ena veidokai na kila-ka sa rawati oqo. Ni da sa talairawarawa ki na lawa ni Kalou, vakaitovotaka na noda vakasama kei na yagoda, ka muadonutaka na noda ivalavala ki na ivakarau ni bula dodonu era vakavulica na parofita, eda na sotava dina na marau ena veiqaravi ni matabete.
Kena itinitini, meda sa vakatitobutaka na noda vakabauta na Turaga, o Jisu Karisito. Meda sa qai taura vei keda na Yacana ka vakadeitaka na siga yadua me ilakolako vou ena salatu ni bula vakatisaipeli. Me yaco na noda cakacaka me vakataucokotaki kina na noda vakabauta.14 Mai na bula vakatisaipeli eda na rawa ni vakataucokotaki ena veikalawa yadudua ena noda qarava na noda matavuvale, wekada, kei na Kalou.
Ni da veiqaravi ena matabete ena yaloda taucoko, lomada taucoko, vakanananu taucoko, kei na kaukauwa taucoko, sa na noda kina na yalayala ni kila-ka cecere sara, vakacegu, kei na isolisoli vakayalo. Ni da doka na matabete tabu oqo, ena dokai keda na Kalou, ka yaco meda “sega ni cala e [Matana] e na siga mai muri.”15
Sa noqu masu ni da na rai vagumatua tiko ka vakila e yaloda na veivakurabuitaki kei na rekitaki ni matabete ni noda Kalou cecere ka kaukauwa sara, ena yaca i Jisu Karisito, emeni.