Na Cabe ni Lotu i Jisu Karisito
Oqo na wase 8 ni va na voliumi ni italanoa vou ni itukutuku makawa ni Lotu ka vakatokai Na Yalododonu: Na iTalanoa ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai. Sa vakarautaki tu na ivola oqo ena 14 na vosa, ena iwasewase ni Tukutuku Makawa ni Lotu ni Gospel Library app, ena initaneti talega ena saints.lds.org Na wase taumada e liu a tabaki ena ilavelave sa oti ka sa vakarautaki tu ena 47 na vosa ena Gospel Library app vakakina ena saints.lds.org.
Sa Tabaki Josefa Simici o Oliver Codery, maivei Walter Rane
Ena itekivu ni Julai 1828, ni sa taura tu e ligana o Josefa na ivola volai, sa kila vinaka tu o koya ni sa vinakata na Turaga me sa tabaki na iVola i Momani ka vunautaki yani na kena itukutuku vakayawa e vuravura. Ia e vou sara tiko vua kei na nona matavuvale na cakacaka ni tabai ivola. Sa nakita me maroroya tiko na ivola volai, me kunei e dua me tabaka, me qai veisoliyaki yani vei ira na tamata me sa dua kina na ivolanikalou vou.
Na tabaki ni dua na ivola me vaka na levu ni iVola i Momani ena sega talega ni sau rawarawa. E sega soti ni levu na ilavo i Josefa mai na gauna a tekivu kina na vakavakadewa, ni ilavo kece sara a rawata a gole kece sara ki na qaravi na matavuvale. A yaco talega oqo vei rau na nona itubutubu, ni rau se dradravua tikoga vakadauteitei ena qele rau sega ni taukena. A rawa ga vei Martin Harris na itokani duadua ga i Josefa me vakailavotaka na cakacaka oqo.
Sa cakacaka sara kina vakatotolo o Josefa. Ni bera ni vakacavara na vakavakadewa, a vakalawataka na dodonu ni kena lavetaki me taqomaka na ivola volai mai na kena butakoci se vakatanitaki.1 Ena veivuke nei Martin, sa tekivu vakasaqara talega o Josefa e dua na dautabaivola e vinakata me tabaka na ivola.
Rau a gole e liu vei Egbert Grandin, e dua na dautabaivola mai Palmyra e yabaki vata kei Josefa. A sega sara ga ni vinakata o Grandin, ni vakabauta ni lasutaki na ivola. Rau a sega ni guce o Josefa kei Martin, ka rau vaqaqara tikoga yani ka kunea rawa ni sa makutu e dua na dautabaivola ena dua na siti voleka e kea. Ia ni bera ni rau ciqoma na nona vakatutu, rau a lesu tale i Palmyra ka tarogi Grandin vakadua tale ke vinakata me tabaka na ivola.2
Ena gauna oqo, sa vaka me vinakata cake o Grandin me cakava na cakacaka, ia a gadreva me saumi e liu ena $3,000 me qai tabaka ka cakava e lima na udolu na ivola. Sa yalataka oti tu o Martin me na sauma na kena tabaki, ia me kauta mai na mataqali ilavo vakaoqo, e raica o koya ni na gadrevi me mokititaka na nona qele. Sa dua dina na icolacola vakaitamera vei Martin, ia sa kila tu o koya ni sega tale ni dua na itokani i Josefa ena vukei koya ena ilavo vakaoqo.
Ena lomaleqa sa tekivu taroga o Martin na vu ni kena vakailavotaki na iVola i Momani. Na nona qele a dua vei ira na kena e vinaka duadua ena yasana o ya. Ke me na mokititaka na nona qele, ena rawa me vakayalia. Na nona iyau a cakacakataka tu mai ena nona gauna taucoko ena rawa me yali ga vakasauri ke na sega ni gumatua vakavinaka na iVola i Momani.
A vakaraitaka o Martin vei Josefa na nona lomaleqa ka kerea me vakasaqara na ivakatakila baleti koya. A saumi mai, ena nona kaya na iVakabula na Nona solibula me cakava na lewa nei Tamana, se cava ga na kena isau. A vakamacalataka na Nona vakararawataki levu ni sauma tiko na ivoli ni ivalavala ca me rawa ni veivutuni na tamata kecega ka vosoti. A qai vakarota vei Martin me solibulataka na nona iyau me rawa kina na ituvatuva ni Kalou.
“Mo kakua ni kocokoco ena vuku ni nomu iyau,” a kaya na Turaga, “ia mo solia walega me tabaki kina na iVola i Momani.” Sa umani tu ena ivola na vosa dina ni Kalou, a vakadeitaka na Turaga vei Martin, ka na vukei ira na tamata mera vakadinata na kosipeli.3
E dina ga ni ra sega ni kila vinaka na tiko e kea na nona lewa, a talairawarawa o Martin vua na Turaga ka mokititaka na nona qele me vakadeitaka kina na sausaumi.4
A sainitaka o Grandin e dua na konitaraki me tekivu vakarautaki kina na cakacaka levu oqo.5 A vakadewataka rawa o Josefa na itukutuku ni iVola i Momani ena tolu na vula, ena nodra veivuke vakayadudua na vunivola. Ena taura o Grandin kei na tinivakacaca na tamata e vitu na vula me tabaka ka cakava na imatai ni vica na ilavelave ni 590 na draunipepa ni cakacaka oqo.6
Ni sa mai saumi e dua na dautabaivola, a lesu o Josefa ki Harmony ena Okotova 1829 me laki cakacaka ki na nona qele ka laki tiko kei Emma. Ia vei Oliver, Martin, kei Hyrum, e ratou na raica tiko na kena tabaki ka vakauta vei Josefa na itukutuku ni kena toso tiko na cakacaka nei Grandin.7
Ni nanuma tiko na nona a veilecayaki ni a vakayalia na imatai ni draunipepa eso a vakadewataka, sa kerei Oliver kina o Josefa me vakailavelavetaka tiko na draunipepa yadudua sa volai tu ni iVola i Momani, me tiko na kena ilavelave me kau vei dautabaivola me kuri na pagitueti ka tuvanaki vakamisini.8
A taleitaka sara o Oliver me lavelavetaka tiko na ivola, kei na veivolavolai a cakava ena gauna o ya a vakasinaiti tu ena vosa ni ivola oqo. Ena nona a tukuni iratou tiko o Nifai, Jekope, kei Amuleki mai na iVola i Momani, a vola o Oliver vei Josefa na nona vakavinavinakataka na Veisorovaki tawayalani i Karisito.
“Niu sa tekivu vola na veika e baleta na loloma veivueti ni Kalou,” a kaya vei Josefa, “Au sa sega ni kila meu vakaotia vakacava, ia sa sega ni veirauti na gauna kei na pepa.”9
Na yalo vata oqo a dreti ira na tamata ki na iVola i Momani ni sa tabaki tiko. A saga voli o Thomas Marsh, e dua na vuli dautabaivola me lewena na lotu eso, ia a sega ni dua vei ira a vunautaka tiko na kosipeli a raica ena iVola Tabu. Sa vakabauta tiko o koya ni na vakarau cabe mai e dua na lotu vou ena vakatavulica na dina vakalesuimai.
Ena vula ikatakata o ya, a vakila o Thomas ni sa liutaki koya tiko na Yalo me lakova yani e drau na maile mai nona vale e Boston ki na ra kei Niu Yoka. A tiko mai kea me tolu na vula ni bera ni lesu tale mai vale, ka sega tu ni kila na vuna a lako kina vakayawa vaka o ya. Ni mai cegu vakalailai ni lesu tiko mai, a tarogi koya na itaukei ni vale o ya ke sa bau rogoca mada na “ivola koula” nei Josefa Simici. A kaya sara o Thomas vua na marama oqo ni se bera ka sa guta dina me na kila vakalevu sara.
A kaya na marama oqo vua me laki veivosaki kei Martin Harris me dusimaki koya yani ki Palmyra. Sa gole sara vakatotolo o Thomas ka sotavi Martin sara ena vale ni tabaivola nei Grandin. A solia vua o dautabaivola e tinikaono na draunipepa ni iVola i Momani, ka kauta lesu sara o Thomas ki Boston, ni sa gadreva sara ga me wasea ena imatai ni gauna na lotu vou oqo vei watina, o Elizabeth.
A wilika sara o Elizabeth na veidraunipepa oqo, ka sa vakabauta talega o koya ni sa cakacaka ni Kalou.10
Ena vula itubutubu o ya, ni sa mua vinaka tiko na nodratou tabaka na iVola i Momani na dautabaivola, a mai tauyavutaka o Abner Cole e dua na turaga ni lewa vakacegu e dua na nona kabani ni niusipepa ena vale ni tabaivola nei Grandin. Ni cakacaka bogi tiko ena volau oqo, ni ra sa suka i vale na vakailesilesi i Grandin, a tekivu vakaraica o Abner na draunipepa tabaki ni iVola i Momani, ka se bera tu me ivola se vakarau volitaki yani.
Sa tekivu veiwalitaka kina o Abner na “iVola Tabu Koula” oqo ena nona niusipepa, ia ena vula ibatabata a tabaka kina eso na tikina mai na ivola me lako vata toka na kena vosa veidreyava.11
Ni rau sa kila o Hyrum kei Oliver na ka sa cakava tiko o Abner, rau a laki vakatarogi koya. “Na dodonu cava e tiko vei iko mo tabaka kina na iVola i Momani ena sala oqo?” A vakarota o Hyrum. “O kila beka ni sa tiko vei keitou na dodonu vakalawa ni kena lavetaki?”
“E sega kina na nomudou bisinisi,” a kaya o Abner. “Au sauma tiko na vale ni tabaivola kau na tabaka na ka ga au vinakata.”
“Au sa tarovi iko mo kakua tale ni tabaka na ivola o ya ena nomu niusipepa,” a kaya o Hyrum.
“Veitalia ga vei au,” a kaya o Abner.
Ni rau sa sega ni kila o Hyrum kei Oliver na ka me caka, rau a vakauta na itukutuku vei Josefa mai Harmony, ka a gole mai vakatotolo ki Palmyra. A raici Abner sara ena vale ni tabaivola, ni a wilika toka na nona niusipepa ga.
“E vaka mo cakacaka sara tiko vakaukauwa,” e kaya o Josefa.
“Sa vavei tiko na bula, Mr. Smith,” a sauma mai o Abner.
“Mr. Cole,” a kaya o Josefa, “na iVola i Momani kei na dodonu vakalawa ni kena tabaki e noqu, kau sa tarovi iko mo kakua ni vakacacana.”
A luvata laivi o Abner na nona kote ka cokia na liga ni nona sote. “O ni via veivacu, saka?” a kailavaka mai, ka vacuka vata na ligana. “Ke o ni via veivacu, io mai.”
A dredre o Josefa. “Mo na dara tale na nomu kote,” a kaya o Josefa. “E batabata tiko, kau na sega talega ni veivacu kei iko.” A tomana tale vakamalua, “Ia mo sa kakua tale ni tabaka na noqu ivola.”
“Ke o tamata qaqa cake,” a kaya o Abner, “luvata laivi na nomu kote ka tovolea.”
“E tiko na lawa,” a sauma o Josefa, “o na qai kila ni dina ke o se bera tiko ni kila. Ia au na sega ni veivacu kei iko, ni sega na ka vinaka ena kauta mai.”
Sa kila o Abner ni sa tiko ena yasana cala ni lawa. A sa yalomalumalumu ka sa tarova na nona tabaka na itukutuku mai na iVola i Momani ena nona niusipepa.12
E dua na italatala o Solomon Chamberlin, a gole tiko i Kenada, ena gauna a rogoca kina ena imatai ni gauna na “iVola Tabu Koula” ena matavuvale a vakaicili tiko kina volekati Palmyra. Me vakataki Thomas Marsh, a lewena na veilotu eso ena nona bula taucoko ia a sega ni vakacegu ena veika a raica. Eso na lotu era a vunautaka na ivakavuvuli ni kosipeli ka vakadinata na isolisoli vakayalo, ia e sega ni tiko vei ira o ira na parofita ni Kalou se Nona matabete. Sa vakila o Solomon ni sa roro mai na gauna mena kauta mai kina na Turaga na Nona Lotu.
Ni vakarogoca tiko o Solomon na nodratou veivosakitaka tiko na matavuvale o ya na peleti koula kei Josefa Simici, sa vakila ni sukunu na buradelana me yaco ki yavana, ka vakadeitaka me sa vasaqarai iratou na Smith ka vulica vakalevu cake na ivola.
A gole vakadodonu sara ki nodratou vale na Smith ka sotavi Hyrum e katuba. “Me kune vakacegu na vuvale oqo,” a kaya o Solomon.
“Au nuitaka ni sai koya na vakacegu,” a sauma o Hyrum.
“E tiko beka eke e dua,” a taroga o Solomon, “e vakadinata na raivotu kei na ivakatakila?”
“Io,” a kaya o Hyrum, “oqo e vale ni raivotu.”
A qai kaya o Solomon vei Hyrum e dua na raivotu a raica ena vica na yabaki sa oti. Ena raivotu, a kaya kina e dua na agilosi ni sega ni tiko na lotu ni Kalou e vuravura ka sa voleka me vakacabera cake e dua e tiko kina na kaukauwa me vaka na nodra lotu na iapositolo makawa. A kila vinaka o Hyrum kei na vo ni vuvale na ka a kaya tiko o Solomon ka kaya ni ratou vakadinati koya.
“Au gadreva ke dou na vakatakila eso na ka dou sa kunea rawa,” a kaya o Solomon. “Au vakabauta niu na taqeya rawa.”
A sureti koya o Hyrum me nodratou vulagi na Smith ena nodratou itikotiko ka vakaraitaka vua na draunipepa ni iVola i Momani. A wilika o Solomon me rua na siga ka gole vata kei Hyrum ki na vale ni tabaivola nei Grandin, ka solia vua e dua na dautabaivola e 64 na draunipepa tabaki. Ni sa taura tu na draunipepa, a tomana o Solomon me gole ki Kenada, ka vunautaka voli yani na veika kece e kila baleta na vakabauta vou oqo.13
Enai ka 26 ni Maji , 1830, a mai caka me ivola na imatai ni ilavelave ni iVola i Momani ka mera sa volitaki yani ena tabavale e ra ni vale ni tabaivola nei Grandin. Era a ivola dregati vakaukauwa ena kuli ni manumanu damu ka boi kina na leca, drega, pepa kei na iqi. Na vosa iVola i Momani e volai toka na kena tadrua ena roka koula.14
A vakamareqeta sara o Lucy Smith na ivolanikalou vou ka raica ni sa dua na ivakatakilakila ni sa vakarau vakasokumuni ira na Luvena na Kalou ka vakalesuya mai na Nona veiyalayalati makawa. Na draunipepa ni ulutaga e tukuna tiko na inaki ni ivola ni na vakaraitaka na veika cecere ni Kalou sa cakava vei ira na Nona tamata ena gauna makawa, ka solia na veivakalougatataki vata oqo vei ira na Nona tamata ena gauna oqo, ka vakauqeti o vuravura taucoko ni o Jisu Karisito sa iVakabula kei vuravura.15
Ena draunipepa e muri ni ivola e tiko kina na iVakadinadina ni Lewe Tolu kei na iVakadinadina ni Lewe Wal, era tukuna tiko ki vuravura ni ratou a raica na peleti ka kila ni sa dina na vakavakadewa.16
Dina ga ni yaco na ivakadinadina oqo, a kila tu o Lucy ni so na tamata era nanuma ni lasutaki na ivola. E vuqa vei ira na nona neiba era vakadinata ni iVola Tabu sa rauti ira ga, ia era sega ni kila ni Kalou sa vakalougatataka e vuqa tale na matanitu ena Nona vosa. E kila talega o koya ni so na tamata era cakitaka na kena itukutuku baleta ni ra vakadinata ni sa vosa oti na Kalou ki vuravura ka na sega tale vakadua ni vosa.
Ena vuku ni veika oqo kei na so tale, era lewelevu mai Palmyra era a sega ni volia na ivola.17 Ia eso era a wilika e vica na kena draunipepa, ka vakila na kaukauwa ni kena veivakavulici, ka dau tekiduru ka kerea vua na Turaga ke sa dina. A kila ga vakai koya o Lucy ni sa vosa ni Kalou na iVola i Momani ka gadreva me wasea vei ira na tamata.18
Ni qai oti toka ga na kena tabaki na iVola i Momani, rau sa vakarautaka sara o Josefa kei Oliver me tauyavutaki na lotu i Jisu Karisito. Ena vica na vula ni bera o ya, a rairai mai vei rau o iratou na iapositolo ni Turaga ni gauna makawa o Pita, Jemesa, kei Joni ka vakatikora vei rau na Matabete i Melikiseteki, ni a yalataka o Joni na Dauveipapitaisotaki. Na ikuri ni lewa oqo a vakadonui kina vei Josefa kei Oliver me rau vakatikora na isolisoli ni Yalo Tabu vei ira e rau papitaisotaka. Rau a tabaki talega mai vei Pita, Jemesa, kei Joni me rau iapositolo i Jisu Karisito.19
Ena gauna vata o ya, ni rau vakaitikotiko ena nodratou vale na Whitmer, rau a masulaka o Josefa kei Oliver na ikuri ni vuku baleta na lewa oqo. A saumi mai, ena domo ni Turaga me rau veitabaki vakai rau me rau italatala qase ni lotu, ia ena gauna ga era vakadonuya kina na tamata vakabauta mera muri rau ni rau sa iliuliu ena lotu ni iVakabula. A tukuni talega me rau tabaki ira na vakailesilesi tale eso ni lotu ka vakatikora na isolisoli ni Yalo Tabu vei ira era sa papitaisotaki.20
Enai ka 6 ni Epereli, 1830, rau a soqoni vata o Josefa kei Oliver ena nodratou vale na Whitmer me rau muria na ivakaro ni Turaga me tauyavutaki na Nona lotu. Ni gadrevi me vakamuri taucoko na lawa, rau a digitaka e ono na tamata me ra isevu ni lewe ni lotu vou. E voleka ni vasagavulu na tagane kei na yalewa era a sinaita wavoki yani na vale lailai oqo mera vakadinadinataka na soqoni oqo.21
Ni a talairawarawa ki na ivakasala taumada ni Turaga, a kerea o Josefa kei Oliver vei ira na ivavakoso mera tokoni rau me rau iliuliu ni matanitu ni Kalou ka vakatakila kera sa vakadinata ni sa dodonu me rau sa tauyavutaka me sa dua na lotu. Era sa lomavata na lewe yadua ni ivavakoso, ka tabaka na buradelai Oliver o Josefa ka tabaki koya me dua na italatala qase ni lotu. Rau sa qai veisau, ka tabaki Josefa o Oliver.
Ni sa oti, rau sa qai qarava na madrai kei na waini ni sakaramede me vakananumi kina na Veisorovaki i Karisito. Rau sa qai tabaka na buradeladra o ira sa papitaiso, ka vakadeitaka mera sa lewe ni lotu ka solia vei ira na isolisoli ni Yalo Tabu.22 A sovaraki mai na Yalo ni Turaga vei ira era tiko ena soqoni oqo, ka so vei ira sa tekivu parofisai. Eso era sa vakacaucautaka na Turaga, ka ra sa marau taucoko.
A ciqoma talega kina o Josefa na isevu ni ivakatakila me baleti ira na isoqosoqo taucoko ni lotu vou. “Raica, ni sa dodonu me volai tiko e dua na kemuni itukutuku,” a vakarota na Turaga, ka tukuna tale vei ira mera na dau vola na kedra itukutuku tabu, ka maroroi na nodra itukutuku ni cakacaka ka vakadinadinataka na ilesilesi i Josefa ni sa parofita, daurairai, ka daunivakatakila.
“Sai koya au sa vakauqeta me liutaka na inaki kei Saioni ena kaukauwa levu ki na ka vinaka,” a vakaraitaka na Turaga. “Ia mo dou vakabauta ka muria na ka sa tukuna, me vaka ga au sa tukuna vei kemudou, ena vosota kecega kei na vakabauta. Ia kevaka dou sa kitaka vakakina ena sega ni rawai kemudou na matamata ki etesi.”23
E muri, a tucake tu o Josefa e bati ni uciwai ka vakadinadinataka na papitaiso nei tinana kei tamana ki na lotu. Sa mai oti na veiyabaki ni duidui lakolako ni vakasaqarai na dina, ka ratou sa duavata oqo ena vakabauta. Ni sa lamata mai wai o tamana, a taura na ligana o Josefa, ka vukei koya me cabe yani, ka mokoti koya.
“Noqu Kalou,” a tagi, ka tabaka na matana e na serei tamana, “Au sa mai raica niu se bula tiko na papitaiso nei tamaqu ki na lotu dina i Jisu Karisito!”24
Ena yakavi o ya, a vakanalutu yani o Josefa ki na dua na veikau voleka, ka sa luluvu bibi sara na lomana. A vinakata me tiko duadua, yawa mai vei ira na itokani kei na matavuvale. Ena tini na yabaki ni oti na iMatai ni Raivotu, a raica o koya ni sa tadola ko lomalagi, ka vakila na Yalo ni Kalou, ka vakavulici maivei ira na agilosi. A valavala ca talega ka vakayalia na nona isolisoli, a qai veivutuni, ka ciqoma na loloma veivueti ni Kalou, ka vakadewataka na iVola i Momani ena Nona kaukauwa kei na loloma soliwale.
Ia oqo sa vakalesuamai o Jisu Karisito na Nona lotu ka vakadonui Josefa ena matabete vata ga era a taura tu na iapositolo ena gauna makawa ena nodra kauta yani na kosipeli ki vuravura.25 Na marau a vakila a vakaitamera sara me ciqoma taucoko, kei na gauna a kunei koya kina o Joseph Knight kei Oliver ena bogi o ya, a tagi toka.
A taucoko na nona marau. Sa tekivu na cakacaka.26