Ma te tīa’i pāpū roa
Nō te mea tē ha’apāpū ra te Fa’aho’i-fa’ahou-ra’a i te parau mau niu ē, tē ha’a ra te Atua i roto i teie nei ao, e nehenehe ’e e mea ti’a ho’i ’ia vai noa te tīa’ira’a, noa atu ā te mau mea rahi ato’a e fa’aruruhia nei.
I te ’āva’e ’Ātopa i ma’iri, ’ua ani te peresideni Russell M. Nelson ’ia tātou ’ia hi’o ti’a atu i teie ’āmuira’a nō ’Ēperēra 2020 ma te fāriu i tā tātou tāta’itahi hi’ora’a i muri i ni’a i te hanahana o te rima o te Atua i te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a i te ’evanelia a Iesu Mesia. ’Ua ha’apa’o māite māua te tuahine Holland i teie anira’a a te peropheta. ’Ua feruri māua i te ’ōmuara’a o te mau matahiti 1800, tē hi’o ra i te mau ti’aturira’a pae fa’aro’o i terā tau. ’E i roto i tā māua i feruri, ’ua ui māua ia māua iho : « E aha te mea e ’ere ra ? » E aha tā māua e hina’aro i te noa’a mai ? E aha tā māua e tīa’i e hōro’a mai te Atua ’ei pāhonora’a i tō māua hia’ai pae vārua ra ?
’Ua ’ite ’outou, tei ’apohia mai, ’ua ta’a ia māua ē, ’a piti tenetere i ma’iri, e tīa’i rahi ïa māua i te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a o te ’ite nō te Atua, te ’ite mau a’e e vai ra i terā ra tau, inaha ’ua tāpuni-pinepine-hia i roto i te teneterera’a ha’api’ira’a hape ’e te ta’a ’ore. Nō te parau mai ia William Ellery Channing ra te huru, e ta’ata fa’aro’o tu’iro’o i terā tau, e ’imi ïa māua i te « huru metua o te Atua », ’o tā Channing tāne i parau ē, « ’o te ha’api’ira’a tumu rahi mātāmua nō te fa’aro’o keresetiano ».1 E parau ïa terā ha’api’ira’a tumu ē, e Metua i te Ao ra aupuru te Atua, e ’ere mai te hō’ē ha’avā ’eta’eta e fa’atopa haere i tāna utu’a ’aore rā mai te hō’ē fatu fenua tei ha’apa’o i te mau ’ohipa o te fenua nō te hō’ē tau, i teienei rā, tei te tahi atu vāhi o te ra’i nui ātea ’oia.
’Ē, tā māua tīa’ira’a i te matahiti 1820 ra, e riro ïa ’o te ’imira’a i te hō’ē Atua ’o tē paraparau ’e ’o tē arata’i hua i terā mahana ra mai tāna i nā reira i muta’a ra. E’ita ïa ’oia e riro ’ei fautahi (autocrate) mata hehē ’e te paetahi (arbitraire) tei fa’ata’a i te tahi pu’era’a noa nō te fa’aorara’a ’e te toe’a ra o te ’utuāfare ta’ata nei, nō te fa’ahapara’a ïa. ’Aita, e riro ïa ’oia ’ei ta’ata ’o tāna mau ’ohipa ato’a, nā roto i te fa’a’itera’a hanahana, « e roa’a tō te ao nei e maita’i i te reira ; e aroha ho’i tōna i tō te ao nei »2 ’e i te mau ta’ata ato’a i ni’a i te reira. E riro ïa taua here ra i te tumu hope nō te tonora’a ia Iesu Mesia, tāna Tamaiti fānau tahi, i ni’a i te fenua nei.3
Nō ni’a ia Iesu Mesia, ’āhani ’ua ora tātou i taua mau matahiti mātāmua ra nō te tenetere 19, e ’ite ïa tātou ma te pe’ape’a rahi ē, tē ha’amata ra te fē’a’a rahi nō ni’a i te orara’a o te Fa’aora ’e te ti’afa’ahoura’a i rotopū i te feiā keresetiano. Nō reira, e tīa’i ïa māua ’ia tae mai te fa’a’itera’a i tō te ao ato’a nei ’o tē ha’apāpū i te ’itera’a o te Bibilia ē, ’o Iesu te Mesia, te Tamaiti mau a te Atua, te Mātāmeha’i ’e te Omega, te Fa’aora hō’ē noa tā teie nei ao e ’ite noa atu. E tīa’i roa ato’a ïa māua ’ia fa’ataehia mai te tahi atu ā pāpa’ira’a mo’a e fa’a’ite i te reira, te tahi mea ’o tē riro i te tahi atu ā ’ite nō Iesu Mesia, ’o tē fa’a’ā’ano ’e ’o tē ha’amaita’i i tō māua ’ite nō tōna fānaura’a semeio, tāna tau tāvinira’a fa’ahiahia, tōna tusia tāra’ehara ’e tōna ti’afa’ahoura’a hanahana. E riro mau taua parau ra ’ei « parauti’a… [tei fa’ataehia] atu i raro nō te ra’i mai ; ’e te parau mau…[tei fa’ataehia] atu nō roto mai i te fenua ».4
E hi’o ïa māua i te ao keresetiano i terā tau, e tīa’i ïa māua ’ia ’itehia mai te tahi ta’ata tei ha’amanahia e te Atua i te mana o te autahu’ara’a mau ’o tē bāpetizo ia māua, e tu’u mai i te hōro’a o te Vārua Maita’i ’e e fa’atere i te mau ’ōro’a ato’a o te ’evanelia tei tītauhia nō te fa’ateiteira’a. I te matahiti 1820, e tīa’i ïa māua ’ia ’ite i te tupura’a te mau parau rahi a Isaia, a Mika ’e a te mau peropheta nō tahito ra nō ni’a i te ho’ira’a mai te fare hanahana a te Fatu.5 E ’oa’oa roa ïa māua i te ’ite i te hanahana o te mau hiero mo’a tei ha’amau-fa’ahou-hia, ma te Vārua, te mau ’ōro’a, te mana ’e te ha’amanara’a nō te ha’api’i i te mau parau mau mure ’ore, nō te fa’aora i te mau pēpē o te ta’ata ’e nō te tā’amu ’āmui i te mau ’utuāfare ē a muri noa atu. E hi’o ïa vau i te mau vāhi ato’a e noa’a mai, nō te ’ite mai i te hō’ē ta’ata tei ha’amanahia nō te parau mai iā’u ’e i ta’u Patricia iti ē, terā fa’aipoipora’a tā māua i terā vahi, ’ua tā’atihia ïa nō te tau ’e nō te tau a muri noa atu, ’aita roa atu terā parau fa’ahepo ’e te ri’ari’a « ē pohe noa atu ’ōrua ». ’Ua ’ite au ē « e rave rahi te pārahira’a mau i te fare o [tō tātou] Metua ra »,6 iā’u nei rā, mai te mea e fāna’o vau i te fāri’i i te hō’ē o te reira, e fare ’apa’apa noa ïa mai te mea ’aita ’o Pat ’e tā māua nā tamari’i iā’u ra i roto i terā faufa’a ’āi’a. ’E nō tā tātou mau tupuna, tē vai ra o rātou tei ora ’e tei pohe i muta’a ra ma te ’ore roa atu e fa’aro’o i te i’oa o Iesu Mesia, e tīa’i ïa māua ’ia fa’aho’i-fa’ahou-hia mai i terā fa’anahora’a tano roa ’e te aroha o te Bibilia—te peu nō te feiā ora e pūpū i te mau ’ōro’a fa’aora nā ni’a i te i’oa o tō rātou fēti’i pohe.7 ’Aita ïa e peu tā’u e nehenehe e feruri ’o tē fa’a’ite ma te nehenehe roa i te māna’ona’ora’a a te hō’ē Atua here nō te tā’āto’ara’a o tāna mau tamari’i i te fenua nei, ta’a ’ē noa atu te tau rātou i ora ’e i pohe.
E nehenehe terā tāpura tīa’ira’a nō te matahiti 1820 e haere noa, penei a’e te poro’i faufa’a roa a’e o te Ti’afa’ahoura’a, ’oia ho’i ïa, ’aita teie mau tīa’ira’a i māu’a noa. Ha’amata i roto i te uru rā’au mo’a ’e tāmau noa i teienei, ’ua ha’amata taua mau hina’aro ra i te po’ihia e te pāpū mau ra ’e ’ia riro, mai tā te ’āpōsetolo Paulo ’e vetahi ato’a i parau, ’ei tūtau mau nō te vārua, e tūtau pāpū ’e te mau māite.8 Tei tīa’i-noa-hia i terā tau ra, ’ua riro roa mai ïa ’ei tua’ā’ai.
Nō reira, e hi’o tātou i muri e 200 matahiti hāmani-maita’i-ra’a a te Atua i tō te ao nei. E aha ïa tā tātou hi’ora’a ti’a atu i mua ? E vai noa mai te mau tīa’ira’a ’aita ā i tupu. ’A paraparau noa ai tātou, tē ’aro nei tātou pā’āto’a i te COVID-19, e fa’aha’amana’ora’a rahi ē, e ti’a i te hō’ē tirotiro9 1 000 taime hu’a a’e i te one10 e tā’iri raro i te mau nūna’a ta’ata ato’a ’e te fa’arava’ira’a faufa’a ati a’e i te au nei. Tē pure nei mātou nō te feiā tei mo’e tō rātou fēti’i i roto i teie ma’i ’āpī, mai rātou tei pe’ehia te reira ma’i i teienei ’aore rā rātou tē fifi-roa-hia ’āhani e pe’ehia rātou. Tē pure ato’a nei mātou nō rātou e utuutu ’aravihi nei i te mau ma’i. ’Ia upo’oti’a ana’e tātou i te reira—e upo’oti’a iho ā tātou—’ia vai noa terā pūpūra’a ia tātou nō te fa’ati’amāra’a i te ao nei i te tirotiro nō te po’ia ’e nō te fa’ati’amāra’a i tō tātou ta’ata tupu ’e te mau fenua i te tirotiro nō te veve. ’Ia vai ato’a te tīa’ira’a nō te mau fare ha’api’ira’a i reira te mau pīahi e ha’api’ihia ai—’aita te mata’u e pūpuhihia rātou—’e nō te hōro’a nō te ti’ara’a ti’amā o te tamari’i tāta’itahi a te Atua, ’aita te huru fa’a’inora’a ato’a i te nūna’a ta’ata, te pupu ta’ata ’e te ha’apa’ora’a fa’aro’o. Te pa’epa’e i teie mau mea ato’a, ’o tō tātou ïa tīa’ira’a i te pūpūra’a rahi atu ā i nā fa’auera’a rahi roa a’e e piti : here i te Atua nā roto i te ha’apa’ora’a i tāna parau a’o ’e here i tō tātou ta’ata tupu nā roto i te fa’a’itera’a i te hāmani maita’i ’e te aumihi, te fa’a’oroma’i ’e te fa’a’orera’a hapa.11 ’O teie noa nei ā e piti parau arata’i hanahana—’o tē vai noa ho’i ē a muri noa atu—te tīa’ira’a mau nā tātou nō te hōro’a i tā tātou mau tamari’i i te hō’ē ao maita’i a’e i tā rātou e ’ite nei.12
Hau atu i teie mau hina’aro rahi, e rave rahi e fa’aro’o mai ra, tē vai nei tā rātou tīa’ira’a ta’ata hō’ē rahi : te tīa’ira’a ’ia maita’i atu ā tōna fa’aipoipora’a, ’e i te tahi taime, ’o te tīa’ira’a noa i te fa’aipoipora’a, te tīa’ira’a ’ia ha’avīhia te hia’ai fa’atītī, te tīa’ira’a ’ia ho’i mai te tamari’i tei hahi ’ē, te tīa’ira’a ’ia fa’aea te māuiui o te tino ’e o te ’ā’au huru rau. Nō te mea tē ha’apāpū ra te Fa’aho’i-fa’ahou-ra’a i te parau mau niu ē, tē ha’a ra te Atua i roto i teie nei ao, e nehenehe ’e e mea ti’a ho’i ’ia vai noa te tīa’ira’a, noa atu ā te mau mea rahi ato’a e fa’aruruhia nei. ’O tā te ’īrava ïa e parau nei ē, ’ua noa’a ia Aberahama te tia’ira’a i te taime ’aita e tīa’ira’a13—’oia ho’i, ’ua ti’a iāna ’ia ti’aturi noa atu ā te mau mea ato’a nō te ’ore e ti’aturi—nō te fānaura’a rāua Sara i te hō’ē tama i te hō’ē taime ’aita roa atu e hōho’a ra e nehenehe. Tē ui nei ïa vau : « Mai te mea pa’i ’ua ha’amata tā māua mau tīa’ira’a nō te matahiti 1820 i te tupu maoti te purara’a te māramarama hanahana i te hō’ē noa tamāroa i tūturi i roto i te hō’ē uru rā’au i te pae apato’erau nō New York, e aha ïa e ’ore ai tā tātou tīa’ira’a ē, e pāhonohia tō tātou mau hina’aro parauti’a ’e tō tātou hia’ai huru Mesia, ma te fa’ahiahia ’e te semeio, e te Atua ra nō te mau tīa’ira’a ato’a ? Tītauhia ia tātou pā’āto’a ’ia ti’aturi ē, ’ia tae i te hō’ē mahana, nā roto i te hō’ē rāve’a e noa’a noa mai ia tātou te mea tā tātou i hina’aro ma te parauti’a.
Te mau taea’e ’e te mau tuahine, ’ua ’ite tātou e aha te tahi mau mea pae fa’aro’o tei ’erehia i te ’ōmuara’a o te tenetere 19. Hau atu, ’ua ’ite tātou i te mau hape pae fa’aro’o i teie nei mahana ’o tē vaiiho noa nei ā i te tahi mau ta’ata ma te pohe po’ia ’e te tīa’i ’ore. ’Ua ’ite mātou ē tē arata’i nei te tahi o te reira nau māuruuru ’ore huru rau ia vetahi i te ātea o te mau fa’anahora’a fa’aro’o mātauhia. ’Ua ’ite ato’a tātou ē, mai tei pāpa’ihia e te hō’ē ta’ata tei ’ino’ino : « e rave rahi feiā fa’atere pae fa’aro’o [i teie mahana] tei ta’a ’ore » nāhea i te pāhono i taua topatopara’a ra, ’e tā rātou pāhonora’a, « e mā’a fa’anānea ïa e rāpa’au ri’i i te ti’aturira’a i te Atua, e hōho’a itoito māmā, e parau hape rahi tei fa’ahiti-māite-hia, [’aore rā i te tahi taime] e parau ma’ama’a ’aita hō’ē fa’aurura’a »14—’e te reira i te taime ’ua tītau rahi atu ā nō tō te ao nei, i te taime e tano te parau rahi atu ā nō te u’i ’āpī, ’e i te mea ’ua rahi atu ā tei ha’api’ihia i te tau o Iesu. ’Ei pipi nā te Mesia, e nehenehe tātou i teie nei tau e ti’a i ni’a atu i te mau tamariʼi o ’Īserā’ela tei ’ū’uru ē : « ’Ua marō tō mātou mau ivi, ’e ’aore o mātou e ti’aturira’a ».15 ’Oia mau ïa, mai te mea e mo’e te tīa’ira’a, ’ua mo’e ato’a ïa tā tātou mea hope’a e pāturu ia rātou. Tei ni’a ’oia i te ’ūputa o hade i te pāpa’ira’a ’o Dante i teie parau fa’aara i te feiā ato’a e nā roto i tāna Divina Commedia : « Fa’aru’e i te tīa’ira’a ato’a », ’ua parau ’oia, « ’outou e tomo i’ō nei ».16 Parau mau roa, ’ia ma’ue te tīa’ira’a, te mea e toe mai, ’o te auahi o te umu auahi ura ïa i te mau pae ato’a.
Nō reira, i te taime e ’ōtohe tātou i te hope’a roa ē, mai tā te hīmene e parau nei, « ’aita atu e tauturu ’e ’ua ma’ue te tāmarūra’a »,17 i roto i tā tātou mau faufa’a e tītau-roa-hia, ’o te hōro’a tao’a rahi ïa nō te tīa’ira’a, tei tū’ati pāpū roa i tō tātou fa’aro’o i te Atua ’e tō tātou aroha ia vetahi ’ē.
I teie matahiti nō te piti-hānere-ra’a, ’ia hi’o tātou i muri i te mau mea ato’a tei horo’ahia mai ’e ’ia ’oa’oa ho’i tātou i te tupura’a i te mau tīa’ira’a rahi ho’i, tē tāvevo nei au i te mana’o o te hō’ē tuahine misiōnare nehenehe tei ho’i mai ’o tei parau mai ia mātou i Johannesburg ma’a ’āva’e noa i teienei : « ’Aita [tātou] i haere mai ātea nō te haere ātea noa ».18
E fa’ahiti au i te hō’ē fa’atau aroha fa’auru roa a’e tei pāpa’ihia i roto i te mau pāpa’ira’a mo’a, e parau vau nā muri i te peropheta Nephi ’e teie ato’a tuahine ’āpī :
« E au mau taea’e here [’e te mau tuahine], e ui atu vau ia ’outou na, ’ia tae ’outou i taua [mau hotu mātāmua nei nō te Fa’aho’i-fa’ahou-ra’a], ’ātīrā ānei ïa ? « Inaha, e parau atu vau ia ’outou na, ’Aore roa ïa…
« ’Ia haere ti’a atu ’outou i mua i te ti’a-māite-ra’a i te Mesia, ma te tīa’i pāpū roa, ’e te here i te Atua ’e te ta’ata ato’a… ’Ia hare ti’a ’outou i mua… tē nā ’ō mai ra te Metua, E ora mure ’ore tō ’outou i reira ra ».19
Tē ha’amaita’i nei au i te Atua, te mau taea’e ’e te mau tuahine, nō te mau mea ato’a i hōro’ahia mai i teie tau tu’ura’a hope’a ’e te rahi roa a’e, te tau tu’ura’a nō te ’evanelia a Iesu Mesia tei fa’aho’ihia mai. ’Ua riro te mau hōro’a ’e te mau ha’amaita’ira’a e mani’i mai roto mai i terā ’evanelia i te tā’āto’ara’a nō’u—te tā’āto’ara’a—’e nō te ha’amāuruuru a’e i tō’u Metua i te ra’i nō te reira, e mau « parau fafau ā tā’u e ha’apa’o, ’e e mau maile ā tē haere hou ’a ta’oto ai, e mau maile ā tē haere hou ’a ta’oto ai ».20 Haere ana’e ïa tātou i mua ma te here i tō tātou ’ā’au, ma te haere « ma te tīa’i pāpū »21 ’o tē tūrama i te ’ē’a nō te fa’aineinera’a mo’a tā tātou i rātere a’enei e 200 matahiti. Tē parau pāpū nei au ē, ’ua ’ī tō tātou ananahi i te semeio ’e te ha’amaita’ira’a ’auhune mai tei mātāmua ra. E tumu tā tātou nō te tīa’i i te mau ha’amaita’ira’a rahi atu ā i tā tātou i fāri’i a’ena, inaha ho’i, ’o te ’ohipa teie a te Atua mana hope, ’o te ’Ēkālesia nō te heheura’a tāmau, ’o te ’evanelia a te Mesia teie nō te aroha ’e te hāmani maita’i tā’ōti’a ’ore. Tē hōro’a nei au i tō’u ’itera’a pāpū nō teie mau parau mau ato’a ’e tē vai atu ra, i te i’oa o Iesu Mesia, ’āmene.