« 5 : Ha’api’i », Te ’itera’a i te pūai i roto i te Fatu : Te ’’āteura’a i te pae mānava (2020)
« 5 : Ha’api’i », Te ’itera’a i te pūai i roto i te Fatu : Te ’’āteura’a i te pae mānava
Ha’api’i—’Eiaha ’ia hau i te : 60 minuti
Tai’o :
E ha’afifi te ’aravī i tō tātou orara’a i terā ’e terā huru. E mea fifi paha te ’āparaura’a i teie mahana nō ’outou ’aore rā nō vetahi ’ē ’ia feruri ’e ’ia tāu’aparau. Tē fa’aitoito atu nei mātou i te mau ta’ata ato’a ’ia aroha ’a tai’o fa’ahou ai rātou i teie pene. Mai te mea ē, ’ua teimaha ’outou, ’eiaha e fē’a’a nō te ani i te tahi taime fa’afa’aea.
1. Te ta’a’ēra’a i rotopū i te mana’o ’oto ’e te ’aravī
Tai’o :
’Ua tātarahia te mana’o ’oto ’e te ’aravī ’ei mau mana’o pe’ape’a, te ’oa’oa ’ore ’e te ahoaho, ’e ’ua riro te reira ’ei tuha’a mātarohia nō tō tātou orara’a i ni’a i te fenua nei. E nehenehe te mana’o ’oto ’e te ’aravī e tae mai nā roto i te mau fifi e tupu mai nā roto i te pāto’ira’a, te mau tā’amura’a i roto i nā ta’ata e piti, te mau ’ino’inora’a ’e te tahi atu mau mauiui. E mea fifi te reira, e mau mea faufa’a rā i roto i tō tātou tupura’a i te rahi. ’Ua ha’api’i ’o Elder Bruce C. Hafen ē, ’ua hina’aro to tātou Metua i te ao ra ’ia fāri’i tātou i te mau ’itera’a māuiui i roto i tō tātou orara’a ’ia ti’a ho’i ia tātou i te pae hope’a ’ia fāri’i hope roa i te ’oa’oa (hi’o « A Willingness to Learn from Pain », Ensign, ’Ātopa 1983, 64, 66).
E mea ta’a ’ē te ma’i ’aravī ’aore rā te ’aravī ’ino roa. ’O te hō’ē ïa huru mānava ’o tē ha’afifi i tō tātou ferurira’a, i tō tātou mānava, i tō tātou ’itera’a ’e i tā tātou mau peu. ’Ua ’aparau ’o Elder Jeffrey R. Holland nō ni’a i te ta’a ’ē ra’a i rotopū i te mana’o ’oto i mātarohia ’e te ’aravi ’e te ma’i ’aravī : « ’Ia parau ana’e au nō teie mau fifi, ’aita vau e parau nei nō te hō’ē mahana ha’ape’ape’a, te mana’ona’ora’a i te tute e ’aufau ’e ’aore rā nō te tahi mau taime rumaruma tā tātou pā’āto’a e fa’aruru atu. E ro’ohia tātou pā’āto’a i te hepohepo ’e te ’ā’au ’oto i te tahi taime… Tē parau nei au nō te hō’ē mea fifi atu ā, ’oia ho’i, te ma’i rahi ’o tē fa’aiti roa ho’i i te ti’ara’a o te hō’ē ta’ata ’ia ora maita’i » (« Mai te au’a i parari ra », Liahona, Novema 2013, 40).
E nehenehe te ma’i ’aravi e tupu mai ma te tātarara’a māramarama ’ore o tōna tumu, ’aore rā e nehenehe e tupu mai nā roto i te mau ’ohipa ’ī’ino i mua i te mau ’ohipa māuiui. ’Ia fa’aruru ana’e tātou i te fa’aturumara’a teimaha, pinepine tātou i te fāri’i i te paruparu ’aore rā, i te pohe i tō tātou mau mānava. Tē vai ra paha tō tātou mau mana’o ha’amā, te fa’ahapa ia tātou iho, ’aore rā te fa’a’ino ia tātou iho, ’o tē riro ho’i i te ha’afifi i tō tātou huru i te mau mahana ato’a. E ha’afifi ato’a te ’aravī i tō tātou ti’ara’a ’ia ārai maita’i i te mau tāmatara’a ’ia tupu ana’e mai te reira.
Hau atu, ’ia tai’o ana’e tātou i roto i tā tātou putuputura’a hope’a, e nehenehe te mana’o ’oto ’e te ’aravī e ha’afifi i tō tātou ti’ara’a ’ia ’ite ’aore rā ’ia hāro’aro’a i te mau muhumuhu o te Vārua. (Hi’o Reyna I. Aburto, « I roto i te ata ’e te mahana, e pārahi te Fatu i pīha’i iho iā’u ! » Liahona, Novema 2019, 57–60).
Tāu’aparau :
E aha te ta’a ’ē ra’a i roto i te mana’o ’oto ’e te ’aravī ?
Māta’ita’i :
« Mai te ’āu’a i parari ra, Tuha’a 1 », e roa’a i ni’a i te https://churchofjesuschrist.org/study/video/self-reliance-videos [1:38].
2. Te mau tumu ’o tē nehenehe e arata’i atu i te mau tāmatara’a pae manava
Tai’o :
Te ’itera’a ē, nō te aha tātou e fāri’i ai i teie mau mana’o, e nehenehe te reira e tauturu ia tātou ’ia rahi atu tō tātou aroha ia tātou iho ’e ia vetahi ’ē. E nehenehe te mau mana’o mai te mana’o ’oto ’aore rā te ’aravī, e tupu mai nā roto i te mau mea e rave rahi, mai te rahira’a o te mau tumu i raro nei :
Te mau tumu ’o tē nehenehe e arata’i atu i te mau tāmatara’a i te pae mānava
|
Te ihiora—te mau tumu tāhuti ’e tō tātou tino |
|
|---|---|
|
Te pae o te ferurira’a—te mau ’ohipa i te pae mānava |
|
|
Te huru ferurira’a—te mau aura’a i te pae sōtiare ’e ’o vetahi ’ē, ma te fa’atupu i te mānava pūai |
|
|
Pae vārua—Te mau ’ohipa fifi ’o tē tāmata i tō tātou fa’aro’o |
|
Tāu’aparau :
Nāhea te ’itera’a ē, nō hea mai te mau mana’o fifi, e nehenehe e tauturu ia tātou ’ia rahi atu ā te aroha ia tātou iho ’e ia vetahi ’ē ?
3. Te mau tāpa’o nō te ma’i fa’aturumara’a mana’o
Tai’o :
E nehenehe teie mau tāpa’o i muri nei e riro ’ei mau tāpa’o nō te fifi rahi o te ma’i fa’aturumara’a mana’o, ’aore rā, te fa’aturumara’a tino ma’i. E ’ite te rahira’a o te ta’ata i teie mau tāpa’o i te tahi taime i roto i tō rātou orara’a, terā rā mai te mea ē, e fa’aruru ’outou e rave rahi mau tāpa’o nō te hō’ē tau roa, te aura’a ra, tē fārerei ra ïa ’outou i te tahi mau fifi hōhonu a’e. Mai te mea ē, e tāmau noa e toru ’aore rā hau atu o teie mau tāpa’o nō te hō’ē roara’a tau, e tā’ōti’a ho’i i tō ’outou ti’ara’a ’ia ora, ’aore rā e mea fifi ’ia ’ape i te reira, noa atu tā ’oe iho ’e tā te ’utuāfare mau tauto’ora’a, e ti’a ia ’outou ’ia tītau i te tauturu a te feiā tōro’a.
Te mau tāpa’o nō te fa’aturumara’a
|
Tāu’aparau :
Nāhea te ’itera’a i te mau tāpa’o o te mana’o ’aravī e nehenehe ai e tauturu ia tātou ’a rahi noa ai tō tātou ’āueue ’ore pae manava ? Nāhea te reira e nehenehe ai e tauturu ia tātou ’ia pāturu ia vetahi ’ē
Tai’o :
*Mai te mea e mana’o ha’apohe ’aore rā e mana’o ’ōnohi tō ’outou ’aore rā tō te tahi atu mau ta’ata, ’a ’imi ’oi’oi i te tauturu a te feiā tōro’a tāmau nā roto i te haerera’a i te piha rū o te fare ma’i fātata a’e ’e te fārereira’a i te ’utuāfare, i te hō’ē hoa, ’aore rā i te hō’ē ’episekōpo ’aore rā i te tahi atu ti’a fa’atere o te ’Ēkālesia. ’Ia ha’apa’o-maita’i-noa-hia te mau mana’o ’ōnohi.
Hi’o suicide.ChurchofJesusChrist.org aore ’aore rā mentalhealth.ChurchofJesusChrist.org nō te mau rēni tauturu ’e te mau rāve’a tauturu.
E nehenehe te mau ta’ata ato’a i Amerika ’Apato’erau e niuniu i te rēni āraira’a ’ōnohi i te 1-800-273-8255.
4. Te mau rāve’a nō te fāri’i i te tauturu
Tai’o :
’Ua ha’api’i mai te tuahine Reyna I. Aburto : « Mai te mau huru melo ato’a o te tino, e ro’ohia te roro i te mau ma’i, te mau ahoaho ’e te mau ’aifāito-’ore-ra’a i roto i te tino. ’Ia māuiui tō tātou vārua, e nehenehe tā tātou e ani i te tauturu i te Atua, i te feiā e hā’ati nei ia tātou, ’e i te feiā tōro’a nō te ea i te pae ferurira’a…
« E mea mātarohia ’ia ’oto ’aore rā ’ia ha’ape’ape’a i te tahi taime. Te ’oto ’e te mana’o pe’ape’a e mau mana’o horuhoru mātarohia terā nō te ta’ata. Terā rā, mai te mea e ’oto tāmau noa tātou ’e mai te mea e tāpe’a tō tātou māuiui ’ia ’ite i te here o tō tātou Metua i te ao ra ’e o tāna Tamaiti ’e o te Vārua Maita’i, tei roto paha ïa tātou i te hepohepo rahi, te mana’o pe’ape’a, ’aore rā te tahi atu huru hepohepo » (« I roto i te ata ’e te mahana, e pārahi te Fatu i pīha’i iho iā’u ! » Liahona, Novema 2019, 57).
5. Te ’oto
Tai’o :
Fātata pauroa te ta’ata e fārerei i te māuiui i te tahi taime o tō rātou orara’a, nō te pohera’a ānei te hō’ē ’o tei herehia, ’aore rā nō te tahi atu mo’era’a, ’aore rā nō te hō’ē tauira’a rahi i roto i te orara’a, mai te ’erera’a i te hō’ē ’ohipa ’aore rā i te hō’ē auta’atira’a. Maoti te ’evanelia; tā tātou mau fafaura’a, ’e te ’itera’a ē, e ’ite fa’ahou tātou i tei herehia e tātou, e nehenehe tātou e feruri ē, ’eiaha tātou e ’aro i tō tātou māuiui. E ’ere roa atu rā mai te reira te huru. ’Ua ’oto ato’a te Fa’aora i te pohera’a ’o Lazaro, nō te mea ’ua here ’oia iāna (hi’o Ioane 11:35–36). ’Ua ha’api’i mai te peresideni Russell M. Nelson ē : « ’Ua riro te hevara’a ’ei hō’ē o te mau fa’a’itera’a hōhonu roa a’e o te here mau. E peu mātarohia te reira tei tū’ati hope roa i te fa’auera’a hanahana : ‘’Ia ora noa ’outou i pīha’i iho i te tahi ’e te tahi ma te here, ’e ’ia ’oto ho’i ’outou nō rātou ’o tei pohe’ [Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 42:45] » (« Doors of Death [Te mau ’ūputa o te pohe] », Ensign, Mē 1992, 20).
E ora te ta’ata tāta’itahi i te hevara’a ’ia au i tōna hina’aro ’e i tōna ra taime. I roto i te ’otora’a, e ’ite te rahira’a o te ta’ata i te mau mānavara’a i tāpurahia i raro nei, noa atu ē, ’aita e fa’anahora’a ’aore rā e taime pāpū maita’i e tupu ai te reira.
-
Hunara’a : E’ita tātou e nehenehe e ti’aturi ē ’ua tupu te reira. E riro paha tātou iho i te hitimahuta ’aore rā i te fa’ahua, ’aore rā i te ha’amo’e i te reira nō te hō’ē tau.
-
Riri : E nehenehe tātou e riri ia tātou iho, i tei herehia e tātou, ’e i te Atua ato’a ho’i. Te riri, ’o te hō’ē ïa fa’a’itera’a i te faufa’a e tu’uhia e tātou i ni’a i te mea tei ’erehia e tātou.
-
Tapiho’ora’a : E mana’o paha tātou ē, tei roto tātou i te hō’ē moemoeā ’ino ’e e tāmata tātou i te tapiho’o e te Atua nō te fa’ataui i te mau ’ohipa. E ui paha tātou i te mau uira’a « e mai te mea », mai teie te huru « E mai te mea e haere au i te hiero i te mau hepetoma ato’a ? » nō te fāri’i i te hō’ē hope’ara’a pāpū.
-
Te mana’o ’oto : E tupu te mana’o ’oto rahi nō tō tātou pau. E nehenehe teie mana’o ’oto i te riro ’ei mea onoono ’e te teimaha, e ’ere rā i te fa’aturumara’a ’ino rahi. ’O te hō’ē ïa tuha’a mātarohia i roto i te parau nō te hevara’a.
-
Fa’ati’ara’a : Te fa’ati’ara’a, o te fāri’ira’a ïa ē, ’ua tupu mau te mo’era’a. ’Aita te reira e parau nei ē, tē ’oa’oa nei tātou nō te mo’era’a ’aore rā tē huna nei tātou i te ha’amana’ora’a ’o te mea i mo’ehia e tātou. E fāri’i noa tātou i te parau mau o te mo’era’a ’ia nehenehe tātou ’ia ha’amata i te haere i mua.
Tāu’aparau :
Nāhea te hāro’aro’ara’a i te mau mana’o mātarohia o te ’oto e nehenehe ai e tauturu ia tatou ?
Tai’o :
Mea ta’a ’ē te hevara’a nō te ta’ata tāta’itahi. Tē fifi nei paha te tahi pae ’ia ta’oto ’e ’ia tāma’a. E hina’aro paha te tahi pae ’ia pārahi i pīha’i iho i te ta’ata, ’āre’a te tahi pae ra e hina’aro ïa rātou ’ia vai ’ōtahi noa. E nehenehe te tahi pae e fāri’i i te mau mana’o ’oto rahi, ’e ’aita te tahi pae. E nehenehe te tahi pae e ’oto ’oi’oi, ’āre’a te tahi pae, e taime roa ïa. ’Aita e fa’ata’ara’a huru tō te hevara’a.
E nehenehe te mau mana’o i muri nei e tauturu ia ’outou ’ia hāro’aro’a maita’i a’e ’e ’ia fa’aruru i te mana’o ’oto ’aore rā e tauturu ia ’outou ’ia tauturu ia vetahi ’ē e ’oto ra.
-
’A fa’ati’a ia ’oe iho ’ia ’ite i roto i tō ’outou ’ā’au, ’ia ta’i ’e ’ia ora i te mau mea ato’a e tupu ra e ’aore rā ’aita ’ei tuha’a nō te fa’anahora’a.
-
’A ha’apa’o maita’i ia ’oe iho. ’A ’amu i te mā’a maita’i, ’a ta’oto maita’i, ’e ’a tāmata i te fa’a’eta’eta i te tino.
-
’A fa’a’ite i te mau mana’o e tupu ra i roto ia ’outou, ’e ’a fāri’i ē, e mau mana’o mātarohia ’e te maita’i te reira.
-
’A ha’amau i te mau tītaura’a e mara’a nō ni’a i te rahira’a taime e hina’arohia e ’outou, ’e ’a rave hō’ē ta’ahira’a i te taime hō’ē.
-
’Ia ’ite ho’i ’outou ē, te mau mana’o o te ’oa’oa, o te pōpou, ’e o te hau e ’ere ïa i te mau mana’o tāiva i te ha’amana’ora’a i te mea i mo’ehia e ’outou.
-
’A pāpa’i i tō ’outou mau mana’o ’e i te mau mea e tupu ra i roto i tō ’outou ’ā’au nō ni’a i tō ’outou pau ’e tō ’outou tia’ira’a nō te tau a muri a’e.
-
Mai te mea ē, e riro teie mau mana’o ’ei mea teimaha, ’a feruri ’ia ani i te tauturu a te hō’ē ta’ata tōro’a tāmau.
Tai’o :
’Aita e tītauhia ia ’outou ’ia ’oto ’outou ana’e, ’e e nehenehe ’outou e fāriu atu i ni’a ia vetahi ’ē mai te mea e tītauhia. E ’itehia ia ’outou te pāturura’a i pīha’i iho i tō ’outou ’utuāfare, tō ’outou mau hoa, te mau ti’a fa’atere o te ’Ēkālesia, ’e te mea faufa’a roa a’e, i te Fa’aora.
’Ua ha’api’i mai te tuahine Sharon Eubank nāhea e nehenehe ai i te Fa’aora ia tauturu ia tātou : « ’Ia roa’ahia tātou e te mau ’ati, ’ia ha’amāuiui mau te orara’a ia tātou ’e e’ita e nehenehe fa’ahou e huti i te aho, mai te ta’ata i ni’a i te purōmu nō Ieriko tei vaiihohia mai te hō’ē ta’ata pohe ra, e haere mai Iesu ’e e mani’i mai ’oia i te hinu i ni’a i tō tātou mau pēpē, e amo marū mai ’oia ia tātou, e ’āfa’i ’oia ia tātou i te fare tīpaera’a, e aupuru ’oia ia tātou [hi’o Luka 10:30–35]. Nō te feiā i rotopū oa tātou, ’ua parau Oia : ’E e ha’amāmā vau i te mau hōpoi’a teiaha i tu’uhia i ni’a iho i tō ’outou mau tapono, ’e e’ita roa ’outou e ’ite i te teiahara’a nō te reira i ni’a i tō ’outou mau tua, … ’e ’ia ’ite pāpū ’outou ē, tē hi’o aroha ra vau, te Fatu te Atua ra, i tō’u ra mau ta’ata i tō rātou mau ati’ [Mosia 24:14]. E fa’aora te Mesia i te mau pēpē » (« Te Mesia : Te māramarama e ’ana’ana i roto i te pōiri », Liahona, Mē 2019, 74).
’Ia fārerei ana’e tātou i te ’oto, mai te huru ē, e’ita e mara’a fa’ahou ’ia fa’aruru, ’e e nehenehe tātou e fa’atupu i te hina’aro ’ia mo’emo’e tātou ia vetahi ’ē. Terā rā, ’a ha’amana’o ē, e nehenehe e ’itehia ia tātou te pāturura’a nā roto ia vetahi ’ē.
Māta’ita’i :
« Christ’s Atoning Love Heals Grieving Hearts », e roa’a i ni’a i te https://churchofjesuschrist.org/study/video/self-reliance-videos [3:22].
Tāu’aparau :
E aha tā tātou e nehenehe e ha’api’i mai nā roto mai i te ’ā’amu o te video nō ni’a i te ’ohipara’a nā roto i te ’oto ?
6. Te mau rāve’a nō te hōro’a i te tauturu
Tai’o :
’Ua mātau paha ’outou i te hō’ē ta’ata ē ’ua mo’e te hō’ē hoa i herehia e ana, ’e tē fārerei nei i te hō’ē taime fifi, ’aore rā ’ua ’itehia tei roto i te ’aravī ’aore rā i te tahi atu ma’i. E nehenehe e riro ’ei mea fifi ’ia ’ite e aha tē parau ’aore rā e aha tē rave ’ati a’e ia rātou. E riro paha ’outou i te ha’amā ’aore rā i te au ’ore i te fa’a’itera’a i te ’oto ’aore rā i te pārahira’a i pīha’i iho i te hō’ē ta’ata ’e fa’a’ite ra i te mana’o ’oto. I te pae ’aui o te ’āna’ira’a i raro nei, tē vai ra te tahi mau hi’ora’a nō te tahi mau pereota e ’ere i te mea faufa’a roa, tā ’outou paha i fa’aro’o a’e na i te fa’a’ohipa-ra’a-hia nō te tauturu i te hō’ē ta’ata i roto i te hevara’a. I te pae ’atau tē vai ra te mau pereota maita’i tā ’outou e nehenehe e fa’a’ohipa.
|
Tauturura’a ha’iha’i a’e |
Tauturura’a rahi a’e |
|---|---|
Tauturura’a ha’iha’i a’e
| Tauturura’a rahi a’e
|
Tai’o :
E mea ta’a ’ē te ta’ata tāta’itahi ’e e mau hina’aro ta’a ’ē ato’a ïa tō rātou. Noa atu e parau ’outou i te mau mea ato’a e tano, e riro ā te reirā ta’ata i te ’ino’ino. Te pēpē ’e te riri, e mau hete mātarohia te reira nō te mana’o ’oto ’e te ’aravī. Tā ’outou ’ohipa faufa’a roa a’e, ’o te fa’a’itera’a ïa e fa’aro’o ’outou ia rātou, ’e e hōro’a ’outou i te here ’e te maita’i.
Rāve’a pa’ari :
’A hi’o fa’ahou i te tuha’a o te mau « Rāve’a tauturu » i te pae hope’a o teie pene te tāpura o te mau rāve’a tauturu nō te pairati i te mau ’ā’ara’a rau o te orara’a.
Tāu’aparau :
Nāhea ’oe ’ia tauturu i te ta’ata e ’aro ra pae manava ?