Ngaahi Maʻuʻanga Tokoní

Ako ki he Moʻui Fakafalala pē Kiate Kitá

Fili ʻa e ngaahi kongá pea fakatātaaʻi ʻa e meʻa ko ʻení.

TOKOTAHA TOKONI: Talitali lelei ʻa e tokotaha kotoa pē! Talamai homou hingoá mo ha meʻa siʻi fekauʻaki mo kimoutolu.

KUEMI: Sai, Ko Kueimi au. Naʻá ku toki foki mai mei he ngāue fakafaifekaú, ʻoku ou kumi haku uaifi, pea ʻoku ou fai ha ngaahi ngāue kehekehe.

KONISUELO: Ko hoku hingoá ko Konisuelo; ʻoku ou ʻosi mali pea ʻi ai ʻeku ongo kiʻi tamaiki tangata; ʻoku ou tokoni ki hoku husepānití ʻi heʻene fakatauʻanga fuaʻiʻakaú.

MEKALA: Pea ko Mekala au. Ko ha faʻē tokotaha pē au mo haʻaku kiʻi taʻahine taʻu ono. ʻOku ou ngāue taimi kakato ʻi he fakamaʻa ʻo e ngaahi hōtelé.

LŌPETI: Ko Lōpeti au, ʻOku ou ʻosi mali pea ʻi ai ʻeku fānau ʻe toko nima, pea ʻoku ou hoko he taimí ni ko ha pīsope, ka ʻoku ou fāifeinga ke maʻu ha ngāue lelei.

TOKOTAHA TOKONI: Sai, Lelei ia. Ko e hā leva ʻa e ʻuhinga ʻoku mou ʻi heni kotoa aí?

KUEMI: ʻOku ou fie maʻu pē ke u hū ki he akó. Ko e kotoa hoku ngaahi hoa he ngāue fakafaifekaú naʻa nau foki kotoa ʻo hū ki he ʻunivēsití, pea ʻoku ou fie tatau mo ia.

LŌPETI: Naʻá ku fakaʻamu au ke maʻu ha nō mei he Paʻanga tokoni Fakaako Tuʻumaʻú—ʻoku ʻikai ko hono ʻuhinga ia ʻo ʻení?

KONISUELO: Naʻe pehē ʻe he palōfitá ke ako ki he lahi taha ʻe ala lavá, pea naʻá ku talaange leva ki hoku husepānití ʻoku ou fie maʻu ke u fai ʻeni.

MEKALA: ʻOku ou fie maʻu pē ha ngāue lelei ange ka u lava ʻo moʻui fakafalala lahi ange pē kiate au, pea ʻoku ʻikai ke u maʻu ha pōtoʻi ngāue lahi.

TOKOTAHA TOKONI: Sai, ʻoku ongo ʻo hangē ʻoku lahi ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku tau ʻi heni aí. Te tau fengāueʻaki lelei fakataha. Mekala, ʻoku fuʻu mahuʻinga ʻaupito ʻa e meʻa naʻá ke lave ki aí. Toe vahevahe mai.

MEKALA: ʻOku ou ngāue ʻi ha ngaahi houa lahi ʻaupito pea ʻikai lahi haku taimi mo ʻeku kiʻi taʻahiné. Pea kuó u ʻiloʻi he ʻikai ke u lava ʻo maʻu ha ngāue lelei ange taʻe maʻu ha faʻahinga ako ngāue. ʻOku ou fie maʻu leva ha faʻahinga ako ke maʻu ha ngaahi pōtoʻi ngāue. Naʻe pehē ʻe heʻeku pīsopé ko e feituʻú ʻeni.

TOKOTAHA TOKONI: ʻOkú ke tonu, Mekela! Ko hono moʻoní, ko e ʻuhinga ia ʻoku tau ʻi heni kotoa aí. ʻOku ʻikai tāfataha pē ʻeni ki he akó. ʻOku fakaʻohovale nai ia? ʻE tokoni ʻa e kulupu ko ʻení ke tau palani ke maʻu ha faʻahinga ako ngāue pe ako, ka ko e taumuʻá ke maʻu ha ngaahi pōtoʻi ngāue, maʻu ha ngāue lelei ange, mo hiki hake ʻetau paʻanga hū maí. Mahalo ko e mahuʻinga tahá, te tau ako ʻi he uike ʻe 12 ko ʻení, ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni, ngaahi pōtoʻi ngāue, mo e ngaahi ʻulungaanga te ne tokoniʻi kitautolu ke tau moʻui fakafalala moʻoni kiate kitautolu. ʻA ia ʻoku ope atu ʻeni ia ʻi he ʻalu pē ki he akó.

LŌPETI: Ka ʻoku fēfē ʻa e nō PTFT?

TOKOTAHA TOKONI: Kapau te ke ʻilo ʻokú ke fuʻu fie maʻu moʻoni ha nō, ʻoku malava noa ke maʻu, pea te tau ako kotoa fekauʻaki mo e founga ki hono fai iá. Kae fēfē kapau te ke lava ʻo maʻu ʻa e ako ngāue ʻokú ke fie maʻú taʻe fai ha nō? Pea he ʻikai leva ke ʻi ai hao moʻua.

KONISUELO: ʻE tokoni nai ia ke mau hū ai ki he ʻunivēsití?

TOKOTAHA TOKONI: Kapau ko e feituʻu totonu ia ke maʻu ai ʻa e ngaahi pōtoʻi ngāue ʻokú ke fie maʻu ke maʻu ai ha ngāué leleí, ko e talí leva ko e ʻio. Ka ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai fakaiku ha mataʻi tohi ia he ʻunivēsití ki ha ngaahi ngāue ʻi heʻetau tuʻunga fakaʻekonōmiká.

LŌPETI: ʻOku moʻoni ia. ʻOku ou ʻilo ha kau toketā ʻoku nau fakaʻuli tekisī.

KUEMI: ʻOku ou fie maʻu pē ke u kamata ha faʻahinga meʻa. Naʻá ku fakatau pē ʻi he veʻe halá kimuʻa ʻi heʻeku ngāue fakafaifekaú. ʻOku ʻikai ke u maʻu ha ngaahi taukei fakangāue.

KONISUELO: ʻA ia, ʻoku tau ʻi hení ke ako fekauʻaki mo e ngaahi ngāué pe ko e akó?

TOKOTAHA TOKONI: Fakatouʻosi! ʻOku tau fie moʻui fakafalala pē kiate kinautolu, ko ia? Ko ia, te tau ako leva ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻo e moʻui fakafalala pē kiate kitá. Te tau kamata ʻaki haʻatau fakakaukauʻi pe ko e hā ʻa e faʻahinga ngāue te ne ʻomi ʻa e paʻanga hū mai ʻe fakaiku ki he moʻui fakafalala pē kiate kitá.

Pea te tau toki fakakaukauʻi leva pe ko e hā ʻa e ako ngāue pe ako ʻe tokoni ʻo fakafeʻungaʻi kitautolu ki he ngāue ko iá. Pea te tau toki fakakaukauʻi leva ʻa e founga ke totongi ai ʻa e ako ko iá mo e founga ke lavameʻa ai ʻi he akó. Te tau fetokoniʻaki ke lavaʻi ʻetau ngaahi taumuʻá.

LŌPETI: ʻOku mahuʻinga mālie ia. Naʻá ku fakakaukau ʻataʻatā pē ʻa e hū ki he akó, ka naʻe ʻikai ke u fakakaukau moʻoni fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke u foki ki he akó.

KUEMI: ʻOku hangē ʻe ʻomi ʻe he meʻá ni ha fakahinohino kiate aú. Tā neʻineʻi ke ʻomi au ʻe heʻeku palesiteni kōlomú ki hení!

MEKALA: Ka ʻoku ʻaonga moʻoni? ʻOku ou kiʻi taumuʻavalea, pea kuó u ʻosi feinga ʻi ha ngaahi founga kehe kimuʻa ke u ako

TOKOTAHA TOKONÍ: Kuo pau ke tau ngāue mālohi fakataha, mo fetokoniʻaki. ʻOku ou tui ʻe hoko ia. ʻOku ou tui ʻaki hoku lotó kotoa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke tau moʻui fakafalala pē kiate kitautolu mo lavameʻa. ʻOkú Ne fie maʻu ke tau ako mo tupulaki. Pea ʻokú Ne maʻu ʻa e mālohi ke tokoniʻi kitautolu. ʻOku moʻoni ʻa e Fakaleleí, ʻi he ngaahi meʻa fakatuʻasinó mo fakalaumālié fakatouʻosi. Pea kuo tokoniʻi ʻe he ngaahi kulupu moʻui fakafalala pē kiate kitá ha kakai tokolahi hangē ko kitautolú. Ko e hā hoʻo fakakaukaú? Te tau lava ʻo fai ia? Te tau ʻahiʻahi? Ko e fakamatala ʻeni ʻa ha tokotaha:

ʻIMELETĀ: Ko ʻete hoko ko ha tokotaha ako tuʻu-ki-muʻa tahá ʻoku ʻikai ko ha lelei ia ʻaʻaku; ʻoku ou tuku ia ki he Siasí! Naʻá ku ʻiloʻi ʻe hanga ʻe heʻeku kau ki he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻo ʻave au ki he ngaahi tuʻunga fakalaumālie lahi ange, ka naʻe ʻikai ke u lavelave ʻiloa ʻe fakaava ai mo ha ngaahi matapā fakaeʻatamai kiate au.

Naʻe hono moʻoni hono ako ʻo e ongoongoleleí ko hano fakaʻaaki moʻoni au. Naʻá ne ngaohi au ke u ʻiloʻi ko au ʻoku ou puleʻi hoku ikuʻangá. Tatau ai pē pe ko e hā hotau ngaahi tūkunga lolotongá mo e meʻa te tau ala ongoʻi, ʻoku ʻikai haʻaku veiveiua ʻoku ʻi ai ha ngaahi palani lelei ʻa ʻeku Tamai Hēvaní maʻatautolu.

Foki ki he peesi 4

Ko e Ako ki he “ʻAlu ʻo [NGĀUÉ]”

Taufetongi ʻi hono lau ʻo e ngaahi palakalafi ko ʻení.

ʻOku tau faʻa muimui ʻi he ngaahi kalasi angamahení ki he sīpinga ko ʻení: (1) ʻOku tau hū ki loto ʻo tangutu ki lalo, ʻo ʻikai ha fuʻu teuteu fēfē ʻi heʻetau tafaʻakí. (2) ʻOku lea ʻa e faiakó. (3) ʻOku tau feinga ke fakafanongo mo ako. (4) ʻOku tau tali he taimi ʻe niʻihi ha fehuʻi. Pea tau toki (5) foki leva ki ʻapi.

ʻI heʻetau kulupu moʻui fakafalala pē kiate kitautolú, te tau muimui ʻi ha sīpinga kehe.

act diagram

Fakavaʻe

Lipooti

Ako

Fakalaulauloto

Tukupā

NGĀUE fakaʻaho mo e taliui

ʻI he lolotonga ʻo e uiké, te tau ngāue. Te tau fai ʻa ia naʻa tau tukupā ke fai ʻi he fakataha fakakulupu ki muʻá. Te tau fai ha ngaahi fehuʻi, ʻahiʻahiʻi ha ngaahi fakakaukau pea mo ako fakamātoato.

Pea, kimuʻa ʻi he fakataha fakakulupú, te tau vakaiʻi kotoa ʻa e tohi ngāué mo ʻetau ngaahi tukupaá pea mo ō mai mateuteu taimi totonu.

ʻI he lolotonga ʻo e konga ʻuluaki ʻo e ngaahi fakataha fakakulupú kotoa, te tau fakaʻaongaʻi ai ha taimi ke nofotaha ʻi ha tefitoʻi moʻoni pe ʻulungaanga mei he Ko Hoku Fakavaʻé . Te tau toe tukupā ai foki ke akoʻi ia ki hotau fāmilí mo e niʻihi kehé.

Ko hono hokó, te tau līpooti ʻetau ngaahi tukupaá, feakoʻaki, mo kumi ha ngaahi founga ke laka ai kimuʻa.

Hili ia pea tau afe ki he akó. Te tau vakavakaiʻi heni ha ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi meʻangāue te tau fie maʻu ke “ō ai ʻo fai” ʻi he lolotonga ʻo e uiké. Tau aleaʻi, mamataʻi ʻa e ngaahi vitioó, ako, pea akoako fakahoko fakataha.

Ka hili ʻa e konga ʻo e akó, te tau kiʻi mālōlō ai ʻo fakalaulauloto. ʻE lava ke hoko ʻeni ko ha taimi fakalaumālie mo ha ngaahi tali.

Ko hono fakaʻosí, ʻoku tau fetukupāʻaki. ʻOku tau toe vakaiʻi ʻa e meʻa te tau ō ʻo fai ʻi he lolotonga ʻo e uiké ke laka kimuʻa ai ʻetau moʻuí.

ʻOku fakafoki mai ai kitautolu ki he ngāué. ʻOku hoko ʻa e konga mahuʻinga taha ʻo e sīpinga ako ko ʻení ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi fakatahá! Koeʻuhí ke tokoni kiate kitautolu, te tau fili ha “hoa ngāue” ki he uiké, pea ʻoku totonu ke tau fetuʻutaki ki he taha ko iá ʻi he ʻaho kotoa pē ke lipooti vave ki ai ʻa e meʻa naʻa tau faí mo e meʻa naʻa tau akó. Te tau lava ʻo text pe ha ngaahi founga fetuʻutaki kehe. ʻIkai ngata ai, ʻe hoko hotau fāmilí ko ʻetau maʻuʻanga tokoni lahi tahá ia!

Foki ki he peesi 5

Ko e Lisi ke Fili Mei Ai ʻa e PTFT

Fili ʻa e ngaahi meʻa ke faí pea fakatātaaʻi ʻa e meʻa ko ʻení.

TOKOTAHA TOKONÍ: Sai. ʻOku hā ʻi he Lisi ke Fili Mei ai ko ʻeni ʻa e PTFT ha niʻihi ʻo e ngaahi ngāue fakalotofonua, ngaahi polokalama fakaako, mo e ngaahi ʻapiako lelei taha ʻi hotau feituʻú. Kapau ʻokú ke fie maʻu ha nō PTFT, kuo pau ke ke fili mei he lisi ko ʻení.

KONISUELO: Ko e hā hono ʻuhingá?

TOKOTAHA TOKONÍ: Fehuʻi lelei ia. ʻOku fakahaaʻi ʻe he lisi ko ʻení ʻa e ngaahi ngāue lelei taha ʻi hotau feituʻú. Ko e “ngaahi ngāue fiemaʻuatahá” ʻeni pea ʻoku fie maʻu lahi kinautolu. ʻOku lahi ange ʻatā ʻa e ngaahi ngāue ko ʻení pea ʻoku fakangāueʻi ha kakai tokolahi ange.

LŌPETI: ʻOku hā ngali ʻaonga lahi ʻeni. Ko hai naʻá ne faʻu ʻa e lisi ko ʻení?

TOKOTAHA TOKONÍ: Naʻe fakatotoloʻi ʻe he pule ki he tafaʻaki ʻo e moʻui fakafalala pē kiate kita fakalotofonuá pea mo ha kau ngāue tokoni ʻa ʻetau māketi ngāué, vakaiʻi ʻa e huʻunga ʻo e ngāué, pea aʻu ʻo talanoa hangatonu mo ha ngaahi kautaha fakalotofonua lahi. Naʻa nau maʻu foki ʻa e ngaahi ʻapi ako pea mo e ngaahi polokalama fakalotofonua ʻokú ne tokoniʻi ʻa e kakaí ke maʻu ʻa e ngaahi taukei ʻoku fie maʻu ki he ngāue ʻoku fie maʻú.

MEKALA: ʻOku hangē naʻa nau hiki mo e fuoloa ʻo e ngaahi polokalamá mo e fakamolé foki.

KUEMI: Tōtōatu. ʻOku mālie ʻete vakai ki he fie maʻu ʻe ha ngaahi ʻapiako ʻe niʻihi ʻo laka hake ʻi he taʻu ʻe uá pea niʻihi ko e māhina pē e 10 ʻi he polokalama tatau pē.

KONISUELO: Pea ʻoku kehekehe ʻaupito ʻa e totongí. ʻOku ou fifili pe ko e hā hono ʻuhingá?

TOKOTAHA TOKONÍ: Te tau ako lahi ange ki he ngaahi fakamolé mo e tuʻunga mahuʻingá ʻi he ngaahi uike ka hoko maí. Ka ʻoku mahuʻinga ʻa e meʻa ʻokú ke sio ki aí. ʻOku ʻikai ʻomi ʻe he ngaahi ʻapiakó kotoa ʻa e meʻa mahuʻinga tatau!

MEKALA: Ko e meʻa mahuʻinga ia. ʻOku ou fie ʻalu ki ha ʻapiako ʻokú ne tokoniʻi au ke u maʻu ha ngāue leleí. Ka ʻoku toe mahuʻinga foki mo ha lēsoni taimi nounou ange ʻoku siʻisiʻi hono totongí.

TOKOTAHA TOKONÍ: Moʻoni ʻaupito. ʻOku ʻomi ʻe he ngaahi ʻapiako mo e ngaahi polokalama ke fili mei aí ʻa e ngaahi pōtoʻi ngāue ki he ngaahi ngāue ʻoku fie maʻú mo ha vahaʻa taimi mo e totongi ʻoku fakaʻatuʻi. ʻOku totonu foki ke māʻolunga ʻenau fakangāueʻí. Ko ha meʻangāue mātuʻaki mahuʻinga ʻeni kiate kimautolu.

LŌPETI: ʻE kei lava ʻeni ʻo ʻaonga kapau ʻoku ʻikai ke u fie maʻu ʻe au ha nō PTFT?

KUEMI: ʻIo, lava lelei. Te u kamata ʻaki pē ʻe au ʻa e lisi ko ʻení.

TOKOTAHA TOKONÍ: Fakakaukau lelei ia. Pea kapau he ʻikai ke ke fili ha ngāue, polokalama, pe ko e ako ʻi he lisi ko ʻení, ʻoku totonu ke ke kei maʻu pē hoʻo ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení: ko e hā ʻa e ngaahi ngāue ʻoku fiemaʻua lahi tahá, pea ko e hā ʻa e ngaahi polokalama mo e ngaahi ʻapiako ʻoku lelei taha ki he ngaahi ngāue ko iá. Ko e hā hoʻo fakakaukaú?

Foki ki he peesi 6

Ko ʻeku Palani Ngāué ʻi he Miniti ʻe Tolú

Fili ʻa e ngaahi meʻa ke faí pea fakatātaaʻi ʻa e meʻa ko ʻení.

MEKALA: Sai, ko ʻeku palani ngāué ʻeni ʻi ha miniti ʻe tolu. Ko e konga ʻuluakí ke hiki ʻeku ngaahi ngāue ʻoku filí. ʻOku teʻeki ai ke u fakapapauʻi kakato ʻa e ngaahi meʻá ni, ka ʻoku ou ako ha meʻa lahi mo ongoʻi ha ʻamanaki lelei lahi ange. Ko e tokoni pule, kau faiako, mo e pule hōtele kinautolu. Ko e konga leva hono hokó …

LŌPETI: Ko e konga hono hoko ʻo e palani ngāué ko e kakai naʻá ku talanoa ki aí. Ko e fili ki he fakatonuleá, naʻá ku talanoa ai mo e kakai ʻi he potungāue liliu leá pea mo ʻeku palesiteni fakasiteikí, ʻa ia ʻokú ne fai ha ngaahi ngāue fakavahaʻa puleʻanga lahi. Ko e pule he akó, naʻá ku lava pē ʻo maʻu ha kakai ʻe toko ua ʻi ha ngaahi akoʻanga fakatāutaha naʻá na fie fakamoleki ha taimi mo au. Pea ki he pisinisi taʻo maá, naʻá ku talanoa mo ha toko fā ʻoku nau maʻu ha ngaahi fale taʻomā kehekehe, kau ai mo hoku mehikitanga ko ʻĒlení. ʻOku ʻi ai ha ngaahi faingamālie moʻoni ʻi hoku puipuituʻa fakapisinisí.

ʻOku ʻi ai ha ngaahi fehuʻi pe fakamatala tokoni kiate au?

MEKALA: Ko e fē ʻi he ngaahi fili ko ʻení te ne fakafaingamālieʻi koe ke ke fua lelei ange ho fatongia faka-Siasí? ʻOku ou ʻilo ʻoku mahuʻinga ia kiate koe.

KONISUELO: Pea ko e hā ʻa e lahi ʻo e ngaahi meʻangāue te ke fie maʻu ke kamataʻaki ʻa e fale taʻo maá?

LŌPETI: Ngaahi fehuʻi lelei ʻeni. ʻOku ou tui te u maʻu ha taimi lahi ange, ka ko e totongí …

KUEMI: Ko ha ʻekitivitī tō atu moʻoni ʻeni, ʻikai ko ia? Hangē haʻate toe ngāue fakafaifekaú. Naʻe talamai ʻe ha pule ʻo ha fale kasa ʻe taha ʻa e founga hono akoʻi iá mo e feituʻu pea mo e lahi hono totongí. Pea naʻá ne pehē ko e ʻahiʻahi ako ngāué ko e meʻa ia kiate aú. Ko e falengāue ʻe tahá naʻá ne foaki mai ha faingamālie ʻahiʻahi ako ngāue ʻi he taimi pē ko iá, ka naʻe taʻe-totongi, ka heiʻilo. Ko e akoʻanga polisí naʻe sai ʻaupito. Te u ako ʻi ha taʻu ʻe taha pea heka takai mo ha kau ʻōfisa ʻi ha taʻu kehe ʻe taha. ʻA ia ʻe totongi lahi ange, ka ko e vahé ʻe liunga fā hono lahí ʻi ha meʻa kuó u maʻu. ʻOku ou fie maʻu ke u fai ha fili …

KONISUELO: Ko e fakaʻosí, naʻe fie maʻu ke u fai ha fili. Kuó u ʻohifo ʻeni ki ha ua pē, ka ʻoku mau ngāue fakafāmili ki ai pea ʻoku lelei moʻoni. Te u ngāueʻi ʻa e mataotao he polokalama fakakomipiutá pe ko e tekinolosia fakafaitoʻó. ʻOkú na fakatou meimei totongi tatau pē kae mahalo ʻe sai ange ʻa e mataotao he polokalama komipiutá kiate au mo hoku fāmilí. Te u lava ʻo tokoni ki hoku husepānití, pea ʻoku nounou ange ʻa e akó ʻaki ha māhina ʻe tolu …

KUEMI: Sai, kuo ʻosi ʻa e taimí. ʻOku tau fakalakalaka!

Foki ki he peesi 10

Ngāué mo e Tukupaá

Fili ʻa e meʻa ke faí pea fakatātaaʻi ʻa e meʻa ko ʻení.

MĒMIPA 1 ʻO E KULUPÚ: ʻOku mau tui ki hono fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi tukupaá. Ko e meʻa kotoa pē ke fai ʻi heʻetau ngaahi kulupu moʻui fakafalala pē kiate kitautolú, ʻoku fakavaʻe ia ʻi he ngaahi tukupaá mo hono lipōtí.

MĒMIPA 2 ʻO E KULUPÚ: ʻOku tau vakaiʻi ʻetau ngaahi ngāué ʻi he ʻosi ʻa e fakataha fakakulupu he uiké pea fokotuʻu ʻetau fakamoʻoni hingoá ke fakahaaʻi ʻetau lotoʻakí. ʻOku tau toe fili foki ha “hoa ngāue.” ʻOku fakamoʻoni ʻa e hoa ngāué ʻi heʻeta tohi ngāué ke fakapapauʻi ʻene poupoú. Pea ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi fakatahá ʻi he ʻaho kotoa pē, ʻoku tau fetuʻutaki ai ki hotau hoa ngāué ke lipooti ʻetau ngaahi ngāué mo maʻu ha tokoni ʻi he taimi ʻoku fie maʻu aí.

MĒMIPA 3 ʻO E KULUPÚ: ʻOku tau fakaʻilongaʻi ʻa ʻetau fakalakalaká ʻi heʻetau tohi ngāué ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi fakatahá mo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi meʻangāue kuo ʻomaí, hangē ko e ngaahi laʻi pepa ngāué pe ngaahi foomu kehé. Pea kapau te mau fie maʻu ha tokoni makehe, te tau lava ʻo kole ki hotau fāmilí, ngaahi kaungāmeʻá, pe ko e tokotaha tokoní.

MĒMIPA 4 ʻO E KULUPÚ: ʻI he kamataʻanga ʻo ʻetau fakataha hono hokó, ʻoku tau foki mai ai ʻo lipooti ʻetau ngaahi tukupaá. ʻOku totonu ke hoko ʻeni ko ha aʻusia lelei mo mālohi ki he taha kotoa. Lolotonga ʻa e lipooti ʻa e mēmipa takitaha ʻo e kulupú, fakakaukau ki he anga hono tokoniʻi ia ʻe he fai ʻo e ngaahi tukupaá mo e līpooti ʻo e fakalakalaká.

MĒMIPA 1 ʻO E KULUPÚ: Naʻá ku pehē ʻi heʻeku fuofua lipooti ʻeku ngaahi tukupaá, “Ko ha meʻa faikehe ʻeni.” Ko e hā ka tokanga mai ai ʻa e kau mēmipa ʻo ʻeku kulupú ki he meʻa naʻá ku faí? Ka naʻá ku toki ʻilo naʻa nau tokanga. Pea naʻá ne tokoniʻi au.

MĒMIPA 2 ʻO E KULUPÚ: Naʻá ku fakatokangaʻi naʻe ʻikai ke u loto ke tō lalo ʻeku kulupú. Ko ia naʻá ku ngāue mālohi ʻaupito ke tauhi ʻeku ngaahi tukupaá. ʻOku ʻikai ke u fakapapauʻi pe naʻá ku mei lava ʻo fakalakalaka ʻi ha toe founga kehe. Naʻe tokoni moʻoni kiate au ʻa e lipooti ʻi he fakataha kotoa peé ʻi he ngaahi meʻa ʻoku ou fakamuʻomuʻá.

MĒMIPA 3 ʻO E KULUPÚ: ʻI heʻeku fakakaukau ki hoku hala ki he moʻui fakafalala pē kiate kitá, naʻá ku manavasiʻi he ko ha meʻa lahi ia. Ka naʻe tokoni ʻa e ngaahi fakataha fakakulupú ke u veteki ia ki ha fanga kiʻi ngāue iiki. Pea naʻá ku lipooti ʻa e sitepu takitaha ki heʻeku kulupú. Naʻá ku toki fakalakalaka moʻoni leva. ʻOku ou tui naʻe tupu ʻa e lavameʻa ko ení mei hono tanumaki ʻo e ngaahi tōʻonga moʻui foʻoú.

Foki ki he peesi 17

KO ʻEKU PALANI NGĀUÉ: KO E HĀ HA NGĀUE ʻE LAVA ʻO TOKONI MAI KE U MOʻUI FAKAFALALA AI PĒ KIATE AU?
Hiki ha faʻahinga ngāue ʻe tolu te ke fakakaukauʻi.

KO HAI ʻOKU ʻILO KI HE FAʻAHINGA NGĀUE KO ʻENÍ?
Hiki ha kakai ʻe toko 3–5 ke mou talanoa fekauʻaki mo e ngāué takitaha.

KO E HĀ HA NGAAHI FEHUʻI TE U FAI KI HE KAKAI KO ʻENÍ?
Ko e fiha ʻa e paʻanga hū mai fakamāhina te u ʻamanaki ki ai ʻi he taimi te u kamata aí? Ko e fiha nai ʻa e paʻanga hū mai fakamāhina te u ʻamanaki ki ai ʻo ka hili haʻaku ngāue ʻi ha taʻu ʻe taha?
ʻE founga fēfē haʻaku feʻunga mo e faʻahinga takitaha ʻo e ngāué?
ʻOku ʻi ai ha ngaahi ʻapi ako fakalotofonua?
ʻOku tupulaki hono fiemaʻua ʻo e faʻahinga ngāue ko ʻení?
Ko e hā ʻa e totongi ke kamatá?
Ngaahi fehuʻi kehe?

KO E FĒ ʻA E NGĀUE ʻOKU NGALI LELEI TAHA KE NE ʻOMI ʻA E PAʻANGA HŪ MAI ʻOKU FENĀPASI MO HOKU NGAAHI MĀLOHINGÁ MO E NGAAHI PŌTOʻI NGĀUÉ?
Ko e hā kuó u ako fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ko ʻení? Ko e fē nai ʻa e lelei taha kiate aú?