Ang mga Ebanghelyo: Upat ka Pagpamatuod sa Manluluwas

Ni Gaye Strathearn, Kaabag nga Dean sa Pangrelihiyosong Edukasyon, Brigham Young University, ug Frank F. Judd Jr., Propesor sa Karaan nga Kasulatan, Brigham Young University

Kon susihon og maayo ang matag usa sa upat ka Ebanghelyo, kita makakita og nagkalain-lain nga mga panglantaw nga nagpadayag sa importante nga mga kamatuoran kabahin ni Jesukristo.

Si Jesukristo nga naglingkod sa usa ka lamesa uban ang Iyang Apostoles

Ang pulong nga ebanghelyo nagpasabot og “maayong balita,” ug ang maayong balita mao nga si Jesukristo mianhi sa kalibotan ug nakahuman sa Iyang misyon sa kaluwasan (tan-awa sa 3 Nephi 27:13–14). Ang upat ka Ebanghelyo sa Bag-ong Tugon naghulagway sa kinabuhi ug misyon sa Manluluwas.

Ang matag Ebanghelyo orihinal nga gisulat isip nag-inusara nga pagpamatuod sa Manluluwas. Kon atong susihon og maayo ang matag pagpamatuod sa tinagsa-tagsa, kita makadayeg sa nagkalain-lain nga mga panglantaw nga nagpadayag sa importante nga mga kamatuoran kabahin ni Jesukristo.

Markahan

Kinsa siya?	Naandan nga gituohan nga si Juan Marcos, usa ka misyonaryo nga kauban ni Pablo (tan-awa sa Mga Buhat 12:25).
Unsa ang iyang mga tinubdan?	Posible nga si Pedro, kinsa iyang gikuyogan ngadto sa Roma ug kansang mga paghinumdom kabahin sa Manluluwas iyang gisulat.¹
Kanus-a ang iyang Ebanghelyo gisulat?	Tingali taliwala sa AD 65 ug 70 (ang una sa upat ka Ebanghelyo sa Bag-ong Tugon nga nasulat).
Kinsa ang iyang nag-unang sumusunod?	Hentil, tingali Romano, nga mga magbabasa. Si Marcos mipasabot sa mga kustombre sa mga Judeo alang sa mga magbabasa nga dili pamilyar sa pinulongan ug kultura ni Jesus (tan-awa sa Marcos 7:1–4), ug siya usab naghisgot sa mga kustombre sa mga Romano (tan-awa sa Marcos 6:48; 13:35).

Imbes nga magsugod sa pagkatawo ni Jesus, si Marcos nagsugod sa Iyang pagbunyag, diin ang Dios mideklarar ni Jesus isip Iyang Pinalangga nga Anak (tan-awa sa Marcos 1:11). Kini nga balaanong pagtugot ug pag-ila mao ang sukaranan sa awtoridad ni Jesus labaw sa balatian, sakit, ug oposisyon.

Sa kinatibuk-an, si Marcos mihatag og gibug-aton nga bisan og si Jesus gisalikway, wala masabti, ug namatay sa usa ka makapaubos nga kamatayon diha sa krus, Siya sa kataposan nagmadaogon labaw sa tanang butang.

Samtang si Jesus mipakita sa Iyang awtoridad, Siya kanunay nga dili masabtan sa isig ka Judeo (tan-awa sa Marcos 1:27; 4:11–12; 8:27–28), lakip na niadtong naa sa Iyang kaugalingong lungsod sa Nasaret (tan-awa sa Marcos 6:1–4), ug pipila ka sakop sa pamilya (tan-awa sa Marcos 3:21; tan-awa usab sa Juan 7:5). Bisan ang Iyang kaugalingon nga mga disipulo wala hingpit nga nakasabot sa gidak-on sa Iyang misyon (tan-awa sa Marcos 4:36–41).

Bisan pa sa oposisyon ug kawalay pagsinabtanay, hinoon, si Jesus nagmadaogon. Atol sa Iyang mortal nga pagpangalagad, Siya nagtudlo sa Iyang mga disipulo nga Siya mabanhaw gikan sa mga patay (tan-awa sa Marcos 8:31; 9:31; 10:34). Diha sa krus, bisan ang Romano nga kapitan sa mga sundalo misulti nga si Jesus sa pagkatinuod mao ang Anak sa Dios (tan-awa sa Maros 15:39). Diha sa lubnganan, usa ka mensahero nga nagputi og roba ang mikompirmar nga si Jesus nabanhaw (tan-awa sa Marcos 16:5–6), ug daghang saksi ang nakakita mismo sa nabanhaw nga Kristo (tan-awa sa Marcos 16:9–14).

Unsa ang Atong Makat-onan gikan ni Marcos

Alang niadto kinsa naghunahuna nganong daghang tawo ang wala modawat sa gilansang nga Mesiyas ug nagtinguha nga makaangkon o mapalig-on ang ilang kaugalingong mga pagpamatuod, ang Ebanghelyo ni Marcos nagtanyag og paglaom. Gikan sa sinugdanan, ang mga tawo wala makasabot ni Jesukristo. Apan kadtong gikan sa bisan asa nga kaliwat o gigikanan kinsa mapailobon nga nagpabiling maunongon ug nagsunod sa Manluluwas makadawat og kasigurohan nga “tinuod gayod nga kining tawhana Anak sa Dios” (Marcos 15:39).

Si Mateo milarawan ni Jesus isip ang katumanan sa Israelinhong mga panagna ug isip ebidensya nga ang Dios nag-uban sa Iyang katawhan.

Mateo

Kinsa siya?	Naandan nga gituohan nga ang tigkolekta og buhis nga gihisgotan sa Mateo 9:9.
Unsa ang iyang mga tinubdan?	Ang iyang Ebanghelyo mora og nakadepende sa Ebanghelyo ni Marcos kon kalabot sa nakarekord nga mga istorya niini ug, uban sa pipila ka eksepsiyon, ang han-ay diin kini gipresentar.
Kanus-a ang iyang Ebanghelyo gisulat?	Tingali taliwala sa AD 80 ug 95.
Kinsa ang iyang nag-unang sumusunod?	Judeo nga mga magbabasa. Dili sama ni Marcos, si Mateo wala mobati nga kinahanglang ipasabot ang mga konsepto sa mga Judeo ngadto sa iyang sumusunod. Ang Ebanghelyo nagsugod sa usa ka pagsubay sa kaliwatan nga nagsumpay ni Jesus ngadto sa harianon nga linya ni David ug ni Abraham, ang amahan sa Judeohanong pakigsaad (tan-awa sa Mateo 1:1–17). Hinoon, kini usab naglakip og pipila ka sinulat nga nagpadayag sa hugot nga pagtuo sa mga Hentil ug ang paglakip nila diha sa gingharian sa langit (tan-awa sa Mateo 1:2–6; 8:5–12; 15:21–28), nagpaabot sa instruksiyon sa Manluluwas diha sa Bungtod sa mga Olibo aron “[himoon] nga mga tinun-an ang tanang katawhan sa tibuok kalibotan” (Mateo 28:19).

Si Mateo milarawan ni Jesus isip ang katumanan sa Israelinhong mga panagna kabahin sa Mesiyas nga magagikan sa kaliwatan ni Haring David. Siya usab milarawan ni Jesus isip ang bag-ong Moises pinaagi sa mga pagkaparehas: Siya migawas gikan sa Ehipto (tan-awa sa Mateo 2:13–15), mihatag og lima ka dagkong wali² (sama nga si Moises mihatag og lima ka basahon sa balaod), ug mihatag sa Iyang bag-o nga balaod diha sa usa ka bungtod (tan-awa sa Mateo 5:1).

Ang Ebanghelyo ni Mateo naglarawan usab sa pag-abot ni Jesus isip ebidensiya nga ang Dios nag-uban sa Iyang katawhan. Sa dihang si Juan Bautista anaa sa bilanggoan, iyang gipadala ang iyang mga disipulo ngadto ni Jesus aron sa pagsusi kon si Jesus mao ba “ang giingon … nga moanhi” (tan-awa sa Mateo 11:2–3). Ang tubag ni Jesus mao nga Siya mianhi aron sa pag-ayo og mga tawo ug sa pagtudlo sa maayong balita ngadto sa mga kabos (tan-awa sa Mateo 11:4–5).

Ang Ebanghelyo lang ni Mateo ang nagtala sa pag-ila sa anghel ni Jesus isip “Immanuel, nga sa ato pa, Ang Dios ania uban kanato” (Mateo 1:23; tan-awa usab sa Isaias 7:14) ug ang kataposang mga pulong sa nabanhaw nga si Jesus ngadto sa Iyang mga disipulo, “Ako mag-uban kaninyo sa kanunay, hangtod sa kataposan sa kalibotan” (Mateo 28:20).

Unsa ang Atong Makat-onan gikan ni Mateo

Ang Ebanghelyo ni Mateo usa ka mahinungdanong saksi sa tahas ni Jesus sa pagpakita nga ang gugma sa Dios anaa sa Iyang katawhan. Ang pag-anhi ni Jesus sa yuta mao ang katumanan sa usa ka plano nga giandam na gikan sa sinugdanan. Sa wala pa ang Adlaw sa Paghukom, ang Dios una nga mipadala sa Iyang Anak aron sa pagtudlo ug pag-ayo sa Iyang katawhan, sa pisikal ug espirituhanong paagi.

Si Lucas mihatag og gibug-aton nga si Jesus mao ang Manluluwas alang sa tanang tawo, dili lang kay sa mga pinili o elitista.

Lucas

Kinsa siya?	Usa ka doktor ug misyonaryo nga kompanyon ni Pablo (tan-awa sa Mga Taga-Colosas 4:14; 2 Timoteo 4:11; Filemon 1:24).
Unsa ang iyang mga tinubdan?	Siya nakat-on gikan sa mga nakasaksi gayod ug sa gisulat kaniadto nga mga Ebanghelyo, tingali naglakip sa Ebanghelyo ni Marcos (tan-awa sa Lucas 1:1–3).
Kanus-a ang iyang Ebanghelyo gisulat?	Tingali taliwala sa AD 80 ug 90, lakip ang kauban niini nga volume, ang basahon sa Mga Buhat (itandi ang Lucas 1:1–4 sa Mga Buhat 1:1–3).
Kinsa ang iyang nag-unang sumusunod?	Mga Hentil nga magbabasa. Samtang ang pagsubay ni Mateo sa kaliwatan ni Jesus nagsugod ni Abraham (tan-awa sa Mateo 1:2), si Lucas mibalik ngadto ni Adan, ang amahan sa tanang katawhan (tan-awa sa Lucas 3:38). Kon itandi ni Marcos, si Lucas usahay mousab sa mga kasayoran nga dili kaayo makahuloganon sa iyang dili mga Judeo nga magbabasa, sama sa dili paglakip sa relihiyosong mga tradisyon sa mga Judeo ug pag-usab sa Aramaic o Hebreohanong mga ngalan o titulo.

Labaw sa ubang mga Ebanghelyo, si Lucas naghisgot og matinud-anong kababayen-an, ang pipila kinsa mikuyog ni Jesus ug misuporta Kaniya sa temporal nga paagi (tan-awa sa Lucas 8:1–3). Siya misulat nga ang ubang kababayen-an nakasaksi sa kamatayon sa Manluluwas ug mideklarar ngadto sa mga Apostoles nga si Jesus nabanhaw gikan sa mga patay (tan-awa sa Lucas 23:49, 55–56; 24:1–10).

Si Lucas mihatag og gibug-aton nga si Jesus mao ang Manluluwas alang sa tanang tawo, dili lang kay sa mga pinili o elitista. Siya usab mihatag og gibug-aton nga ang mensahe sa Manluluwas napatuman pinaagi sa gahom sa Balaang Espiritu. Si Lucas mihisgot niadtong kinsa napuno sa Espiritu samtang sila nangandam alang sa ug nanagna kabahin sa Manluluwas (tan-awa sa Lucas 1:15, 35, 41, 67; 2:25–27). Si Jesus Mismo nakadawat sa Espiritu, nangalagad sa uban pinaagi niini (tan-awa sa Lucas 3:16, 22), ug mideklarar nga ang Dios andam sa paghatag niining sama nga Espiritu ngadto sa Iyang mga anak (tan-awa sa Lucas 12:10).

Si Lucas lamang ang milakip sa pagmando sa Manluluwas sa Seventy nga motudlo sa ebanghelyo ngadto sa tanang tawo (tan-awa sa Lucas 10:1–12). Kini nga tema gipadayon diha sa Mga Buhat samtang ang mga disipulo midala sa maayong balita gikan sa Jerusalem hangtod sa “kinatumyan sa yuta” (Mga Buhat 1:8).

Unsa ang Atong Makat-onan gikan ni Lucas

Labaw sa ubang mga Ebanghelyo, ang Lucas nagpakita nga ang Manluluwas sa kalibotan misugat sa iyang gikatakda na nga kapalaran nga may dignidad ug kaisog aron nga ang matag usa kanato tingali makasinati sa mga panalangin sa Iyang Pag-ula ug Pagkabanhaw, bisan unsa pa man ang atong gigikanan.

Juan

Kinsa siya?	Si Apostol Juan. Daghang nag-una nga mga Kristiyano ang nagtuo nga si Juan mao ang wala hinganli nga disipulo “nga gimahal ni Jesus” nga gihisgotan niini nga Ebanghelyo (tan-awa sa John 13:23). Ang moderno nga pagpadayag mikompirmar niini nga pag-ila (tan-awa sa 3 Nephi 28:6; Doktrina ug mga Pakigsaad 7:1).
Unsa ang iyang mga tinubdan?	Ang iyang saksi nga pagpamatuod, ang mga sinulat ni Juan Bautista (tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 93:6–16), ug wala hinganli nga matinud-anon nga mga disipulo kinsa mitabang ni Juan sa pagtigom niini nga impormasyon (tan-awa sa Juan 21:24).
Kanus-a ang iyang Ebanghelyo gisulat?	Tingali taliwala sa AD 90 ug 110.
Kinsa ang iyang nag-unang sumusunod?	Tanang katawhan. Ang Ebanghelyo ni Juan nagdapit sa tanang tawo nga “motuo nga si Jesus mao ang Kristo” (Juan 20:31), nga naglakip niadtong kinsa wala pa motuo ingon man ang mga disipulo kinsa nagtinguha sa pagpadayon ug pagpalig-on pa sa ilang hugot nga pagtuo diha Kaniya.

Ang Ebanghelyo ni Juan lahi sa upat ka Ebanghelyo. Sa karaang panahon, kini naila isip “usa ka espirituhanon nga Ebanghelyo”³ tungod sa paghatag og gibug-aton niini sa balaanong kinaiyahan ni Jesus. Ang pambukas nga bersikulo niini nag-ingon: “Sa sinugdan mao ang Pulong, ug ang Pulong uban sa Dios, ug Dios ang Pulong” (Juan 1:1). Apan kini usab mihatag og gibug-aton nga “ang Pulong nahimong tawo, ug mipuyo uban kanamo” (Juan 1:14).

Kini nga Ebanghelyo nagpakita nga usa sa mga rason nga daghang tawo ang napakyas sa pagsabot sa mga pagtulon-an ni Jesus mao nga Siya “gikan sa langit” ug adunay lahi, mahangtorong panglantaw gikan sa mga tawo nga “taga dinhi sa yuta” (Juan 8:23; tan-awa usab sa 3:11–13, 31). Ang usa ka mainampingon nga pagbasa sa Iyang mga pagpakigsulti sa uban nagpakita kon giunsa ni Jesus paggamit kini nga mga interaksyon aron matabangan ang mga tawo mga mapataas ang ilang panan-aw ug magsugod sa pagpalambo og mahangtorong panglantaw. Sa matag higayon nga Siya namulong, Siya mipadayag og mga pulong sa Dios (tan-awa sa Juan 8:40; 14:10, 24); ug sa diha nga Siya milihok, Iyang gihimo ang kabubut-on sa Dios (tan-awa sa Juan 4:34; 5:30; 6:38).

Unsa ang Atong Makat-onan gikan ni Juan

Ang Ebanghelyo ni Juan mitino sa mga katuyoan niini: “Kadtong midawat … [ni Jesus], gihatagan niya sa katungod nga mahimong mga anak sa Dios, [bisan ngadto kanila nga motuo sa iyang ngalan]” (Juan 1:12), ug “gisulat kini [nga mga butang], aron kamo motuo nga si Jesus mao ang [Kristo], ang Anak sa Dios, ug pinaagi sa maong pagtuo makabaton kamo og kinabuhi diha sa iyang ngalan” (Juan 20:31). Kini nga Ebanghelyo sa ingon mao ang usa ka pahinumdom ngadto sa tanan niining magbabasa sa kamahinungdanon sa pagtugot ni Jesus nga motudlo kanato unsaon sa pagpalawom sa atong panabot gikan sa mahangtorong panglantaw sa Dios.

Panapos

Kita makakat-on og daghang butang pinaagi sa pagkonsiderar kon giunsa sa matag Ebanghelyo pagpadayag sa nagkalain-laing aspeto sa pagpangalagad ni Jesus ug pagpinta og tinagsa-tagsa nga larawan sa Manluluwas. Pinaagi sa pag-aghat, ang matag manunulat sa Ebanghelyo mipaambit sa iyang kaugalingong talagsaon nga pagpamatuod kang Jesukristo, diin kon masabtan mahimong makadugang og makapahigmata nga dimensiyon sa atong kaugalingong pagtuon sa Bag-ong Tugon ug sa atong panabot sa Manluluwas sa kalibotan.

Tali sa uban nga gamhanan kaayo nga mga tema, kini nga tinagsa-tagsa nga mga pagpamatuod nagtudlo nga si Jesukristo usa ka Manluluwas kinsa motuman sa Iyang mga saad ngadto sa Iyang katawhan sa pakigsaad (Mateo), kinsa mohupay kanato latas sa kalisod uban ang pagdahom sa mahangtoron nga kadaogan (Marcos), kansang Espiritu nagdapit kanato nga mapuangoron nga motabang sa tanang tawo (Lucas), ug kinsa mimarka sa dalan paingon ngadto sa pagkahiusa sa Dios (Juan).